سخنرانی محمد هاشم پسران در دانشگاه شریف: تورم داخلی زاییده تحریم نیست، اثر نفت ایران بر اقتصاد جهان کم رنگ شده است

خبراقتصادی: همایش چالش‌های اقتصاد جهانی عصر امروز در دانشگاه صنعتی شریف با حضور مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور و هاشم پسران کاندیدای جایزه نوبل اقتصاد برگزار شد.

در این همایش هاشم پسران با اشاره به شرایط اقتصاد ایران و نیز تحریم‌های نفتی اظهار داشت: از مهمترین مسائلی که سابقه نداشته تحریم نفت ایران است که یکی در زمان مصدق برای مدت سه سال نفت ایران تحریم شد و پس از آن در حال حاضر این تحریم‌ها اعمال می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه اقتصاد اکنون بزر‌گ‌تر شده و وابستگی آن به نفت بیشتر شده است، تصریح کرد: تحریم بر روی صادرات نفت با تحریم روی قیمت‌ها یکی نیست و باید قیمت را از صادرات نفت جدا کرد و این نکته بسیار مهم است که تحریم روی صادرات نفت بوده است.

کاندیدای جایزه نوبل اقتصاد با بیان اینکه این در حالی رقم می‌خورد که کشورهای تحریم‌کننده قیمت‌های نفت را تغییر نمی‌دهند تصریح کرد: قیمت نفت در سطح جهانی تعیین می‌شود و باید برای ارتباط نفتی و غیرنفتی ایران مباحث کلان اقتصادی بررسی شود.

وی در این راستا تأکید کرد: یک مدل اقتصادی که 33 کشور مطرح دنیا در آن بود تهیه شده که ایران نیز به آن افزوده شده است که نشان می‌دهد، تجارت خارجی ما به همراه صادرات نفت با دیگر کشورها در چه سطح قرار دارد که تا قبل از سال 1990 بیشترین سهم تجاری با هند بوده و کره، برزیل، آرژانتین و دیگر کشورها نیز حضور دارند.

به گفته پسران، در سالهای 2007 تا 2009 تجارت خارجی با کشورهای مختلف نشان می‌دهد، چین و هند به ترتیب بیشترین سهم را دارند که البته مقدار قابل توجه آن مربوط به فروش نفت است.

این اقتصاددان با اشاره به اینکه شوک‌های تحریمی نفت ایران در حال حاضر 60 درصد است اظهار داشت: در صورتی که این عمل 11 درصد باشد، معقول است و باید دید اینکه اقتصاد ایران می‌تواند با چنین شوک تحریمی مقابله کند یا خیر؟ و اثرات شوک را تعدیل کند.

وی عنوان کرد: اگر در بازارهای جهانی به سهام آمریکا شوک داده شود، اثرات منفی روی دنیا دارد، زیرا بازار آمریکا ارتباط گسترده‌ای با کشورهای مختلف از جمله اروپا دارد و برای اینکه بتوانیم اثرات شوک صادرات نفت را کاهش دهیم، باید به دنبال کشورهایی باشیم که از این تحریم ضرر می‌کنند.

به گفته کاندیدای جایزه نوبل اقتصاد، کشور چین به دلیل نداشتن بازار سرمایه با شروع چالش‌های اقتصادی آمریکا و اروپا که در سال 2007 شروع شد، بیشترین منفعت را برد و اروپا نیز از این موضوع ضرر کرد و آمارها و گزارش‌ها نشان می‌دهد اقتصاد ایران عکس اقتصاد آمریکا عمل می‌کند و البته این موضوع خیلی هم قطعی نیست.

وی با اشاره به روابط تجاری ایران و چین گفت: به دلیل ارتباط تجاری که میان این دو کشور وجود دارد، تولید را تحت تأثیر قرار داده است و مشاهده می‌شود که صادرات ایران کاهش یافته و برای اینکه بتوانیم تولید را به حالت تعادل برگرداند، 2 سال زمان می‌برد.

این اقتصاد دان ایرانی در دانشگاه کمبریج کاهش رشد اقتصادی را به دلیل تحریم دانست و افزود: تحریم شوک عمده است، اما دلیل این نیست که راه دیگری وجود ندارد و باید به دنبال مقابله با آن بود که یکی از موضوعات مهم توسعه صادرات غیرنفتی بوده و باید مطمئن شویم که ارز آن به کشور باز می‌گردد.

وی تأکید کرد: ارز فروش نفت به داخل می‌آید، اما صادرات غیرنفتی معلوم نیست، ارز آن به دلیل مشکلات اقتصادی موجود برخواهد گشت یا خیر.

پسران با بیان اینکه برای حل مشکلات باید به گذشته برگشت و آن را مرور کرد گفت: اثر تورم زایده تحریم نیست و عمدتاً عامل اصلی نیست.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به اقتصاد جهان پرداخت و گفت: ارتباطات جهانی مهمتر از ارتباطات داخلی بوده که تکنولوژی از تبادل تجارت با دنیا به دست نمی‌آید.

پسران با اشاره به اینکه باید به دنبال جریان‌های مالی بود که منفعت به همراه داشته باشد و در عین حال از ریسک جلوگیری شود، تصریح کرد: تعداد متغیرهایی که اثرات آن در اقتصاد کلان است، زیاد بوده و شاید 4 متغیر در دنیا باشد که مربوط به گذشته است، زیرا اثرات آن در دهه‌های گذشته طولانی ‌مدت خواهد بود.

وی عدم وجود مؤسساتی که با ریسک مقابله کرده را یکی از معضلات اقتصاد دانست و افزود: به همین دلیل است که اقتصاد با بحران‌های مختلف روبه‌رو می‌شود و در این بین متغیرهای درون‌زا و برون‌زا مطرح است که قیمت نفت و قیمت واردات از عوامل برون‌زا محسوب می‌شود و برای مثال گسترش اقتصاد چین برای ایران عامل برون‌زا و بدون بازگشت است اما در عین حال به دلیل کوچکی اقتصاد ما نمی‌توانیم، تأثیر چندانی روی اقتصاد چین داشته باشیم.

به گفته این اقتصاددان حدود 34 کشور دنیا 95 درصد تولید دنیا را تحویل می‌دهند که آمریکا مهمترین اقتصاد را در حال حاضر دارد و چین در رده‌های بعدی قرار می‌گیرد.

این اقتصاددان عنوان کرد: مباحث مالی برای تأثیرگذاری روی تورم و تولید در ایران در رده‌های اصلی قرار نمی‌گیرد و عامل اصلی نیست.

پسران با اشاره به اینکه از سال 1972 تا 2000 اقتصاد چین رشد چندانی نداشت، عنوان کرد: از سال 2010 به بعد اقتصاد چین توسعه یافت و به موازات آن یورو نیز پیشرفت کرد و وابستگی چین و برزیل منفی شد، اما در حال حاضر وابستگی دنیا در اقتصاد افزایش پیدا کرده است و بیش از 2 برابر شده که نشان از افزایش ارتباطات است.

پسران در سخنرانی خود در دانشگاه شریف به ضرورت تکنولوژی و ارتباطات کشورهای مختلف اشاره و تأکید کرد: ارتباطات در سطوح مختلف علمی و کاربردی مهمترین عامل توسعه اقتصادی کشورها است.
وی با بیان اینکه دلیل اصلی اختلاف توسعه بین کشورهای مختلف استفاده از تکنولوژی است، تصریح کرد: مدل‌ها و نظریه‌های اقتصادی هم نشان می‌دهد منشأ و رشد سرمایه‌گذاری در سطح جهان تکنولوژی است؛ البته باید توجه داشت نوآوری فقط در یک نقطه دنیا نیست و بین کشورهای مختلف در حال چرخش است.
هاشم پسران در همین ارتباط به بیان مثالی پرداخت و گفت: آن زمان که دبیرستان بودم وقتی می‌خواستند جنسی را سرکوب کنند می‌گفتند: این جنس ژاپنی است و خوب نیست، اما الآن همه به جنس چینی چنین کنایه‌ای را می‌زنند. آن هم به این خاطر است که محصولات ژاپنی باکیفیت شده اما محصولات چینی در سطح جهان پخش شده است. البته چین با استفاده از همین روش می‌تواند نوآوری‌های جدیدی را به کشور خود و دنیا ارائه دهد.
این استاد دانشگاه کالیفرنیا ضمن تأکید بر اینکه ایران از زمانی که به انزوا رفته بیشتر لطمه خورده است، گفت: در زمان قاجار با وجود گسترش توسعه در کشورهای دنیا، ایران از رشد و پیشرفت جا ماند؛ در 30 سال گذشته رشد متوسط در ایران بیشتر از 2.5 درصد نبود و رشد جمعیت صفر بوده است.
* انزوای اقتصادی ایران عامل اصلی عقب‌افتادگی کشورمان است
پسران با تأکید بر اینکه انزوای اقتصادی از عامل‌های اصلی عقب‌افتادگی کشورها است، تصریح کرد: کشور چین تا چندی پیش در خواب بود ولی در سال‌های گذشته سهم چشمگیری در سطح جهان پیدا کرده است. همچنین کشور هندوستان توانست با اصلاحاتی در درون خود روابطش را در دنیا گسترش دهد.
وی تأکید کرد: اگر ایران از انزوای اقتصادی خارج شود و با اقتصادهای دنیا ارتباط داشته باشد امکان جهش اقتصادی پیدا می‌کند و وضعیت بهبود خواهد یافت.
هاشم پسران در ادامه به ایراد گزارشی درباره بررسی‌هایش طی 20 سال گذشته پرداخت و گفت: بنده بارها مدل‌های کاربردی اقتصادی را در نظر گرفتم که براساس آنها روابط دنیا اصلاح می‌شود؛ ارتباط اقتصادی کشورها مهم‌تر از ارتباط داخلی آنهاست البته این ارتباط از طریق تجارت ایجاد می‌شود.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به اینکه بدون خرید و تجارت نمی‌توان تکنولوژی را منتقل کرد، افزود: البته باید توجه داشت که ریسک از منطقه‌ای به منطقه دیگر حرکت می‌کند و مؤید آن بحران اروپا و آمریکا در سال‌های 2007 و 2008 است که به‌تدریج در سطح منطقه انتقال پیدا کرد.
وی ضمن تأکید بر اهمیت شناسایی ارتباط اقتصادی کشورهای دنیا با یکدیگر اضافه کرد: البته برای این ارتباط نیازمند این هستیم که ریسک اقتصادی را هم محاسبه کنیم، برای مقابله با ریسک باید جریانات اقتصادی پرریسک‌ را شناسایی کنیم.
* شوک اقتصادی در ایران 2 سال بعد اثر خود را نشان می‌دهد
پسران ادامه داد: در ایران 2 سال طول می‌کشد که شوک اقتصادی اثر خود را نشان دهد، این در حالی است که در اروپا شوک‌های اقتصادی 4 سال بعد خود را نشان می‌دهد.
وی دلیل کاهش زمان نمایان شدن شوک‌های اقتصادی در ایران را نبود مؤسسات مالی خوب دانست و گفت: اگر این مؤسسات وجود داشتند می‌توانستند با شوک‌های مالی و اقتصادی مقابله کنند.
این استاد ایرانی دانشگاه کالیفرنیا در ادامه با بیان اینکه متغیرهای کشور معمولاً داخلی و برون‌زا هستند، گفت: برای ایران قیمت نفت در سطح جهانی، قیمت واردات و گسترش اقتصاد چین جزو متغیرهای برون‌زا است. البته از آن‌جایی که ایران کوچک است اثری در چین ندارد؛ بیشتر کشورها در سطح دنیا کوچک هستند حتی چین و انگلیس هم در سطح قابل قبول قرار ندارند.
وی اضافه کرد: برای 99 درصد کشورها می‌توان گفت که اثری در متغیرهای برون‌زا ندارند؛ اقتصاد ایران به‌شرط تعیین متغیرهای برون‌زا می‌تواند تعیین شود.
پسران با بیان اینکه حدود 34 کشور دنیا 99 درصد تولیدات دنیا را انجام می‌دهند، گفت: متغیرهای برون‌زا باید به متغیری مربوط شود که مربوط به ایران باشد، به‌عنوان نمونه ایران باید در مدل اقتصادی خود وزن آمریکا را صفر درصد در نظر بگیرد اما وزن چین را رو به افزایش لحاظ کند.
این کارشناس اقتصادی ضمن تأکید بر اینکه ارتباطات دنیا علاوه بر تجارت از طریق وام گرفتن کشورها منتقل می‌شود، تصریح کرد: یکی از مکانیزم‌های ارتباط با دنیا تجارت‌های مستقیم است به‌نحوی که تجارت بین دو کشور دو به دو شود. البته برخی کشورها وجود دارند که برای ما اهمیت زیادی دارند ولی ما برای آنها اهمیتی نداریم. همچنین در برخی مواقع اهمیت همه‌جانبه است.
* 2 اتفاق بزرگ سال 2000/ چین بزرگ شد؛ بحران یورو اتفاق افتاد
پسران اظهار کرد: شوک‌های اقتصادی عبارت‌اند از شوک‌های ملی، منطقه‌ای، جهانی و یا دوبه‌دو؛ البته روابط باقی‌مانده هم نقش مؤثری در این شوک‌ها دارند، به‌عنوان نمونه فرض کنید ایران قیمت بنزین را ارزان نگه می‌دارد و در مقابل عراق قیمت را بالا می‌برد این به‌معنای این است که قاچاق افزایش خواهد یافت.
این استاد دانشگاه کالیفرنیا اضافه کرد: دو اتفاق عمده در سال 2000 برای جهان افتاد که یکی از آنها مربوط به بزرگ شدن چین در دنیا و دیگری بحران منطقه یورو بود؛ در عین حال وابستگی کشورهای دنیا به یکدیگر افزایش یافته است و این به‌معنای این است که میزان همبستگی در دنیا بالا رفته است.
پسران در ادامه به وضعیت تورم در دنیا اشاره و تصریح کرد: قبل از سال 2000 اختلاف نظری در دنیا برای مدیریت تورم وجود داشت. البته برخی از اثرات تورم مربوط به هدفمندی بود که در دنیا اجرا شد. همچنین کشورهای دنیا متوجه شدند که چطور نرخ تورم را کنترل کنند.
وی با بیان اینکه قدرت اقتصادی چین در دنیا از سال 2010 افزایش یافت و در مقابل قدرت اقتصادی آمریکا کاهش یافت، تصریح کرد: باید توجه داشت تنوع ارتباطات در دنیا به‌نفع ایران است چرا که تجارت از سلطه آمریکا در حال بیرون آمدن است.
* قیاس تحریم نفتی اخیر با زمان مصدق/ قیمت نفت با تحریم تغییر نکرد
کاندید جایزه نوبل اقتصاد جهان در ادامه به مشکلات ایران اشاره کرد و اظهار داشت: موضوعی که در ایران سابقه نداشته تحریم‌های نفتی است. البته یک بار در زمان مرحوم مصدق تحریم نفتی اتفاق افتاد ولی اثر چندانی در اقتصاد نداشت اما از آن‌جایی که وابستگی اقتصاد به نفت طی 20 سال گذشته افزایش یافته اثر تحریم اخیر نفتی به‌مراتب بیشتر از دوران مصدق است.
وی با بیان اینکه صادرات نفت از 2 میلیون بشکه در روز به 1.2 میلیون بشکه نفت رسیده است، گفت: نکته دیگر هم این است که پول برخی از صادرات نفتی به کشور بازنگشته است. همچنین باید توجه داشت که قیمت نفت از صادرات جداست، چرا که تحریم روی صادرات بوده نه نفت.
پسران گفت: هدف تحریم این بود که قیمت نفت تغییر عمده‌ای پیدا نکند بنابراین باید صادرات از قیمت نفت جدا شود و ارتباطات ایران با کشورهای دنیا در نظر گرفته شود.

* ضرورت تغییر اقتصاد ایران/ افزایش قیمت نفت تنها 2 سال به‌نفع ایران خواهد بود
این استاد دانشگاه کالیفرنیا با تأکید بر اینکه اقتصاد ایران باید عوض شود، گفت: اگر قیمت نفت افزایش پیدا کند تنها برای 2 سال به‌نفع ایران خواهد بود و مسئولان برای مابقی فکری کنند.
وی اضافه کرد: اثرات تحریم در ایران از طریق ارز، تورم و مبادلات تجاری مشخص می‌شود اما این به‌معنای آن نیست که تمام علت تورم ایران به‌خاطر تحریم‌هاست چرا که تحریم اثر مستقیمی در تورم نداشته است.
پسران همچنین اظهار کرد: تحریم در عین حال اثری در نوسانات نرخ ارز نداشته و آنچه بازار ارز ایران را دچار التهاب کرده، تورم ایران است نه تحریم‌ها و این نکته باید مورد توجه قرار گیرد.

* نمی‌توانیم تورم را به گردن تحریم بیندازیم

این  استاد ایرانی دانشگاه کالیفرنیا ضمن اشاره به اینکه باید صادرات غیرنفتی افزایش یابد، تصریح کرد: البته ارز حاصل از صادرات غیرنفتی هم باید به کشور برگردد؛ خوبی صادرات نفت این بود که پول آن مستقیماً به خزانه برمی‌گشت اما صادرات غیرنفتی این امکان را ندارد.
وی اضافه کرد: اگر تحریم ادامه پیدا کند مشکلات اقتصادی خود به خود حل نمی‌شود، بر همین اساس باید شکل و چارچوب اقتصاد ایران تغییر پیدا کند.
پسران در ادامه با تأکید بر اینکه تحریم اثری بر قیمت نفت نگذاشته و نمی‌گذارد، گفت: تحریم در تورم اثر گذاشته اما به‌حدی نیست که تمام تورم را به گردن تحریم بیندازیم، در عین حال تحریم در نرخ ارز اثر چندانی نداشته است.
وی گفت: باید سیاستی اتخاذ شود که تورم کنترل و نرخ ارز ثابت باشد. همچنین مسئولان باید توجه داشته باشند که اقتصاد ایران دیگر نمی‌تواند مشکل خود را حل کند.
پروفسور هاشم پسران اظهار کرد: اقتصاد و نفت ایران در حال کمرنگ شدن در سطح دنیا هستند، بنابراین باید از نفت بگذریم و به اقتصاد بدون نفتی برگردیم