:
كمينه:۱۶.۵۱°
بیشینه:۱۸.۷۹°
Updated in: ۱۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۰۹:۰۶
بانک و بیمه » بانک و بیمه
کلان نگاری رابطه بانك ها و بانکداری سایه ای در سال هاي 92-1388 نشان مي دهد؛

روند رو به رشد گردش 40 هزار ميليارد توماني بانكداري سايه اي در ايران، اندازه بانكداري سايه اي 76 درصد توليد ناخالص داخلي

موسسه اعتباري غير بانكي، شركت هاي بيمه اي، شركت هاي سرمايه گذاري، ليزينگ ها و... با دارايي و بدهي 40 هزار ميليارد توماني و سهم 4.5 درصدي از كل دارايي هاي بانكي در بخش بانكداري سايه اي فعاليت دارند
کد خبر: ۷۲۰۴۲
تاریخ انتشار: ۱۹ بهمن ۱۳۹۴ - ۱۹:۰۵

خبراقتصادي - محسن شمشيري - بررسی آمار و ارقام صورت های مالی آن گروه از نهادهای مالی فعال در نظام مالی ایران که مطابق با استانداردهای هیئت ثبات مالی فعالیت های آنها در قلمرو بانکداری سايه ای قرار میگیرد، نشان دهنده ی روند روبه گسترش بخش بانکداری  سايه اي در ایران است. 



 محمد ارباب افضلی،  مهشید شاهچرا و  ماندانا طاهری كارشناسان پژوهشكده پولي و بانكي، تصویری کلی از نظام بانکداری سايه اي  ایران  همسو با مرحله ی نخست توصیه های هیئت ثبات مالی برای ارزیابی ریسک های بانکداری سایه ای ارائه  و میزان فعالیت های بانکداری  سايه اي  بر اساس استانداردهاي هیئت ثبات مالی همچون اندازه ی دارایی ها و جریان وجوه نقد مؤسسات فعال در بانکداری سایه ای محاسبه و روند آن طي سال هاي  92-1388  را بررسي كرده اند. 

اين تحقيق به درهم تنیدگی میان نظام بانکداری سايه اي  و نظام بانکی در ایران می پردازد. بخش بانکی از طریق شرکتهای سرمایه گذاری ، بیمه ای، و لیزینگ به فعالیت های واسطه گری مالی اقدام می کند؛ بنابراین ضرورت دارد مقام ناظر با تشخیص ارتباط دقیق بین این دو بخش و تفکیک حوزه های کارکردی آنها از انتقال ریسک های سیستماتیک بانکداری  سايه اي  به سایر بخش های مالی جلوگیری کند.
منتقدان بانکداری  سايه اي  بیشتر بر این موضوع تأکید می کنند که بانکداری  سايه اي  انتشار ریسک را به طور گسترده ای در بازارهای مالی افزایش میدهد. این افزایش ريسك ممکن است از طرق مختلف نظیر ایجاد فرصت برای آربیتراژ مقرراتی، اهرم های خارج از نظام بانکی تحت نظارت، عدم قطعیت و نااطمینانی از طریق فراهم کردن فرصت های سرمایه گذاری جایگزین سپرده ی بانکی به وقوع بحران های مالی منجر شود. با وجود ریسک های مالی سیستماتیک در بانکداری  سايه اي ضرورت افزایش قوانین و مقررات نظارتی بر این بخش بیشتر احساس می شود. در این خصوص تصویر اولیه ای که از فعالیت های بانکداری  سايه اي ارائه شد، می تواند دربرگیرنده ی توصیه های سیاستی باشد.

 توصیه های سیاستی

شناسایی ریسک های سیستماتیک موجود در فعالیت های مؤسسات بانکداری  سايه اي  توسط یک مقام ناظر واحد ضرورت دارد؛ زیرا ریسک زیاد در فعالیت های این مؤسسات می تواند به سایر بخش ها از جمله بخش پولی انتقال یابد و علاوه بر بازار سرمایه، بازار پول کشور را متأثر کند. از اینرو نگاه جامع و فراگیر به نظام مالی همراه با نظارت یک پارچه توصیه شده است. 
 به این منظور تعامل سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان ناظر اصلی بازار سرمایه و  بانک مرکزی به عنوان ناظر بازار پول در تشکیل کمیته ای با هدف نظارت برع ملکرد فعالیت بخش های مختلف بانکداری  سايه اي  به سازماندهی و کارایی این بخش در ایران کمک شایانی می کند.
تأکید بر عرضه ی اطلاعات مالی شفاف و الزام به گزارشگری مالی از سوی مقام ناظر واحد نیز به نظارت مؤثرتر در این بخش کمک زیادی می کند؛ چنانکه مطابق با  توصیه های هیئت ثبات مالی برای تهیه ی تصاویری کلی از مقیاس فعالیت بانکداری سا یه ای لازم است و کشورها بايد هرساله اطلاعات  ترازنامه ای واسطه گران مالی غیربانکی را جمع اوري و منتشر کنند.
بنابراین تفکیک ارتباط نظام بانکی و بانکداری  سايه اي  و تبیین دقیق سازوکار حاکم بر هر یک در بانکداری  سايه اي  اهمیت دارد، زیرا هر یک از شرکت های تابعه در بانکها وبانکداری  سايه اي  باید با نظارت یک مقام ناظر چهارچوب بندی شود و از ایجاد و رشد وام های وکالتی از یک شرکت به شرکت تابعه ی دیگر یا از یک بانک به شرکت های تابعه در بانک های دیگر جلوگیری شود. بدین ترتیب، تشکیل کمیته ي يادشده میتواند به هماهنگی هرچه بیشتر قوانین و مقررات کمک کند و به ثبات بیشتری در بازار مالی منجر شود.
در بانکداری  سايه اي  به دلیل عدم الزام به پرداخت سپرده ی قانونی  توسط اغلب مؤسسات غیربانکی،  فرصت کاهش بهای تمام شده ی پول وجود دارد. بنابراین با وجود واسطه گری مالی در مؤسسات مالی غیربانکی، و بانک ها،  شرایط نامتقارنی بین آنها وجود دارد. این شرایط نامتقارن نرخ های تعادلی بازار وجوه را متأثرو تخصیص بهینه ی سرمایه را مختل میکند؛ آهنگ انباشت منابع پولی در بخش بانکداری را کند و زمینه را برای هدایت این منابع به بخش بانکداری سايه اي  نظارت نشده  فراهم می کند. 
از اینرو اقداماتی همچون نظارت مؤثر وهمزمان بر بازار غیرمتشکل پولی و بخش بانکداری میتواند واکنش مناسبتری در مقابل تمایل به آربیتراژ مقرراتی از سوی بانک مرکزی ایجاد کند. البته به تازگي،  ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی در کانون توجه بانک مرکزی قرار گرفته و این نهاد را قادر کرده است با اقداماتی همچون ادغام یا انحلال  مؤسسات مالی و ا عتباری غیرمجاز تا حد زیادی از هدایت منابع مالی به بخش بانکداری سایه ای جلوگیری نماید.
 از سوی دیگر در بخش بانکداي، تعیین دقیق حوزه ی فعالیت و دسته بندی مأموریت های هر یک از انواع بانکها، آربیتراژ مقرراتی را به نحو مؤثری کاهش می دهد  و ثبات بیشتری را در حوزه ی خدمات بانکداری ایجاد می کند.

بانکداری سايه اي  به فعالیتهایی اطلاق میشود که شبیه عملیات واسطه گری مالی است؛ تنها با این تفاوت که خارج از نظارت ناظران بانکی صورت میگیرد و ممکن است ریسکهای بالقوه ای را به نظام مالی تحمیل کند. پس ازبحران مالی اخیر وحاکم شدن رویکردهای مبتنی بر اقدامات تثبیتی بیشتر در محافل آموزشی و سیا ستگذاری، اعضای گروه 20 یکی از ارکان اصلی هیئت ثبات مالی از این هیئت خواستند برای تشخیص وطبقه بندی دقیق مصادیق بانکداری  سايه اي و تعیین نقش آن در نظام مالی جهان،  یک پروژه ي مطالعاتی تعریف کند. ایجاد روشهای مشخص و واحد جهت نظارت بر نظام بانکداری
سایه ای، آمادگی برای مقابله با ریسکهای سیستماتیک این حوزه و تنظیم قوانین نظارتی متفاوت از بانکداری متعارف برای فعالیتهای بانکداری سايه اي  از دیگر اهداف این پروژه است. هیئت ثبات مالی با همراهی مقامات ملی کشورها برنامه ی نظارت جامع بر بانکداری  سايه اي  را در اکتبر 2011 در پاسخ به تنظیم قوانین و مقررات تدوین و ابلاغ کرد.
1- نقشه برداری کلان از مقیاس و روند نظام بانکداری  سايه اي  و کلان نگاری بانکداری  سايه اي 
2- شناسایی ریسک های سیستماتیک کلیدی  و نگرانیهای آربیتراژ مقرراتی و تمايل انتقال منابع از بخش بانكداري به بخش سايه اي
3- ارزیابی و برآورد ریسکهای سیستماتیک کلیدی و نگرانیهای آربیتراژ مقرراتی در نظام بانکداری  سايه اي .


ارتباط شبکه ی بانکی و بانکداری  سايه اي 

بانکها اغلب بسیار به هم پیوسته عمل میکنند که این به هم پیوستگی  از بُعد ریسک سیستمی ممکن است ثبات مالی را کاهش دهد وا زمینه ساز انتشار ریسک باشد ولی به علت ارتباطی که میتواند در تأمین مالی بین بانکداری سایه ای و بانکها موجود باشد، ریسک های مالی بخش بانکداری سايه اي  به بخش بانکی انتقال مییابد. بنابراین باید به ریسکهای موجود در بانکداری سايه اي وریسکهای قابل کنترل و پایش بیشتر توجه کرد.
بانکداری سایه ای به افزایش روبه رشد بخش عمده ای از جریان اعتبارات در بخشهایی از نظام مالی منجر میشود که به خوبی تحت نظارت نیست. برای مثال اگر سقفی برای نرخ بهره تعیین شود که بانکها بر اساس آن به سپرده گذاران بهره پرداخت کنند؛ هزینه ی سرمایه گذاری بانک کم میشود و بانکها انگیزه ی خوبی برای وام دهی می یابند. از حوزه ی نظارت بر بانکها برای کاهش مخا طرات ناشی از اعطای زیاد وام در سبد دارایی بانکها میتوان محدودیتهایی بر وامدهی اعمال کرد. این محدودیتها میتواند از نسبت محافظه کارانه ی وام  به سپرده تا اندوخته های قانونی در نظر گرفته شود. بنابراین با وجود قوانین ومقررات سخت، راه های فرار آن نیز ایجاد شده و بخش بانکداری سايه اي  در این زمینه به بانکها کمک می کند از سقفهای تعیین شده برای سپرده و موانع وام دهی عبور کنند.
ارتباط بانکداری سايه اي  وشبکه ی بانکی کشور از دید سیاستگذاران پولی ابعاد مختلفی دارد. اگر این مؤسست فعال در بانکداری  سايه اي  از نظر مالکیت متعلق به بانکها باشند یا ارتباط مالی مشخصی بین بانکها واین مؤ سسات برقرار باشد؛ ارتباط مستقیمی میان این مؤسسات و بانکها وجود دارد  و در مواقع بروز بحران، بانک ها حمایت های مستقیمی از این مؤسسات میکنند که نباید از نظر ناظران مخفی بماند.
به طور کلی در تبیین ارتباط بانکداری  سايه اي  وشبکه ی بانکی بايد به موارد زیر توجه داشت: 
چنانچه بانکها در بانکداری  سايه اي  سرمایه گذاری کرده باشند، با بروز هر ضرر و زیان اعتباری در این مؤسسات میتوانند به ا عطای وام و تسهیلات اقدام کنند که در پی آن ریسک های موجود در ترازنامه ی مؤسسه ی فعال در بانکداری  سايه اي  به بانک ها انتقال می یابد.
وقتي بانکها بخش عظیمی از تأمین مالی خود را با اوراق بهادار انجام دهند و این اوراق بهادار نیز در ارتباط مستقیم  با مؤسسه ی فعال در بانکداری  سايه اي  باشد، هر نوع تغییر و تحولی در وضعیت اقتصادی و غير اقتصادي ممکن است به براز بحران در بانکها منجر شود؛ پس میان منابع بانکها و فعالیتهای بانکداری  سايه اي  وابستگي وجود دارد.
 بانکداری سايه اي با منابع عمدتاً کوتاه مدت و اغلب به فروش دارایی های خود در اسرع وقت مجبور میشود و این فروش داراییها در اسرع وقت به کاهش قیمت داراییها در بازارهای مالی میانجامد. اگر بانکها نیز در چنین دارایی هایی سرمایه گذاری کرده باشند،  فروش دارایی در بانکداری  سايه اي  ارزش دارایی های بانکها را کاهش میدهد و ریسکهایی برای بانک ایجاد میکند.
 تعهدات بانکها در قبال مؤسسات فعال در بانکداری  سايه اي  نیز در صورت بروز بحران در آن مؤسسه ممکن است به انتقال منابع از بانک به بانکداری سايه اي  منجر شود و اغلب تعهدات بانکها در قبال مؤسسات بانکداری سايه اي  به صورت صدور ضمانتنامه یا اقلام زیر خط است. تعهداتی که به صورت اقلام زیر خط در ترازنامه ی بانکها ثبت میشود،  میتواند به اقلام بالاي خط انتقال یابد.
با توجه به این موارد، تبیین ارتباط میان بانکداری سایه ای و بانکها علاوه بر اینکه برای ثبات بخش بانکی باید مورد توجه سیاستگذاران و مقام ناظر بانکی باشد. از نظر ثبات در بازارهای مالی نیز بسیار حساس است.


روند جريان وجوه نقد ميليارد تومان

سهم از دارايي هاي بانكي درصد

سهم از توليد ناخالص داخلي درصد

حجم دارايي بانكداري سايه اي در ايران هزار ميليارد تومان  

سال

10

0.5

4

5

1388

200

2

18

12

1389

480

2.6

29

18

1390

810

2.5

36

30

1391

1200

4.5

76

40

1392

 

بدهي  ميليارد تومان

دارايي ميليارد تومان

سهم از دارايي بانكداري سايه اي به درصد

فعاليت هاي بانكداري سايه اي و مالي

18 هزار شامل1 هزار سرمايه 13 هزارجاري، و4 هزار غيرجاري

17500 شامل16000 جاري و بقيه غيرجاري

40

موسسات اعتباري غير بانكي  

12100 شامل 2200 سرمايه، 9800 جاري، 100غيرجاري

12200 شامل 8100 جاري و 4100 غيرجاري

28

شركت هاي بيمه اي

12 هزار شامل 9100 سرمايه، 2300 جاري 600 غيرجاري

12 هزار شامل 6200 جاري و 5800 غيرجاري

27

شركت هاي سرمايه گذاري

2200 شامل 400 سرمايه، 1600 جاري و 200 غيرجاري

2200 شامل 1800 جاري و 400 غيرجاري

5

ليزينگ ها

 

لینک کپی شد
گزارش خطا