تكاپوی مسوولان برای سامان بازار سكه و ارز

معصومه نصیری:این تصمیمات نشان از تكاپوی مسوولان امر برای سر و سامان دادن به این بازار دارد. البته به روال همیشگی این نوع تصمیمات موافقان و مخالفان سرسختی نیز دارد. عده‌ای بر این باورند كه اقداماتی مانند پیش فروش سکه و همچنین تزریق ارز در شرایطی که اقتصاد کشور با چالش‌های زیادی روبروست، به منزله مسکّن است و می‌تواند جلوی وارد آمدن فشار بیشتر به مردم را بگیرد. البته اظهاراتی نیز مبنی بر این است که، در مقطع فعلی مردم انتظار دارند مسوولان و دست‌اندرکاران، حتی اگر نمی‌توانند کارهای بلندمدتی انجام دهند، کارهای مقطعی و کوتاه‌مدت را که به منزله مسکّن است، انجام دهند. از جمله پیش فروش سکه و تزریق ارز كه می‌تواند التهاب بازار را در آستانه عید نوروز کاهش دهد و عرضه و تقاضا را کنترل کند، نیز از گوشه و كنار شنیده می‌شود.

برخی كارشناسان عنوان می‌كنند كه با تمهیدات اندیشیده شده، تقاضا کاهش پیدا می‌کند و موجب می‌شود قیمت از حد مشخصی بالاتر نرود. البته قیمت ارز علاوه بر ریشه اقتصادی، دارای یک ریشه روانی است و آنچه باعث التهاب در بازار ارز می‌شود بیشتر جو روانی است. ما با توجه به موجودی ارزمان باید در پایان سال به دلیل اینکه نیاز به ریال بیشتر می‌شود و دلار باید به ریال تبدیل شود، موجودی مرکز مبادلات ارزی را به نحوی حفظ کنیم که بتواند پاسخگوی تقاضای مردم باشد.

بانک مرکزی باید مکانیزمی برای نحوه خرید و فروش سکه و طلا با ارز مبادله‌ای از سوی مردم و همچنین فروشندگان تعیین کند. این روش قیمت‌گذاری می تواند درباره سکه‌های پیش فروش یا هر نوع دیگر عرضه توسط بانک مرکزی اعمال شود

با نگاهی به روند تاریخی آشفتگی بازار ارز  می‌توان گفت كه براساس برنامه چهارم و پنجم توسعه، نظام ارزی كشور نظام شناور مدیریت شده است كه بر اساس آن، زمانی كه نرخ ارز افزایش پیدا می‌كند بانك مركزی باید مانع از افزایش قیمت شود. البته از سوی مسوولان امر مطرح می‌شود كه یكی از دلایل آشفتگی بازار ارز طی سال جاری احتكار آن و دلیل دیگر هم كمبود ارز در كشور بوده است، ‌‌این در حالی است كه ارز وسیله مبادله داخلی نیست و بر همین اساس تصمیم بر این شد كه فرآیند آن ساماندهی شود؛ بنابراین در كمیته ثبت سفارش و گشایش اعتبارات فرآیند عرضه ارز ساماندهی می شود.

در روزهایی كه بازار روزهای پر تب و تاب پایان سال را می‌گذراند، رئیس کل بانک مرکزی  از تصمیمات ویژه‌ای درخصوص بازار ارز خبر داده و از مهمترین آنها را نیز افزایش عرضه دلار به بازار عنوان كرده بود و از آنجایی كه طبق معمول بیم حضور دلالان در بازار وجود داشته است نیز از تصمیم برای ارائه ارز فقط از طریق شبکه بانکی و صرافی‌های مجاز به مردم خبر می‌دهد تا جلوی فعالیت واسطه‌ها و بازارهای آزاد کاذب گرفته شود. طرح ارزان‌سازی نرخ ارز در زیرمجموعه‌های دولت با محوریت بانک مرکزی مراحل کارشناسی را می‌گذراند و هدف از آن، مقابله با سفته‌بازی و حذف رانت‌ها از بازار ارز است. براساس این طرح و درصورت موافقت مقامات ارشد اجرایی و اقتصادی کشور، نرخ دلار در بازار تا 2200 تومان کاهش خواهد یافت. در این طرح، حاکم شدن شرایط جدید بر بازار ارز از نظر خرید و فروش (ممنوعیت خرید و فروش ارز خارج از ضوابط جدید) پیش بینی شده است، ضمن اینکه در این راستا قرار است ماموریت‌های جدیدی به دستگاه‌های مختلف محول شود.

بر اساس این طرح بانک مرکزی موظف می‌شود به منظور پیشگیری و کنترل بازار مبادلات غیر مجاز ارز ظرف 2 ماه از تصویب این قانون سامانه ثبت معاملات ارزی را ایجاد و امکان صدور کد رهگیری را فراهم  تا بر اساس آن  هر فردی در بازار غیررسمی اقدام به معامله ارز کند به 2 تا 5 سال و در مبادلات کلان به 5 تا 10سال حبس محکوم شود. اما باید دید آیا نگاه پلیسی و قضایی به بازار ارز موجبات سامان آن می‌شود یا اینكه مشكلات این بازار ریشه در مسائل اقتصادی و گاها سیاسی دارد.

كارشناسان امر درباره تصمیم جدید دولت مبنی بر محاسبه قیمت سکه و طلا با ارز مبادله‌ای به جای ارز آزاد نیز می‌گویند كه در صورت اجرای درست، این تصمیم باعث ایجاد رونق در بازار سکه و طلا خواهد شد. البته بانک مرکزی باید مکانیزمی برای نحوه خرید و فروش سکه و طلا با ارز مبادله‌ای از سوی مردم و همچنین فروشندگان تعیین کند. این روش قیمت‌گذاری می تواند درباره سکه‌های پیش فروش یا هر نوع دیگر عرضه توسط بانک مرکزی اعمال شود، روشن شدن ابعاد این موضوع باعث جلوگیری از سردرگمی مردم و فروشندگان و همچنین ممانعت از سوءاستفاده‌های احتمالی در بازار خواهد شد. البته از چند روز گذشته بانک مرکزی با هدف «ارائه خدمات‌رسانی مطلوب در راستای تامین نیازهای خرد هموطنان به مسکوک طلا» از روز هشتم اسفند با عاملیت بانک تجارت اقدام به پیش فروش سکه ‌کرده است. این بانک طی بخشنامه‌ای موارد «قیمت‌گذاری مسکوک طلا»، «شرایط و الزامات ثبت نام برای پیش‌فروش مسکوک طلا» و «شرایط و الزامات تحویل مسکوک طلای پیش‌فروش شده» را برای اجرا به بانک تجارت ابلاغ کرده است.

 ما با توجه به موجودی ارزمان باید در پایان سال به دلیل اینکه نیاز به ریال بیشتر می‌شود و دلار باید به ریال تبدیل شود، موجودی مرکز مبادلات ارزی را به نحوی حفظ کنیم که بتواند پاسخگوی تقاضای مردم باشد

 بر طبق این بخشنامه قیمت هر قطعه مسکوک طلا(اعم از سکه یک بهار و نیم بهار)، توسط بانک مرکزی و از طریق سامانه (بدون محاسبه مالیات بر ارزش افزوده) اعلام می‌شود. در بخش شرایط و الزامات ثبت نام برای پیش‌فروش مسکوک طلا عنوان شده است:

پیش‌فروش مسکوک طلا صرفاً برای اشخاص حقیقی بالای 18 سال مجاز بوده و بانک عامل مجاز به پیش‌فروش مسکوک طلا به اشخاص حقوقی نیست. ضمناً هر متقاضی می‌تواند با مراجعه به یکی از شعب منتخب بانک عامل، صرفاً یک بار و حداکثر 5 قطعه مسکوک طلای تمام بهار آزادی یا 10 قطعه مسکوک طلای نیم بهار آزادی پیش‌خرید کند. با وجود این تصمیمات و ارائه و تصویب طرح‌های مختلف برای بازار سكه و ارز، نباید از نظر دور داشت كه این تصمیمات در حد مسكّن مقطعی برای آرام كردن این بازارهای مهم اقتصادی هستند و باید با راه‌حل‌های اقتصادی به فكر ساماندهی وضعیت موجود بود. سال 1391 كه به اذعان همگان سال پرواز نرخ ارز و سكه بوده روزهای پایانی خود را طی می‌كند و آنچه مهم است اتخاذ تدابیر برای پیشگیری از ادامه این روند افزایشی قیمت در سال جدید است.