باید تصویر روشنی از چگونگی تک نرخی شدن ارز ارائه شود

اقتصادگردان- در حالی که موضوع تک نرخی شدن ارز، پس از چندماه وقفه و دوباره برای بررسی بر روی میز دولت قرار گرفته، نظرات کارشناسی مختلفی در این رابطه وجود دارد، برخی به شدت حامی این موضوع هستند و برخی آن را با شرایط فعلی و به اصلاحی واقعیت امروز اقتصاد، هم راستا نمی‌دانند. در طرف دیگر برخی به پیامدهای مثبت آن برای اقتصاد به خصوص رشد در بازار سرمایه و افزایش صادرات اشاره داشته و برخی دیگر به تبعات آن در بازار یا افزایش شاخص‌های تورمی تاکید می‌کنند.

اخیرا وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی از عزم جدی دولت برای اصلاح سیاست‌های ارزی و تلاش برنامه محور برای حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز خبر داد و این اقدام را با هدف کاهش مشکلات صادرکنندگان و واردکنندگان، ثبات اقتصادی و بهبود معیشت مردم هم راستا دانست.

به گفته وزیر اقتصاد، با حرکت به سمت نظام ارزی تک‌نرخی و مدیریت شناور نرخ ارز توسط بانک مرکزی، می‌توانیم نوسانات و جهش‌های ارزی را کاهش دهیم و ثبات اقتصادی را برای حمایت از تولید و بهبود زندگی مردم محقق کنیم.

با این حال، بارها رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده که برای اینکه جریان ورود کالا و خدمت به کشور بدون خدشه ادامه یابد و نیازهای ضرور مردم تامین شود و بازار، هویت پیش‌بینی پذیر خود را حفظ کند، چاره‌ای جز اجرای سیاست تثبیت نداریم. بنابراین امکان تک نرخی شدن ارز همزمان با اجرای سیاست‌های تثبیت وجود ندارد اما در عین حال باید تلاش کنیم تا فاصله میان نرخ ها به حداقل برسد، چراکه ایجاد فاصله در نرخ‌ها بستر ساز رانت است.

در این رابطه، آلبرت بغزیان - اقتصاددان - در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به موضوع تک نرخی شدن ارز در اقتصاد کشور، گفت: در ابتدای امر باید مشخص شود که مفهوم نهایی از تک نرخی شدن ارز در اقتصاد کشور چیست و چه نرخی خواهد بود؛ باید مشخص شود که این ارز تک ترخی چگونه خواهد بود، مثلا قرار است یگر نرخ ترجیحی و تجاری و آزاد وجود نداشته باشد یا به شکل دیگری خواهد بود. 

وی افزود: اگر قرار است همه نرخ‌ها برچیده شود و ارز تک نرخی شود؛ باید مشخص شود که این نرخ چگونه قرار است مشخص شود و ارزش آن چگونه خواهد بود. برای مثال اگر قرار است نرخ ارز تک نرخی به سمت بازار آزاد تمایل پیدا کند، باید پذیرفت که به هر میزانی که از ارز نرخ بازار آزاد به عنوان نرخ غیر رسمی نام برده شد، اشتباه بوده و گویا همان نرخ ارز بازار آزاد در اقتصاد ما نرخی واقعی‌تر بوده است و اینگونه به نظر می‌رسد که نرخ بازار آزاد در اقتصاد کشور بیشتر از نرخ دولتی تاثیرگذار بوده است. 

این کارشناس اقتصادی خاطر نشان کرد: در حال حاضر نرخ‌های زیادی از نرخ ارز در بازار اعلام می‌شود؛ برای مثال از نرخ دلار بازار سلیمانیه و هرات گرفته تا نرخ درهم در امارات همگی در نرخ دلار در بازار آزاد اثر گذار است و گذشته از این، بسیاری از بسترهای تلگرامی نرخ ارز نیز وجود دارد که در صورت تحقق یکسان سازی نرخ ارز، به نظر می‌رسد، علاوه بر حذف نرخ‌هایی مانند ترجیحی و نرخ‌هایی مانند مسافری، دانشجویی، درمانی و خدماتی، باید همه این بسترها از میان برداشته شود؛ چرا که تصور از یکسان سازی نرخ ارز این است که یک نرخ مشخص و ثابت وجود داشته باشد و منابع مختلف با نرخ‌های مختلف برای معامله ارز وجود نداشته باشد و همه بتوانند با یک نرخ معین و مشخص معاملات و مبادلات ارزی خود را انجام دهند. 

بغزیان گفت: بنابراین باید به روشنی مشخص شود که منظور از تک نرخی شدن ارز دقیقا چیست و مکانیزم آن چگونه خواهد بود و مشخص شود که آیا آحاد جامعه می‌توانند از یک نرخ برابر ارز برخوردار شوند یا خیر؟ چراکه اگر و به هر نحوی هرگونه تفاوتی در نرخ ارز ایجاد شود مجددا از حالت تک نرخی خارج خواهد شد. براین اساس در حال حاضر، مهم‌ترین مسئله در رابطه با نرخ ارز و تک نرخی شدن ارز، چگونگی تحقق آن است. 

وی تصریج کرد:‌ در این شرایط اگر قرار باشد همه بتوانند ارز را با یک نرخ خریداری کرده و نرخ ارز برای همه یکسان باشد، باید پذیرفت که این امر با واقعیت امروز اقصاد کشور همخوانی ندارد چراکه اقتصاد کشور در شرایط تحریمی قرار دارد و با محدودیت‌های ارزی زیادی روبرو است و این امر شاید به نفع صادرکنندگان باشد، اما برای بسیاری از واردکنندگان هزینه بیشتری دارد و ممکن است قیمت تمام شده برای بسیاری از کالاها برای مصرف کننده نهایی با افزایش چشمگیری روبرو شود که همین موضوع نیز اگر مدیریت نشود، به تورم دامن می‌زند.

لزوم ارائه یک تصویر روشن برای اقتصاد 

این اقتصاددان گفت: بی شک باید در ابتدا و به روشنی، شکل جامع و کاملی از ارز تک نرخی، مکانیزم و فرایندهای آن ترسیم شود و تصویر روشنی از این موضوع ارائه شود، به این موضوع پرداخته شود که چگونه قرار است این فرایندها محقق شود و در شرایط فعلی اقتصاد آیا این امکان وجود دارد که بتوان ارز را به صورت واقعی تک نرخی کرد و همچنین مشخص شود که آیا محدودیتی از ارائه میزان ارز وجود خواهد داشت یا خیر؛ چراکه اگر هرگونه محدودیتی در میزان فروش و ارائه ارز اعمال شود، متقاضی مجبور می‌شود که باقی ارز مورد نیاز خود را از محل دیگری تامین کند که در اینجا مجددا یک بازار دیگر ایجاد خواهد شد. 

بغزیان ادامه داد: گذشته از این موضوعات باشد مشخص شود که آیا نرخی که برای ارز تک نرخی مشخص شود، نرخی خواهد بود که براساس نرخ اعلام شده به صادرکنندگان و واردکنندگان است و یا نرخی خواهد بود که رشد اقتصادی، اشتغال و تورم تک رقمی را در آینده محقق کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: تغییرات در نرخ ارز اثرات زیادی بر اقتصاد کشور دارد و رابطه ارزش پول ملی و اقتصاد ملی با ارزش پول‌ها و اقتصادهای خارجی است و باید در سیاست ارزی، بسترها و الزامات اساسی شکل بگیرد و تا بتوان به درستی سیاست تک نرخی شدن ارز را محقق کرد؛ اما تا زمانی که یک تصویر مشخص، تعریف شده و روشن از چگونگی تک نرخی بودن ارز در اقتصاد کشور وجود نداشته باشد، نمی‌توان پیش بینی روشنی از اقتصاد داشت.