از تضاد منافع و ارائه اظهارنظرهای جهت دار و عدم برخورداری از امکانات کشورهای خارجی در تعیین ارزش کالا، تا 4 برنامه مهم گمرک ایران

اقتصاد گردان  - برخی فعالان اقتصادی اعلام کرده اند که ارزش کالا در گمرکات دقیق نیست و به عنوان مثال، برخی کالاهای موجود در داخل ایران، از قیمت کارخانه در چین ارزان تر است و امکان رقابت به تاجر و واردکننده را نمی دهد. برخی افراد با بیش اظهاری و سود فروش ارز در بازار، امکان فروش کالا در داخل ایران ارزان تر از چین را دارند و امکان رقابت به دیگران نمی دهند.

در چنین شرایطی از چه راهکاری می توان قیمت دقیق کارخانه تولیدکننده چین و قیمت بازارهای جهانی را در سایت ارزش گمرک بارگذاری کرد؟ چه کسانی باید به این کار کمک کنند و چه نهادها و سازمان هایی در این کار کم کاری کرده اند و چرا قیمت ها را دقیق اعلام نمی کنند. در خصوص این موارد و نحوه تعیین ارزش گذاری کالاهای وارداتی و صادراتی و همکاری سازمان های مرتبط و آخرین برنامه ها و اقدامات گمرک، گفتگویی با عبدالمجید دهقانیان مدیرکل دفتر ارزش گمرک انجام شده است که در ادامه می خوانید.

 -        جناب آقای دهقانیان به عنوان اولین سوال بفرمایید، رسیدگی به ارزش کالا های وارداتی و صادراتی به چه طریقی و با در نظر گرفتن چه مواد قانونی انجام می گیرد؟

رسیدگی به ارزش کالای وارداتی مستند به مواد 14 و 15 قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی آن می باشد.گمرک جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اسناد ابرازی به گمرک (ماده 14 قانون امور گمرکی ) با کمک گرفتن از ابزار های قانونی در چارچوب قوانین و مقررات موجود از جمله سوابق سایر واردکنندگان و یا قیمت بازار داخلی (ماده 15 قانون امور گمرکی) و در صورت لزوم مراجعه به سایت های بین المللی معتبر (موضوع ماده 17 و 19آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی)، نسبت به بررسی ارزش کالا های وارداتی اقدام و در صورت عدم دسترسی به اطلاعات دقیق در رسیدگی به ارزش کالاها اقدام به استعلام از مراجع ذیربط می نماید، به عنوان مثال ارزش وارداتی کالاهای اساسی که بالغ بر 11.7 میلیارد دلار به وزن 20 میلیون تن تا پایان بهمن ماه سال 1402 می باشد و 20 درصد از ارزش کل کالاهای وارداتی به کشور را شامل می شود براساس تصمیمات ستاد تنظیم بازار در کارگروه تامین و تخصیص ارز تعیین و به گمرک ایران اعلام می شود که در این راستا بالغ بر 400 مکاتبه بین سازمان های مربوطه و 12 جلسه در سال 1402 برگزار شده است

همچنین در ارتباط با ارزش وارداتی قطعات منفصله خودرو، خودرو و ماشین آلات راهسازی به ارزش 5.8 میلیارد دلار که 10 درصد از ارزش کل کالاهای وارداتی به کشور تا پایان بهمن ماه 1402 را شامل می شود و براساس قانون الحاق موادی به قانون ساماندهی صنعت خودرو (تبصره 6 قانون خودرو) با برگزاری جلسات کمیته مشترک خودرو (وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری گمرک ایران) که بیش از 1100 ردیف شناسه و با برگزاری 50 جلسه کمیته خودرو درسال 1402 تعیین و به گمرک ابلاغ شده است.

علاوه بر موارد فوق؛ ارزش دارو، مواد اولیه دارویی و تجهیزات پزشکی به ارزش 2.4 میلیارد دلار و به وزن 54 هزار تن تا پایان بهمن ماه 1402 که 4 درصد از ارزش کل واردات به کشور را شامل می شود براساس تفاهم نامه فی مابین گمرک ایران و سازمان غذا و دارو توسط آن سازمان تعیین و به گمرک ایران ابلاغ می شود.

 در نهایت ارزش شمش طلا به ارزش 1.7 میلیارد دلار و وزن 26 تن تا پایان بهمن ماه 1402 که 2.9 درصد از ارزش کل واردات به کشور را شامل می شود توسط بانک مرکزی به گمرک ایران ابلاغ می‌شود.

از جمله راهکارهای دیگر جهت دسترسی به اطلاعات کالاهای تجاری مبادله شده با کشورمان، گسترش همکاری های گمرکی در قالب موافقت نامه همکاری دوجانبه و تبادل الکترونیکی اطلاعات گمرکی از جمله ارزش گمرکی با کشور مبدا (صادرکننده به ایران) است که با به کارگیری دیپلماسی اقتصادی فعال، استفاده از ظرفیت های اقتصادی و بازرگانی، سفارت خانه های کشورمان در کشورهای مبدا، تقویت بنیه فناوری اطلاعات در کشور و... میسر خواهد شد. 

-        آیا امکان دارد که اتاق های بازرگانی یا اتحادیه های صنفی و تشکل های مرتبط، قیمت ها را بالا اعلام کنند و ارز بیشتری دریافت کنند و از سوی دیگر، قیمت کالاها در بازار ارزان تر از چین و .... باشد؟ گمرک چه فیلترهایی برای مطمئن شدن از قیمت های اعلام شده از سوی تشکل های صنفی و اتاق های بازرگانی و ... دارد؟

 یکی از راه های دسترسی به اطلاعات ارزش در مورد برخی از کالاها، استعلام نظر مشورتی از انجمن ها و اتحادیه هاست که به دلیل اصل تضاد منافع امکان ارائه اظهارنظرهای جهت دار منتفی نمی باشد. کسب نظر بخش های دولتی متناظر، شرکت های بازرسی مستقل، استفاده از روش های خرید مرسوم در دنیا (مثلا اعتبار اسنادی) و... می تواند عوامل کمک کننده به گمرک باشند.

به این منظور طی مکاتبات صورت گرفته با وزارت خانه های صمت، بهداشت، نفت، جهاد کشاورزی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق تهران به عنوان متولی بخش خصوصی ضمن ارسال فهرست تشکل ها، انجمن ها، اتحادیه‌ها و واحدهای تولیدی مرتبط با دفاتر تخصصی هر سازمان؛ دعوت شد تا با ارائه مستندات و تشکیل کارگروه تخصصی ارزش کالاها نسبت به بروزرسانی بانک اطلاعات ارزش با گمرک جمهوری اسلامی ایران همکاری نمایند که در این راستا بیش از 250 مکاتبه و 150 جلسه در سال 1402 برگزار شده است.

 -        آیا سازمان توسعه تجارت، وزارت صمت و متولیان دیگر در تجارت خارجی، نسبت به اعلام دقیق ارزش کالا در سایت گمرک حساس هستند و به دقیق اعلام شدن قیمت ها کمک می کنند؟

 کسب نظراز دیگر بخش های دولتی در چارچوب موازین قانونی موجود به صورت مستمر در حال انجام است.همانگونه که در پاسخ به سوال اول عرض شد، گمرک ایران برای دستیابی به اطلاعات دقیق در رسیدگی به ارزش کالاهای وارداتی به ویژه عمده کالاهایی که ارز ترجیحی دریافت می کنند اقدام به تعامل و استعلام از مراجع ذیربط و سازمان های دولتی مرتبط می نماید. به طوری که ارزش کالاهای اساسی براساس مصوبات ستاد تنظیم بازار و از طریق کارگروه مستقر در وزارت جهاد کشاورزی با حضور دستگاه های نظارتی وسازمان های مجری مرتبط، ارزش قطعات منفصله خودرو، خودرو و ماشین آلات راهسازی نیز از سوی کمیته موضوع قانون ساماندهی صنعت خودرو (تبصره 6 قانون خودرو) با حضور نماینده وزارت صمت و همکاری نماینده گمرک ایران، ارزش دارو و مواد اولیه دارو و تجهیزات پزشکی نیز براساس تفاهم نامه فی مابین گمرک ایران و سازمان غذا و دارو و ارزش شمش طلا نیز از طریق بانک مرکزی تعیین و به گمرک ایران اعلام می شود.

همچنین بالغ بر73 درصد از ارزش کالاهای صادراتی نیز به صورت مستقیم از دفاتر تخصصی دستگاه های مرتبط و مابقی نیز پس از استعلام از دفاتر تخصصی و انجمن و یا اتحادیه مربوطه استعلام و پس از طرح در کارگروه ارزش گذاری کالاهای صادراتی که نمایندگانی از وزارت خانه های صمت، نفت، بهداشت، جهاد کشاورزی، سازمان توسعه تجارت، اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی و انجمن ها و تشکل های ذیربط حضور دارند تعیین و در پرتال گمرک ایران به نشانی IRICA .IR  بارگذاری می شود و در اختیار عموم قرار می گیرد. درصورت اعتراض مراجع و یا اشخاص به ارزش های صادراتی ثبتی و بروزرسانی شده از سوی کارگروه ارزش گذاری کالاهای صادراتی، افراد می توانند اعتراض خود را به سازمان یا دفتر تخصصی مربوطه ارائه و پیگیری نمایند.

به عنوان مثال اعتراض به ارزش کاشی و سرامیک صادراتی که با اعلام نظر معاونت معادن و فراوری مواد وزارت صمت و انجمن مربوطه و طرح در کارگروه ارزش گذاری کالاهای صادراتی در بانک اطلاعات ارزش درج و بروز رسانی شد از معاونت مزبور در وزارت صمت قابل پیگیری می باشد و یا در اعتراض به ارزش صادراتی پسته که در اجرای ماده 16 ق.ا.گ از وزارت جهاد کشاورزی و انجمن مربوطه استعلام و بروزرسانی شد نیز از طریق معاونت امور باغبانی وزارت جهاد قابل پیگیری است.

 -        در سایر کشورهای جهان، چه سازوکاری برای گمرکات وجود دارد که ما از آن بی بهره ایم و باعث می شود که ارزش کالا دقیق اعلام نشود؟

 چارچوب ارزش گذاری کالاهای وارداتی در کشور ما منطبق با اصول موافقت نامه تعیین ارزش سازمان جهانی تجارت است که در بیشتر کشورهای پیشرو در حال انجام است. اصولا در کشورهای با تجربیات موفق در زمینه ارزش گمرکی، اختیارات و عواملی به عنوان ابزار کمکی در اختیار گمرک قرار می گیرد که تعامل و همکاری های گمرکی موثر برای تسهیل تبادل اطلاعات فی مابین، استفاده از روش های مطمئن برای تجارت و حذف واسطه ها، اجرای موثر رویه حسابرسی پس از ترخیص با وجود سیستم مالیاتی شفاف و دفاتر مالی دقیق، داشتن اختیارات و ضمانت اجرایی لازم در اعمال سیستم تشویق و تنبیه همانند تشویقات ارائه شده به شرکت های فعال اقتصادی و برگزیده گمرکی AEO و تنبیه هایی همچون جرم انگاری تخلف در ارزش گمرکی و تبادل الکترونیکی اسناد گمرکی و دسترسی به اطلاعات اظهارنامه صادراتی کشورهای طرف تجاری در کنار اظهارنامه متناظر وارداتی به کشور ار آن جمله است.

-        مبنای ارزش گذاری گمرک برای صادرات کدام نرخ ارز می باشد؟

 قبل از نوسانات ارزی، نرخ ارز توسط بانک مرکزی به صورت هفتگی به گمرک اعلام و مبنای محاسبه ارزش گمرکی کالاهای صادراتی قرار می گرفت. از سال 1397 با بروز نوسانات ارزی، بانک مرکزی در تاریخ 19/7/1397، مبنای نرخ بازار ثانوی ارز مندرج در سامانه نیما را مبنای محاسبه و اعلام می کرد. در نهایت از تاریخ 20/12/1401 مبنای محاسبه ارزش گمرکی کالاهای صادراتی را نرخ فروش حواله برای تمام ارز ها در سامانه ETS اعلام نمود.

 -        با توجه به اینکه مقوله ارزش از حساس ترین و پیچیده ترین موضوعات گمرکی است. برنامه شما برای اصلاح، کاهش خطا و حذف تخلفات احتمالی چیست؟

 در این خصوص گمرک ایران 4 برنامه مهم را در دستور کار خود قرار داده که عمده ترین آن هوشمند سازی، بروز رسانی بانک اطلاعات موجود TSC در واردات و پرتال ارزش های صادراتی جهت کالاهای صدوری، مبادله اسناد الکترونیک با کشور های طرف معامله و دسترسی به منابع اطلاعاتی آنلاین و سایت های برخط داخلی و بین المللی می باشد.

در خصوص هوشمندسازی برای رسیدگی مطلوب تر و دقیق تر به ارزش کالا باید عرض نمایم، اصلاح ساز و کارهای گمرکی جهت جلوگیری از هرگونه اختلاف ارزش در واردات تحت عنوان هوشمندسازی سامانه ارزش در دستور کار گمرک ایران قرار گرفت که فاز اول آن به منظور تشکیل بانک اطلاعات ارزش بر مبنای سوابق بند الف ماده 15 قانون امور گمرکی با قفل شناسه ارزش در گمرکات اجرایی شد. در ادامه و با اجرای فاز بعدی با تعیین بازه زمانی و وزن دهی به اظهار نامه به صورت سیستمی با استفاده از بانک اطلاعاتی موجود رسیدگی به ارزش بخشی از کالاها وارداتی و بدون دخالت کارشناس توسط هوش مصنوعی صورت خواهد پذیرفت که منجر به کاهش خطا و تخلفات انسانی می شود.

در ارتباط با بروز رسانی بانک اطلاعات موجود نیز براساس اطلاعات اظهارنامه های وارداتی بانک اطلاعات موجود در حال بروز رسانی می باشد که روند اجرا و آمار شناسه های موجود در بانک اطلاعات ارزش TSC مطابق با جدول زیر قابل مشاهده می باشد همچنین طی مکاتبات صورت گرفته با وزارت خانه های صمت، بهداشت، نفت، جهادکشاورزی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق تهران به عنوان متولی بخش خصوصی ضمن ارسال فهرست تشکل ها، انجمن ها، اتحادیه‌ها و واحدهای تولیدی مرتبط با دفاتر تخصصی هر سازمان؛ دعوت شد تا با ارائه مستندات و تشکیل کارگروه تخصصی ارزش کالاها نسبت به بروزرسانی بانک اطلاعات ارزش با گمرک جمهوری اسلامی ایران همکاری نمایند.

 در راستای مبادله اسناد الکترونیک با کشور های طرف معامله در قالب تفاهم نامه های دوجانبه قابل ذکر است با توجه به اینکه اهمیت تبادل اطلاعات گمرکی بین کشورهای عضو سازمان جهانی گمرک بیش از پیش در حال توسعه و پیشرفت است. کشورها با انعقاد تفاهم نامه های همکاری دوجانبه با هدف جلوگیری از انواع تخلفات گمرکی و تجاری، اقدام به تبادل اطلاعات گمرکی می نمایند. از اینرو گسترش این امر مهم در همکاری های گمرکی کشورمان با گمرکات دیگر کشورهای شریک تجاری با ما از اهمیت بالایی برخوردار است. در این راستا تاکنون مقدمات نهایی نمودن این سند با تعداد 12 کشور انجام و در مرحله چگونگی اجرای الزامات فنی است که امیدواریم در آینده نزدیک به مرحله اجرا درآید. 

در خصوص دسترسی به منابع اطلاعاتی آنلاین و سایت های برخط داخلی و بین المللی نیز براساس ماده 19 آیین نامه قانون امور گمرکی "گمرک می تواند در بررسی ارزش معاملاتی کالاهای بورسی، از منابع معتبر بین المللی و بازارهای بین المللی استفاده و بر مبنای آن ارزش گمرکی را تعیین نماید" که بدین منظور گمرک ایران با دسترسی به سایت ها و بورس های معتبر جهانی نسبت به رسیدگی به ارزش گذاری کالاها اقدام می نماید.

-        یکی دیگر از دغدغه هایی که خدمت گیرندگان مطرح می کنند این است که چنانچه شخص و یا شرکتی نسبت به ارزش اعلامی گمرک اعتراض داشته باشد و یا حتی ابهامی و یا سو جریانی بیان کند، نحوه مراجعه و رسیدگی به آن چگونه و به چه طریقی انجام می شود؟

 در صورتی که شخص و یا شرکتی نسبت به ارزش کالای معترض باشد با مراجعه به گمرکات اجرایی محل ترخیص کالا و با رعایت مهلت مقرر در مواد 135 و 138 قانون امور گمرکی و 23 آیین نامه اجرایی آن درخواست رسیدگی می نمایند و چنانچه اختلاف همچنان باقی باشد با رعایت تبصره 5 ماده 144 قانون امور گمرکی به دفتر ارزش ارجاع و بررسی های لازم انجام می شود. چنانچه مودی باز هم معترض باشد حسب مواد 144 و 146 قانون امور گمرکی و آیین نامه اجرایی آن، پرونده اختلافی به مراجع رسیدگی به اختلافات گمرکی ارجاع می شود.

در ارتباط با اعلام ابهام و یا سو جریان نیز اینجانب و گمرک ایران آمادگی کامل جهت دریافت مستندات و رسیدگی به موضوع اعلامی را دارد.

 -        آقای دهقانیان اجازه می فرمایید اگر نکته ای در خصوص ارزش به ما منعکس شد، شفاف به شما منتقل نماییم؟

 حتما، گمرک ایران کاملا آمادگی دریافت هر نظر و انتقادی را دارد و ضمن پیگیری لازم پاسخگو خواهد بود.

-        با سپاس و تشکر از شما