افزایش واردات ۴۵۰ درصدی فرش ایران در یک سال اخیر

اقتصادگردان_ فرش ما دیگر خریدار ندارد، بازارهای جهانی را به راحتی از دست داده‌ایم، حتی تصور نمی‌کردیم روزی رقیبان و رفیقان دیرینی که تا دیروز خود وارد‌کننده و خریدار فرش ایرانی بودند، برایمان خواب‌های طلایی ببینند و فرش‌های خود را به سرزمین ما بیاورند، آن هم سرزمینی که تار و پود فرشش با قدمتی چند هزار ساله گره خورده و در عرش بود. اما حالا مدت‌هاست خواب رقبا تعبیر شده و بازارهای جهانی را دودستی به آنها تقدیم کرده‌ایم!

خیلی وقت است که مسئولان و غیرمسئولان و حتی صاحب‌نظران آب پاکی را روی دست ما ریخته‌اند تا به آینده صنعت فرش چندان خوشبین نباشیم، البته در این زمینه اعداد و ارقامی هم وجود دارد که اجازه خوشبینی به ما نمی‌دهد. به بیان ساده‌تر، باید اعتراف کرد که آمارها از حقایقی تلخ پرده برداشته و خبر از افزایش واردات 450 درصدی فرش در یک سال گذشته می‌دهند؛ این یعنی دیر یا زود باید این صنعت را به خاک سپرد و بر سر مزار آن فاتحه خواند و گریست.

فعالان صنعت فرش این باور مشترک را دارند که به علت هدفگذاری نادرست، عدم توجه به سلیقه بازار در عرصه جهانی، بالا بودن قیمت تمام‌شده فرش ایرانی به خاطر گرانی مواد اولیه و نبود نظارت‌های مناسب، زمینه مناسبی برای پیشرفت کشورهایی نظیر چین، هند، ترکیه و پاکستان فراهم شده و آنها امروز در عرصه تولید و عرضه این محصول در بازارهای جهانی پیشتازند؛ آنقدر که حالا ایران به یکی از واردکنندگان فرش‌های ماشینی این کشورها بدل شده است.

«علی میرزازاده»، عضو هیات‌مدیره صادرکنندگان فرش ایران در این‌باره می‌گوید: «در شرایط کنونی فرش ایرانی مشتری ندارد، به‌گونه‌ای که انبارهای صادرکنندگان فرش مملو از فرش‌هایی است که هیچ مشتری جدیدی برای آنها نیست.» وی بر این مساله تاکید می‌کند که «روز‌به‌روز امر فروش و صادرات فرش تضعیف می‌شود مگر اینکه تنوعی در رنگ‌ها، طراحی‌ها و همچنین موضوع تبلیغات در پیش بگیریم تا مشکلات به وجود آمده و بحران‌ها برطرف شود.»

در همین راستا «سیدمهدی طبیب‌زاده»، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان هم با اشاره به سیاست‌های اشتباه موجود در کشور معتقد است: «هم تولیدکنندگان بخش خصوصی و هم تعدد مراکز تصمیم‌گیری در بخش دولتی باعث شدند که ما برند خود را در دنیا از دست بدهیم.» وی چاره کار را صادرات دانسته و می‌گوید: «صادرات کار آسانی نیست و همه ارکان خصوصی و دولتی در کشور باید به این باور برسند که صادرات تنها راه نجات کشور است.» این سخنان گویای آن است که صنعت فرش را به حال خود رها کرده‌ایم و تمام همت خویش را به کار گرفته‌ایم تا ضمن نابود کردن اسم و رسم خودمان در عرصه جهانی، زمینه را برای واردات بی‌رویه فراهم سازیم تا منفعت‌طلبان به سودهای کلان دست یابند.

  تکنولوژی‌های پیشرفته تولید فرش در اختیار ترکیه

«حسن قدرتی»، مدیر سابق مرکز تحقیقات صنعت فرش و از صاحب‌نظران این عرصه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از روند واردات گسترده فرش به کشور انتقاد کرده و می‌گوید: «افزایش 450 درصدی واردات فرش به کشور نتیجه تفاوت قیمت ارز است. باتوجه به اینکه قیمت ارز بالاتر آمده و طبعا نرخ صادراتی فرش ایران نسبت به دیگر رقبا در سطح پایین‌تری قرار دارد، این قضیه سبب شده به جای صادرات، واردات افزایش یافته و تقویت شود.»

وی با اشاره به مشکلات فرش ماشینی در کشور اظهار داشت: «در این عرصه به خاطر نوع تکنولوژی‌های موجود نمی‌توانیم با سایر کشورها رقابت کنیم، زیرا تولیدکنندگان ترکیه تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری نسبت به تولیدکنندگان فرش داخلی ما در اختیار دارند. از سوی دیگر تعرفه‌هایی که روی بحث مواد اولیه وجود دارد، قابلیت رقابت را از ما گرفته، به‌طوری که اگر از کشورهایی نظیر ترکیه فرش وارد کنیم، ارزان‌تر است.»

این کارشناس صنعت فرش افزود: «اگر فرش ترکیه با 180 دلار وارد بازارهای اروپایی شود، فرش ایران حداقل 350 دلار است؛ یعنی هزینه‌های تولید در داخل کشور ما بسیار بالاست که بخشی از آن مربوط به بالا بودن قیمت مواد اولیه است و این قدرت رقابت را از تولیدکنندگان ما گرفته است.»

مدیر سابق مرکز تحقیقات فرش وضعیت حمایت دولت از این عرصه را نتیجه به وجود آمدن مشکلات موجود دانسته و اظهار داشت: «تعرفه‌های مختلفی که روی بحث تولید، عوارض و واردات وجود دارد، مساله‌ساز است و باید به‌منظور حمایت از تولید تعرفه‌ها را کاهش داده یا بردارند. در ایران برخلاف بسیاری از کشورها نظیر چین حمایتی از تولید صورت نمی‌گیرد و یک تولید‌کننده با مشکل دریافت تسهیلات بانکی روبه‌رو است و سال به سال هزینه‌های تولید و دستمزد افزایش پیدا می‌کند.»

 واردات بی‌رویه و ویرانی صنعت فرش در ایران

گفته می‌شود هدفمندی یارانه‌ها سمی مهلک است که تولید را دچار عارضه کرده و حتی شمار تولیدکنندگان صنعت فرش را کاهش داده است، زیرا افزایش قیمت حامل‌های انرژی منجر به افزایش هزینه تولید می‌شود، طبیعتا این مسائل از توان تولیدکننده برای حضور در بازارهای جهانی کاسته و به همان نسبت منفعت‌طلبان را به سمت و سوی واردات گسترده کشانده است، آنقدر که دیر یا زود صنعت فرش ایران ویران می‌شود.

قدرتی معتقد است: «طرح هدفمندی یارانه‌ها برای بخش تولید مشکل‌ساز شده است، زیرا در گذشته بحث سوخت و انرژی نسبت به سایر کشورهای رقیب پایین‌تر بود، اما در حال حاضر چند ده برابر شده و دیگر در این بخش هیچ مزیت رقابتی برای تولید‌کننده ایرانی وجود ندارد، بنابراین اگر می‌خواهیم از تولید حمایت کنیم، باید این مولفه‌ها را در نظر داشته باشیم.»

وی وضعیت فرش ایران در آینده را با تحقق چند مساله مرتبط دانسته و می‌گوید: «اگر این روند ادامه داشته باشد، تنها تولیدکنندگانی که در بحث سرمایه‌گذاری حاشیه امنی دارند، در این عرصه باقی می‌مانند و سایر تولیدکنندگان امکان ماندن در بازار تولید را نداشته و راهی جز اینکه در بلندمدت از این صنعت خارج شوند، نخواهند داشت.» مساله سودهای بانکی از دیگر موضوعاتی است که تولیدکنندگان را با مشکل روبه‌رو کرده و این امر سبب شده تولیدکنندگان نتوانند اقساط خود را به موقع بپردازند. در چنین وضعیتی آنها زیر بار سود تسهیلات کمر خم می‌کنند و هیچ چاره‌ای ندارند جز اینکه قید تولید را بزنند، بنابراین تنها راه باقیمانده برای حمایت از آنها این است که در نظام مالی کشور، نرخ سود تسهیلات کاهش یافته و به تعبیر دیگر سیاست‌های پولی تنظیم و تعدیل شود.»

قدرتی بر موضوع حمایت از تولیدکنندگان تاکید کرده و می‌گوید: «اعطای تسهیلات کم‌بهره یکی از راه‌های حمایت از تولید است که دولت باید به جای در نظر گرفتن نرخ دستوری برای همه بخش‌ها، نرخ‌های تبعیضی را مدنظر قرار دهد؛ یعنی ممکن است برای کارهای واسطه‌ای و دلالی بهره‌های 30 درصدی گرفته شود، ولی در بخش تولید این بهره‌ها باید چهار تا 18 درصد باشد.»

 یارانه‌ای که داده نشد!

مدیر سابق مرکز تحقیقات فرش با اشاره به این موضوع که در حال حاضر سودهای بانکی برای تولیدکننده 20 تا 25 درصد و در برخی موارد تا 30 درصد هم هست، اظهار کرد: «بنابراین یکی از راه‌های حمایت دولت از تولید در وهله اول تنظیم سیاست‌های پولی و در مرحله دوم مساله تعرفه‌هاست که روی بحث‌های تولید داخلی اثر گذاشته و باید این تعرفه‌ها به همراه موانع تامین مواد اولیه کاهش یابد.»

وی افزود: «بحث دیگر موضوع سوخت و انرژی است، زیرا هدفمندی یارانه‌ها که اجرا شد، قرار بود 50 درصد یارانه به تولید داده شود، در حالی که حتی یک درصد هم به تولید داده نشد. اگر دولت در بخش سوخت و انرژی یارانه نقدی نمی‌دهد، حداقل یارانه‌های ترجیحی را پرداخت کند تا تولیدکننده بتواند به کار خود ادامه دهد.»

این صاحب‌نظر در عرصه صنعت فرش با اشاره به بحث معافیت‌های مالیاتی تولیدکنندگان و بخشودگی جرایم مربوط به آنها خاطرنشان کرد: «این موضوع نیز باید مورد اهتمام و توجه قرار گیرد تا تولید و اشتغال سرپا نگه داشته شود، وگرنه به صورت مضاعف با بسته شدن یک واحد تولیدی و بیکاری کارگران اثرات تخریبی این مساله روی اقتصاد بیشتر می‌شود و همچنان فرش ما توان رقابت در بازارهای جهانی را نداشته و آمار واردات افزایش خواهد یافت.»

اگرچه واقعیت تلخ است، اما باید بپذیریم فرش ما دیگر مانند سابق خریدار ندارد و بازارهای جهانی را به راحتی از دست داده‌ایم. حتی تصور نمی‌کردیم روزی رقیبان و رفیقان دیرین برایمان خواب‌های طلایی ببینند و فرش خود را به سرزمین ما بیاورند، آن هم سرزمینی که روزگاری در این عرصه تار و پودش با قدمتی چند هزار ساله گره خورده بود، اما حالا مدت‌هاست خواب رقبا تعبیر شده و بازارهای جهانی را دودستی به آنها تقدیم کرده‌ایم.

اگرچه اغلب فعالان صنعت فرش به این مسائل معتقد هستند، اما «محمد بهاروند»، مدیرعامل اتحادیه مرکزی فرش دستباف روستایی ایران، این موارد را قبول نداشته و می‌گوید: «فرش ایران جایگاه و سابقه خودش را دارد. فرش در صورتی بازار خود را از دست می‌دهد که کیفیت نداشته باشد، اما وقتی دارای نقشه و کیفیت خوبی است، حرف اول و آخر را در دنیا می‌زند.» وی می‌افزاید: «این مساله را نباید نادیده گرفت که هزینه‌های بسیاری روی دوش تولیدکنندگان سنگینی می‌کند. هزینه‌هایی مثل بیمه‌های اجتماعی و هزینه‌های مالیاتی حتما باید اصلاح شوند تا صادرات دوباره رونق بگیرد.»

  رشد 450 درصدی واردات فرش را قبول ندارم

وی آمار رشد 450 درصدی واردات فرش را هم قبول نداشته و به «فرهیختگان» می‌گوید: «از آنجا که واردات فرش ماشینی به کشور آزاد است، ممکن است به کشور وارد شود. از نظر من منعی هم ندارد، اما واردات فرش دستباف به علت تعرفه بالا صرفه اقتصادی ندارد، مگر اینکه از مبادی غیررسمی وارد شود که در این صورت دولت نمی‌تواند کاری انجام دهد، زیرا اینها خصوصی هستند.»

مدیرعامل اتحادیه مرکزی فرش دستباف روستایی ایران درباره حمایت دولت از صنعت فرش تصریح کرد: «دولت در حد تکلیفی که دارد حمایت می‌کند، اما مساله هدفمندی یارانه‌ها برای این صنعت چالش‌هایی به وجود آورده و اشتغال را در این بخش از بین برده است. در حال حاضر بسیاری از قالیبافان چون یارانه می‌گیرند، دیگر رغبتی برای بافتن فرش ندارند و این موضوع تبدیل به بزرگ‌ترین صدمه به اقتصاد کشور شده است.»

بهاروند مشکلات موجود در عرصه صنعت فرش دستباف را متعدد دانسته و معتقد است: «ما با مسائل مالیاتی و بیمه‌ای زیادی روبه‌رو هستیم که این مسائل پدر صنعت فرش را درآورده است، ما با کسی تعارف نداریم. متاسفانه سازمان‌های مالیاتی و بیمه اجتماعی بیش از حد به صنایع فرش و دست‌اندرکاران آن اجحاف می‌کنند.» چه بپذیریم و چه نپذیریم، دست‌های پیدا و پنهان واردات اثر خود را بر بازار فرش ایران گذاشته است. باید چاره‌اندیشی کرد تا عیار و اعتبار فرش ایرانی زیر بار کم‌لطفی‌ها نابود نشود.

منبع : فرهیختگان