چند دلیل برای یک تصمیم اشتباه نفتی

 آنچه واقعیت دارد، اشتباه تاریخی در جایگزینی استراتژی شکست خورده توقف سوآپ بجای استراتژی موفق سوآپ بوده است.

در شرایطی که میرکاظمی، وزیر سابق نفت و رییس کمیسیون انرژی مجلس معتقد است، از محل سوآپ هر بشکه نفت 20 سنت سود عاید کشور شده است بررسی قراردادهای سوآپ نفت کشور که بیشتر معطوف به قرارداد ما به شرکت ویتول با 70 هزاربشکه سوآپ مربوط بوده است سود مستقیم سوآپ هر بشکه نفت برای ایران 05/1 دلار بوده است که براین اساس با احتساب سوآپ 245 میلیون بشکه نفت از این محل 250 میلیون دلار سود مستقیم عاید کشور شده است.

در شرایطی که نفت سوآپ شده به ایران از نظر کیفیت بالاتر از نفت ایران بوده که در جنوب تحویل خریدار می شده است بنابراین کارشناسان معتقدند ایران به دلیل دریافت نفت با کیفیت تر 90 سنت در هر بشکه سود می کرده است چرا که از نفت سبک  درزمان تصفیه در پالایشگاه فراورده های بیشتری را عاید کشورمی کند بنابراین در اینصورت از ابتدای این طرح تا توقف آن ، از این محل 220 میلیون دلار به درآمدهای نفتی ایران افزوده شده است.

تا پیش از اجرای این طرح نفتی ها برای تامین خوراک پالایشگاه های تهران و تبریز ناچار به هزینه های هنگفت برای انتقال نفت خام بوده اند اما پس از اجرای این طرح این مشکل مرتفع شد و نفت دریافتی از کشورهای همسایه در شمال کشور به این پالایشگاه ها انتقال یافت و هزینه انتقال نیز به صفر کاهش یافت.بنابراین از این محل نیز بنا به نظر کارشناسان 400 میلیون دلار منفعت نصیب ما شده است که به قولی می شود نفع یک دلار و 6 سنتی در انتقال هر بشکه نفت!

پول سوآپ نفت در اختیار نیکو بوده است و 90 روز در حساب نیکو باقی می مانده و بعد به طرفین قرارداد تحویل داده می شد اگر بهره بانکی این پول در حساب را 7درصد بدانیم بنابراین  58 میلیون دلار در سال سود ناشی از نگهداری پول سوآپ کننده بمدت 90 روز نزد نیکو بوده است.که براساس اظهارات کارشناسان این مبلغ برای سرمایه گذاری در پروژه های نفتی صرف می شده است.براین اساس در صورت احتساب 10 سال بهره بردن از این سود بانکی از محل سوآپ نفت 580 میلیون دلار سود عاید کشور شده است.

براین اساس روی هم رفته از سال 1999 تا کنون 245 میلیون بشکه نفت سوآپ شده که این میزان یک میلیارد و 450 میلیون دلار درآمد نصیب کشور کرده است که در صورت تقسیم این رقم در 245 میلیون بشکه به این نتیجه می رسیم که از محل سوآپ هر بشکه نفت طی سالهای گذشته ؟ عاید کشور می شده است و آمارها مطرح شده از سوی وزیر سابق نفت که منجر به توقف سوآپ شد یک اشتباه استراتژیک و بزرگ بوده است.اشتباهی که هم پای ما را به دادگاه های بین المللی کشانده و اعتبار این را در میان همسایگان خزری خدشه دار کرده است.ضمن آنکه در حال حاضر خبر می رسد سوآپ نفت در حد کمتر از 10 هزار بشکه آغازشده در حالیکه پیش از این 80 هزار بشکه بوده است.بیشتر این سهم از سوی شرکت ویتول در حدود 70 هزار بشکه با ایران امضاء شده بود که در حال حاضر این شرکت حاضر شده با سوآپ کمتر از 10 هزاربشکه همکاری با ایران را ادامه دهد.

آخرین مصوبه سوآپ نفت مربوط به دولت هشتم است که با امضای دکتر داوودی معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شده بود و بعد از آن دیگر مصوبه ای در این خصوص وجود نداشت.بنابراین دستور توقف سوآپ نیز باید با نظر رئیس دولت و یا معاون اول وی صورت می گرفت.

به نظرمی رسد تاکید بر اشتباه بزرگ در زمان میرکاظمی فقط به این علت بود که سعی می شد با این حرفها بر ضعف مدیریتی در کاهش تولید و ناتوانی در فروش نفت خام که منجر به روی آب ماندن این فراورده شد، سرپوش بگذارند.

بارها آقای میرکاظمی از سوآپ به عنوان شوآپ یاد کرده است در حالیکه این کلمه اصلا معنی ندارد مگرآنکه منظور از آن همین خطای بزرگی باشد که آقای میرکاظمی بر آن اصرار دارد. 

*قائم مقام اسبق شرکت ملی نفت و مدیرعامل سابق شرکت نیکو