ضرورت پیگیری منافع ایران در میادین مشترک گازی و نفتی و رفع سوء مدیریت های گذشته

خبراقتصادی - محسن شمشیری: در روزهای اخیر، موج جدیدی از توجه مسوولان و کارشناسان صنعت نفت وگاز و مسوولان دولت به میادین مشترک نفت وگاز را شاهد هستیم و این موضوع به حدی ضروری و با اهمیت است که رئیس جمهور در سخنزانی 22 بهمن، جایگاه ویژه ای برای میادین مشترک در سخنرانی خود در نظر گرفت و اعلام کرد که برای رفع کمبودگاز و رفع سوء مدیریت و عقب ماندگی گذشته، وزارت نفت با حمایت دولت برنامه مدون برای میادین مشترک دارد. 

از این رو، خبراقتصادی در نظر دارد در سلسله گزارش هایی، به اهمیت میادین مشترک در مقطع کانونی تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران بپردازد. از کارشناسان گرامی دعوت می کنیم با ارسال نظرات و مقالات خود ما را یاری دهند.

ايران با در اختيار داشتن 28 ميدان مشترك هيدروكربوري شامل 18 ميدان نفتي، 4 ميدان گازي و 6 ميدان نفت و گاز با هفت كشور همسايه يكي از معدود كشورهاي جهان است كه از اين تعداد ساختار مشترك هيدروكربوري برخوردار است. 

 حدود 50 درصد ذخاير گاز طبيعي ايران در مخازن مشترك قرار گرفته‏اند كه مطابق با اعلام مسئولان وزارت نفت براي توسعه مخازن مشترك گاز در برنامه پنجم توسعه بايد حدود 67 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري انجام شود

شركت ملي نفت ايران توليد از 10 مخزن مشترك نفت و گاز با كشورهاي همسايه را از سال‌هاي گذشته تاكنون آغاز كرده و اين در حالي است كه با  گذشته 103 سال از كشف طلاي سياه در ايران، توليد از 18 مخزن هيدروكربوري مشترك هنوز آغاز نشده است.

ايران مجموعاً در 22 ميدان با 6 كشور عراق، عربستان، قطر، امارات متحده عربي، عمان و تركمنستان مشترك است كه با عراق 8 ميدان، عربستان 5 ميدان، قطر 3 ميدان، امارات متحده عربي 4 ميدان و عمان و تركمنستان هر كدام يك ميدان مشترک نفت وگاز دارد.

در بين ميادين مشترك نفت و گاز ايران، 15 مخزن در آب‏هاي خليج فارس و 13 مخزن در خشكي قرار گرفته‌اند كه 12 حوزه در مرز مشترك با عراق، 7 مخزن در مرز مشترك با امارات‏، 4 مخزن مشترك با عربستان سعودي، 2 مخزن مشترك با قطر و با عمان و يك مخزن مشترك هيدروكربوري با كويت و تركمنستان در اختيار است. علاوه بر عقب بودن در برداشت از ميدان‌هاي مشترك ايران با عراق و قطر، ايران در برداشت نفت و گاز از ميادين مشترك با امارات و عربستان سعودي هم عقب مانده است؛ به طوري كه در شرايط فعلي ميزان برداشت نفت ايران از ميادين مشترك با امارات روزانه حدود 56 هزار بشكه است اما طرف اماراتي از اين ميادين مشترك روزانه 136 هزار بشكه نفت برداشت مي‌كند

ایران در حالی با داشتن حدود 13 میدان مستقل و 6 میدان مشترک از 35 میدان هیدروکربوری خلیج فارس سهم قابل توجهی از منابع دریایی را به خود اختصاص داده است ورقبای عربی 9 برابر کشورمان از مخازن خلیج فارس برداشت می کنند. 

ایران که در میادین فروزان ، آرش، سلمان ، هنگام، مبارک ، اسفندیار و میدان عظیم گازی پارس جنوبی با کشورهای حاشیه خلیج فارس شریک است، تا کنون نتوانسته آنطور که شایسته است از این میادین مشترک استفاده و به حق خود در بهره برداری از این میادین دست پیدا کند.

.

قطر به زودي با اجراي طرح‌هاي تكميلي، ظرفيت توليد نفت از ميدان شاهين را به بيش از 500 هزار بشكه در روز افزايش مي‌دهد و اين در حالي است كه طرح توسعه لايه‌هاي نفتي پارس جنوبي در طيف ايراني با بيشترين ميزان تاخير ممكن در حال انجام است

عراق از ميادين مشترك با ايران حدود 295 هزار بشكه در روز است. اين در حالي است كه وزارت نفت و انرژي عراق در سه سال گذشته با برگزاري دو دور مناقصه، قرارداد توسعه 11 ميدان نفتي خود را به شركت‌هاي نفتي بين‌المللي واگذار كرد كه با اجراي كامل اين قراردادها پيش‌بيني مي‌شود ظرفيت توليد نفت عراق از 2.5 ميليون بشكه به 12 ميليون بشكه در روز افزايش يابد. از ياد نبريم كه ايران اگر تمامي منابع مالي و اعتباري مورد نياز طرح‌هاي نفت را جذب كند، مي‌تواند از محل توسعه ميادين مشترك نفتي تا سقف 770 هزار بشكه در روز نفت برداشت كند.

گزارش‌هاي مستند شركت ملي نفت نشان مي‌دهد توليد ايران از مخازن مشترك نفتي 240 هزار بشكه در روز است، اما با توجه به حجم ذخاير و با تكنولوژي و نرخ بازيافت كنوني ظرفيتي براي توليد 1.1 ميليون بشكه نفت توسط ايران از ميادين مشترك نفت وجود دارد. یعنی به میزان 22 درصد ظرفیت موجود از میادین مشترک نفت وگاز برداشت می کنیم و 78 درصد عقب ماندگی وجود دارد.

با وجود سرمایه گذاری 40 تا 70 میلیارد دلاری در میدان بزرگ گازی پارس جنوبی، متاسفانه هنوز برداشت از این میدان  در حد مورد انتظار تحقق نیافته واین در حالیست که قطر، به شدت در حال برداشت از این میدان بزرگ گازی است و در 10 سال گذشته برداشت زیادی از این میدان داشته است و به سرعت در حال برداشت است.

در سایر میادین از جمله میدان سلمان نیز کشور امارات و ابوظبی، برداشت زیادی داشته اند و سهم خود را کاملا برداشت کرده و در حال برداشت از سهم ایران هستند و میلیاردها دلار عدم النفع به ایران تحمیل شده است. 

در سایر میادین مشترک نیز عملا میدان ها در حال خالی شدن است و سهم ایران بسیار محدود است  و باوجود سرمایه گذاری های عظیم، به دلیل سوء مدیریت و عقب ماندگی طرح های توسعه میادین مشترک در سال های گذشته به خصوص در 8 سال اخیر، قادر به برداشت مناسب و در حد سهم ایران از میادین گازی و نفتی مشترک نبوده ایم. 

لذا ضرورت دارد که نسبت به سرعت گرفتن طرح های توسعه، سرمایه گذاری و برداشت از میادین مشترک اقدام شود. 

آمار برداشت قطر  و امارات و عربستان و کویت و عراق از میدان های مشترک نفت وگاز نشان می دهد که در مجموع ایران  در میدان های مشترک،  حضور اندکی داشته و تا سطح مورد انتظار فاصله بسیاری دارد و ضرورت دارد که مسوولان، مجلس، وزارت نفت و سایر دستگاه های اجرایی، پیمانکاران، سرمایه گذاران و... نسبت به موضوع با حساسیت ویژه مواجه شوند. 

بخشی از این اقدامات باید با  اصلاح قراردادهای نفتی انجام شود زیرا بیع متقابل روشی برای رونق سرمایه گذاری و برداشت از میادین مشترک نیست و لازم است که از  قراردادهای مشترک برای همکاری با شرکت های معتبر نفت وگاز جهان استفاده کنیم تا موجب سرعت بخشیدن سرمایه گذاری در میادین مشترک شود. 

دکتر روحانی رئیس جمهور در سخنرانی خود در مراسم 22 بهمن به برنامه مدون دولت برای میادین مشترک نفت و گاز اشاره کرد و این موضوع نشان می دهد که میادین مشترک برای دولت تدبیر وامید اهمیت فوق العاده ای دارد و حساسیت آن به حدی است که در سی و پنجمین سالگرد انقلاب اسلامی و در روز 22 بهن در سخنرانی رئیس جمهور، جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است. 

آقای روحانی تاکید کرد: اولین آثار رونق استفاده از منابع میادین مشترک نفت و گاز را ۲۲ بهمن سال آینده شاهد خواهیم بود و در سال آینده مشکل کمبود گاز نخواهیم داشت.

وی افزود: متأسفانه در میادین مشترک نفت و گاز دیگران از منابع ما استفاده می‌کنند و مردم از منابع خودشان محروم هستند که در این زمینه دولت برنامه ریزی مدونی دارد که اولین آثارش را 22 بهمن سال آینده شاهد خواهیم بود.

روحانی تصریح کرد: دولت برای میدان‌های مشترک نفت و گاز برنامهٔ عملیاتی دارد. ایران ١٨٥ میلیارد دلار ظرفیت سرمایه گذاری نفتی دارد

شرایط برای حضور کره جنوبی در صنایع نفت و گاز ایران مهیاست و ایران آمــاده است انـرژی موردنیاز تایلنـد را تامیـن کنـد

رئیس جمهوری در میدان آزادی با تاکید بر استیفای حقوق ملت ایران در میدان‌های مشترک نفت و گاز گفت: مردم در سال آینده آثار برنامه های دولت را در این بخش شاهد خواهند بود.

دکتر حسن روحانی، در جشن ملی سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در میان تشریح دستاوردهای گوناگون کشور، گفت: سال آینده مشکل تأمین گاز نداریم.

رئیس جمهوری با بیان اینکه وزارت نفت اقدام‌های بسیار مهمی را در برنامه دارد، تصریح کرد: امسال با وجود سرمای شدید، توانستیم با محدودیت‌های بخش تولید گاز این مسئله را اداره کنیم، البته در کنار آن وزارت نفت مجبور شد ۳۰ میلیارد لیتر گاز مایع به نیروگاه‌ها تحویل دهد.

جمهوري اسلامي ايران مجموعاً در 22 ميدان با 6 كشور عراق، عربستان، قطر، امارات متحده عربي، عمان و تركمنستان مشترك است كه با عراق 8 ميدان، عربستان 5 ميدان، قطر 3 ميدان، امارات متحده عربي 4 ميدان و عمان و تركمنستان هر كدام يك ميدان مشترک نفت وگاز دارد. 

به گفته كريم زبيدي معاون منابع هيدروكروبوري برنامه ريزي تلفيقي شركت ملي نفت ايران 22 ميدان مشترك نفت و گاز در كشور داریم و تهيه شناسنامه خارجي براي تمام ميادين مشترك در دستور كار شركت نفت قرار دارد.

با توجه به دستور وزير نفت و مديرعامل شركت ملي نفت ايران در خصوص پايش مداوم اطلاعات و فعاليت‌هاي مربوط به ميادين مشترك، مديريت برنامه‌ريزي تلفيقي شركت نفت نسبت به جمع‌آوري اطلاعات و تهيه شناسنامه بخش خارجي ميادين مشترك اقدام كرده است.

گزارش تهيه شده كه به همت كارگروه ميادين مشترك معاونت منابع هيدروكربوري آماده شده است، مشتمل بر كليه اطلاعات موجود از ذخاير هيدروكربوري كشورهاي همسايه در بخش مشترك با ايران است و با بهره‌گيري از مراجع قابل اعتماد اعم از گزارشات، مطالعات و سايت‌هاي اينترنتي به تشريح وضعيت و مشخصات فني بخش خارجي (واقع در كشورهاي همسايه) هر يك از ميادين مشترك پرداخته است.

افزايش سهم توليد صيانتي از ميادين مشترك، مستلزم بكارگيري تكنولوژي‌هاي نوين و بررسي و پايش طرح و عملكرد كشورهاي همسايه در اين حوزه است، تصريح كرد: توسعه و گسترش همكاري‌هاي دو جانبه با همسايگان در خصوص بهره‌برداري از ميادين مشترك، همچنين اولويت تخصيص منابع مالي به بهره‌برداري از ميادين مشترك و اولويت برنامه اكتشاف در مناطق مرزي اعم از خشكي و دريايي از سياست‌هاي كلان و راهبردهاي مدون شركت ملي نفت ايران به منظور افزايش ميزان توليد نفت و گاز از منابع مشترك است.

در اين بين، پايش فعاليت‌هاي كشورهاي همسايه در خصوص اكتشاف، توسعه و بهره‌برداري از ميادين مشترك نفتي و گازي نقش بسزايي در تدوين سياست و اولويت بندي شركت ملي نفت ايران از نظر سرمايه‌گذاري و تخصيص بودجه در نواحي مختلف مرزي و غيرمرزي دارد.