واردات پارچه در سال های اخیر به چه دلایلی رشد 132 درصدی داشته است؟

اقتصاد گردان  – محسن شمشیری 
نگاهی به آمار واردات کشور در دوره هفت سال اخیر نشان می دهد که واردات پارچه از رقم زیر 460 میلیون دلار در سال های 99 – 1396 به 749 تا 850 میلیون دلار در سال های 1402 – 1400 رسیده و عملا با رشد 132 درصدی مواجه شده و 2.3 برابر شده است. 
به عبارت دیگر، در 4 سال 99، 1396 رقم واردات پارچه حول و حوش 320 تا 460 میلیون دلار بوده اما به یکباره در سال 1400 به رقم 749 میلیون و 524 هزار دلار رسیده و نسبت به رقم سال 1399 با رشد 132 درصدی ارزش دلاری و ریالی مواجه شده است. بخشی از این رشد واردات، احتمالا به خاطر نرخ ارز پایین، حمایت های گمرکی، عوارض، سود بازرگانی، حقوق گمرکی و مالیات از واردات پارچه بوده است اما در عین حال باید بررسی شود که آیا کالای دیگری تحت عنوان پارچه به کشور وارد می شود یا خیر؟ زیرا اگر کالایی که غیر از پارچه و با عنوان پارچه وارد شود به معنای قاچاق است. 
علاوه بر رشد 132 درصدی واردات پارچه که در شرایط کمبود ارز کشور قابل توجه است و این سوال را مطرح می کند که 2.3 برابر شدن واردات پارچه متناسب با کدام نیاز کشور تا این حد رشد کرده و چرا در سه سال اخیر نسبت به دوره چهار سال قبل از آن با رشد 132 درصدی همراه بوده است؟ این موضوع نیز مطرح شده است که چرا واردکنندگان به ترخیص پارچه از گمرکاتی علاقه مند هستند که در آنجا امکانات گمرکی برای ارزیابی استانداردها و کیفیت پارچه ضعیف است و نیروی انسانی متخصص، دستگاه ها، آزمایشگاه، تجهیزات سنجش استاندارد و کیفیت، به اندازه گمرکات مجهز کشور مانند شهید رجایی، چابهار، بوشهر و... نیست؟

2.3 برابر شدن واردات پارچه 

واردات پارچه به کشور در هفت سال اخیر عمدتا با تعرفه های 58 پارچه های تار و پود باف مخمل، حوله ای و مخصوص، 59 پارچه فنی پوشش های دیواری، کرباس نساجی، سیلیکانه، بسته بندی و... 60 کشباف و قلاب باف، 5208 ،5209 تارو پود پنبه،5407 تاروپود از نخ های فیلامنت و 5408،512،5513،5514،5515،551 پارچه نخ ریسیده شده مصنوعی انجام شده است که ارزش آن روی هم در سال 1396 با رقم 459 میلیون و 646 هزار دلار، در سال 1397 با رقم 331 میلیون دلار، در سال 1398 با رقم 376 میلیون و 678 هزار دلار، در سال 1399بارقم 323 میلیون دلار، بوده است. 
اما این رقم که تقریبا در 4 سال نزدیک به هم و حول و حوش 320 تا 460 میلیون دلار بوده است به یکباره در سال 1400 به رقم 749 میلیون و 524 هزار دلار رسیده و نسبت به رقم سال 1399 عملا واردات پارچه با رشد 132 درصدی ارزش دلاری و ریالی مواجه شده است. 
آمارهای سال های 1401 و 1402 نیز نشان می دهد که رقم واردات پارچه بالاتر از 800 میلیون دلار بوده است.

دلار ارزان و ترخیص کالاهای شبیه پارچه 

احتمالا یکی از دلایل عمده رشد بالای 132 درصدی واردات پارچه در سال 1400 نسبت به سال های قبل از آن، برخورداری از دلار 4200 تومان بوده که در شرایط چند برابر شدن قیمت ارز، انگیزه برای واردات با نرخ دلار ارزان را افزایش داده است.
 اما در کنار این موضوع، واردات کالاهای دیگر مشابه پارچه که با توجه به رشد فناوری ها و استفاده از نانوتکنولوژی و مواد جدید، امکان پذیر شده و شبیه پارچه است و تشخیص پارچه از غیر پارچه نیازمند آزمایشگاه و تجهیزات پیشرفته گمرکی و استاندارد و... است، دلیل دیگری است که باعث شده برخی واردکنندگان به دنبال واردات محموله خود از سایر گمرکات باشند که تجهیزات کافی برای تشخیص جنس پارچه و استاندارد آن ندارند و لذا نه تنها مشکلاتی برای گمرک ایجاد می کند، بلکه خواب سرمایه و ارز و تاخیر در ترخیص کالاهای وارداتی را نیز موجب می شود و خط تولید و بازار داخلی را معطل نگه می دارد و منابع ارزی کشور نیز مصرف شده و باید به نتیجه برسد. 
براین اساس، شایسته است که واردکنندگان، به توصیه گمرک برای حمل کالای خود به گمرکاتی که تجهیزات کافی و نیروی انسانی متخصص دارند، توجه نمایند. سایر نهادها و متولیان نظارتی و سازمان های همجوار و همکار گمرک نیز براساس توصیه های گمرک عمل کنند و واردکنندگان را مجاب کنند که کالای خود را به گمرکاتی ببرند که در آنجا تجهیزات استاندارد و آزمایشگاه و... موجود است. 
در حال حاضر با توجه به تعداد زیاد گمرکات کشور که تناسبی با حجم تجارت خارجی ایران ندارد، مشکل تامین اعتبار و بودجه، تجهیزات استاندارد، ارزیابی کیفیت، آزمایشگاه و... برای همه گمرکات وجود دارد و تنها برخی گمرکات مانند شهید رجایی، بوشهر، چابهار، تهران، فرودگاه امام خمینی (ره) و... از امکانات بیشتر و مجهزتری نسبت به سایر گمرکات مرزی، مناطق ویژه و آزاد برخوردار هستند و جالب است که برخی واردکنندگان پارچه اصرار دارند که محموله پارچه آنها از گمرکاتی که امکانات کافی ندارد ترخیص شود. 
در کشورهای صنعتی که با حجم تجارت بالا همراه هستند، این دولت، گمرک، سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت و بازرگانی است که تعیین می کند کدام کالاها از کدام گمرکات ترخیص شود و لذا متناسب با امکانات آزمایشگاهی، استاندارد، تجهیزات گمرکی مانند ایکس ری در گمرکات است، که نوع کالاهایی که باید به آن گمرک وارد و ترخیص شوند، مشخص می شود و بعد از ورود کالاها به گمرک، عملیات ترخیص انجام می شود. 
اما برخی واردکنندگان در ایران، از جمله واردات پارچه، اصرار دارند و با توصیه و نامه و... تلاش می کنند که محموله خود را از گمرکاتی که معمولا امکانات ارزیابی کمتری دارند، ترخیص نمایند. این موضوع برای گمرکات کشور مشکل ساز است و واردکنندگان باید متناسب با امکانات و تشخیص گمرک، اقدام به حمل کالای خود به گمرکاتی کنند که از تجهیزات و آزمایشگاه و... برخوردار هستند. 

لیست گمرکات ایران و رویه واردات پارچه

براساس لیست گمرکات شناخته شده ایران که برای مردم بیشتر آشناست وشنیده شده شامل چابهار، شهید رجایی بندرعباس، بوشهر، خرمشهر، آبادان، گمرک تهران شهریار، گمرک غرب، شهید باهنر، گمرک فرودگاه امام خمینی، گمرک تخصصی، پیام کرج اینچه برون، پیرانشهر، باشماق، دوغارون، بیله سوار، بازرگان، میرجاوه، زاهدان، آستارا، مهران، لطف آباد، کیش، قشم، دیلم، لنگه، انزلی، جلفا، سرخس، در شهرهای مختلف اراک، ارومیه، قزوین، ساری، کرمانشاه، سنندج، زنجان، شهرکرد، کرمان، یزد، قم، اهواز، اصفهان، تبریز، مشهد، اردبیل، سرو، خوی، فولاد مبارکه اصفهان، سمنان، و مناطق ویژه رفسنجان، انرژی پارس، ارگ بم، نوشهر، بوشهر و 2 بوشهر، صنایع معدنی خلیج فارس، شیراز، یزد، سیرجان، سهلان، سلفچگان، امیرآباد، پیام، است و البته تعداد پر شمار دیگری نیز گمرک داریم که عملا کوچک و با حجم تجارت اندک است. این تعداد زیاد گمرکات نشان می دهد که در هر نقطه ای از کشور گمرکات بدون توجه به بودجه، امکانات، تجهیزات، پرسنل متخصص، آزمایشگاه، استاندارد و... ایجاد شده است. 
این تعداد زیاد گمرکات ایران با هیچ کشوری در جهان حتی با چین که بزرگترین حجم تجارت، واردات و صادرات را دارد قابل مقایسه نیست و لذا تجهیز این همه گمرک به آزمایشگاه، استاندارد و پرسنل حرفه ای و متخصص در حال حاضر امکان پذیر نیست و لذا مقامات محلی، مسوولان، نمایندگان مجلس و... نباید اصرار و پافشاری کنند که اولا در هر منطقه ای یک گمرک ایجاد شود و منطقه ویژه و آزاد داشته باشند و دوما، واردات و صادرات از گمرکاتی انجام شود که امکانات کافی برای ارزیابی کیفیت و استاندارد کالاها ندارند. 
اما در عین حال، گمرک ایران براساس تجهیزات، تخصص، سابقه کار و فعالیت تجاری، رویه های گمرکی و تجاری، برای هر کالایی تعدادی از گمرکات را توصیه کرده است. 
به عنوان مثال، برای پارچه گمرکات بوشهر، شهید رجایی، شهید باهنر، آبادان، ارومیه، چابهار، سهلان، زاهدان، یزد،شیراز، جلفا،اصفهان، کیش، بندر لنگه، تهران، فرودگاه پیام، فرودگاه امام خمینی (ره)، مشهد، بازرگانی، اینچه‌برون، سمنان توصیه شده است و لذا دلیلی ندارد که برخی واردکنندگان پارچه از بین این همه گمرکات، آنهایی را انتخاب کنند و اصرار کنند که در آنها تجهیزات کافی برای ارزیابی پارچه کافی نیست و لذا در دنیای رشد فناوری و تولید کالاهای مختلف و جدید و رشد شدید تجارت جهانی، لازم است که برای ارزیابی دقیق تر کالاها به توصیه های گمرکی توجه شود.