بار سنگین بحران ها و مسوولیت اجتماعی یک دهه اخیر ایران بر دوش نظام بانکی بوده است / بانک ها در مقابله با بحران ها و ناترازی ها در خط مقدم مسوولیت اجتماعی هستند

اقتصاد گردان - محسن شمشیری

از بحران کرونا، تا ساماندهی موسسات غیر مجاز، آتش سوزی ساختمان پلاسکو، سیل، زلزله، جنگ 12 روزه، ناترازی برق و آب و تعطیلی ها، بار اصلی و سنگین تامین مالی برای مقابله با بحران های یک دهه اخیر بر دوش نظام بانکی ایران بوده است. 
در تمام طول 12 روز جنگ و حتی هفته های بعد از آن و تعطیلات اعلام شده روز پنج شنبه و آخر هفته ها، بانک های مختلف با ارسال پیامک و اخبار خود به رسانه ها، لیست کامل شعب کشیک خود را اطلاع رسانی کردند و در هماهنگی با شورای عالی بانک ها و بانک مرکزی، تعدادی از شعب همواره باز بوده و آماده خدمت رسانی بوده اند. 
حتی در روزهایی که به دلیل اعلام رئیس جمهور آمریکا برای تخلیه تهران و حمله به سایت های هسته ای، بخش قابل توجهی از شهروندان راهی استان ها و شهرهای دیگر بودند و جاده ها مملو از خودروها و مسافران بود، اکثر کارمندان بانک ها در تهران ماندند و هر ساختمان شهر شب ها شاهد حضور یکی دو کارمند بانک ویا خانواده آنها بود. اما بقیه واحدها عمدتا خالی از سکنه بودند. 

سنگینی مسوولیت های اجتماعی بر دوش بانک ها 
باید پذیرفت که یکی از دلایل عمده سنگینی شاخص های پولی و بانکی بر دوش نظام بانکی کشور از جمله رشد نقدینگی، پایه پولی، بدهی بانک ها به بانک مرکزی، مطالبات معوق، افزایش تسهیلات بدهی بانک ها و... به دلیل ایجاد بحران های پیش آمده در یک دهه اخیر و ادامه آثار آن بر بازار پول و بانکداری کشور بوده است. 
بانک های کشور در یک دهه اخیر، نه تنها با مشکلات تحریم، FATF، کفایت سرمایه، بالا بودن هزینه های مبادله و نرخ سود جذب منابع و... روبرو بوده اند، بلکه بعد از هر بحران پیش آمده در اقتصاد، در جهت انجام مسوولیت های اجتماعی خود، بار سنگین مقابله با مشکلات، خدمات رسانی به مردم و حضور در میدان را به عهده داشته اند. 
 از جمله در بحران کرونا، حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله، آتش سوزی ساختمان پلاسکو، ساماندهی موسسات مالی و اعتباری و... بار اصلی پرداخت تسهیلات به منظور مقابله با آثار این حوادث را به دوش کشیدند و از آبروی نظام بانکی و بازار پول کشور دفاع کردند. 
در ساماندهی وضعیت برخی بانک ها مانند بانک آینده و انحلال برخی موسسات اعتباری از جمله ثامن‌الائمه، ثامن‌الحجج، آرمان، نور، فرشتگان، کاسپین، میزان، فاضل، مولی‌الموحدین، فردوسی و ... منابع قابل توجهی از سوی بانک مرکزی و بانک هایی مانند صادرات ایران، پارسیان و... در اختیار زیان دیدگان و مال باختگان قرار گرفت که برآوردهای مختلف از 15 تا 100 همت برای رفع این مشکلات اعلام شده است.
همچنین ادغام برخی موسسات نظامی در بانک سپه نیز نیازمند حضور موثر بانک های کشور و رفع نگرانی های موجود بوده که تلاش و پیگیری های خاص خود را می طلبد.  
علاوه بر تامین مالی، تزریق پول و آثار بر پایه پولی و نقدینگی و تورم موجود در جامعه، کارکنان بانک ها حتی در روزهای تعطیل و به صورت کشیک، در خدمات رسانی به مردم و اقتصاد، نهایت تلاش خود را به کار گرفته اند و در سنگر خدمات رسانی، برخی کارکنان به بیماری کرونا مبتلا شده وعده ای از بهترین کارمندان بانکها شهید شده وجان خود را در ابتلا به کرونا از دست دادند و یا اعضای خانواده آنها با خسارات جانی و مالی مواجه شدند.

حضور موثر بانک ها در جنگ 12 روزه و مقابله با مشکلات ایجاد شده

نگاهی به برخی شاخص های عملکردی، نشان می دهد که بانک های کشور با وجود اختلال های حاصل از حملات سایبری، قطع اینترنت، قطع برق و مسائلی که در جریان جنگ 12 روزه رخ داد و بعد از آن به شکل های دیگری ادامه داشت، همچنان به خدمات رسانی خود ادامه دهند و ضعف ها و مشکلات موجود را به تدریج برطرف کردند. 
در جنگ 12 روزه اخیر و هفته های بعد از آن که شهرهای مختلف با مشکلات ناترازی انرژی و کمبود آب و برق مواجه شده، کارکنان بانک های کشور حتی در روزهای پنج شنبه و تعطیل، در شعب کشیک حاضر شدند و به خدمت رسانی پرداختند. 
در طول جنگ 12 روزه، برخی بانک ها با حمله سایبری، هک سیستم ها و خسارت ها و مشکلات فراوان مواجه شدند که بلافاصله در راستای اصلاح و برطرف کردن مشکلات، خدمات رسانی به مردم، پشتیبان گیری از حساب ها و... اقدام کرده اند. 

افزایش 10 درصدی نسبت خطای پذیرندگی به تراکنش های بانکی در خرداد 1404
شاخص نسبت خطای پذیرندگی به کل تراکنش های بانکی در خردادماه 1404 که 9 روز از 12 روز جنگ را شامل می شود، نشان می دهد که به دلیل مشکلات قطع اینترنت، قطع برق، جنگ، هک سیستم های بانکی و... این شاخص نسبت به اردیبهشت ماه  با 10 درصد افزایش مواجه شده است.
در خرداد ماه 1404عملکرد شرکت‌های پرداخت به گونه‌ای بوده که سبب افزایش ۱۰.۱۸ درصدی در خطای پذیرندگی شبکه شده و نسبت تعداد خطای پذیرندگی به تعداد کل تراکنش‌ها در خرداد نسبت به اردیبهشت ماه به دلایل مختلف بیشتر شده است. 
نسبت تعداد خطای پذیرندگی به تعداد کل تراکنش‌ها متناسب با میزان فعالیت هر بانک و هک سیستم و کاهش و افزایش خدمات رسانی آنها، نشان می‌دهد که فعالیت شرکت های پرداخت نیز تحت تاثیر قرار گرفته است و شرکت فراپردازان آروند امید با 0.021 درصد، به پرداخت ملت با ۰.۱۳ درصد، پرداخت الکترونیک سداد ۰.۲۹۷ درصد، شرکت پرداخت الکترونیک سپهر ۰.۱۰۳ درصد، تجارت الکترونیک پارسیان ۰.۰۷۲ درصد مواجه بوده اند که میانگین  نسبت در خرداد ماه نسبت به اردیبهشت ماه ۱۰.۱۸ درصد بیشتر شده و احتمالا به خاطر اختلال ها، عملکرد برخی شرکت ها، قطع اینترنت و اختلال‌های متاثر از آن و... رخ داده است. نسبت خطای پذیرندگی به کل تراکنش ها از 0.021 تا 0.297 درصد در نوسان بوده است.

ساماندهی واحدهای صنفی پلاسکو، ساماندهی موسسات اعتباری 
در کنار قدردانی از کارکنان بانک ها به دلیل حضور در شعب و خدمات رسانی در دوره جنگ 12 روزه و در شرایط ناترازی ها و تعطیلی ها، باید یادآور شویم که در وقایع بعد از آتش سوزی پلاسکو، ساماندهی واحدهای صنفی در ساختمان های جدید، اعتبارات بانکی، و همدلی با صنوف و خانواده ها، مهمترین اقداماتی بود که آب بر آتش پلاسکو می ریخت و مردم را خنک می کرد. بانک های مختلف در ساماندهی و در اختیار قرار دادن ساختمان های جدید نقش موثری داشتند و به جانمایی واحدهای صنفی پلاسکو کمک زیادی کردند. 
در روزهایی که مردم نگران از وضعیت مالی موسسات اعتباری، هر روز در خیابان میرداماد و مکان های دیگر درخواست رسیدگی به وضعیت خود را داشتند، این بانک های کشور و بانک مرکزی بودند که با تسهیلات دهی و تعریف خط اعتباری، بسیاری از مال باخته ها را از نگرانی خارج کردند و به وضعیت موسسات منحل شده رسیدگی کردند و مال و اموال و دارایی ها را ساماندهی کردند و از آبروی نظام بانکی و بازار پول کشور دفاع کردند. 
در دوره تحریم های سال های 1396 تا 1399 نیز، این بانک های کشور بودند که تلاش کردند با تزریق ارز، طلا، سکه، و اقدامات موثر دیگر، تقاضا و عرضه را به سمت تعادل و آرامش هدایت کنند و از  نوسان شدیدتر نرخ ها و قیمت ها جلوگیری کنند. 
هر چند که عامل عمده چند برابر شدن قیمت طلا و ارز و تورم آن، تغییر محیط کلان اقتصاد و کسب وکار بود، اما اقدامات بانک ها در کاهش مشکلات و اثرات روانی آن بسیار موثر بوده است و این اقدامات موجب شده که اقتصاد ایران تا امروز دوام آورد. 

قدردانی از شهدای کرونا 
براساس آمار موجود، در سه سال اول بحران کرونا، حداقل 260 شهید و 35 هزار مبتلا به کرونا در شبکه بانکی و خط مقدم خدمت به مردم در دوره شیوع کرونا گزارش شده است و تقریبا 15 درصد کارمندان به دلیل حضور در خط مقدم خدمات رسانی مبتلا به کرونا شده اند. 
تا مرداد ماه ۱۴۰۰ که واکسیناسیون کرونا برای کارکنان بانک‌ها طی مراسمی در مرکز آموزش عالی بانکداری بانک مرکزی بالاتر از سه راه ضرابخانه آغاز شد، از تعداد ۲۴۰ هزار کارمند نظام بانکی، حدود ۳۵ هزار نفر به کرونا مبتلا شدند. در آن زمان تعداد کارکنان شبکه بانکی که جان خود را بر اثر این بیماری از دست دادند، به ۲۶۰ نفر رسید. به عبارت دیگر، 15 درصد کارکنان بانک ها مبتلا به کرونا شده اند که اگر اعضای خانواده آنها را نیز اضافه کنیم، رقم بزرگی از مبتلایان به کرونا، وابسته به شغل و فعالیت بانکی بوده است.
همچنین براساس رقم حداقلی 260 نفر از در گذشتگان مبتلا به کرونا که از شبکه بانکی بوده اند، رقم بزرگتری نیز از خانواده های آنها مبتلا به کرونا شده و فوت کرده اند و براین اساس، رقم بزرگی از فوت شدگان کرونا نیز وابسته به فعالیت خدماتی بانک ها بوده است.
بر اساس آخرین آمار به دست آمده، از تعداد 260 نفر کارکنان بانک ها که به دلیل مبتلا شدن به کرونا جان خود را از دست داده اند، ۲۹ نفر از کارکنان شاغل بانک صادرات ایران بوده اند که در خط مقدم خدمات رسانی به مردم در آن روزهای سخت بوده اند، بر اثر ابتلا به این بیماری جان به جان آفرین تسلیم کردند. یعنی بیش از 11 درصد کارکنان فوت شده مبتلا به کرونا در شبکه بانکی، در شبکه بانک صادرات ایران مشغول به کار بوده اند.
البته طبیعی است که علاوه بر این تعداد کارکنان بانک ها که جان خود را از دست داده اند، تعداد قابل توجهی از اعضای خانواده کارکنان بانک ها نیز در معرض ویروس کرونا بوده و مبتلا شده اند و متاسفانه تعدادی از آنها نیز جان خود را از دست داده اند، که برخی از آنها به دلیل در مجاورت ویروس بودن کارکنان بانک ها در شعب، مبتلا شده و جان خود را از دست داده اند.
همچنین تعداد قابل توجهی از افراد بازنشسته بانک ها نیز دربیمارستان یا منزل، جان خود را از دست داده اند و هنوز آمار کامل آنها مشخص نشده است.
براین اساس، می توان دریافت، که شغل کارکنان بانک ها در دوره کرونا، به دلایل مختلف جزو شغل هایی بوده که بیش از همه در معرض خطر و مرگ و میر حاصل از شیوع پاندمی کووید 19 بوده است.
بسیاری از مردم که به دلایل مختلف، پس از مدتی برای دریافت خدمات بانکی مجبور شدند به شعب بانک ها مراجعه کنند، شاهد بودند که کارکنان بانک ها در خط مقدم خدمات رسانی مالی، در شعب بانک ها مشغول به خدمت بودند، در حالی که در برخی شعب تهویه هوای مناسب، جابجایی هوا، درها و پنجره های مناسب وجود نداشت، و ساعت ها با دستکش و ماسک و وجود پوشش و دیوار پلاستیکی، با مردم در ارتباط بودند، و شرایط بسیار سخت کاری را تحمل می کردند.
براین اساس شایسته است که نام شهدا و نام های جاوید خدمتگذار در شبکه بانکی که در دوره جنگ با کرونا، جان خود را از دست داده اند، زنده نگه داریم و آنها و فرزندان و خانواده ایشان را شایسته تقدیربدانیم.
همچنین لازم است که به مناسبت های مختلف، در کنار نام شهدای عزیز جنگ تحمیلی، و کسانی که در حوادث مختلف مانند زلزله و سیل جان خود را از دست داده اند، نام درگذشتگان و شهدای دوره مقابله با شیوع ویروس کرونا را نیز زنده نگه داریم و از آنها و خانواده ها و فرزندان آنها تقدیر کنیم و به خانواده آنها این پیام را منتقل کنیم که مشتریان بانک ها و شبکه بانکی، خود را مدیون زحمات آنها می داند و قدردان زحمات و گذشت آنهاست. همچنین کسانی که درخانواده کارکنان بانک ها نیز مبتلا به کرونا شده و از دنیا رفته اند، مانند کارکنان شهید دوره کرونا، به نوعی در فعالیت و خدمت کارکنان شبکه بانکی سهم دارند و با یاد درگذشتگان خانواده های شبکه بانکی، از همه این بزرگواران تقدیر می شود.
شایسته است که مسوولان شبکه بانکی، بانک مرکزی، روابط عمومی بانک ها، نهادها و بنیادهای مختلف، یاد و خاطره همه درگذشتگان خدمت رسانی ها در دوره سخت شیوع کرونا را گرامی بدارند و نام تمامی درگذشتگان و شهدای دوره شیوع کرونا که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در خانواده این عزیزان از کارکنان شبکه بانکی گرفته تا پرستاران، پزشکان و داروخانه ها و تمامی مراکز درمان، جان خود را ازدست داده اند، قدردانی شود و نام و عکس آنها به ما یادآوری کند که به خاطر تلاش های این عزیزان بوده که ما امروز زنده هستیم و از روزهای سخت کرونا عبور کرده ایم.