روزی یک لیتر کمتر؛ فقط یک لیتر

اقتصاد گردان -
با توجه به شرایطی که در سال 1403 داریم که به طور خلاصه شامل تحولات اخیردر خاورمیانه و غزه و اسرائیل، احتمال سخت گیری دولت بایدن در تحریم ها، احتمال پیروزی ترامپ در آبان ماه و شوک تصمیمات جدید دولت بعدی آمریکا، کاهش درآمد ارزی پتروشیمی ها و صادرات، نیاز به واردات 4 میلیارد دلار بنزین چاره ای جز مشارکت بیشتر برای کاهش مصرف در بخش انرژی و سوخت و بنزین و گاز و برق نداریم.

 مشارکت اندک ؛ نتیجه بسیار
 بستن کمربندها در اقتصاد همیشه به معنای مشقت فراوان نیست بلکه گاهی حتی با مشارکت اندک مردم در استفاده از خودروی شخصی و کاهش مصرف یک لیتر بنزین در روز معنا دار می شود و می تواند کمک قابل توجهی به اداره اقتصاد کشور کند. زیرا با توجه به برآورد کمبود 15 میلیون لیتر بنزین در روز، و تامین آن با 4 میلیارد دلار واردات بنزین، می توان از طریق صرفه جویی یک لیتر بنزین در 16 میلیون خودروی فعال در کشور، این مشکل را حل کرد و یا حداقل کاهش داد. 
از سوی دیگر، وقتی درآمد ارزی ارزشمند صادرات گاز، میعانات گازی و نفت کوره را صرف واردات بنزین و گازوئیل کنیم به همان میزان دلار کمتری نیز برای و اردات کالا و تزریق به بازار ارز داریم و این موضوع روی قیمت دلار نیز اثرگذار خواهد بود. 
چند فرهنگ سازی و تمرین ساده نیز می تواند مشکل ما را کاهش دهد.
نباید با این نگاه که قیمت بنزین ارزان است خودروی خود را روشن نگه داریم و سفرها و ترددهای غیر ضروری داشته باشیم و هیچ توجهی به مصرف بنزین خود نداشته باشیم. 
برخی منابع تعداد خودروهای پلاک شده یا موجود را 24 میلیون دستگاه و تعداد موتور سیکلت ها را 12 میلیون دستگاه و کل تعداد وسایل نقلیه کشور را 33 تا 36 میلیون برآورد کرده اند که 5 میلیون خودرو و 2.5 میلیون موتور سیکلت متعلق به تهران است. از این تعداد خودرو 16 میلیون دستگاه فعال اعلام شده و بقیه هر روز یا هر هفته استفاده نمی شوند. همچنین با توجه به وجود 30 میلیون کارت سوخت فعال در کشور و 50 میلیون کارت سوخت صادر شده تاکنون، برآورد می شود که حداقل 20 میلیون خودرو، 10 میلیون موتور سوخت گیری مرتب دارند. مصرف موتور سیکلت 3 لیتر و مصرف خودروها بین 7 تا 10 لیتر در 100 کیلومتر اعلام شده است. همچنین 20 درصد مصرف بنزین کشور متعلق به موتور سیکلت و 70 درصد متعلق به خودروهای شخصی است و این موضوع نشان می دهد که حمل و نقل عمومی همچنان ضعیف است و فرهنگ سازی برای استفاده بیشتر از نقلیه عمومی نداشته ایم.
 با توجه به 27 میلیون خانوار ایرانی، سرانه خودرو به ازای خانوار 89 درصد و سرانه خودروی فعال به ازای خانوار 60 درصد است و لذا با هر تعریفی، مشارکت مردم در کاهش مصرف سوخت می تواند بسیار موثر باشد. اگر خانوار ایرانی اهمیت موضوع را احساس کند همه ایرانیان می توانند به کاهش مصرف سوخت و بنزین و برق کمک کنند و اجازه تعطیلی کارخانه ها به دلیل کمبود برق و گاز و یا واردات 4 میلیارد دلار بنزین را ندهند. با خاموش کردن یک لامپ اضافه، با کاهش مصرف یک لیتر بنزین در روز، با تمیز کردن بخاری ها، تعمیر یخچال و فریزر و وسایل مصرف کننده برق، با فیلتر کردن کارخانه ها و کارگاه ها، با تعمیر بخاری و کولر و سرویس به موقع وسایل خانگی، هم می توان هزینه از بین رفت وسایل را کاهش داد و هم می توان مصرف سوخت و برق و بنزین و گاز را کمتر کرد. 

 کمبود روزانه 15 میلیون لیتر بنزین 

از سوی دیگر، با توجه به تولید روزانه حدود 117 میلیون لیتر بنزین در کشور، در سال 1402 نیاز واردات روزانه 6.6 میلیون لیتر بوده و برای سال 1403 حداقل 15 میلیون لیتر بر آورد شده است. براین اساس اگر خودروهای فعال کشور تنها یک لیتر در روز یعنی 15 کیلومتر پیمایش کمتر داشته باشند و یا حداقل در ترافیک های طولانی خودروهای خود را خاموش کنند، به سادگی می توان با روزی یک لیتر صرفه جویی، مشکل 4 میلیارد دلار واردات بنزین را حل کرد. 

 استفاده از نقلیه عمومی و اصلاح هندسی معابر 

راهکار دیگری که در اختیار مردم است استفاده بیشتر از نقلیه عمومی است تا هر خودروی شخصی در طول سال 365 لیتر مصرف کمتر بنزین داشته باشد و به جای آن از نقلیه عمومی استفاده کند. 

دولت و شهرداری ها با 4 میلیارد دلار مشکل ترافیک را کاهش دهند 

اما دولت و شهرداری ها و وزارت راه و شهرسازی وظایف سنگین تری دارند. 
راهکار موثری که در اختیار دولت، استانداری، شهرداری، وزارت راه و شهرسازی قرار دارد این است که به جای 4 میلیارد دلار واردات بنزین، هر چه سریعتر، نقاط کور ترافیکی و گره های کاملا مشخص ترافیک شهرهای بزرگ مانند پل گاندی در اتوبان همت، پل فردیس و صدها نقطه دیگر را اصلاح کنند و اجازه این همه ترافیک و بد سوختن بنزین و هدر دادن منابع کشور را ندهند.
با رقم سالانه 4 میلیارد دلار واردات بنزین می توان کارهای بزرگی در حمل و نقل عمومی و اصلاح بافت هندسی شهرها انجام داد. به جای فروش آن به قیمت کمتر از آب و هدر دادن و تبدیل بنزین به آلاینده ها، تدبیر کنید و گلوگاه های ترافیکی و گره ها و نقاط مشکل ساز را برطرف کنید. 

مشکل اصلاح قیمت بنزین در شرایط تورمی

شاید اصلاح قیمت بنزین برای چند ماه بتواند مشکل را کاهش دهد اما دوباره مانند تجربه سال 98، به دلیل تورم سالانه 40 درصدی، افزایش قیمت بنزین بعد از یک سال اثر خود را از دست خواهد داد و شاهد رشد 40 درصدی مصرف بنزین در این چند سال خواهیم بود. زیرا در شرایط تورمی، باید هر سال قیمت سوخت و انرژی، بنزین و برق و آب افزایش یابد تا مصرف کننده، انگیزه بیشتری برای کاهش مصرف داشته باشد. 

اصلاح صنعت خودروسازی 

از طرفی لازم است صنعت خودروسازی اصلاح شود و نباید هر سال به مصرف بنزین و واردات چند میلیارد دلاری ادامه دهیم و سرمایه کشور را برای خودروهای پر مصرف بسوزانیم. باید تکمیل زنجیره ارزش مورد توجه باشد و خودروهای با کیفیت و کم مصرف و با آلاینده های کمتر جایگزین شود.
بخشی از بنزین کشور که می تواند در یک زنجیره بزرگ اشتغال زایی و شرکت های دانش بنیان به مصرف برسد، اکنون به عنوان سوخت به مصرف می رسد و مصرف ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین در روز، و مصرف بالای گاز، برق، گازوئیل و آب غیرمنطقی است