حریم سلطان، دروغی که 150 میلیون نفر باور کرده اند!

 این خبر را ابتدا خبرگزاری سینمای ایران مخابره کرد. در این خبر آمده بود: «بینندگان سریال تلویزیونی «حریم سلطان» از این پس باید این سریال را با زیرنویس فارسی یا به زبان اصلی ببینند چون دوبلورهای این سریال که در ایران اقدام به دوبله این سریال می کردنددستگیر و برای انجام مراحل قضایی راهی بازداشتگاه شده اند. 

به گزارش سه نسل ، مجموعه «حریم سلطان»، یکی از مجموعه های ماهواره ای است که طی مدت نمایش توانسته مخاطبان بسیاری را در ایران جذب کند. این سریال که با دوبله فارسی در شبکه های ماهواره ای نمایش داده می شود، داستان حکومت سلطان سلیمان یکی از پادشاهان عثمانی را روایت می کند که درگیر مسائل روزمره کاخ و همسران خود است. شاید یکی از دلایل جذب مخاطب ایرانی به این مجموعه، دوبله نسبتا مناسب آن در مقایسه با دیگر سریال هایی است که در شبکه های ماهواره ای پخش می شد.

 شنیده ها حاکی از آن است که این سریال در ایران دوبله می شود و تعدادی از صداپیشگان مجموعه «حریم سلطان» و به خصوص صداپیشه شخصیت سلطان سلیمان مدتی پیش در ایران دستگیر شده و به زندان منتقل شده اند.»

اما آیا این اولین برخورد با این مجموعه است؟ خیر؛ رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه همین چند وقت پیش از اینکه مردم دنیا فرهنگ کشورشان را با این سریال می شناسند، ابراز تاسف کرد اما همزمان با دستگیری دوبلورهای این مجموعه در ایران، پارلمان ترکیه هم مشغول رسیدگی به لایحه ای شد تا از طریق تصویب به توقف پخش این سریال، عمل کنند.

به گزارش بی بی سی این سریال در اصل «عصر باشکوه» نام دارد و جالب اینکه نه تنها در ایران که در خود ترکیه، که کشور سازنده آن است با انتقادات زیادی روبرو شده است. همین چند روز پیش بود که خبری درباره توقف پخش این سریال مطرح شد. پارلمان ترکیه اعلام کرد به زودی به لایحه ای رسیدگی می کند که هدف آن توقف پخش سریال «عصر پرشکوه» است. همان سریالی که در ایران با نام «حریم سلطان» معروف شده.

این سریال پرطرفدار به زندگی سلیمان اول، سلطان پرافتخار عثمانی می پردازد اما بسیاری عقیده دارندکه این سریال واقعیات تاریخی را به شدت تحریف کرده است. اوکتای سارال، نماینده استانبول از حزب حاکم «عدالت و توسعه» با ارائه لایحه ای به پارلمان ترکیه توقف پخش سریال «عصر پرشکوه» را خواستار شده است. سارال عقیده دارد که این سریال «توهین به ارزش های ملی و موزاین اخلاقی» است. 

سارال عقیده دارد که این سریال «توهین به ارزش های ملی و موازین اخلاقی» است. او به شبکه خبری الجزیره اطمینان داده که نمایندگان پارلمان به طرح او رأی خواهند داد و پخش سریال در سال 2013 متوقف خواهد شد به گفته اوکتای سارال، پارلمان ترکیه در اولین روزهای سال آینده درباره ممنوعیت پخش سریال سلطان سلیمان تصمیم خواهد گرفت. او همچنین گفته است: «ممنوعیت پخش این سریال باید به فیلمسازان ما درسی بدهد تا در کارهای خود به موازین خانوادگی و ارزش های اخلاقی» احترام بگذارند.

تصویر مخدوش سلطان عثمانی

پیش از این رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه به شدت از این سریال انتقاد کرده بود اما آقای سارال گفته است که لایحه پیشنهادی او به انتقادات نخست وزیر ترکیه ارتباطی ندارد بلکه به خاطر ناخرسندی گسترده از سریال در میان مردم، تدوین شده است. به گزارش رسانه های جمعی در ترکیه هزاران نفر علیه این سریال به دادگاه شکایت کرده اند.

گفته می شود که غیر از نمایندگان اسلام گرای وابسته به «حزب عدالت و توسعه» بسیاری از نیروهای ملی گرا نیز با ممنوع شدن سریال «حریم سلطان» موافق هستندگ، زیرا عقیده دارند که این سریال تصویری مخدوش از سلطان عثمانی ارائه داده است. پخش سریال «حریم سلطان» نزدیک دو سال پیش از پنجم ژانویه سال گذشته شروع شده و تاکنون بیش از صد قسمت از آن پخش شده است. پخش سریال از آغاز با انتقادات فراوان روبرو بود. رسانه های جمعی ترکیه درباره جنبه های گوناگون این سریال پرخرج و جنجالی مطالب بی شماری منتشر کردند.

تنها با انتقادات اخیر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر بود که پخش این سریال به موضوعی سیاسی بدل شد. رجب طیب اردوغان روز 25 نوامبر در انتقاد از این سریال گفت: «ما هرگز چنین پدرانی نداشتیم و سرزمین ما هم هرگز چنین سلطانی نداشته است.»

آقای اردوغان که در مراسم گشایش «هفته نوسازی» سخن می گفت، سازندگان سریال را به ناآگاهی از تاریخ ترکیه متهم کرد: «برخی مدعی هستند که ما در تاریخ کشورمان جز جنگ و لشکرکشی و توطئه و متاسفانه یک حرمسرای بزرگ چیزی نداشته ایم. بیگانگان می توانند تاریخ ما را هر جور که دلشان خواست تعریف کنند، اما باید تاریخ و تمدن خودمان را درست بشناسیم و درست معرفی کنیم. این تاریخ باید راهنمایی برای ساختن آینده باشد.»

 

ارزش های به بازی گرفته شده

بعد از این حرف ها بود که برخی از گروه های سیاسی و محافل فرهنگی آقای اردوغان را متهم کردند که با دخالت در عرصه های فرهنگی، قصد دارد آزادی بیان هنری را محدود کند. با این حال آقای اردوغان وعده داد که برای جلوگیری از ادامه نمایش سریال «حریم سلطان» تصمیمی قانونی گرفته شود. او هشدار داد: «این بایددرسی باشد برای کسانی که ارزش های ما را به بازی گرفته اند.» اما مخالفانش گفتند او با دفاع از سلطان سلیمان عثمانی بر آن است که اهداف سیاسی خود را در جامعه مطرح کند. بسیاری از گروه ها و افراد نیز، به ویژه از دیدگاهی سنت گرایانه، از موضع نخست وزیر حمایت کردند. آخرین نمونه از این حمایت ها اقدام خطوط هوایی ترکیه است که اعلام کرد پخش این سریال را از برنامه تلویزیونی هواپیماهای خود متوقف می کند.

«سلطان» دروغین

اما آیا سلطان سلیمان «حریم سلطان» همان سلطان سلیمان واقعی است؟ به نظر منتقدان، سریال «حریم سلطان» تصویر نادرستی از سلیمان ارائه می دهد، زیرا بیش از آنکه به کارها و دستاوردهای سیاسی و مدنی این «سلطان محتشم» بپردازد، او را مشغول کامرانی و خوشگذرانی نشان می دهد. در سریال، مراسم و تشریفات و روابط اشرافی دربار سلیمان کمابیش مشابه دربارهای بزرگ اروپایی آن دوران تصویر شده است. به علاوه، درباریان و اطرافیان سلطان پیوسته در حال توطئه و دسته بندی هستند و «خرم سلطان» همسر سلیمان در این ماجراها نقش مرکزی دارد.

سریال به این «سلطانه» پر و بال زیادی می دهد و از ماجرای عشق او و سلطان، افسانه ها می سازد. سلطان سلیمان مانند همه پادشاهان عثمانی حرمسرایی بزرگ داشت اما به گواهی تاریخ، آشنایی و ازدواج او با کنیزی «فرنگی» زندگی او را دگرگون کرد اما در سریال بسیاری از ماجراهای مرموز و توطئه های عجیب دربار به این کنیز نسبت داده می شود. واقعیت این است که او دختری مسیحی و از تبار اوکراینی یا لهستانی بود به نام رکسانا و با نام تعمیدی آناستازیا یا الکساندرا. او که در جنگی به اسارت گرفته شده بود در استانبول به عنوان کنیزی عادی به دربار سلیمان راه یافت. پادشاه که جوانی 25 ساله بود، به این کنیز زیبا دل بست. کنیز مسلمان شد و «خرم سلطان» نام گرفت. چیزی نگذشت که او به مدد زیبایی خیره کننده و البته تیزهوشی و زیرکی دل و دین از شاه ربود و بانوی سوگلی حرمسرای او شد و سپس به عقد شرعی او درآمد و برای او پنج فرزند به دنیا آورد. به سریال انتقاد می شود که تصویری فریبنده و دروغین از زنان دربار عثمانی ارائه داده است. در سریال زنان قدرت و نفوذی دارند که حتی در ترکیه امروز نیز به آن نرسیده اند.

 

از دیگر نقدها

برخی از دولتمردان و همچنین برخی از مراجع دینی ترکیه انتقاد می کنند که سریال از سلطان سلیمان تصویری مخدوش ارائه داده است. گفته می شود که او سی سال از زندگی خود را در لشکرکشی و جهانگشایی گذراند و وقت زیادی برای عیش و عشرت نداشت اما سلطانی که در سریال دیده می شود بیشتر در حرمسرا و بزم های شاهانه است تا در میدان رزم. به گواهی تاریخ سلطان سلیمان روی هم تنها یک سال و نیم از سلطنت 46 ساله خود را در کاخ حکومتی در استانبول گذرانده است. 

طرفداران پرشمار سریال می گویند که سریال با فیلم مستند تفاوت دارد و مجبور نیست عین واقعیات تاریخی را بازسازی کند. هدف سریال درس تاریخ نیست بلکه سرگرم کردن مردم با ماجراهای دوران گذشته است. از طرف دیگر برخی از منتقدان، مرال اوکای، نویسنده فیلمنامه را متهم می کنند که برای جذاب کردن اثر خود از تحریف واقعیات تاریخی هیچ ابایی نداشته است. بدین ترتیب هر هفته میلیون ها نفر به تماشای سلطانی می نشینند که با این اوصاف هرگز وجود نداشته است! یکی دیگر از انتقاداتی که به «حریم سلطان» وارد می شود، این است که اگر آنها سریالی پرماجرا درباره پادشاهی خیالی و افسانه ای می ساختند. هیچ کس به آنها ایراد نمی گرفت اما آنها نام و اعتبار یک قهرمان تاریخی را دستمایه کرده اند. سریال «عصر پرشکوه» یا همان «حریم سلطان» خودمان نه تنها در ترکیه، بلکه در بیش از سی کشور جنوب شرقی اروپا، آسیای میانه و برخی از کشورهای عربی و از چندین کانال ماهواره ای پخش می شود.

وزارت فرهنگ ترکیه، این سریال را از موفق ترین کارهای تلویزیون این کشور می داند. برآورد می شود که این سریال در سراسر جهان بیش از 150 میلیون تماشاگر ثابت دارد.

این سلطان سلیمان کیست؟

سلیمان اول، معروف به «سلطان محتشم» و سلیمان قانونی (1566-1495) دهمین امپراتور عثمانی است که از سال 1520 تا 1566 به مدت 46 سال بر آسیای صغیر حکومت راند. بسیاری از پیشرفت ها و افتخارات دولت عثمانی حاصل اقدامات و تلاش های او بود. سلیمان در 13 لشکرکشی بزرگ قلمرو عثمانی را از همه سو توسعه داد. در غرب بخش بزرگی از بالکان و شرق اروپا را فتح کرد و در سال 1528 تا دروازه های وین پیش رفت. 

در شرق در نبرد با پادشاهان صفوی، تبریز را فتح کرد و بر بغداد چیره شد. سلیمان تنها فرماندهی بزرگ نبود، بلکه زمامداری توانمند و حاکمی دوراندیش در تاریخ ترکیه شناخته می شود. او در سرزمین خود خواهان اصلاحات گسترده بود. بسیاری از مظاهر مدرن و ترتیبات نو در آبادانی و رشد و پیشرفت آسیای صغیر، دولت سلف ترکیه امروزی، به نام او ثبت شده است. از دوران حکمرانی او صدها جاده، مسجد، کاروانسرا، شبکه آبیاری و پل به یادگار مانده که بسیاری از آنها تا امروز مورد استفاده است. او از نظر فرهنگی نیز حاکمی استثنائی بود، به ادبیات عشق می ورزید، شعر می سرود، به چند زبان سخن می گفت و به پیشرفت صنعت و هنر علاقه داشت.