نگاهی به وضعیت قالیبافی در سبزوار

اقتصادگردان_ وقتی صحبت از فرهنگ و هویت ایرانی می‌شود بی ‌شک فرش دستباف یکی از نمادهای بارزی است که این فرهنگ و هویت را نمایان می‌‌کند. کالایی که نماد ملت ایران در بین کشورهاست و جهان نیز هنر ایرانی را با آن می شناسد. 

گذشته از کارکرد فرهنگی که فرش دستباف ایرانی در جوامع بین المللی برای کشور به ارمغان آورده این صنعت در سالهای متمادی موفق شده به یکی از حوزه های قوی تجاری برای کشور تبدیل شود و جایگاه ویژه ای در اقتصاد ایران به دست آورد.

شهرستان سبزوار نیز به عنوان یکی از شهرهای کشور با سابقه دیرینه فرهنگی از قدیم به واسطه حضور هنرمندان و فعالان بسیاری در این عرصه از قطبهای فرش دستباف خراسان رضوی به شمار می رفته و موفق به کسب دستاوردهای خوبی در این بخش شده است.

اما فرش دستباف در این شهرستان مدتی است به دلیل برخی مشکلات و موانع به خصوص در امر صادرات حال و روز خوشی ندارد و میان این هنر و هنرمندانش فاصله افتاده است.

* لزوم حمایت از بافندگان فرش 

یکی از اهالی روستای ابارش که به همراه سه دختر خود سالهاست قالیبافی می کند به خبرنگار ایرنا گفت: حرفه بافندگی از نیاکان ما به ارث رسیده و ما مدتهاست از این طریق امرار معاش می کنیم.

ایمان ابارشی عنوان کرد: متاسفانه هم اکنون شرایط فرش بگونه ای است که هر روز بر تعداد بافندگان بیکار افزوده می شود و با وجود اینکه بسیاری از اهالی روستا آشنایی کامل با این حرفه دارند اما رو به مشاغل دیگر می آورند و یا به شهر مهاجرت می کنند.

وی ادامه داد: تا چندی پیش برای سفارش فرش مدام با ما تماس می گرفتند و مجبور بودیم به دلیل حجم زیاد کار آنها را قبول نکنیم اما اکنون سفارش فرش به حداقل رسیده و ما به ناچار برای فروش تولیداتمان دست به دامان واسطه ها شویم.

یکی از اهالی روستای دولت آباد نیز با سابقه 21 سال فرشبافی گفت: تعداد کارگاههای قالیبافی این روستا از 112 به 20 کارگاه در سالهای اخیر رسیده و هر روز شاهد تعطیل شدن پی در پی کارگاهها هستیم.

رضا شمسی زاده با بیان اینکه تولید هر قالی دستباف حاصل دسترنج سه یا چهار ماه پنج بافنده است افزود: درآمد ماهانه هر نفر حدود هشت میلیون ریال است که از این حیث و با توجه به کاهش درآمد متاسفانه بسیاری از فعالان این حرفه که تجربه بالایی در این کار داشتند یا فعالیت خود را تغییر دادند و یا به دیگر شهرهای کشور که در این زمینه فعال هستند رفته اند.

وی پیرامون چرایی به وجود آمدن این شرایط گفت: تغییر سلیقه مردم و رو آوردن آنها به فرشهای ماشینی از یک سو و از سوی دیگر واردات برخی فرشهای چینی و بلژیکی به کشور از مهمترین دلایل کاهش تقاضای فرش دستباف است که می شود با روی آوردن به بازارهای صادراتی گره از این مشکل برداشت. 

این بافنده سبزواری افزود: فرش دستباف هم اکنون مانند یک بیمار است که اگر بخواهد دوباره سلامت خویش را به دست آورد نیازمند کمکهای اساسی و جدی از سوی دولت است زیرا ما هم اکنون در برخی از موارد ابتدایی همانند دریافت تسهیلات و بیمه نیز مشکلاتی داریم.

* مشکل فروش 

رئیس اتحادیه بافندگان فرش سبزوار نیز به خبرنگار ایرنا گفت: از ابتدای امسال تاکنون بافندگان فرش در این شهرستان 9 هزار متر فرش تولید کرده اند که متاسفانه بازار فروش خوبی برای آن فراهم نشده است.

علی اصغر عسکری افزود: هم اکنون 12 هزار و 300 بافنده عضو این اتحادیه هستند. حدود هشت هزار نفر دیگر نیز بطور مستقل در سبزوار مشغول این حرفه در سطح هزار و 100 کارگاه خانگی هستند. 

وی به تولیدات بافندگان سبزواری اشاره و بیان کرد: این محصولات در سه طرح سنتی قدیمی، نائین و تبریز و در شکلهای گلیم فرش، قالیچه، پادری، گبه و فرشهای تزئینی تولید می شوند اما در این میان فقط طرح نائین ظرفیت صادرات دارد. این طرح با توجه به ابعاد استاندارد مورد توجه مشتریان خارجی قرار گرفته و هم اکنون به آلمان، هلند و برخی کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می شود اما کاهش میزان صادرات موجب شد که این طرح نیز کمتر مورد استقبال بافندگان قرار گیرد.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش سبزوار به دلایل کاهش صادرات فرش اشاره و بیان کرد: صنعت فرش در سبزوار متولی درست و تخصصی ندارد لذا نیازمند سازماندهی کامل است. باید در این مسیر دولت نظارتهای کافی را انجام دهد تا دست دلالان کوتاه شود.

وی افزود: فرش اصیل سبزوار از 100 تا 150 رنگ مرغوب تولید می شود. کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس فرشهای دستباف این منطقه را به دلیل استفاده از نخ و رنگ طبیعی قبول دارند اما خودمان در بحث تبلیغات خوب عمل نکرده ایم. علاوه بر این موارد متاسفانه برخی فعالان این حرفه دیگر همانند گذشته فعالیت ندارند و از مواد اولیه نامرغوب در تولیدات استفاده می کنند که این موضوع خود در کاهش میزان صادرات تاثیرگذار بوده است. 

او در خصوص عدم پرداخت تسهیلات به بافندگان هم گفت: باید این موضوع را در نظر داشت که هرکس دار قالی در اختیار دارد بافنده به حساب نمی آید. در چند سال اخیر تسیهلات خوبی به بافندگان تعلق گرفته اما حتی یک ریال از آن هم در مسیر رشد این صنعت هزینه نشد لذا دیگر تسهیلات به بافنده ای تعلق نمی گیرد و تنها در اختیار شرکتهای خصوصی که چندین دار قالی و بافنده دارند و به صورت اختصاصی مشغول کار هستند پرداخت می شود.

رئیس اتحادیه بافندگان فرش سبزوار افزود: این حرفه نیاز به یک بسته جامع حمایتی دارد تا حقوق بافندگان رعایت شود و بتوان قیمت تمام شده فرش را در قیاس با رقبای سنتی و جدید کاهش داد و حرفی برای بازار رقابت داشت.

وی یکی دیگر از مشکلات بافندگان فرش را نداشتن بیمه ذکر کرد و بیان کرد: فقط هزار و 80 نفر از بافندگان فرش این منطقه زیر پوشش تامین اجتماعی هستند. این موضوع خود به تنهایی دغدغه بزرگ بافندگان است و از طرفی تا به این حرفه به چشم یک هنر نگاه نشود در آن رونقی صورت نمی گیرد.

عسکری گفت: 80 درصد ساکنان روستاهای سبزوار به نوعی درگیر این حرفه هستند و 98 درصد قالیبافان را بانوان تشکیل می دهند که از این حیث کمک خرج خوبی برای خانواده به حساب می آیند. هم اکنون حدود چهار هزار دار قالی در غرب خراسان رضوی وجود دارد که هر کدام بطور مستقیم و غیر مستقیم برای 15 نفر اشتغالزایی می کند. این موضوع خود به تنهایی نشانگر جایگاه این حرفه در رشد اقتصاد منطقه و جلوگیری از مهاجرت ساکنان است.

وی افزود: تولید فرشهای سبزوار نسبت به سال 1367 تا یک بیستم کاهش یافته اما با این حال در چند سال اخیر شاهد یک رشد ملایم در میزان صادرات بوده ایم زیرا هرگز بازار فروش و صادرات آن به دلیل وجود بازارهای مشتاق فرش ایرانی توقف نداشته است.

او به صادرات 20 میلیارد ریالی فرشهای دستباف سبزوار در یک سال اخیر اشاره و بیان کرد: این میزان صادرات اصلا شایسته بافندگان غرب خراسان رضوی نیست و می شود با کمی توجه به این صنعت گامهای بزرگی در مسیر شکوفایی هر چه بیشتر صادرات آن برداشت زیرا دنیا فرش ایرانی را می پسندد و علاقه زیادی نسبت به آن نشان داده است.

منبع: ایرنا