خودروی ارزان قیمت؛ نیاز بازار ایران

 خبراقتصادی- احسان شمشیری : اواخر اردیبهشت ماه ۱۳۸۴ پیكان پس از ۴۰ سال تولید از رده خارج شد و بازار تشنه و علاقه‏مندان به این خودرو و خودروهای ارزان قیمت را كه در محدوده ۶ تا ۸ میلیون تومان عرضه می‏شوند، با این پرسش رو به رو كرد كه تا آمدن لوگان به بازار ایران و تولید محصولات رنو در چارچوب پلتفرم مشترك كه قرار است در سال ۱۳۸۵ و با قیمت ۷ میلیون تومان عرضه شود، كدام خودرو جایگزین مناسبی برای پیكان خواهد بود؟ 

در حال حاضر خودروهای پراید و آردی ۱۶۰۰ انژكتوری با قیمت ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان و ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان در سایپا و ایران خودرو تولید و عرضه می‏شوند. 

البته پژو آردی كه با موتور پیكان تولید می‏شود، در ۲۸ مورد فنی، ایمنی و خدمات رفاهی با پیكان تفاوت دارد و هزینه ساخت آن نیز حدود ۲ میلیون تومان بالاتر از پیكان است. با این حال شركت ایران خودرو تلاش می‏كند با عرضه آردی به قیمت كمتر از ۷ میلیون تومان، جای خالی پیكان را در بازار پر كند. 

خودروی پیكان در كلاس B اقتصادی تولید می‏شد و هم اكنون حضور پنج شركت فولكس واگن، رنو – نیسان، هیوندایی، كیاموتورز و فیات در ایران به منظور تولید خودروهایی در كلاس پیكان و محدوده قیمتی آن قطعی شده كه البته تا تولید انبوه آنها در بازار ایران حداقل به دو سال زمان نیاز است و این مدت می‏تواند فرصت مناسبی برای خودروهایی مانند پراید در بازار كشور باشد. 

این در حالی است كه بازار خودرو با حذف پیكان، به تدریج رقابتی، جذاب و متنوع خواهد شد اما این كه برنده این كلاس و خودروی جایگزین چه محصولی خواهد بود، هنوز نمی‏توان به درستی پیش‏بینی كرد و باید منتظر آینده بود. حتی امكان دارد در دولت جدید با شكست پروژه ال۹۰، پراید برنده این كلاس شود. 

●بازار خودرو در ایران 

جوانی جمعیت، تقاضاهای انباشته شده، بیكاری، مشكل حمل و نقل عمومی و غیره در سال‏های گذشته و رشد اقتصادی كشور طی یك دهه اخیر سبب شده تقاضای سالانه برای خرید خودروهای جدید از ۱۱۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۷۴ به ۸۰۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۳ برسد و پیش‏بینی می‏شود با افزایش تولید خودرو در كشور در سال ۱۳۸۵ تقاضای خرید خودرو به بیش از یك میلیون دستگاه بالغ شود. با توجه به این نكته كه ۷۰ درصد از جمعیت ۷۰ میلیونی ایران زیر ۳۰ سال دارند و جمعیت شهرنشین كشور نیز به همین میزان است، تقاضا برای خرید خودرو به شدت افزایش یافته است از سوی دیگر پیش‏بینی می‏شود تا سال ۱۳۸۶ رشد اقتصادی كشور به بیش از ۸ درصد برسد كه این خود به نوعی سبب افزایش درآمد سرانه و در نتیجه اشتیاق برای خرید خودرو می‏شود.

در سال ۱۳۷۲ سهم خانوارهایی كه از خودروی شخصی استفاده می‏كردند ۵/۱۶ درصد بود كه این نسبت در سال ۱۳۸۱ به ۶/۲۰ درصد رسیده است. سهم اندك خانوارهای صاحب خودروی شخصی در گذشته حكایت از آن دارد كه مردم خودرو را كالایی لوكس تلقی می‏كردند اما با افزایش تولید خودرو و درآمد سرانه، خودرو به كالایی ضروری برای هر خانواده تبدیل شده است. از طرفی كمبود تولید ملی ۱۵ سال اول انقلاب و همچنین واردات اندك سبب شد تا درصد برخورداری مردم از خودرو پایین باشد و با وجود افزایش تولید در هفت سال اخیر، به ازای هر ۱۷ نفر در كشور یك خودرو وجود دارد؛ حال آن كه این نسبت در كشورهای پیشرفته بین ۲/۱ تا ۷/۱ نفر است. افزایش اشتیاق خانوارهای ایرانی به خرید خودروی شخصی نشان از بهبود وضعیت اقتصادی آنها دارد و افزایش درآمدهای نفتی طی پنج سال گذشته تاثیر مثبتی بر افزایش درآمد خانواده‏ها داشته كه این موضوع به افزایش قدرت خرید مردم منجر شده است. 

●خودروی ارزان قیمت؛ نیاز بازار ایران 

مطابق بازارسنجی‏های صورت گرفته توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، بازار ایران به شدت طالب خودروهای ۴ تا ۸ میلیون تومانی است؛ به طوری كه تولید ۶۰۰ هزار دستگاه در سال نیز جوابگوی این گروه قیمتی در بازار نیست. 

از نظر اندازه نیز اگر ابعاد خودروها را به شش گروه تقسیم كنیم و در گروه ۱ خودرویی مانند ماتیز و در گروه ۶ خودرویی مانند ماكسیما را قرار دهیم، بیش از ۶۰ درصد مردم خودرویی در گروه ۳ مانند پیكان و پراید را می‏پسندند كه جمع و جور اما دارای امكانات و قدرت موتور مناسب هستند. همچنین بیش از ۸۰ درصد خریداران، خودروهای جمع و جور و با امكاناتی نظیر پژو ۲۰۶ اما با قیمتی بسیار پایین‏تر را ترجیح می‏دهند و تنها ۱۵ درصد مردم خودروهای متوسط و بزرگ با قیمت بالای ۱۰ میلیون تومان را می‏خواهند. همچنین ۱/۲ درصد تقاضای بازار خودرو متعلق به افراد ثروتمند و مرفه است كه خواهان خودروهای بسیار لوكس و گران با قیمت بالای ۲۰ میلیون تومان هستند. 

در چنین شرایطی پیش‏بینی می‏شود خودروسازان به سمت تولید بیشتر خودروهایی ارزان قیمت و نسبتاً با كیفیت مانند پراید و پژو ۲۰۶ بروند و در این میان ضروری است با افزایش كیفیت به كاهش قیمت نیز توجه كافی مبذول دارند. 

نتایج یك تحقیق دانشگاهی نشان می‏دهد در بازار خودروی ایران عواملی مانند درآمد، شغل، جنسیت و منبع درآمد بیش از سایر متغیرها بر خرید خودروهای سواری تاثیر می‏گذارد. زنان علاقه كمتری به خودروی پیكان دارند زیرا خودرویی مردانه محسوب می‏شود، البته در مورد گروه خودروهای پژو، این تفاوت كمتر است. 

درباره درآمد و تغییرات آن در میان مصرف‏كنندگان باید گفت كه خرید خودروی ارزان قیمت به شدت تحت تاثیر درآمد افراد متوسط جامعه است؛ به طوری كه مثلاً افراد دارای سطح درآمد متوسط و پایین، بیشترین تمایل را به خرید پیكان دارند و زمانی كه درآمد آنها افزایش پیدا كند، خرید این محصول كاهش می‏یابد اما در مورد پراید این وضعیت متفاوت است زیرا بیشترین خریداران این خودرو را جوانان و سطوح درآمدی متوسط به بالا تشكیل می‏دهند. 

●رشد تولید و كاهش قیمت خودرو

براساس اعلام نظر مسؤولان وزارت صنایع و معادن و شركت‏های خودروسازی مبنی بر افزایش تیراژ تولید خودرو در كشور و كاهش قیمت‏ها در بازار و همچنین واردات خودروهای خارجی، قیمت خودرو به دور از هر گونه خیال‏پردازی كاهش می‏یابد و تا یكی دو سال دیگر خرید خودرو برای بسیاری از ایرانی‏ها آسانتر می‏شود. البته سال گذشته و امسال با كاهش اندك قیمت برخی خودروها روبه رو بودیم.

این شاید یكی از عجیب‏ترین و غیرمعمول‏ترین اتفاقاتی باشد كه در اقتصاد ایران رخ داده زیرا برای اولین بار طی ۲۵ سال گذشته قیمت خودرو كاهش یافته است و كالایی كه خرید آن همیشه برای مشتریان سودآور بوده، امروزه تنها برای كسی سودآور است كه قصد نگهداری و استفاده از آن را داشته باشد. در تیر ماه سال ۱۳۸۳ قیمت پژو ۲۰۶ حدود ۲ میلیون تومان كاهش یافت و خرید پراید كه تولید آن در ایران طی سال‏های اخیر با استقبال چشمگیری رو به رو شده تنها ۳۰۰ هزار تومان ارزان شد و از ۱/۷ میلیون به ۸/۶ میلیون تومان رسید. 

این افت قیمت از آن رو قابل توجه است كه پیش‏بینی می‏شود در آینده نیز كاهش بیشتری را شاهد باشیم. 

این موضوع از بعد دیگری نیز حائز اهمیت است و آن این كه خودرو طی سال‏های پس از انقلاب همواره نقش یك كالای سرمایه‏ای را ایفا كرده است و با افت قیمت، از این وضعیت خارج و به كالایی مصرفی تبدیل می‏شود. این اتفاق هرچند هنوز به طور كامل روی نداده است اما در شرایطی كه واسطه‏ها دیگر به سودآور بودن خرید و فروش اعتقاد نداشته باشند و شهروندان نیز دیگر به علت كم شدن ارزش خودرو پس از چند ماه، از این كالا به عنوان وسیله‏ای برای حفظ سرمایه استفاده نكنند، می‏توان ادعا كرد خودرو كالایی مصرفی است نه سرمایه‏ای.●مزیت تولید 

پراید در بازار ایران 

همان طور كه قبلاً اشاره شد با از رده خارج شدن پیكان، بازار خودرو به سمت محصولات دیگر مانند پراید و آردی گرایش پیدا كرده است. گزارش شركت بازرسی كیفیت ایران كه اواخر سال ۱۳۸۳ منتشر شده است حكایت از آن دارد كه پژو آردی دارای امتیاز منفی ۹۶ و در سطح قابل قبول كیفیت قرار دارد و پراید در سطح كیفیت خوب با امتیاز منفی ۶۳ است. كیفیت خودروی خریداری شده توسط مصرف‏كننده همان اندازه اهمیت دارد كه قیمت آن. از این رو می‏توان گفت كیفیت خودروی پراید با قیمت كمتر از ۷ میلیون تومان با خودروهای سمند، پژو پارس و پژو ۴۰۵ با میانگین امتیاز منفی ۶۳ برابری می‏كند كه با توجه به قیمت پایین آن نسبت به خودروهای نام برده، یكی از مزیت‏های ویژه پراید نسبت به دیگر محصولات موجود در بازار رخ می‏نماید. 

عده‏ای از كارشناسان صنعت خودرو معتقدند نبود كیفیت مطلوب، مهمترین ضعف صنعت خودروسازی كشور است و اغلب شهروندان خواستار ارتقای كیفیت محصولات تولیدی هستند و در شرایطی كه اغلب خودروهای با كیفیت با قیمت ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان عرضه می‏شوند، خودروی پراید می‏تواند با قیمت كمتر از ۷ میلیون تومان مورد توجه مصرف‏كنندگان قرار گیرد. 

هم اكنون ساخت داخل قطعات پراید به عنوان پرتیراژترین خودروی داخلی از مرز ۹۵ درصد گذشته است و حداقل ارزبری و وابستگی به خارج را دارد. افزایش ساخت داخل تولید خودرو موجب افزایش كیفیت و امكان دسترسی به استانداردهای كیفی، تامین قطعات یدكی و خدمات پس از فروش مناسب در بازار می‏شود. 

گروه خودروسازی سایپا براساس استراتژی خود، تولید پراید را ۲۵ درصد افزایش داده و قرار است شمارگان تولید آن را از ۲۵۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۸۳ به ۴۰۰ هزار دستگاه در سال جاری برساند.گروه سایپا به عنوان یكی از بزرگترین تولیدكنندگان خودرو در كشور، با در اختیار داشتن بیش از ۳۵ درصد بازار از خودرو و حدود ۲۰ هزار نفر پرسنل و ۳۲۰ نمایندگی مجاز برای ارائه خدمات پس از فروش و ۴۰۰ عاملیت مجاز تعمیراتی در سطح كشور كه توانایی ارائه خدمات و قطعات یدكی پس از فروش را دارند، در ارائه هرچه بهتر خدمات به مصرف‏كننده می‏كوشد. 

همچنین دریافت گواهینامه ۲۰۰۰-۹۰۰۰ ISO از موسسه DNV در سال ۱۳۸۲، كسب رتبه اول در ارزیابی مدل تعالی سازمانی (EFQM) در بین شركت‏های برتر سازمان گسترش (ایدرو)، صادرات بیش از ۴۵۰۰ دستگاه پراید به خارج از كشور، توافق برای راه‏اندازی خط تولید پراید در سوریه و همچنین راه‏اندازی خط تولید پراید انژكتوری جدید با قدرت و شتاب بیشتر و آلایندگی كمتر همگی نشان از كیفیت و مزیت‏های بالقوه خودروی پراید دارد. 

هم اكنون بیش از ۲۰ درصد بازار خودروی سوریه را پراید و سایپا ۱۴۱ تشكیل می‏دهند و قرار است طی دو سال آینده ۸۴۰۰ دستگاه پراید نیز به كشور مصر صادر شود. خدمات پس از فروش پراید هم رو به گسترش است؛ به گونه‏ای كه شركت سایپا یدك در سال جاری با جهشی مناسب، تعداد نمایندگی‏های مجاز را به ۵۰۰ واحد و عاملیت‏های تعمیراتی و فروش قطعات را به ۲۱۰۰ واحد افزایش خواهد داد. همچنین سایپایدك اولین شركت خدمات پس از فروش است كه با هدف جلب رضایت مشتری، اقلام مصرفی را در سرویس‏های اولیه گارانتی كرده است و همچنین با افتتاح مركز آموزش گروه سایپا، تعداد نفرساعت آموزش را از ۲۵۰ هزار نفر ساعت در سال ۱۳۸۳ به ۶۰۰ هزار نفر ساعت در سال ۱۳۸۴ افزایش خواهد داد. 

براساس رتبه‏بندی وزارت صنایع و معادن، پراید تنها خودرو با درصد ساخت داخل بالا در كشور است كه نمره كیفیت آن در ردیف شش خودروی برتر و گران قیمت كشور قرار دارد. علاوه بر ارزان بودن قیمت پراید، شبكه گسترده و مجهز خدمات پس از فروش در اقصا نقاط كشور، مزیت عمده این خودروست. 

برای تولید یك خودرو به زنجیره‏ای از تامین كنندگان قطعات یدكی نیاز است كه در فعالیتی همسو و هماهنگ، به تامین اجزای تشكیل دهنده آن بپردازند. گروه سایپا نیز با عنایت به اهمیت استفاده از قطعات استاندارد و مرغوب در تولید محصول، در خصوص گزینش همكاران قطعه‏ساز نهایت دقت را به عمل آورده است و ضمن این كه آنها را در توسعه فعالیت‏ها و ارتقای كیفیت محصولاتشان یاری می‏دهد، با ساخت داخل كردن خودروها، به خودكفایی و استقلال اقتصادی، كاهش خروج ارز و ایجاد اشتغال در كشور كمك می‏كند. تلاش‏های مستمر سایپا در زمینه انتخاب و به كارگیری قطعات استاندارد و با كیفیت و حمایت كارساز از سازندگان داخلی، به اعتمادسازی ملی نسبت به تولیدات داخلی كمك شایانی كرده كه استقبال مصرف‏كنندگان، گواه این مدعاست. 

●بازار گرم پراید

در شرایطی كه اغلب نمایندگی‏های فروش سایپا از افزایش اندك قیمت خودروی پراید در محدوده ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان نسبت به روزهای گذشته خبر می‏دهند، عده‏ای از فعالان بازار خودرو از این موضوع اظهار بی‏اطلاعی می‏كنند و برخی نیز بازار گرم تابستان را عامل آن می‏دانند. 

هم اكنون قیمت پراید صفر از سوی نمایندگی‏های فروش و بازر آزاد حدود ۶ میلیون و ۸۵۰ هزار تومان اعلام شده است؛ این در شرایطی است كه برخی از فروشندگان پراید صفر این مبلغ را برای فروش به ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان رسانده‏اند. پراید مدل ۸۳ حدود ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان در رنگ سفید و در رنگ‏های دیگر با رقم تقریبی ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان معامله می‏شود اما مدل ۸۲ این خودرو نیز حدود ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در بازار خرید و فروش می‏شود. پراید مدل ۸۱ نیز در رنگ‏های نقره‏ای و بژ حدود ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان معامله می‏شود كه قطعاً با تغییر رنگ‏ها این اعداد بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان تغییر می‏كند. (جدول شماره ۳)

خودروی پراید كه براساس اظهارات رسمی و غیررسمی قرار بود تولید آن در سال ۱۳۸۵ متوقف شود، این روزها با بازار بسیار گرمی روبه روست. بسیاری در بازار معتقدند پس از خداحافظی پیكان، پراید می‏تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد؛ كما این كه معاملات متعدد خودروی پراید در این روزها مهر تایید بر این ادعا می‏زند و با توجه به وضعیت فعلی حاكم بر بازار خودرو توقف تولید آن منتفی است. 

درهر صورت وجود كولر در پراید و همچنین وزن كم آن، به عنوان دو مزیت دیگر این خودرو نسبت به پیكان سبب استقبال گسترده مشتریان از آن شده و خواهد شد. پیامد این استقبال نیز ادامه روند فروش ویژه پراید است كه از سوی مدیرفروش سایپا اعلام شده است. براساس آمار طی دو سال گذشته ۵۰۰ هزار دستگاه پراید به فروش رسیده است و در حال حاضر سایپا روزانه ۱۳۰۰ دستگاه پراید و سایپا ۱۴۱ تولید می‏كند كه پیش‏بینی می‏شود با افزایش تقاضا در بازار، این روند افزایش یابد.