چشم انداز نفتی و پالایشی لیبی

اقتصاد گردان -  کشور لیبی که از دیرباز بعنوان مهمترین تولیدکننده نفت خام آفریقا شناخته می شود با داشتن 48 میلیارد بشکه ذخایر نفت خام در رتبه اول قاره آفریقا و رتبه نهم کشورهای دارای ذخایر عظیم نفتی در دنیا قرار دارد. اقتصاد لیبی همانند بسیاری از کشورهای نفت خیز متکی به درآمدهای نفتی است. 

درآمدهای حاصل از فروش نفت خام بیش از 90 درصد درآمدهای این کشور را شامل می شود. مطابق آخرین گزارش بانک مرکزی لیبی، درآمدهای نفتی این کشور در سال 2017 نسبت به سال 2016 افزایش یافته و از حدود 5 میلیارد دلار به بیش از 14 میلیارد دلار رسیده است.  هر چند که هنوز درآمدهای نفتی این کشور با زمان پیش از آغاز نزاع های داخلی اش که بیش از 50 میلیارد دلار بود فاصله چشمگیری دارد. با وجود افزایش درآمد‌های نفتی لیبی در سال ۲۰۱۷، این کشور همچنان با بحران کمبود نقدینگی و کاهش بی سابقه ارزش پول این کشور (دینار) روبه رو است که تاثیرات این امر بر صنعت نفت لیبی و  برنامه های  توسعه ای آن کاملاً مشهود می باشد. به گفته رییس بانک مرکزی لیبی، ناآرامی های چند سال اخیر موجب از دست رفتن 160 میلیارد دلار درآمد نفتی این کشور شده است.

       لیبی از سال 1962 به عضویت سازمان اوپک درآمده و طی دهه 1970 حدود 3 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید می کرد. در سالهای بعد میزان تولید نفت خام این کشور روند کاهشی به خود گرفت به نحوی که تا قبل از شروع جنگ داخلی در سال 2011 ، روزانه حدود 1.65 میلیون بشکه نفت خام سبک و شیرین از 6 میدان نفتی اش تولید می نمود. لیکن متعاقب آغاز نزاع های داخلی در این کشور، میزان تولید نفت آن به کمتر از 400 هزار بشکه در روز کاهش یافت. مطابق برنامه های اعلامی قبل از شروع جنگهای داخلی، این کشور در نظر داشت که تا سال 2013 تولید روزانه نفت خام خود را ابتدا به  1.7 میلیون بشکه و در سال 2023  به  2.2 میلیون بشکه افزایش دهد. 

     به گفته منابع مطلع، دستیابی به این میزان تولید نیازمند 18 میلیارد دلار سرمایه گذاری است. لیبی در سال ۲۰۱۷ با فروکش کردن آتش منازعات داخلی، تولید نفت خود را به بیشترین میزان در چهار سال گذشته رساند. متوسط تولید نفت این کشور در سال میلادی گذشته به 820 هزار بشکه در روز رسید که بالاترین متوسط سالانه در سه سال اخیر     می باشد. بر اساس گزارش بانک مرکزی لیبی، افزایش تولید روزانه نفت خام این کشور در سال ۲۰۱۷، سبب شده تا کسری بودجه لیبی در مقایسه با سال ۲۰۱۶ به نصف (هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار) کاهش یابد. بیشترین مقدار تولید نفت خام این کشور از میدان نفتی شراره که حدود 80% از ذخایر نفتی لیبی در آن جای دارد استخراج می شود. شرکت نفت لیبی میدان شراره را با شراکت شرکتهای رپسول، توتال، OMV  و استات اویل اداره می‌کند.  دیگر شرکتهای مهم نفتی که به صورت joint ventures با شرکت نفت لیبی در تولید نفت مشارکت دارند عبارتند از Eni، ConocoPhillips و Hess.

      براساس آمارها مقصد حدود 85 درصد صادرات نفت لیبی، کشورهای اروپایی که فاصله کمی با این کشور دارند، می باشد. بیش از شروع جنگهای داخلی در لیبی، این کشور با صادرات سالانه 403 میلیون بشکه نفت خام به اروپا، 11 درصد از نفت خام مورد نیاز کشورهای اروپایی را تامین کرده و بعنوان سومین تامین کننده نفت خام مورد نیاز این قاره پس از نروژ و روسیه شناخته می شد. 

 

     این کشور دارای 5 پالایشگاه با مجموع ظرفیت پالایشی 380 هزار بشکه در روز است. در حال حاضر همه پالایشگاههای لیبی به جز پالایشگاه RAS LANUF که بزرگترین پالایشگاه این کشور می باشد و قرار است پس از حدود  5 سال توقف، در نیمه دوم سال جاری میلادی مجدداً در مدار تولید قرار گیرد، در حال فعالیت می باشند. مطابق آخرین آمارهای منتشره، صادرات فرآورده های نفتی لیبی در سال 2016 برابر با 34.3  هزار بشکه در روز  بوده است.

     شرکت نفت لیبی در نظر دارد ظرفیت پالایشی پالایشگاه Zawiya را 30 هزار بشکه افزایش داده و به 150 هزار بشکه در روز برساند. همچنین این شرکت می خواهد توان پالایشی پالایشگاه  RAS Lanuf را نیز به 380 هزار بشکه در روز افزایش دهد. در ادامه این برنامه افزایش توان پالایشی ، ظرفیت پالایشگاه Tobruk نیز به 30 هزار بشکه در روز ارتقا خواهد یافت. لازم به ذکر است که شرکت نفت لیبی به دنبال آن است که یک پالایشگاه 30 هزار بشکه ای نیز در جنوب این کشور احداث نماید. هرچند که با توجه به شرایط کنونی این کشور، زمان اتمام این طرح های پالایشی نامشخص می باشد.

     با توجه به موارد مطروحه و لحاظ نمودن موازنه تولید و مصرف نفت خام لیبی می توان استنباط کرد که این کشور ناگزیر است که حداکثر تلاش خود در راستای افزایش تولید نفت خام بعمل آورد. با توجه به اینکه لیبی به همراه نیجریه به دلیل شرایط خاص آنها، فعلاً از توافق اوپک در خصوص حفظ کاهش تولید نفت استثناء شده اند، این دو کشور   می توانند بدون هیچ گونه محدودیتی از طرف سازمان اوپک، سطح تولید خود را افزایش دهند. هرچند که از این امر بعنوان یکی از چالش  های توافق حفظ کاهش تولید اوپک یاد می شود. مسئولین نفتی لیبی اعلام داشته اند که می خواهند تا پایان سال 2018 به تولید روزانه  1.5 میلیون بشکه دست یابند.اگرچه رسیدن تولید نفت لیبی به 1.5 میلیون بشکه در روز در کوتاه مدت به دلیل مسایل فنی بعید است (‌ با توجه به شرایط امنیتی ضعیف این کشور حتی امکان کاهش تولید نیز وجود دارد) اما در صورت فروکش کردن منازعات داخلی،‌ این کشور پتانسیل این افزایش تولید را دارد. با باور برخی تحلیگران نفتی، در صورت تحقق این امر و ثابت ماندن سایر مولفه های موثر در بازار نفت، افزایش تولید نفت لیبی می تواند بعنوان یک اهرم فشار بر روی قیمتها اثر کرده و قیمت نفت خام را در مسیر کاهشی قرار دهد. به همین دلیل میزان تولید لیبی در سال جاری میلادی یکی از عوامل مبهم برای عرضه اوپک و میزان تولید جهانی نفت خام خواهد بود. به هر روی چنانچه تولید نفت لیبی به صورت باثبات افزایش یابد، احتمالاً این کشور یا به جرگه موافقان استراتژی محدودیت عرضه در اوپک خواهد پیوست و تولید نفت خامش را به صورت برنامه ریزی شده کاهش خواهد داد یا تلاش خواهد نمود تا با توجه به روند کاهش تولید برنامه ریزی نشده تعدادی از اعضای اوپک و شرایط برخی تولیدکنندگان این سازمان نظیر ونزوئلا و نیجریه کماکان سقف تولید خود را حفظ کرده و از شمول برنامه کاهش تولید اعضای اوپک مستثنی باقی بماند. لذا هنوز زود است تلاش لیبی برای احیای تولید نفت خامش را بازگشت قطعی بشکه‌های نفت بیشتری به بازار بدانیم.