تغيير روش صدور چك در ايران با رونمایی از چکاوک. درخواست چك در سامانه، تحويل دسته چك در منزل

خبر اقتصادي - طرح ملی چکاوک با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، ولی‌اله سیف رئیس کل بانک مرکزی، تنی چند از نمایندگان مجلس و مدیران ارشد شبکه بانکی کشور رسماً رونمایی شد. 

 چک متحدالشکلی  که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است توسط بانک مرکزی بررسی و صادر و دسته  چک از طریق پست به منزل فرد ارسال می شود و ارتباط افراد با شعب بانک در مورد دسته چک قطع می شود و سوابق فرد در بانک مرکزی بررسی می شود و در مراحل بعد سقف پرداخت برای افراد در نظر گرفته می شود. مردم از طریق سامانه چکاوک سوابق صادرکننده چک را دریافت می کنند و درخواست دسته چک نیز از طریق سامانه چکاوک انجام می شود. 

اجرای آزمایشی این طرح از مهر ماه سال گذشته آغاز و با راه‌اندازی این سامانه در استان خراسان رضوی تمام کشور را تحت پوشش قرار داد

 بر اساس این طرح، تبادل فیزیکی چک در شبکه بانکی به صورت سنتی، متوقف و تصویر آن به صورت الکترونیکی مبادله می‌گردد.

برخی از مزایای این طرح عبارتند از: شفاف‌سازی و امکان نظارت بر نحوه و حجم تبادل چک‌ها، امکان رهگیری لحظه‌ای، اتصال بر خط اطلاعات و سوابق مشتریان، تسویه عملیات چک رمزدار در همان روز، ابلاغ سریع چک‌های برگشتی، حذف عملیات حمل و نقل فیزیکی چک، ارتقای امنیت، کاهش هزینه‌ها و…

در اجرای سامانه چکاوک دیگر کسی برای دریافت دسته چک به شعب بانک مراجعه نمی کند و دسته چک پس از طی مراحل قانونی به منزل متقاضیان ارسال می شود.

دکتر جهانگیری، در سخنانی نظام بانکی را دارای مسئولیت سنگین در پیشبرد توسعه کشور معرفی و عنوان کرد: برای انجام این مسئولیت بانکها باید به فناوری های نوین مجهز و مسلط شوند و با به کارگیری این ابزارها بسیاری از دغدغه های شبکه بانکی و مسئولان برطرف خواهد شد.

وی افزود: طبق گزارش های بانک مرکزی با استقرار ٩ سامانه تا پایان سال ١٣٩٤ نظام بانکداری الکترونیک در شبکه بانکی کامل خواهد شد. معاون اول رئیس جمهور از زحمات بانک مرکزی به عنوان نهاد اصلی و تاثیرگذار در هدفگذاری کاهش تورم قدردانی و تصریح کرد: با سیاست های دولت و بانک مرکزی توانستیم انضباط را در سیستم پولی و مالی کشور ایجاد کنیم اما هنوز از بابت برداشت های نظام بانکی از منابع بانک مرکزی که عامل اصلی رشد پایه پولی است، دغدغه هایی داریم.

معاون اول رئیس جمهور هدفگذاری مهم دولت برای سال جاری را رونق اقتصادی عنوان کرد و گفت: سیاست های رونق اقتصادی به صورت کامل و دقیق در ١٧٧ بند تدوین و وظایف دولت و دستگاه ها برای رونق اقتصادی کشور به طور مشخص در آن تصریح شده است.

سیف در سخنانی با تاکید بر اهمیت عملیاتی شدن چکاوک به عنوان آخرین حلقه تکمیل کننده زنجیره پرداخت های غیر نقدی در منظومه سامانه های الکترونیکی افزود: با راه اندازی چکاوک در استان خراسان رضوی که در پنجم خرداد ماه صورت گرفت، تمام چک های بین بانکی در سراسر کشور در چارچوب طرح نظام جامع پرداخت و به صورت الکترونیکی مبادله و تسویه می شوند. 

سیف ایجاد سامانه چکاوک را طرحی بلند پروازانه با زمان بندی کوتاه مدت توصیف کرد و گفت: سامانه چکاوک مطابق با آخرین دستاوردهای فنی در سطح بین الملل تصویربرداری از چک و انتقال داده وتصاویر بین واحد های بانکی در ساختاری متمرکز و یکپارچه در سراسر کشور با استفاده از زیر ساخت قدرتمند شبکه ارتباطی بین بانکی مد نظر قرار گرفت.

رئیس کل بانک مرکزی اجرای طرح ملی چکاوک را یکی از افتخارات نظام بانکی در نمایان کردن توانمندی های اجرایی و فنی در جهت پیشبرد طرح های ملی عنوان و خاطرنشان کرد: عملیاتی شدن این طرح ملی با هماهنگی تعامل و راه اندازی سامانه در بیش از ٢٠ هزار شعبه و واحد بانکی آموزش بیش از ٥٠ هزار نفر از کارکنان بانک ها و تعداد کثیری از همکاران ستادی نظام بانکی بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک تنها در مدت هشت ماه صورت گرفته است.

دبیرکل بانک مرکزی در این مراسم گفت: یکی از مشکلاتی که در دو سه سال اخیر مردم با آن مواجه شدند چکهای جعلی بود که متاسفانه به خاطر ارتباطات نامناسب  و ناشایست این اتفاقات رخ می داد و بانک هیچ نشانه ای در اختیار نداشت که متوجه شود این چک جعلی است یا واقعی.

سیدمحمود احمدی دبیر کل بانک مرکزی گفت: در اجرای سامانه چکاوک دیگر کسی برای دریافت دسته چک به شعب بانک مراجعه نمی کند و دسته چک پس از طی مراحل قانونی به منزل متقاضیان ارسال می شود .  

وی در پاسخ به سوالی درباره دلایل افزایش صعودی چک های بی محل و برگشتی افزود: برخی مباحث اقتصادی موجب این معضلات شده  و مقررات حاکم  نیز که موجب از دست رفتن آبرو ، اقتدار و ارزش چک شده از دیگر عوامل افزایش چک های برگشتی است.

وی گفت : وجود 5 تا 7 میلیون  چک برگشتی در طول یک سال زیبنده  کشور نیست و در ده سال اخیر چک های برگشتی روند افزایشی داشته است .

احمدی افزود : کسی که  چک برگشتی دارد مجدد می تواند حساب باز کند  و امکان نظارت  بر تعدد این حسابها نیست  طبیعی است که این اتفاق رخ دهد وممکن باشد  یک فرد در شبکه بانکی تا چند صد حساب داشته باشد .

دبیر کل بانک مرکزی افزود : اکنون در سامانه  چکاوک  به ذینفع چک این امکان داده می شود که با ارسال اطلاعاتی به سامانه  بتواند  اطلاعات اولیه دارنده چک را دریافت کند  و می تواند مطمئن شود که این فرد چک برگشتی دارد  یا نه.

احمدی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه  آیا  یکی از دلایل افزایش چک های برگشتی می تواند  به مباحث رکود و  معضلات تولید  مربوط شود گفت : به هر حال رکود در بخش تولید و صنعت در این معضل بی تاثیر نبوده است. اما کنترل سوابق صادرکننده چک می تواند به کاهش چک های برگشتی کمک کند.

وی گفت : بر اساس سامانه چکاوک کسانی که حسابهای متعددی در داخل یک شعبه  یا یک بانک مشخص دارند  به یک حساب در یک بانک  تبدیل می شود و فرد با داشتن یک دسته چک از آن بانک  می تواند  در کشور  فعالیت کند .

احمدی افزود: در گام بعدی سامانه چکاوک،  ارتباط مردم را با شعب بانکها  قطع می کنیم به این ترتیب که شخص متقاضی دریافت دسته چک دیگر داخل شعبه نخواهد رفت و از طریق سامانه و غیر حضوری تقاضای چک می کند و دسته چک به آدرس افراد ارسال می شود.

دبیر کل بانک مرکزی گفت:  تقاضای این فرد داخل بانک مرکزی بررسی می شود  و پس از اینکه مشخص شد این فرد حقیقی  و حقوقی چک برگشتی ندارد  به بانک مربوط تائیدیه داده می شود و در سامانه  متمرکز ، چک متحدالشکلی  که فقط لوگو و نشان بانک آن متفاوت است صادر و دسته  چک از طریق پست به منزل فرد ارسال می شود .

احمدی افزود : در گام بعدی اجرای سامانه چکاوک  محدودیت های پرداخت الکترونیکی در مبالغ بسیار سنگین  اعمال خواهد شد و مطمئنیم با این گونه اقدامات  آبروی از دست رفته چک باز خواهد گشت.

دبیر کل بانک مرکزی در پاسخ به اینکه ایا با توجه به تاخیر روند تغییر هویت چک قوانین هم تغییر خواهد کرد یا خیر پاسخ داد: در بانک مرکزی این موضوع پیش بینی شده است و ما به شبکه های بانکی ابلاغ کردیم و قدم به قدم پیش خواهیم رفت.

وی ادامه داد:‌ ما در صدد هستیم چکهای صادره تبدیل به پول شود و ضمانت اجرا پیدا کند.

احمدی گفت: در بحث مقررات موضوع دیگری که در نظر گرفته شده این است که فرد بداند شرایط صدور چک همانند گذشته نخواهد بود و وقتی دارنده چک، چک برگشتی داشت دیگر نمی تواند با یک رفع سوء اثر دسته چک بگیرد.

دبیر کل بانک مرکزی در ادامه گفت: همچنین اگر دارنده چک، چکی را داد که در حسابش پول نداشت این التزام و تضمین را به بانک داده است و بانک می تواند از هر حساب متعلق به این شخص برای پرداخت این چک اقدام کند.

احمدی درباره  این سوال که خیلی ها معتقدند راه اندازی سامانه چکاوک خیلی تاثیری در چک های برگشتی نخواهد گذاشت گفت: این حرف خیلی بی ربط نیست حتی شاید در مرحله نخست که طرح چکاوک انجام می شود مقدار چک های برگشتی افزایش پیدا کند چرا که دارنده چک نمی داند چک صادر شده اش در کدام بانک و یا شعبه ارائه خواهد شد به ویژه که در گذشته چک ها را به شعبه صادر کننده ارائه می کردند.

احمدی گفت: یکی از مشکلاتی که در دو سه سال اخیر مردم با آن مواجه شدند چک های جعلی بود که متاسفانه به خاطر ارتباطات ناشایستی که بوجود می آمد این اتفاقات رخ می داد و بانک هیچ نشانه و علامتی در اختیار نداشت که متوجه شود  این چک جعلی است یا واقعی و بعد از اینکه چک واقعی به بانک ارائه می شد متوجه جعلی بودن آن چک می شدند.

وی افزود: فیشرهای امنیتی داخل برگه های چک قرار داده خواهد شد که در همان مرحله اول ارائه به کارمند بانک جعلی و یا اصلی بودن چک مشخص می شود.

وی ادامه داد: تردید نکنید اگر افراد مطمئن شوند که شرایط سخت تر از گذشته شده است و سخت گیری می شود وضعیت صدور چک های ( جعلی و بلا محل) همانند قبل نخواهد بود.

احمدی افزود: سامانه چکاوک محدودیتهایی را هم برای برخی واحدها ایجاد خواهد کرد و دیگر آن بانک امکان اضافه برداشت از بانک مرکزی را نخواهد داشت.

دبیر کل بانک مرکزی گفت: در این صورت  است که بانک مرکزی برای انتظام بخشی شبکه بانکی می تواند اعمال قدرت کند.

همچنین مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: فرایند قبلی چک بسیار طولانی و پرهزینه بود اما در سامانه چکاوک این مشکل حل شده است.

ناصر حکیمی در پاسخ به سؤالی درباره علت طولانی شدن  اجرای سامانه چکاوک گفت: تیم  گسترده‌ای در این موضوع دخیل است و برای این سامانه 27 تا 28هزار شعبه کشور باید تجهیز می‌شدند؛ حدود 50هزار نفر آموزش می‌دیدند و نزدیک به 24 اتاق پایاپای تعطیل می‌شد.

وی افزود: کل این طرح  در مدت 10 ماه  تکمیل شد یعنی 4 خرداد امسال این طرح در استان خراسان رضوی اجرایی شد و اکنون در سراسر کشور کارهای مربوط به چکها از طریق چکاوک انجام می‌شود و راه‌حل جایگزینی وجود ندارد.

وی گفت: البته در بحث پیاده سازی این سامانه در تهران هم مسائلی داشتیم.

حکیمی در ادامه به مزایای سامانه چکاوک اشاره کرد و گفت: در این سامانه چک به‌صورت فیزیکی منتقل نمی‌شود و تصویر چک در شبکه در دسترس بانک قرار می‌گیرد.

وی افزود: چون در سامانه چکاوک رفت و برگشت کاغذ وجود ندارد کمتر از 24 ساعت چکهای بین‌بانکی کارسازی می‌شود در حالی که  در روش گذشته چکهای بین‌استانی 20 روز طول می‌کشید تا نقد شود اما اکنون در سراسر کشور کمتر از 24 ساعت این اقدام  عملی می‌شود.

مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: فرایند قبلی چک بسیار طولانی و پرهزینه بود اما در سامانه چکاوک این مشکل حل شده است.

ناصر حکیمی درباره مزیت‌های سامانه چک افزود: وضعیتی که درباره چک داشتیم از چهار خرداد در سراسر کشور متوقف و به وضعیت چکاوکی تبدیل شد.

وی ادامه داد: در فرایند قبلی چکها وارد بانک می‌شد، مسئول مربوط آنها را جمع‌آوری می‌کرد و بعد از دسته بندی و مرتب سازی، آنها را به بانک مقصد ارسال می‌کرد و در بانک مقصد نیز همین کاغذها دوباره تعیین وضعیت می‌شد.

حکیمی گفت: در واقع در وضعیت قبلی چک دو مشکل وجود داشت، یکی درباره وضعیت سرویس‌دهی بود که از این نظر باید در مدت کوتاهی وضعیت چک مشخص می‌شد.

وی افزود: مشکل دیگری که وجود داشت این بود چون فرایند چک به‌صورت دستی انجام می‌شد بحث کنترل و نظارت صحیح نهاد سیاست گذار تا پایان فرایند میسر نبود و در واقع بانک مرکزی تا پایان روز باید منتظر می‌ماند تا مشخص می‌شد اضافه برداشتی صورت نگرفته است اما با سامانه چکاوک به‌صورت سیستمی موضوع کنترل می‌شود.

مدیر کل فناوری اطلاعات بانک مرکزی گفت: در سامانه سیار که بعد از این تا پایان سال راه اندازی خواهد شد چکهای صادره در ابعاد و اندازه‌های استاندارد خواهد بود در حالی که پیش از این چکهای صادره هر بانک رنگ، اندازه، طرح و ابعاد مشخصی داشتند.

وی افزود: در واقع این سامانه نیز برای رفع برخی مشکل‌ها در شبکه همزمان با طرح چکاوک راه اندازی خواهد شد.

حکیمی گفت: طرح چکاوک تا پایان سال 91 در جلسه پول و شورای اعتبار به تصویب رسید و ظرف یک سال و سه ماه سامانه آن پیاده سازی شد و از مهر تا خرداد ماه یعنی در مدت 8 ماه کل سامانه را در سراسر کشور راه اندازی کردیم.

وی افزود: در این سامانه به‌جای فرایند کاغذی تصویر چک در مبدأ قرار می‌گیرد و اطلاعات در همان بانک مبدأ دریافت و ارسال می‌شود و دیگر حرکت فیزیکی همانند گذشته نداریم.

مدیرکل فناوری اطلاعات بانک مرکزی در ادامه به مزایای استفاده از سامانه انتقال تصویر چک اشاره کرد و گفت: بحث شفاف سازی مبادلات با این طرح مشخص می‌شود، اینکه چه شخصی و با چه مشخصاتی چک را صادر می‌کند و آیا سابقه چک برگشتی دارد یا خیر که در این سامانه همه آنها مد نظر قرار گرفته است.

وی افزود: در واقع اولین چکی که برگشت خورد در سامانه ثبت می‌شود و همه بانک‌ها نیز به سامانه متصل هستند.

حکیمی گفت: قرار نیست چکهایی را که اکنون میان مردم کاربرد دارد پس بگیریم و چکها تا زمانی که دست مردم است پردازش می‌شود.

وی افزود: تا پایان امسال غیر از صیاد (صدور یکپارچه الکترونیک دسته‌چک) چک دیگری صادر نخواهیم کرد و ظرف یک سال آینده بقیه چکهای دست مردم در داخل سامانه حل می‌شود و از اوایل سال 1396 دیگر دسته‌چکی غیر از صیاد نخواهیم داشت.

همچنین با اهداء لوح تقدیر به اسماعیل لـله گانی مدیر عامل بانک صادرات ایران به دلیل نقش و عملکرد مطلوب این بانک در اجرای موفق طرح مذکور تقدیر به عمل آمد.

شایان ذکر است این بانک در راستای اجرای طرح مدبور نسبت به برپایی دوره های آموزش برای کاربران در تهران و استانها مبادرت نموده و با ایجاد فضای و تلاش در بین همکاران واحد های مختلف و تعامل سازنده با بانک مرکزی ج.ا.ا موجب پیشرفت عملکرد مطلوب در زمینه اجرای طرح ملی چکاوک داشته باشد.

همکاری صمیمانه و همه جانبه بانک ملی ایران در اجرای این طرح، «در خور تحسین» خوانده شده و با اعطای لوح سپاس در مراسم فوق‌الذکر مورد تقدیر قرار گرفت. در این لوح که توسط معاون مدیر عامل در امور شعب دریافت شد، چنین آمده است :

"پرواز «چکاوک» بر آسمان اقتصاد ایران زمین، لحظه زیبای پیوند میان همان نیت پاک و همت والای شما بزرگمردان ایران است که با بکارگیری نیروهای متخصص داخلی و تلاش شبانه‌روزی و بی دریغ این عزیزان در بستری از صبر و مقاومت، طلیعه‌دار عرصه نوینی بر نظام بانکی کشور گشته‌اید.

لذا صمیمانه‌ترین تقدیر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را از عملکرد مجموعه منسجم، پاسخگو و متعهد آن بانک اعلام داشته و ضمن تبریک برای همکاری در خور تحسین، توفیق روزافزون شما را در خدمت به میهن عزیزمان خواستاریم."