مسؤولیت پیمانکار براساس آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی

خبراقتصادي -  وظایف و تکالیفی را برای پیمانکاران و کارفرمایان در امور ساختمان معین نموده است. این آیین نامه در ماده 4 آن، پیمانکار را مکلف به رعایت مقرراتی در زمینه ایمنی در پروژه های ساختمانی نموده است، این ماده مقرر می دارد : « هرگاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسؤول اجرای مقررات این آیین نامه در کارگاه خواهد بود». 

از این ماده که به نوعی به مشمول قانون کار بودن پیمانکاران نیز اشاره می نماید، این مهم قابل برداشت است که کارگاه های ساختمانی به دلیل برخورداری از ارتفاع و...، از پر حادثه ترین مکان هایی است که پیمانکاران در آن فعالیت می کنند، چه آنکه حیطه فعالیت پیمانکار، تنها محدود به ساختمان بنا نمی شود.بند (د) از فصل اول آیین‌ نامه‌ حفاظتی‌ کارگاه‌های‌ ساختمانی در تعریف «کارفرما در کارگاه ساختمانی» می گوید : «کارفرما در کارگاه ساختمانی شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی بر طبق مقررات قانون کار و به حساب خود به کار می گمارد اعم از اینکه پیمانکار اصلی، پیمانکار جزء و یا صاحب کار باشد».

ماده‌ 56 این آیین نامه در مورد رعایت اصول نصب داربست در کارگاههای ساختمانی چنین می گوید: «برپا کردن‌، پیاده‌ کردن‌ و دادن‌ تغییرات‌ اساسی‌ در داربست‌ها باید تحت نظارت شخص ذیصلاح و به وسیله کارگرانی که در این گونه کارها تجربه کافی دارند انجام گیرد». حوادثی که دراثر نصب غیراصولی داربست رخ می دهد معمولاً منجر به فوت می شود و مسؤولیت این امر، با توجه به قوانین و مقرراتی که بیان شد قطعاً متوجه شخص پیمانکار خواهد بود. امروزه شرکت هایی تأسیس شده اند که بطور تخصصی فقط در زمینه نصب داربست فعالیت دارند و این امر در توجیه مسؤولیت پیمانکار در مواردی که حادثه ناشی از نصب غیر اصولی داربست باشد بسیار حائز اهمیت است. 

ماده 192 در مورد رعایت ایمنی درتخریب ساختمان مقرر کرده : «قبل‌ از اینکه‌ عملیات‌ تخریب‌ شروع‌ شود، باید بازدید دقیقی‌ از کلیه‌ قسمت‌های‌ ساختمان‌ در دست‌ تخریب‌ بعمل‌ آمده‌ و در صورت‌ وجود قسمت‌های‌ خطرناک‌ و قابل‌ ریزش‌، اقدامات‌ احتیاطی‌ از قبیل‌ نصب‌ شمع‌، سپر و حایل‌ و ستون‌های‌ موقتی‌ جهت‌ مهار آن‌ قسمت‌ها‌ بعمل‌ آید». ماده 194نیز در همین راستا چنین مقرر کرده که: «منطقه‌ خطر در اطراف‌ ساختمان‌ در دست‌ تخریب‌ باید کاملاً محصور و علامات‌ خطر و هشدار دهنده‌ نصب‌ گردد و از ورود افراد غیرمسؤول‌ به‌ منطقه‌ محصور شده‌ جلوگیری‌ بعمل‌ آید».

در بخش اصول کلی گودبرداری و حفاری نیز در ماده 239 آمده: «اگر در مجاورت‌ محل‌ گودبرداری‌ و حفاری‌ کارگرانی‌ مشغول‌ به‌ کار دیگری‌ باشند، باید اقدامات‌ احتیاطی‌ برای‌ ایمنی‌ آنان‌ به‌ عمل‌ آید».

ماده 40 نیز درهمین بخش مقرر کرده: « دیواره‌های‌ هر گودبرداری‌ که‌ عمق‌ آن‌ بیش‌ از 120 سانتیمتر بوده‌ و احتمال‌ خطر ریزش‌ وجود داشته‌ باشد، باید به‌ وسیله‌ نصب‌ شمع‌، سپر و مهارهای‌ محکم‌ و مناسب‌ حفاظت‌ گردد، مگر آنکه‌ دیواره‌ها دارای‌ شیب‌ مناسب‌ (کمتر از زاویه‌ پایدار شیب‌ خاکریزی‌) باشند».

باتوجه به اینکه رعایت مفاداین آیین نامه در امور ساختمان سازی برای پیمانکاران ضروری می باشد. پر واضح است که اگر در اثر عدم رعایت آنها ضرر و خسارتی متوجه کسی شود پیمانکار مسؤول جبران خسارات وارده می باشد. به همین جهت مستنبط از قانون‌ بیمه‌ اجباری‌ کارگران‌ ساختمانی مصوب‌ ۲۱/۸/۱۳۵۲ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ با اصلاحیه‌ مورخ‌ ۱۷/۸/۱۳۷۹ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌؛ و  قانون رفع موانع اجرایی قانون بیمه های اجتماعی کارگران ساختمانی و نحوه مجازات متخلفان مصوب 9/9/1391 مجلس شورای اسلامی.پیمانکاران مکلف و مجبور هستند کارگرانی را که در احداث ساختمان به کار می گمارند، در برابر حوادث احتمالی بیمه نمایند. 

نویسنده: شهرام کریمی تازه کند

کارشناس ارشد حقوق خصوصی- مدرس دانشگاه

منبع:  برگرفته از کتاب «حقوق کاربردي شرايط عمومي،خصوصي و مکاتبات پيمان( پيمانکار و کارفرما) در مقررات و رويه قضايي»          انتشارات : جنگل ، جاودانه   چاپ اول :1393

تدوین و تألیف : عباس بشیری ، علی رضا یعقوبی ، شهرام کریمی تازه کند

و همکاران .

برای مطالعه بیشتر و مشاهده نمونه آراء ، به کتاب فوق الذکر مراجعه فرمایید .