هویتی که رنگ می بازد

اقتصادگردان_ ارائه سبک‌های متنوع بافت باعث شده است خراسان شمالی  به عنوان آیینه و جلوه‌گاه قالیبافی ایران شناخته شود؛ طرح ها و نقوشی که ریشه در تاریخ و فرهنگ این خطه دارد حکایتی است از فرهنگ و تمدن این خطه. اما این همه طرح و رنگ هویت ساز، چند صباحی است که مورد غفلت واقع شده است و گره کاستی ها بر تار و پود فرش خراسان شمالی ریشه دوانیده تا جایی که برخی تولیدکنندگان بدون توجه به اصالت ها و داشته های استان با بهره گیری از نقش مایه های دیگر استان ها گام برداشته اند. این رویکرد تجاری در خراسان شمالی این نوع برداشت را برای برخی بافندگان و تولید کنندگان  به وجود آورده که اگر نقش مایه منطقه دیگری را ببافند ممکن است درآمد بیشتری داشته باشند و در نتیجه طرح های نائین و تبریز در مناطق شهری استان رونق پیدا کرده و این  امر تداخل نقش مایه ها و سبک ها را در فرش خراسان شمالی به دنبال داشته است.

 یکی از بافندگان، مهم ترین معضلات فرش خراسان شمالی را دور شدن از بافت اصیل این استان و روی آوردن به طرح های تقلیدی و کپی شده از سایر استان ها می داند ومی افزاید: ما  نیز به ناچار باید مطابق میل تولیدکنندگان  و بدون توجه به هویت و تاریخ‌مان گام برداریم.

وی ادامه می دهد: متاسفانه بیشتر  بافندگان فرش استان از طرح و نقش‌های اصیل خود به امید یافتن بازار خوب،  فاصله گرفته اند و اقدام به کپی برداری از طرح های  دیگر استان ها کرده اند، اما این اقدام موجب شد تا  علاوه بر این که مشتریان فرش های اصیل خود را از دست بدهند فرش تولیدی آنها به نام و برند دیگر استان ها به فروش برسد.

یک کارشناس فرش  هم به ریشه نقش مایه ها  اشاره می کند و می افزاید:  خراسان شمالی به واسطه این که سرزمین فرهنگ هاست و اقوام مختلفی در آن زندگی می کنند  از  نقش مایه های متنوع تاثیر گذار و  تاثیرپذیر  برخوردار است  اما در 3، 4  دهه اخیر، به خصوص  از دهه 40 به بعد نگاه به فرش تجاری شد.

«احراری» با  اظهار تاسف از رویکرد تجاری فرش در خراسان شمالی ، اظهار می کند: این رویکرد این تفکر را برای بافندگان و تولید کنندگان  به وجود آورد که اگر نقش مایه منطقه دیگری را ببافند ممکن  است درآمد بیشتری داشته باشند در صورتی که این موضوع اصلاً واقعیت ندارد.

وی ادامه می دهد: در واقع با این حرکت بافندگان و تولیدکنندگان از این جا مانده و از آن جا رانده شدند و  به نوعی تداخل نقش مایه ها و سبک ها در فرش خراسان شمالی رخ داد که ابعاد این فاجعه در خراسان شمالی نسبت به دیگر استان ها به واسطه  این که تار و پود فرش به هویت اقوام گره خورده است، بیشتر است تا جایی که این طرح ها یا رو به  فراموشی هستند و یا این که خلاقیتی که در گذشته بافنده  به خرج  می داد  تا مطابق با سلیقه مشتری باشد، در آن ها وجود ندارد.با این همه «احراری» کارشناس فرش، مهم ترین دلیل  بهره نگرفتن از نقوش بومی را توهم اقتصادی می داند و می افزاید: در صورتی که استفاده از نقش مایه ها و مواد اولیه ای که بومی نیست بیشتر ضرر اقتصادی به همراه داشته است.

او البته به گام هایی هر چند اندک شرکت شهرک های صنعتی و خوشه فرش خراسان شمالی در قالب  ارائه نقش مایه های مختلف به تولید کنندگان فرش اشاره می کند و می افزاید: اما پیگیری های لازم انجام  نشد.

وی  اضافه می کند: باید شهروندان  ارزش فرش دست باف را بدانند و از سوی دیگر به تولیدکنندگان تلنگر زده شود که  فرش تنها یک  کالای اقتصادی نیست؛ به نوعی ریش و قیچی دست جامعه فرش  است، هر چند حمایت ها لازم است اما  تا زمانی  که  عزم ملی راه نیفتد که جای رنگ های شیمیایی و طرح  ها و نقوش مناطق دیگر اینجا نیست،  کاری از پیش نمی رود.

«یاسر معصومیان» هم  که  از کارشناسان فرش  است  وضعیت فرش استان را اسفناک می داند و می گوید:  در واقع می توان گفت که کلکسیونی از فرش های کشور در استان تولید می شود که هیچ کدام اصالت بجنورد  را ندارد به غیر از نقش مایه های ترکمنی و کردی.

«معصومیان» با  بیان این که طرح ها و نقوش اصیل در حال نابودی است  و در این میان بافنده مقصر نیست، تصریح می کند:  مهم ترین مشکل ما تولیدکنندگان هستند که به خاطر سود بیشتر این طرح ها را در منطقه رواج می دهند.

 وی اضافه می کند: به نظرم باید کلاس های آموزشی برای تولیدکنندگان گذاشته شود، از طرفی دیگر تولیدکنندگان باید  اهل ریسک باشند یا این که  ارگان های دولتی ریسک  کنند و به دانش آموختگان فرصت دهند تا  چند  نقش را با  اصالت های استان  طراحی کنند، در غیر این صورت  باید در قالب تسهیلات حمایت های شان رنگ بگیرد.

مدیر عامل اتحادیه  صنایع دستی خراسان شمالی اظهار می کند:  اقداماتی در این راستا انجام شده است اما باید گفت که این اقدامات تنها در حد رونمایی از فرش  بوده  و به شکل عملی کاری انجام نشده است.

  «ایزانلو» با اشاره به این که در بحث قالیچه های ترکمنی و گلیم اصالت حفظ شده است و هیچ  گونه کپی برداری از مناطق دیگر نداریم، می گوید: اما  در دست بافته های 6 متر به بالا متاسفانه از استان های دیگر کپی برداری می شود که  برای برون رفت از این  مقوله باید بستر مناسب فروش را فراهم کنیم .

وی کم لطفی های ادارات و سازمان ها را هم در این  مقوله دخیل  می داند و می افزاید:  باید حمایت هایی در این راستا صورت بگیرد و در حالی که در  دیگر استان ها  حمایت  سازمان ها   پر رنگ است اما در  خراسان شمالی  سازمان صنعت، معدن و تجارت و سازمان های مرتبط با فرش دست باف و صنایع دستی  هزینه های نمایشگاهی را متقبل نمی شوند و این باعث می شود تا تولیدکننده به فکر  تهیه نقش های جدید نیفتد و ریسک نکند.

منبع: خراسان شمالی