حباب تاریخی سکۀ طلا,حبابی که در دلار هم پیداست

بازار طلا در 10 روز گذشته بزرگ ترین ریزش تاریخ خود را تجربه کرد. قیمت اونس (معادل۳۱.۱۳۲گرم) طلای جهانی طی دو روز بیش از 200 دلار کاهش یافت، تا رکوردهای دو سال گذشتۀ خود را تکرار کند.

در پی کاهش قیمت اونس طلای جهانی، قیمت سکۀ طلا  در بازار تهران نیز کاهش یافت؛ کاهشی که به هیچ وجه با کاهش قیمت اونس متناسب نبود.

چندی پیش قیمت دلار در بازار آزاد کاهش یافت، و باز هم قیمت سکۀ طلا در بازار تهران کاهش متناسبی نداشت.

عدم کاهش متناسب قیمت طلا در بازار سکۀ تهران، اختلاف شدید قیمت سکه از قیمت ذاتی آن را باعث شده است، به عبارتی دیگر قیمت های سکۀ طلا حبابی شده است. البته وجود حباب در بازار سکه تهران پدیدۀ جدیدی نیست.

بارها مشاهده شده که سکۀ طلا و حتی طلای آب شده و شمش بالاتر از قیمت ذاتی معامله شده است، اما آن چه این پدیده را از سابقۀ تاریخی خود متمایز می سازد، اندازۀ  آن است. حباب  قیمتی سکه این بار رکوردشکنی کرده است. در جدول زیر قیمت های ذاتی و قیمت های بازار سکه های یادشده در روز پنجشنبه، 29 ام فروردین ماه با هم مقایسه شده اند.

-قیمت بازار سکه تمام ۱۳ میلیون و ۱۱۰ هزار ریال، قیمت ذاتی ۱۱ میلیون و ۵۱۰ هزار ریال، مطلق حباب یک میلیون و ۶۰۰ هزار ریال و درصد حباب ۱۲ درصد

- قیمت بازار نیم سکه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار ریال، قیمت ذاتی ۵ میلیون و ۷۶۰ هزار ریال، مطلق حباب ۹۴۰ هزار ریال و میزان حباب ۱۴ درصد

- قیمت بازار ربع سکه ۴میلیون و ۱۵۰ هزار ریال، قیمت ذاتی ۲ میلیون و ۸۸۰ هزار ریال، مطلق حباب یک میلیون و ۲۷۰ هزار یال،  میزان حباب ۳۱ درصد

- قیمت بازار سکه یک گرمی ۲ میلیون و ۹۵۰ هزار ریال، قیمت ذاتی یک میلیون و ۴۴۰ هزار ریال، مطلق حباب یک میلیون و ۵۱۰ هزار یال،  میزان حباب ۵۱درصد

(قیمت های ذاتی بر اساس مظنۀ اونس 1390 دلار و مظنۀ دلار 35,200 ریال در روز 29ام فروردین ماه محاسبه شده است.)

نگاهی اجمالی به جدول فوق اشتباهات فاحش بازار را در قیمت گذاری سکۀ طلا آشکار می سازد: اندازه های حباب قیمتی سکه باورنکردنی است! هم اکنون حباب قیمتی برای سکۀ امامی، نیم، ربع و گرمی به ترتیب  حدود 12، 14، 31 و 51 درصد است. باورکردنی نیست که خریداران سکۀ طلا در حال حاضر آمادگی دارند سکۀ امامی را حدود 160 هزار تومان گران تر از ارزش ذاتی آن خریداری کنند و فراتر از آن نیم سکه، ربع سکه و سکۀ گرمی را نیز حداقل 90، 120 و 150 هزار تومان گران تر بخرند.

با بررسی دقیق تر جدول فوق، آشفتگی عمیق قیمت گذاری در بازار سکه عیان می شود: قیمت بازار سکۀ گرمی بیش از قیمت ذاتی ربع سکه است؛ به عبارتی دیگر خریداران سکۀ گرمی برای 1.016 گرم طلای 900 به اندازۀ قیمت ذاتی 2.032گرم طلای هم عیار پول می پردازند. هم چنین قیمت بازار 4 قطعه سکۀ گرمی بیش از قیمت ذاتی سکۀ امامی است. یعنی پولی که خریداران برای خرید 4.064 گرم طلا می پردازند، بیش از پولی است که برای خرید 8.13  گرم طلای هم عیار به قیمت ذاتی باید بپردازند.

اگر قیمت اونس طلای جهانی را بر اساس مظنۀ روز بیست و نه ام فروردین ماه 1390 دلار فرض کنیم، و حباب قیمت سکه را به دلار منتقل کنیم، نتایجی به شرح جدول ذیل حاصل می شود:

-قیمت بازار سکه تمام ۱۳ میلیون و ۱۴۰ هزار ریال، اونس ۱۳۹۰ دلار، هر دلار ۴۰هزار و 84 ریال

-قیمت بازار نیم سکه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار ریال، اونس ۱۳۹۰ دلار، هر دلار محاسباتی۴۰هزار و 970 ریال

-قیمت بازار ربع سکه ۴ میلیون و ۱۶۰ هزار ریال، اونس ۱۳۹۰ دلار، هر دلار محاسباتی 50 هزار و ۷۵۵ریال

-قیمت بازار سکه یک گرمی ۲ میلیون و ۹۰۰  هزار ریال، اونس ۱۳۹۰ دلار، هر دلار محاسباتی ۷۲ هزار و ۱۵۸ریال

بر اساس جدول فوق اگر شخصی در قیمت یادشدۀ اونس، سکۀ امامی خود را بفروشد، گویی هر دلار خود را به قیمت 40,084 ریال فروخته است، و اگر سکۀ گرمی خود را بفروشد، گویی هر دلار خود را به قیمت 72,158 ریال فروخته است!

بر این اساس، در سطح قیمت های جاری، صاحبان تمامی انواع سکه از فروش سکه های خود به شدت سود می برند و با نگهداری سکه های خود، فرصت فروش دلار به قیمت هایی بسیار فراتر از قیمت بازار آزاد را از دست خواهند داد.

اغراق نیست، اگر بگوییم این وضعیت در هیچ کجای دنیا نظیر ندارد. این آشفتگی در قیمت گذاری حتی در بازارهای کاملاً غیرمتشکل از قبیل  بازار کالاهای لوکس هم کمتر مشاهده می شود. درصد حباب قیمتی سکۀ امامی تقریباً معادل سود سالانۀ سپردۀ سرمایه گذاری است و درصد حباب قیمتی سکۀ گرمی از بازدۀ تاریخی شاخص سهام به مراتب بیشتر است. برای کالای نقدشونده ای هم چون سکه وجود چنین حبابی هیچ توجیه اقتصادی ندارد. نه انتظارات افزایش قیمت اونس طلای جهانی و نه انتظارات افزایش قیمت دلار و نه حتی نگرانی از فضای سیاسی کشور هیچ کدام حباب قیمت سکه در بازار تهران را توجیه نمی کند. براساس نظریۀ مشهور «احمق تر از من» حباب سکه تا زمانی که «احمق تر از من» در بازار موجود باشد، دوام خواهد یافت و زمانی که دورۀ «احمق ها» به پایان برسد، حباب سکه در دستان آخرین نسل از احمق های بازار خواهد ترکید.

با وجود محافظه کاری ای که در اقتصاددانان سراغ داریم، در این مواقع همگی بر یک حکم اتفاق نظر دارند: «حباب به زودی می ترکد.» البته اقتصاددانان پیش بینی نمی کنند، بلکه فقط و فقط به مکانیزم قیمت گذاری بازار اعتقاد دارند. به باور آن ها چنین حبابی بر اثر فعالیت های سوداگرانه ای به شرح زیر محکوم به فناست:

1. در چنین مواقعی بازیگران آگاه بازار، سکۀ طلا را برای نگهداری نمی خرند، بلکه فقط سکه را جابجا می کنند، تا از دامنک قیمت خرید و فروش بهره مند شوند. این رفتاری است که در حال حاضر به وضوح در میان صرافی ها و طلا فروشان تهران به چشم می خورد؛ گاوصندوق آن ها خالی از سکۀ طلاست و دستان آن ها پر از سکه هایی است که به سرعت جابجا می شود.

برای آن ها سکه به منزلۀ شیء داغی است که نباید آن را در دستان خود نگه دارند؛ باید سریع به دیگری واگذار کنند تا نکند دچار سوزش شوند.

2. از آن جا که چنین حبابی تنها در قیمت سکۀ طلا موجود است و بازار طلای آب شده و شمش به طور نسبی فارغ از حباب است، بازار ضرب سکۀ تقلبی در این روزها داغ می شود. کسبی که به مراتب حتی پرسودتر از قاچاق مواد مخدر است، و البته ریسک آن هم به مراتب کمتر است. کافی است شمش طلا آب شود و با ماشین ضرب سکه، سکۀ تقلبی تولید شود. سود این تولید غیرقانونی برای سکۀ امامی، نیم سکه، ربع سکه و سکۀ گرمی به ترتیب معادل 12، 14، 31 و 51 درصد در هر بار ضرب سکه است. سودی بس بزرگ که هر کاسب شریفی را ممکن است اغوا کند.




3. نسل دیگری از بازیگران آگاه در چنین مواقعی به شرافت انسانی خود چوب حراج نمی زنند و به سود اندک قناعت می کنند. آن ها معتقدند، اگر طلا دارایی با ارزشی است چرا طلای حبابی را با طلای بی حباب جابجا نکنند. با این استدلال، نسل شریف بازیگران آگاه بازار سکه، سکه های خود را می فروشند و شمش طلا نگهداری می کنند و با این کار سکه های داغ خود را به دستان نسل متأخرناآگاهان بازار می سپارند.

نتیجۀ منطقی فعالیت های سوداگرانۀ یادشده، افزایش عرضۀ سکۀ طلا و کاهش قیمت آن است. نتیجه ای که در روزهای آتی شاهد آن خواهیم بود؛ نتیجه ای اجتناب ناپذیر که صاحبان سکه را متضرر و فروشندگان آن را منتفع خواهد ساخت.

حسین عبده تبریزی (مدیر عامل اسبق بورس اوراق بهادار تهران ) و میثم رادپور