بررسي عملکرد صنعت پرداخت در يكسال منتهي به آذر 95 ، سهم بالاي كارت خوان هاي فروشگاهي نسبت به اينترنت و تلفن همراه

 اقتصاد گردان - احسان شمشيری -  ابزار پذیرش در آذرماه سال ۹۵ نشان مي دهد كه كارت خوان هاي فروشگاهي با سهم 48/95 با تعداد ۵ میلیون و ۵۸۰ هزار و ۵۰۱ دستگاه فعال سیستم همچنان در صدر ایستاده است. پذيرش اينترنتي نيز با رشد 372 درصدی نسبت به آبان ماه سال ۹۵ مواجه شده و سهم ۴.۳۳ درصدی را کسب کرده است. ابزار پذیرش فعال موبایلی نیز با تعداد ۱۰ هزار ۶۵۵ دستگاه  تنها ۰.۱۸ درصد سهم بازار را از کل تعداد ابزارهای فعال پذیرش را به خود اختصاص داده است

به گزارش اقتصاد گردان، براساس آخرین گزارش شاپرک، در آذر ماه سال جاری 1069 میلیون تراکنش به ارزش 119 هزار میلیارد تومان گزارش شده است كه نشان مي دهد ارزش تراکنش های آذر ماه نسبت به ماه قبل منفی 0.45 درصد رشد و در مقایسه با آذر ماه سال قبل 34.42 درصد رشد داشته است همچنين با بررسی شاخص اثربخشی کارتخوان فروشگاهی فعال سیستمی مشخص شد که بالاترین میزان این شاخص مربوط به شرکت به پرداخت ملت با ضریب 1.666 بوده و تعداد تراکنش های بیشتری روی پایانه های این شرکت انجام شده و کمترین میزان این شاخص با ضریب 0.368 به شرکت الکترونیک کارت دماوند اختصاص یافته است. 

شاخص خطای پذیرندگی به تعداد کل خطاها در آذر ماه سال جاری نشان داد که شرکت الکترونیک کارت دماوند بالاترین میزان شاخص (1.266 درصد) و شرکت مبنا کارت آریا (0.05 درصد) کمترین میزان این شاخص را داشته است همچنين محاسبه سهم کارتخوان های کم تراکنش و فاقد تراکنش از پایانه های فعال نشان می دهد که شرکت الکترونیک کارت دماوند بالاترین سهم با 23.52 درصد و شرکت به پرداخت ملت کمترین سهم با 7.75 درصد را به خود اختصاص داده اند.

در حالی که  بولتن تحلیلی شاپرک به تازگی منتشرشده اما بانک مرکزی آمار خام پرداخت مختص آذر را هنوز روی سایت بارگزاری نکرده است. آمارهای مربوط به کارت و خودپرداز هم بانک مرکزی همیشه بالغ بر 4 ماه تاخیر داردو طبق آیین نامه باید با فاصله حداکثر 15 روز این آمار روی سایت بانک مرکزی باشد.

کل تراکنش های شاپرکی در آذرماه ۹۵ نسبت به ماه مشابه در سال گذشته با افزایش 17/3 درصدی در تعداد و 78/46 درصدی در ارزش مواجه بوده است. 

ارزش حقیقی تراکنش ها در آذرماه ۹۵ با کاهش ۴۵ درصدی مواجه شده است و همچنین این شاخص نسبت به آذرماه سال گذشته افزایش 42/34 درصدی را تجربه کرده که بیانگر این است که متوسط ارزش تراکنش های شاپرکی نسبت به آذرماه ۹۴ بیشتر بوده و تراکنش ها دارای مبلغ بیشتری در آذرماه سال ۹۵ هستند.

بیشترین تعداد ابزار پذیرش در آبان و آذرماه سال ۹۵ با سهم 48/95 در آذرماه مربوط به کارت خوان های فروشگاهی است که با تعداد ۵ میلیون و ۵۸۰ هزار و ۵۰۱ دستگاه فعال سیستم همچنان در صدر جدول ایستاده ولی کاهش 81/1 درصدی نسبت به ماه گذشته را تجربه کرده است.

ابزار پذیرش اینترنتی نیز در آذرماه سال ۹۵ با رشد 43/372 درصدی نسبت به آبان ماه سال ۹۵ مواجه شده است و با ۲۵۳ هزار و ۳۵۸ دستگاه از کل تعداد کل ابزارهای پذیرش فعال سیستمی سهم ۴.۳۳ درصدی را کسب کرده است که با توجه به سهم 93/0 درصدی در ماه  قبل با رشد قابل ملاحظه ای مواجه بوده است و دلیل اصلی این افزایش ارایه خدمت امکان پرداخت اینترنتی به پذیرندگان کارت خوان های فروشگاهی است.

بر اساس این گزارش برخی از کارت خوان های فروشگاهی با تجهیز به بارکد QF این امکان برای آن ها فراهم آمده تا فرآیند ارسال و دریافت تراکنش عملیاتی را از طریق درگاه های اینترنتی انجام دهند این دلیل به همراه کاهش تعداد ابزار پذیرش کارت خوان های فروشگاهی منجر به کاهش سهم این ابزار پذیرش نسبت به ماه گذشته شده است. 

در آذرماه سال ۹۵ ابزار پذیرش فعال موبایلی نیز با تعداد ۱۰ هزار ۶۵۵ دستگاه با رشد 99/0 درصدی نسبت به ماه قبل مواجه بوده است و تنها ۰.۱۸ درصد سهم بازار را از کل تعداد ابزارهای فعال پذیرش را به خود اختصاص داده است.

عملکرد ابزارهای پذیرش 

همچنین در آذرماه ۹۵ بیشترین سهم از تعداد تراکنش ها با سهم 34/87 درصد و ارزش تراکنش با مبلغ  109 هزار ميليارد تومان و سهم 25/92 درصدی از آن پایانه های فروشگاهی است.

ابزار پذیرش موبایلی در مدت یادشده با دارا بودن ۱۰ هزار و ۶۶۵ ابزار فعال سیستمی، ۱۰۶ میلیون و ۳۸۱ هزار و ۶۵۵ میلیون ریال تراکنش را به ثبت رسانده و سهم 95/9 درصدی در تعداد تراکنش ها را کسب کرده است که ارزش آن 563 ميليارد تومان و سهم 47/0 درصدی در ارزش تراکنش ها را به خود اختصاص داده که با کاهش ۲ درصدی نسبت به ماه گذشته مواجه بوده است.

ابزار پذیرش اینترنتی در آذرماه ۹۵ با دارا بودن ۲۵۳ هزار ۳۵۸ ابزار فعال سیستمی   2890 ميليارد تومان را رقم زده و سهم 7/2 درصدی از تعداد تراکنش ها و 28/7 درصدی در ارزش تراکنش ها را به خود اختصاص داده است.

بر اساس این گزارش در آذرماه سال جاری 17/75درصد خدمات ارایه شده از سوی شاپرک از نوع خرید کالا و خدمات بوده که نسبت به ماه گذشته با افزایش 29/1 درصدی مواجه بوده است که در شاخص ارزش تراکنش ها نیز خرید کالا و خدمات سهم 65/96 درصدی را به خود اختصاص داده است.

پرداخت قبض و شارژ تلفن همراه نیز سهم 33/18 در تعداد و سهم 35/3 درصدی از مبلغ تراکنش ها را به خود اختصاص داده و خدمت مانده گیری با سهم 50/6 کمترین سهم از کل خدمات را به خود اختصاص داده است.

شاپرک آمار پذیرندگی بانک ها در آذرماه سال جاری را اعلام کرد که بر این اساس سهم بازار پذیرش تلفن همراه نسبت به سایر ابزارها نظیر کارتخوان فروشگاهی و پذیرش اینترنتی پایین تر است.

براساس گزارش شاپرک سهم هر کدام از بانک ها در پذیرندگی ابزارهای پرداخت هم مشخص شده که بانک ملت در تعداد و مبلغ تراکنش بانک های پذیرنده و همچنین شاخص تعداد و مبلغ هر یک از ابزارهای پذیرش در صدر فهرست قرار دارد. و بانک آینده نیز درشاخص تعداد و مبلغ تراکنش های ابزار پذیرش موبایلی دوم شد.

بانک ملت با کسب ۳۴,۵۴ درصد از تعداد تراکنش ها و سهم ۳۲.۳۲ درصدی در آذرماه ۹۵ از میان ۳۴ بانک و موسسه اعتباری مجاز در لیست بانک های پذیرنده تراکنش های بانکداری الکترونیکی در مبلغ تراکنش برای نهمین ماه پی درپی در سال ۹۵ در جایگاه نخست در بین تمام بانک های پذیرنده به دست آورده است. 

بر اساس این گزارش بانک ملی نیز با سهم ۷,۱۲ درصدی در تعداد تراکنش ها در جایگاه سوم و  همچنین با سهم ۱۰.۹۴ درصدی در مبلغ تراکنش در جایگاه سوم قرار گرفت.

نکته قابل توجه این که بانک صادرات با سهم ۶,۷۲ درصدی در تعداد تراکنش ها و جایگاه چهارم در تعداد تراکنش ها دارای سهم ۱۲.۴۵ درصدی در مبلغ تراکنش ها و جایگاه دوم در این بخش است که این امر نشانگر این است که میانگین مبالغ در هر تراکنش در این بانک بیشتر از بانک ها ذکرشده است. همچنین بانک پارسیان با سهم ۷,۳۹ درصدی در تعداد تراکنش ها در جایگاه دوم در این بخش و با سهم ۳.۵۹ درصدی در مبلغ تراکنش ها در جایگاه نهم در مبلغ تراکنش های بانکی در آذرماه قرار گرفت. 

بر اساس آمار سهم تعدادی تراکنش های هر یک از بانک های پذیرنده از بازار ابزارهای پذیرش برای آذرماه ۹۵ نشانگر این است که بیشترین سهم از تعداد تراکنش ها از هر سه ابزار کارت خوان فروشگاهی با ۳,۳۰ درصد، ابزار پذیرش موبایلی با ۷۲.۲۲ درصد و ابزار پذیرش اینترنتی با ۳۲.۷۴ درصد متعلق به بانک ملت بوده است.

همچنین بانک های ملی، پارسیان و صادرات به ترتیب با اختصاص ۷,۷۰، ۷.۶۸ و ۷.۶۱ درصدی در ابزار در تعداد تراکنش های ابزار کارت خوان فروشگاهی در جایگاه دوم تا چهارم قرار گرفتند و در تعداد تراکنش های ابزار پذیرش اینترنتی بانک های سامان، ملی و پارسیان به ترتیب با اختصاص ۱۴.۳۳، ۱۴.۲۶ و ۱۰.۲۵ درصدی در مقام های دوم تا چهارم ایستادند و همچنین بانک های آینده با سهم ۱۵.۴۱ درصدی در رتبه دوم و پارسیان با سهم ۴.۰۷ درصدی در رتبه سوم در تعداد تراکنش های ابزار پذیرش موبایلی قرار گرفتند.

سهم قابل ملاحظه بانک آینده ۱۵,۴۱ درصد در تعداد تراکنش های ابزار پذیرش موبایلی است درصورتی که این بانک در کل کمتر از ۲ درصد شبکه پرداخت را در اختیار دارد و این امر نشان از تمرکز این بانک در این حوزه نسبت به بانک های دیگر است. سهم بانک ها از بازار مبلغ ابزارهای پذیرش

بر اساس این گزارش در آذرماه نیز بانک ملت بالاترین سهم مبلغی در هریک از ابزارهای پذیرنده را کسب کرده است و سهم این بانک از مبلغ کارت خوان های فروشگاهی ۳۰,۴۸، از ابزار پذیرش اینترنتی ۵۳.۹۹ و از ابزار پذیرش موبایلی ۵۸.۳۷ بوده است درحالی که درمجموع تنها ۳۲.۳۶ درصد کل مبالغ تراکنش های کارتی به حساب مشتریان این بانک واریزشده است.

بر اساس این گزارش بانک صادرات با سهم ۱۳,۲۹ درصدی در رتبه دوم، بانک ملی ایران با سهم ۱۰.۳۲ درصدی در رتبه سوم و بانک کشاورزی با سهم ۵.۰۳ درصدی رتبه چهارم را از مبلغ تراکنش های کارت خوان های فروشگاهی را به خود اختصاص دادند و همچنین بانک های ملی، سامان و رفاه کارگران به ترتیب با سهم ۱۹.۵۴، ۴.۵۳ و ۳.۶۹ درصدی در جایگاه دوم تا چهارم در مبلغ تراکنش های اینترنتی قرار گرفتند و بانک های آینده، اقتصاد نوین و سامان نیز با ۱۱، ۱۰.۷۶ و ۷.۶۴ رتبه دوم و سوم را در مبلغ تراکنش های ابزار پذیرش بانکی در آذرماه سال ۹۵ کسب کردند.

بانک‌ها در تمام دنیا به سمت شفافیت‌ بیشتر در حرکت هستند. در ایران نگاه‌ها به این سمت است که نقش آی‌تی در تحقق بانکداری الکترونیکی چیست ما طبق گزارش‌های جهانی در سال 2016 جزو کشورهای پرریسک از نظر پولشویی بوده‌ایم و حتی از افغانستان هم بالاترهمچنین در سال 94 حدود 150 هزار میلیارد تومان سود سپرده بانکی پرداخت شده است که از نظر نقدی شاید تامین آن برای بانک‌ها دشوار باشد.

بررسی عملكرد بانكها در سال‌های 93 و 94   نشان می‌دهد رشد هزینه‌ در بانک‌ها نسبت به رشد درآمد بیشتر است در چنین شرایطی ما چه توقعی از بانکداری الکترونیکی داریم و آی‌تی می‌تواند چه کمکی به ما کند، اگر واقعا آی‌تی به جای رشد کسب‌ و‌کار بانک‌ها تنها ایجاد هزینه می‌کند باید بررسي شود  کجای کار اشتباه است.

ویژگی عمده بانکداری کشور ما شعبه‌محور بودن است و آی‌تی می‌تواند در اینجا به ما کمک کند. این میراثی است که از گذشته داریم. تقریبا به‌ازای هر 1300 نفر یک شعبه داریم. حدود 22 یا 23 هزار شعبه در کشور داریم و 5 بانک کشور ما تقریبا نصف شعب را در اختیار دارند. 

طبق بررسی‌ها تقریبا 40 درصد هزینه بانک‌ها هزینه شعب است و بانکداری الکترونیکی 90 درصد تراکنش‌ها را به بیرون شعبه‌ها آورده‌است که این اتفاق خیلی بزرگی است. مدل‌های کسب‌ و‌کار نیز به‌گونه‌ای است که هزینه‌هایی را به بانک‌ها تحمیل می‌کند. اطلاعات سال 94 حاکی از آن است که 5 درصد هزینه‌های بانک‌ها مربوط به کارمزد است و به‌دلیل تغییر قوانین و مقررات و با توجه به تراکنش‌های گسترده‌ای که این روزها روی دستگاه‌های کارت‌خوان انجام می‌شود و از آنجا که بانک‌ها بابت ارائه چنین خدماتی کارمزد می‌دهند، پیش‌بینی می‌شود که این رقم برای سال 95 افزایش یابد. بانکداری الکترونیکی اکنون در جهان، تغییری در رفتار مشتریان ایجاد کرده‌است که به موجب‌ آن حدود 82 درصد افرادی که شعبه برای آنها مهم است در ماه یک‌بار مراجعه حضوری به شعبه دارند. باید بررسی کنیم ببینیم این وضعیت در کشور ما چگونه است و چرا ما همچنان هزینه شعب را به‌دنبال می‌کشیم.