سرنوشت رمزارزها در اقتصاد ایران به کجا می‌رسد؟
اقتصادگردان- گروه بانک و بیمه، احسان شمشیری
به گزارش «تعادل»، برخی صاحب نظران در پاسخ به این پرسش‌ها به داستان ساده شکل‌گیری پول، مبادله و بازار در تاریخ باستان و چاپ اسکناس در چین و کشورهای دیگر یا ضرب سکه در لیدیه و دوره هخامنشیان اشاره می‌کنند. وقتی چینی‌ها برای مبادله و تهاتر کالا به کالا، پیشنهاد استفاده از اعتبار افراد تاجر خوش نام را مطرح کردند، به سرعت کاغذها و حواله‌هایی با مهر تاجر خوش نام دست به دست شد، که در مقابل آن مثلا 100 کیلو برنج یا یک کیلو ادویه جابه‌جا می‌شد و همین حواله بعدها به اسکناس تبدیل شد و رسمیت دولتی و حکومتی یافت و از بخش خصوصی و بازار به دولت رسید. براین اساس می‌توان پیش بینی کرد که بیت‌کوین و رمز ارز ابتدا از سوی بخش خصوصی و بعدها از سوی دولت‌ها و با نک‌های مرکزی مورد توجه قرار خواهد گرفت اما نکته مهمی این است که نوع نظارت بر پول‌های بدون نام و نشانی که نام صادرکننده یا فروشنده و خریدار مشخص نیست چگونه امکان پذیر خواهد بود و چه مکانیزم‌هایی باید تعریف شود تا نظارت و شفاف‌سازی اقتصاد امکان پذیر شود و پول دیجیتال و رمز ارزها جایگاه بهتری داشته باشند و موثر و حامی اقتصاد شفاف باشند و قاچاق و معاملات نهان کاره و پنهان و رانت جویانه را گسترش ندهند.
بیت‌کوین نیز یک ضرورت یا ابزار مبادله دیجیتالی است و وقتی اسکناس در اقتصاد ایران عملا معادل 2 درصد کل نقدینگی کشور است و 98 درصد پول دیجیتال در کارت‌های بانکی است، در نتیجه پول دیجیتال جهانی یا رمز ارزها که فعالان بازار دیجیتال به آن اعتبار می‌دهند، جایگزین ارزهای دیگر می‌شود. اما نکته مهم این است که برای اسکناس یا حواله در مقابل تهاتر کالا مثل برنج و نمک و ادویه و گندم مطرح بوده و در حال حاضر برای بیت‌کوین یا رمزارزها خود اسکناس دلار یا پول‌های دیگر مبنای ارزش قرار گرفته است و همین موضوع باعث شده که اعتماد به بیت‌کوین در مبادلات ارزی افزایش یابد زیرا صرافی در مقابل بیت‌کوین ارز به فروشنده پرداخت می‌کند.
اما در عین حال نوسان بیت‌کوین به دنبال محدودیت‌های مختلف نیز مطرح است و در عین حال پیش بینی‌ها حکایت از رشد قیمت آن به حدود 40 هزار دلار تا پایان سال میلادی جاری دارد.
برخی کارشناسان ارز و اقتصاد در این زمینه معتقدند که با توجه به گسترش اینترنت و دنیای دیجیتال و انواع ابزارها، حساب‌ها و ماشین‌آلات مجازی و دیجیتالی، چاره‌ای جز پذیرش اینگونه ابزارها نیست و به نظر می‌رسد که دنیای دیجیتال با خود پول و معاملات و بازارهای مختلف و متفاوتی را تعریف خواهد کرد. اما نکته مهم این است که بخش خصوصی و بسیاری از کسب وکارها برای رهایی از سلطه بانک‌های مرکزی و دلار و ارزهای مختلف کاغذی، به دنبال انتخاب پول دیگری هستند و همین موضوع نیز باعث شده که برخی بانک‌های مرکزی با آن مخالفت کنند و برخی موافق آن باشند تا کسب وکارها رونق بهتری داشته باشد.
صادقی یکی از فعالان ارزی می‌گوید در ایران به نظر می‌رسد تا زمانی که موارد مصرف بیت‌کوین و استفاده از آن، تضاد منافع با دولت و حکومت و دستگاه‌های نظارتی ایجاد نکند وبه خصوص بتواند از سلطه ارز و دلار جلوگیری کرده و نفوذ دلار را کاهش دهد، همچنان شاهد رشد بیت‌کوین و استخراج آن خواهیم بود. اما در صورتی که بیت‌کوین به ابزاری برخلاف مصالح یا منافع نظام و دولت تبدیل شود، به قاچاق برخی کالاها دامن بزند و... در آن صورت برخوردها و مخالفت‌ها به شکل‌های مختلف ایجاد خواهد شد. از این رو، بسیاری معتقدند که بیت‌کوین را باید زیرنظر بانک مرکزی و دولت و دستگاه‌های نظارتی پیگیری کرد. در غیر این صورت مشخص نیست که چه مسیر و هدفی در انتظار بیت‌کوین قرار گیرد.
روزشنبه 15 تیر ماه قیمت بیت‌کوین 11335، و نسبت به افزایش اخیر خود تا حدود سطح 14000 دلار در چهارشنبه 26ام ژوئن، تا به حال نزدیک به 30 درصد کاهش داشته است.
این ارز دیجیتال در حال حاضر با قیمت حدود 11335 دلار معامله می‌شود.با توجه به قیمت فعلی بیت‌کوین، این ارز دیجیتال تقریبا 28 درصد از قیمت 13879 دلار خود در 26ام ژوئن افت کرده است.
متی گرین اسپن، تحلیلگر ارشد بازار در پلتفرم تجاری اجتماعی اِتورو، افت هفته گذشته را به عنوان یک توسعه مثبت بیان کرد.او حرکت نزولی را مانند ریختن یک سطل آب یخ بر بازار مضطرب رمزنگاری که خیلی داغ شده بود، تشبیه کرد.چندین تحلیلگر دیگر ضررهای امروز قیمت بیت‌کوین را به نحوی مشابه نظر متی گرین اسپن نشان دادند. جان تودارو، مدیر مرکز تحقیقات ارز دیجیتال ترید بلاک اظهار کرد، عقب‌نشینی اخیر، شرایط یک استراحت ضروری را فراهم خواهد کرد با افزایش پارابولیکی قیمت‌ها در طی چند روز، بازار بیت‌کوین بیش از حد داغ شده بود.
عقب‌نشینی اخیر بیت‌کوین برای سلامت آن ضروری است
جو دی پاسکوئل، مدیرعامل صندوق سرمایه‌گذاری رمزنگاری بیت بالز کاپیتال نیز اظهارات مشابهی را در این رابطه ارایه داد: عقب‌نشینی بازار موجب سلامت آن است و از یک صعود غیرمنطقی جلوگیری می‌کند.
او افزود: علاوه بر این، کلیه آلت کوین‌ها در برابر قیمت بیت‌کوین ارزش زیادی را از دست نداده‌اند، که نشان می‌دهد فروشندگان از فضای ارزهای رمزنگاری به سمت ارزهای فیات نقل مکان نکرده‌اند و تنها موجودی تعدیل کرده‌اند.
تودارو در ادامه ابراز امیدواری کرد: که نوسانات ارزهای رمزنگاری نسبتا تحت کنترل باقی خواهد ماند.
او بیان کرد: از آنجایی که حرکت اخیر قیمت تا 13.5 هزار دلار خیلی سریع اتفاق افتاد و ریسک یک اصلاح قابل توجه را به همراه داشت، سرد شدن و معامله آن در محدوده قیمت 9 الی 11 هزار دلار مطلوب خواهد بود.
تودارو افزود: هر چند، یک حرکت طولانی مدت و پایدار نزولی می‌تواند مشکل ساز باشد. زیرا بسیاری از احساسات مثبت که در طول چند ماه گذشته به فضای رمزنگاری ورود پیدا کرده‌اند را از بین می‌برد.
در حالی که ارزهای دیجیتال با سرعت در حال بازکردن جای خود در دنیای مبادلات هستند، تازه‌ترین گزارش‌ها بیت‌کوین را دوازدهمین دارایی ارزشمند جهان معرفی کرده است.این درحالی است که رتبه دوازدهم با احتساب دو فلز ارزشمند طلا و نقره در بین دارایی‌ها ارزیابی شده و در صورت حذف طلا و نقره از لیست، بیت‌کوین در جایگاه دهمین ارز مهم جهان قرار می‌گیرد.
یر اساس اعلام کوین تلگراف، حجم در گردش بیت‌کوین در جهان در حال حاضر بالغ بر ۱۶۲ میلیارد دلار است و انتظار می‌رود ارزش هر واحد بیت‌کوین تا پایان سال جاری میلادی به بیش از ۴۰ هزار دلار نیز برسد.
واحد پولی کشورهایی مثل برزیل، کره جنوبی، کانادا، روسیه و نروژ در شرایط فعلی ارزشی کمتر از بیت‌کوین در این جدول دارند و برخی کارشناسان روزی که اعتبار بیت‌کوین از دلار امریکا و پوند انگلیس هم بیشتر باشد را چندان دور نمی‌بینند.
بلاتکلیفی متقاضیان ورود به حوزه
ارز دیجیتال
در حالی که استخراج ارز دیجیتال از طرفی به عنوان یک صنعت شناسایی شده، برخی نهادها در کشور استفاده از آن را ممنوع اعلام کردند و این موضوع، بلاتکلیفی متقاضیان ورود به این حوزه را موجب شده است.
زمانی که سال گذشته موضوع ارز دیجیتال در ایران جریان یافته بود، بانک مرکزی اعلام کرد «به‌کارگیری ابزار بیت‌کوین (Bit Coin) و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است.» پیش از آن وزارت ارتباطات از پیاده‌سازی آزمایشی اولین ارز دیجیتالی کشور توسط پست‌بانک و عرضه به نظام بانکی برای تأیید خبر داده و البته وزارت صنعت نیز استخراج ارز مجازی را به عنوان یک صنعت اعلام کرد.
در این راستا نسترن محسنی- معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی- در اینستاگرام نوشت: این روزها بسیار بحث ماینرها و ماینینگ‌ها داغ شده و در این گیر و‌دار شاید در برخی موارد به درستی و در برخی قضاوت‌ها از سر بی‌اطلاعی، خرده‌هایی به رگولاتورها گرفته می‌شود. در این راستا به نظرم رسید که مطلبی را که چندی قبل در توییتر گفتم را اینجا نیز باز نشر کنم، چراکه جای خالی این موضوع زیاد حس می‌شود.
محسنی همچنین خاطرنشان کرد: مدت‌هاست که مقتضیات زمانه حکم می‌کند نشست تنظیم‌گرهای بخشی به صورت منظم برای مباحث چند وجهی / بخشی شکل بگیرد، اما شاهدیم که در برخی بخش‌ها حتی هنوز رگولاتوری شکل نگرفته است. مفاهیم نسبتاً جدیدی را که در پس خود دنیایی کار نهفته دارد، جدی بگیریم.
فعلا دست نگه دارید
البته پیش از این سیدابوالحسن فیروزآبادی - دبیر شورای عالی فضای مجازی - درباره تصمیماتی که در حوزه استفاده از این ارزها و ورود به این حوزه گرفته شده اظهار کرده بود: ما در مرکز ملی فضای مجازی در حال بررسی این موضوع هستیم و بطور مفصل جلسات مشترکی با بانک مرکزی داریم.
البته فیروزآبادی ورود به عرصه ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین که هنوز توسط مسوولان بانکی تأیید نشده‌اند را توصیه نکرده و بیان کرده بود: به دلیل اینکه روی زنجیره بازار ارز مجازی در کشور هیچ‌گونه کنترل و مدیریتی وجود ندارد و در حقیقت صراف‌هایی که به این فعالیت مبادرت می‌کنند، مجوز ندارند نظر و توصیه‌مان به مردم این است که به هیچ‌وجه فعلاً وارد این فضا نشوند تا سیاست و مقررات خود را در این حوزه اعلام کنیم.
به نظر می‌رسد انفعال در زمینه قانون‌گذاری حوزه ارز دیجیتال، موجب می‌شود کسانی که قصد وارد شدن به این حوزه را دارند، به نوعی با سردرگمی روبرو شوند. اگر در برخی از کشورها به صورت رسمی وارد کردن بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال را به معاملات خود پذیرفته‌اند یا برخی دیگر استفاده از این ارزها را غیرقانونی اعلام کرده‌اند، وقت آن است که تصمیم قطعی برای رگولاتوری این حوزه در کشور گرفته شود تا کسانی که علاقه‌مند به ورود به حوزه ارزهای دیجیتال هستند هم تکلیف خود را بدانند.
صرافی‌ها هم وارد بازی بیت‌کوین شدند!
اگرچه مسوولان، استخراج بیت‌کوین را با استفاده از برق صنعتی غیرقانونی می‌دانند، اما فروش دستگاه‌های ماینر یا استخراج‌کننده ارزهای دیجیتال اکنون در سایت‌های آنلاین، بعضاً با ضمانت‌های چندماهه در حال انجام است! بیت‌کوین نوعی از پول الکترونیکی است و به منظور امنیت بیشتر، حذف واسطه‌ها و ناشناس بودن طراحی شده و با استفاده از فناوری بلاک‌چین، به کاربران امکان پرداخت امن و ذخیره پول را بدون نیاز به ثبت‌نام یا استفاده از بانک‌ها و سازمان‌های واسطه می‌دهد.
با وجود این، ارزهای دیجیتال که در حال حاضر بیت‌کوین معروف‌ترین و باارزش‌ترین آنهاست، هنوز به درستی شناخته نشده‌اند. برخی کشورها بیت‌کوین را به رسمیت شناخته و برایش قابلیت‌هایی که پول دارد را متصور می‌شوند، اما برخی دیگر بیت‌کوین را کالای سرمایه‌ای می‌دانند و مشخصات پول را برای آن لحاظ نمی‌کنند. از طرفی استفاده از بیت‌کوین در کشورهایی مانند ترکیه، برزیل و کلمبیا در مقایسه با سایر کشورها رواج بیشتری دارد.
از طرفی در ایران اگرچه هنوز مشروعیت ارزهای دیجیتالی و در صدر آنها بیت‌کوین از طرف بانک مرکزی و مسوولان مربوطه در کشور به اثبات نرسیده است، اما برخی ادعا می‌کنند که وزارت صنعت استخراج بیت‌کوین را به عنوان یک صنعت پذیرفته و از طرفی در حالی که ممنوعیت قطعی هم در زمینه عدم استفاده از آنها اعلام نشده، برخی از صرافی‌ها و سایت‌های آنلاین به خرید و فروش این ارزها اقدام می‌کنند.
صنعت یا کار غیرقانونی؟
هنوز هم تصمیم قطعی برای اینکه چه برخوردی با خرید و فروش بیت‌کوین یا استخراج این ارز دیجیتالی شود، گرفته نشده و همین موضوع حاکی از انفعال در این زمینه است. در شرایطی که با توجه به اهمیت موضوع و اشتراکی که در بین زمینه‌های مختلف این حوزه وجود دارد که نیازمند رگولاتوری مشارکتی است، همچنان متقاضیان ورود به این حوزه در بلاتکلیفی هستند.
باز شدن پای چینی‌ها به مزارع بیت‌کوین ایران
برق ارزان ایران این روزها پای استخراج‌کنندگان بین‌المللی ارزهای دیجیتال به خصوص کشور چین را به کشورمان باز کرده است؛ موضوعی که برای صنعت برق ایران ضر ر و برای استخراج‌کنندگان چینی، سودی سرشار دارد.
استخراج ارزهای دیجیتال به خصوص نوع بیت‌کوین نیاز به مصرف بالای برق دارد به گونه‌ای که برای استخراج هر واحد بیت‌کوین نیاز به تولید 72 مگاوات ساعت برق است.
در این بین، برخی مزارع کشاورزی و مدارس به دلیل برخورداری از تعرفه‌ای به مراتب پایین‌تر، محلی برای تولید به صرفه‌تر ارزهای دیجیتال شده است.
در همین حال، استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال چینی با اطلاع از ارزان‌بودن تعرفه‌های برق در ایران تمایل بیشتری برای حضور در کشورمان یافته‌اند.
سهیل نیکزاد فعال در زمینه استخراج ارزهای مجازی درباره حضور چینی‌ها به ایرنا گفت: آن طور که اطلاع دارم، یکی دو مزرعه ماینینگ با حضور چینی‌ها یا تأسیس شده یا در حال تأسیس است.
در همین خصوص علی بخشی رییس هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق ایران گفت: به دلیل آنکه فعالیت استخراج‌کنندگان ارزهای مجازی غیررسمی است نمی‌توان گفت چینی‌ها حضور بیشتری دارند اما آنچه که مشخص است حضور استخراج‌کنندگان بین‌المللی در کشور زیاد است.
علت حضور چینی‌ها در ایران چیست؟
علت حضور استخراج‌کنندگان چینی در کشورمان به برق ارزان بر می‌گردد که برای هر کیلووات ساعت تنها کمتر از 10 سنت تمام می‌شود. به دلیل آنکه ما ایرانی‌ها از ریال برای تبادلات مان استفاده می‌کنیم شاید این نرخ چندان ارزان نباشد اما برای آنهایی که با دلار، یورو و حتی یوان سرو کار دارند، بسیار ارزان به نظر می‌رسد.
اکنون قیمت هر کیلو وات ساعت برق در چین 0.015 دلار است که در زمستان به 0.04 دلار هم می‌رسد؛ یعنی نرخی حدود 6.66 برابر برقی که در ایران عرضه می‌شود.
به گزارش بلومبرگ، افزایش مصرف برق فشاری بی‌سابقه بر شبکه‌های برق گذاشته و مسوولان را بر آن داشته که از عرضه برق به این مزارع جلوگیری کنند.
طبق این گزارش، تولید هر بیت‌کوین معادل مصرف سالانه 24 خانه در تهران برق مصرف می‌کند یا معادل مصرف برق یک خانه در تهران به مدت 24 سال است.
یارانه هر کیلووات برق نیز 5 هزار ریال است، یعنی تولید یک واحد بیت‌کوین حدود 350 میلیون ریال با یارانه دولتی یا حدود 2700 دلار هزینه می‌برد.
چند روز پیش، بیت‌کوین 11 هزار و 770 دلار در ایران معامله شده که 38 درصد در همین ماه و بیش از 200 درصد به‌صورت سالانه افزایش داشت. بر این اساس استخراج هر واحد بیت‌کوین 8300 دلار یا به عبارتی 108 میلیون تومان در ایران درآمد دارد.
بهای بیت‌کوین متغیر است
مبالغ پرداخت شده از طریق بیت‌کوین، قابل برگشت نیستند
بیت‌کوین، هویتی ناشناخته نیست
تراکنش‌های فوری امنیت کمتری دارند
بیت‌کوین همچنان در دست آزمایش است
مالیات‌ها و مقررات دولتی
بیت‌کوین ارزی رسمی نیست یعنی بیشتر مراجع قضایی از شما خواهند خواست که مالیات‌های مربوط به درآمد، فروش، حقوق و بهره سرمایه‌ای را روی آنچه که ارزش دارد، از جمله بیت‌کوین، بپردازید. مسوولیت حصول اطمینان از موارد مالیاتی و دیگر احکام قانونی یا مقرراتی که توسط دولت یا شهرداری‌های محلی وضع شده، بر عهده خود شماست.
