خیز ایران برای دستیابی به بازارهای نفتی

خبراقتصادی - بالاخره ایران از گردنه تحریمها عبور کرد . برداشته شدن تحریمهای ایران ماشه آغاز مسابقه‌ای نفتی را بین تهران و دیگر کشورهای عضو اوپک مثل عربستان ، عراق و امارات عربی متحده کشیده است .

باشگاه 13 نفره از صادرکنندگان نفتی جهان ( اوپک ) این روزها به شدت در معرض خطر تجزیه شدن قرار دارد . به گفته برخی از کارشناسان , این سازمان بزرگ نفتی ، هم‌اکنون بدترین بحران داخلی تاریخ 55 ساله خود را تجربه می کند . شکاف میان اعضا بوضوح قابل رویت است . تشکیل چندین جلسه اوپک نیز تاکنون کمک شایانی در جهت نزدیکی دیدگاههای اعضا این سازمان به یکدیگر ننموده است . به باور تحلیلگران نفتی حالا نقش ایران تعیین کننده است . ایران در دوران پسا برجام کوشش نموده که با دوری از رفتارهای هیجانی که باعث بی نظمی در بازار نفت و افزایش بیشتر گسست و انشقاق چارچوب اوپک می گردد با اتخاذ استراتژی افزایش آرام فشار بر اعضای اوپک برای پایبند نمودن آنها به نظام سهمیه تولید ضمن جلوگیری از بروز سونامی نفتی , سهم خود در بازار را مجدداً بدست آورد.

     اوپک در ماه آوریل تولید نفتش را به 32.44 میلیون بشکه در روز افزایش داد که این میزان 188 هزار بشکه بیشتر از تولید کشورهای عضو این سازمان در ماه مارس است . بر اساس بررسی‌های رویترز این میزان تولید بیشترین سطح تولید این سازمان نفتی از سال 2008 تاکنون به شمار می‌رود.

     عدم توافق بر روی طرح فریز نفتی بین اعضای اوپک و کشورهای غیر اوپک , عدم انتظار دستیابی به توافقی در خصوص دخالت در بازار در نشست 2 ژوئن اوپک  بنا به گفته سرپرست وزارت نفت کویت , اعلام مسئولین عراقی مبنی بر عدم توافق مجدد با شرکتهای نفتی در خصوص هزینه های توسعه میادین نفتی این کشور , افزایش 3 درصدی ارزش دلار در ماه آوریل نسبت به دیگر ارزها که باعث شد تجارت دلاری سوخت برای کشورهایی که از ارزهای دیگر استفاده می‌کنند گران تر تمام شود , همچنین انتشار گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا که پیشبینی می کند تولید نفت شیل این کشور در ماه ژوئن برای هشتیمن ماه متوالی کاهش می یابد و اخبار نفتی این روزها , چنین می نمایند که شانس تا حدی با ایران همراه شده وضمن افزایش هر چند مقطعی قیمتها , امکان دسترسی و حضور بیشتر در بازارهای نفتی را در اختیار ایران قرار خواهد داد . 

     بلومبرگ گزارش داده که افت تولید نفت چین در کنار رشد چشمگیر تقاضای پالایشگران این کشور سبب شده وضعیت عرضه مازاد نفت در بازارهای جهانی رو به بهبود بگذارد. تولید نفت چین در ماه آوریل سال جاری میلادی ، شدیدترین افت خود را از سال ٢٠١١ میلادی تا کنون تجربه کرده و به پایین ترین سطح خود در ١٤ ماه اخیر یعنی 4.04 میلیون بشکه در روز رسیده است . افت تولید نفت چین سریعتر از برآوردها بوده و این مسئله ، واردات این کشور را افزایش داده و درباره امنیت انرژی این کشور در بلند مدت ، نگرانیهایی ایجاد نموده است . بی شک افت تولید چین به بازگشت توازن بازار کمک می کند و تأثیری مثبت بر قیمت نفت خواهد گذاشت . اتکای پالایشگران چینی به میدان‌های قدیمی این کشور سبب شده است با کاهش تولید این میدانها ، عطش این پالایشگران به واردات نفت خام افزایش یابد . حجم فراوری نفت در پالایشگاههای این کشور در ماه آوریل گذشته به رقم بی سابقه ١٠ میلیون و ٤٣٠ هزار بشکه در روز رسید.

      برخی تحلیلگران پیشبینی کرده اند که در پی افت شدید سرمایه گذاری ، روند کاهش تولید نفت چین در ماههای آینده ادامه خواهد یافت . افت تولید چین در کنار کاهش تولید نفت شیل در آمریکا از یک سو و رکوردشکنی رشد تقاضای جهانی ، به بازگشت توازن به بازار نفت در اواخر سال ٢٠١٦ میلادی کمک می کند . هرچند که به باور الکساندر نواک ، وزیر انرژی روسیه ، مازاد عرضه جهانی نفت همچنان روزانه 1.5 میلیون بشکه است و بازار احتمالا تا نیمه نخست سال 2017 به توازن نخواهد رسید.

     اخبار رسیده از آفریقا در خصوص کاهش تولید نفت خام برخی کشورها نیز موید افزایش شانس ایران در دستیابی به بازارهای اروپایی می باشد . نیجریه که بزرگترین تولیدکننده نفت آفریقاست و در سال گذشته میلادی روزانه 800 هزار بشکه نفت خام ( معادل 41% تولیدش ) به اروپا صادر نموده ، به یک هرج‌ومرج داخلی سقوط کرده است . موجی از حملات و حوادث به زیرساخت‌های این کشور لطمه زده و تولید نفت نیجریه را به پایین‌ترین سطح در 20 سال تنزل داده است . توان تولید نفت این کشور که تاکنون در خشکی در معرض تهدید قرار داشت حالا در دریا نیز آسیب پذیر شده است. 

     شورشیان دلتای نیجر باعث تعطیلی ترمینال فورکادو شرکت رویال شل و کاهش 250 هزار بشکه در روز از صادرات این کشور گردیده اند . این تعطیلی فقط مختص شل نبوده و واحدهای تولید شورون از یک سو با نشتی 160 هزار بشکه‌ای در روز مواجه شده اند و از سوی دیگر سکوی این شرکت در نزدیکی پایانه نفتی ماراکابا در شهر واری در جنوب نیجریه نیز با حمله مشابه ای مواجه گردیده اند . در ماه آوریل ، شرکت انی ، وضعیت فورس ماژور در صادرات نفت خود از نیجریه اعلام کرد.   تولیدکننده اصلی نفت این کشور یعنی شرکت اگزون موبیل ، صادرات نفت را از کو ایبوئه ، نفت‌خیزترین بخش این کشور معلق کرده است . 

     کاهش تولید شرکتهای نفتی در نیجریه به حدی بوده که تولیدات این شرکتها به پایین ترین حد خود در دهه های گذشته یعنی در حدود 1.65 میلیون بشکه در روز رسیده است . حل مشکل نیجریه در بلندمدت نیز سخت به نظر می‌رسد . دور قبلی نارضایتی که در سال 2009 به اوج خود رسید تنها زمانی به پایان رسید که رئیس‌جمهور یارآدوا پیشنهاد عفو عمومی ، برنامه‌های تمرینی و پرداخت نقدی ماهانه به نزدیک به 30 هزار نظامی داد که چیزی در حدود 500 میلیون دلار برای دولت نیجریه خرج در بر داشت . بعید است که رئیس جمهور فعلی که تنها 2 هفته از عمر حکومتش باقیست بتواند بر این مشکلات فائق آید .

     طبق تازه‌ترین گزارش آژانس بین المللی انرژی , سهم نیجریه در تولید روزانه 32.76 میلیون بشکه‌ای اوپک در ماه آوریل 1.62 میلیون بشکه بوده است .  اختلالات بیشتر در تولید نفت نیجریه ممکن است تراز جهانی نفت را از عرضه مازاد به سمت کسری عرضه جابجا کند. 

     از سوی دیگر تولید نفت در ونزوئلا ، از ابتدای سال در پی چالشهایی که شرکت ملی نفت این کشور ( PDVSA )  برای حفظ سرمایه‌گذاریها در جهت نگه داشتن سطح تولید مواجه بود ، 188 هزار بشکه در روز کاهش یافته است . در کنار این اختلالات نفتی ، می توان آمریکا که تولید نفتش نسبت به بالاترین سطح تولید سال گذشته 8.4 درصد کاهش یافته و به 8.8 میلیون بشکه در روز رسیده است را اضافه کرد.

     با توجه به موارد فوق و با در نظر گرفتن ثابت بودن سایر مولفه های تاثیر گذار ,  ایران که هم اکنون به تولید روزانه حدود 4 میلیون بشکه دست یافته شانس تقویت حضور در بازارهای آسیا ( بویژه چین ) و اروپا ( بویژه منطقه مدیترانه ) را بدست آورده است . بازارهای که حالا با خلا ناشی از کمبود عرضه نفت خامهای نیجریه و ونزوئلا مواجه گردیده اند . خیز ایران برای دستیابی به این بازارها بسیار محتمل به نظر می رسد که در صورت وقوع بار دیگر روابط درون اوپک را دستخوش تحول خواهد نمود . تحولاتی که شاید به گسترش اختلافات فعلی منجر شده و در نهایت منجر به بروز تغییراتی با ماندگاری طولانی در این بزرگترین سازمان نفتی جهان گردد.