200 میلیون دلار تقاضای ارز مسافرتي عامل افزايش نرخ ها

اقتصاد گردان - محسن شمشيري: روز دوشنبه 3 مهرماه 96، نرخ رسمی 35 ارز افزایش و 4 ارز کاهش یافت و براين اساس، دلار با 45 ریال افزایش 3364.5 تومان، پوند با 161 ریال رشد 4551.7 تومان و یورو با یک ریال رشد قیمت 4015.7 تومان ارزش‌گذاری شد

 صرافی‌های پایتخت نیز هر دلار آمریکا را با ۵ تومان افزایش نسبت به روز يكشنبه ۳ هزار و ۸۹۷ تومان می‌فروختند. همچنین هر یورو امروز با ۹ تومان افزایش ۴ هزار و ۷۱۷ تومان و هر پوند با ۲۰ تومان رشد ۵ هزار و ۲۷۱ تومان داد و ستد می‌شد. اكنون فاصله دلار رسمي و آزاد به 533 تومان رسيده است. 

 در بازار طلا نيز هراونس جهاني به 1294 دلار در روز دوشنبه رسيد كه نسبت به روزهاي قبل از آن تقريبا ثابت بوده اما متاثر از رشد نرخ دلار، هر گرم طلای ۱۸ عیار با ۷۸۵ تومان افزایش ۱۲۱ هزار و ۴۵۹ تومان ارزشگذاری شد.

اما در بازار سكه به دليل شروع ماه محرم و كاهش تقاضا، هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید با ۱۰۰ تومان کاهش یک میلیون و ۲۴۳ هزار و ۲۰۰ تومان، هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با ۵۰۰ تومان کاهش یک میلیون و ۲۱۲ هزار و ۱۰۰ تومان، نیم سکه بهار آزادی نیز با افزایش ۲۰۰ تومانی ۶۳۷ هزار و ۶۰۰ تومان، ربع سکه بهار آزادی با افزایش ۹۰۰ تومانی نسبت به روز گذشته ۳۵۹ هزار و ۲۰۰ تومان و هر قطعه سکه گرمی با افزایش ۱۰۰ تومانی ۲۴۹ هزار و ۷۰۰ تومان معامله شد.

دبیر شورای عالی کانون صرافان ایران تقاضای ارز مسافرتی را از دلایل اصلی افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر دانست.

امیر نجومی در گفت‌وگو با فارس، یکی از دلایل افزایش نرخ ارز در شهریور ماه و هفته‌های اخیر را تقاضای ارز مسافرتی دانست و اظهارداشت: بخش عمده تقاضای ارز را دلار، لیر، یورو و درهم شکل می‌دهد. بخش عمده این تقاضاها برای ارز مسافرتی است زیرا حجم مسافرت‌های خارجی در شهریور ماه بالا و روند صعودی بهای دلار متاثر از این نوع از تقاضا بود.

دبیر شورای عالی کانون صرافان ایران در پاسخ به این سوال که توجه به آغاز مهر ماه و ماه محرم، حجم سفرهای خارجی به شدت کاهش یافته است، پس چرا سیر قیمت دلار و دیگر ارزها صعودی است، گفت: ماه محرم، موعد سفرهای زیارتی است و با توجه به اینکه در ماه محرم تا اربعین تعداد زیادی از هم‌وطنان مسافر کربلا هستند، تقاضای برای خرید ارز همچنان وجود دارد.

وی با اشاره به وجود بیش از 2 میلیون زائر عتبات عالیات در ماه محرم و صفر، گفت: تقاضای ارز مسافرتی در این فصل همچنان وجود دارد و اگر در نظر بگیریم، هر زائر به طور متوسط معادل 100 دلار خریداری کند، حدود 200 میلیون دلار تقاضای ارز مسافرتی به وجود می‌آید.  

وی در خصوص کانال‌های عرضه ارز به بازار به پوشش تقاضا از سوی بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: بانک مرکزی در این مدت متناسب با وضعیت بازار، ارز مداخله‌ای توزیع کرده و همچنان این روند ادامه دارد.

 مقايسه نرخ ارز و تورم در 5 سال اخير

نوسان 5 تا 8 درصدی نرخ دلار در سه سال اخیر و همچنین احتمال رشد نرخ ارز متناسب با تورم 10 درصدی در ماه های آینده، به اندازه ای نیست که سرمایه گذاران خرید ارز در بازار آزاد را به سپرده گذاری در بانک ها که همچنان نرخ سود 15 تا 23 درصدی برای سپرده یکساله پرداخت می کنند، ترجیح دهند و این موضوع مهمترین عامل جلوگیری از نوسان شدید بازار ارز در یکسال آینده خواهد بود 

کارشناسان با اشاره به رشد نرخ دلار از 3780 در تیرماه امسال تا 3900 تومان در روزهای اخیر، و افزایش 120 تومانی آن ظرف دو ماه معتقدند که اثر حذف ارز مبادله ای  و اخبار دیگر خود را نشان داده و در ماه های آینده شاهد افزایش بیشتر نرخ دلار در مرز 4000 تومان خواهیم بود

نرخ دلار در سال 96 تنها نوسان ۵ درصدی  داشته و بعد از رشد بالای نرخ ارز و سه برابر شدن نرخ ها در دوره تحریم و سال 91 و 92، در سه سال اخیر و سال های 93 تا 96، تنها شاهد رشد 5 تا 8 درصدی دلار در بازار و كمتر از نرخ تورم سالانه بوده ایم و نرخ دلار که در سال 92 از مرز 4 هزار تومان گذشت، بار دیگر کاهش یافت و در سال های اخیر نیز در محدوده 3400 تا 3700 تومان باقی مانده  است.  به همین دلیل، ولی اله سیف رئیس کل بانک مرکزی به مردم و سرمایه گذاران هشدار داده که پول خود را برای کسب سود به سمت بازار ارز نبرند زیرا در مقایسه با تورم زیان خواهند دید، اما عده ای از کارشناسان معتقدند که به دلیل برخی تغییرات بنیادی در بازار ارز از جمله ادامه برخی تحریم ها، یکسان سازی نرخ ارز و حذف ارز مبادله ای و... نرخ ارز روند افزایشی خواهد داشت و نرخ دلار حداقل به میزان تورم موجود دو سال اخیر، افزایش خواهد یافت. 

به عقیده کارشناسان بازار ارز، با اشاره به چند تغییر بنیادی، ازجمله حذف ارز رسمی مسافرتی، حذف ارز مبادله ای در واردات بسیاری از گروه های کالایی و همچنین رفتار آمریکا  در تداوم تحریم های دلاری و ... معتقدند که عمدتا متاثر از یکسان سازی نرخ ارز، تورم موجود و حذف ارز مبادله ای در دو سال اخیر، تقاضای ارز از ارزهای مبادله ای مانند روپیه، یوان، روبل، لیر، درهم و یورو به سمت دلار تغییر یافته و کسانی که تمایل به خرید ارز آزاد دارند و قبلا ارز مبادله ای دریافت می کرده اند اکنون ترجیح می دهند که به جای ارزهای مبادله ای که بانک ها به صورت روپیه و یوان و... دریافت می کرده اند اکنون دلار خریداری کنند زیرا همه ارزها به دلار قفل شده و براساس نرخ هر روزه دلار ارزش یابی و مبادله می شود و لذا نگهداری و مبادله با دلار آزاد را جایگزین ارز مبادله ای حذف شده کرده اند. 

این کارشناسان با اشاره به رشد نرخ دلار از 3780 در تیرماه امسال تا 3900 تومان در روزهای اخیر، و افزایش 120 تومانی آن ظرف دو ماه معتقدند که اثر حذف ارزمبادله ای  و اخبار دیگر خود را نشان داده و در ماه های آینده شاهد افزایش بیشتر نرخ دلار در مرز 4000 تومان خواهیم بود. 

براین اساس،  نرخ دلار در ماه های اخیر تحت تاثیر عوامل مختلف مسیر افزایشی به خود گرفته و اکنون در مرز 3900 تومان قرار دارد و پیش بینی می شود که با توجه به رشد تقاضا در نیمه دوم سال 96 از جمله تسویه حساب شرکت ها در پایان سال میلادی جاری، شروع سال میلادی جدید، عید نوروز و بازار شب عید و... شاهد افزایش قیمت دلار تا 4000 تومان و بیشتر خواهیم بود.  

هرچند که عده ای دیگر در مقابل این پیش بینی معتقدند که این نوسان فصلی خواهد بود و در اسفند وفروردین بار دیگر شاهد کاهش نرخ ارز خواهیم بود  و مانند سال های قبل شاهد نوسان خواهیم بود و نرخ ارز کمتر از نرخ تورم افزایش خواهد داشت. 

مشاهده نرخ ها در روزهای اخیر و از جمله معاملات شهریور و مهرماه نیز نشان می دهد که با وجود افزایش نرخ مبادله ای که اکنون به مرز 3400 تومان نزدیک می شود، اما نرخ ارز آزاد برخی روزها ثابت مانده و یا حتی کاهش یافته است و با وجود افزایش نرخ رسمی، نرخ آزاد افزایش زیادتری نداشته است. 

فاصله نرخ دلار رسمی و آزاد نیز که در ماه های مرداد و تیرماه تا حدود 570 تومان بالا رفته بود، اکنون به حدود 530 تومان رسیده و نشان می دهد که بازار خیلی تحت تاثیر رشد نرخ مبادله ای نیست و افزایش نرخ آزاد تقریبا کمتر از افزایش نرخ رسمی بوده است. 

براساس نرخ های متوسط ماهانه که بانک مرکزی اعلام کرده، نيز فاصله بین میانگین نرخ آزاد هر سال یا هر ماه  با نرخ مبادله ای روز پایانی اسفند هر سال یا روز پایانی تیر و شهریور 96، فاصله دو نرخ رسمی و آزاد کاهش زیادی داشته و از 1381 تومان در سال 91 و دولت دهم به 533 تومان در حال حاضر رسیده و انتظار می رود که این فاصله کمتر شود. 

مهم تر از کاهش شدید دو نرخ رسمی و آزاد که در دولت روحانی از 673 تومان در سال 92 به 533 تومان رسیده و حداقل کاهش140 تومانی داشته، حجم ارز مبادله ای است که در سال 92 به بسیاری از واردات کالاها و اکثر گروه های کالایی و خدمات حتی ارز مسافرتی نیز ارز مبادله ای تعلق می گرفت و بانک مرکزی ارزهای مختلف با توجه به نوع واردات از کشورهای مختلف را به صورت روپیه، یوان، درهم، لیر، روبل، یورو و... پرداخت می کرد اما در حال حاضر تنها حدود 40 کالا با ارز مبادله ای آن هم با نرخ 3360 تومان وارد می شود و در نتیجه  واردات بسیاری از کالاها با فاصله دو نرخ مبادله ای و آزاد حدود 700 تومان، امروز به حجم اندک با فاصله 533 تومان کاهش یافته است. 

این موضوع علاوه بر درآمد بیشتری كه از بابت فروش ارز نصیب دولت می کند و بار کمتری روی دوش بانک مرکزی برای تامین ارز مبادله ای محسوب می شود، باعث خواهد شد که میزان تقاضا برای واردات نیز متاثر از افزایش قیمت ارز به طور نسبی کاهش داشته باشد و همچنین درآمد صادر کنندگان نیز بالا برود. 

برخی صاحب نظران، دلیل افزایش نرخ مبادله ریال در مقایسه با تورم نسبت به رشد نرخ دلار در مقایسه با تورم  را همین موضوع ارزیابی کرده اند و معتقدند که سه برابر شدن نرخ دلار آزاد در سال های 90 تا 92، باعث شد که فشار تورمی و افزایش نرخ ارز کاملا تخلیه شود و چند سال با کاهش فشار در سال های 93 تا 95 مواجه شود. اما تورم سه سال اخیر و برخی دیگر از تحولات از جمله حذف ارز مبادله ای و ثبات یا کاهش درآمدهای ارزی در این سال ها، بار دیگر، شرایط را برای تخلیه بار تورمی روی نرخ ارز و افزايش نرخ دلار فراهم کرده است. 

زیرا شاخص تورم از 75 در اسفند 92 به 109 در شهریور 96  رسیده و در سه سال و نیم اخیر حدود 45 درصد رشد کرده است اما نرخ دلار از اسفند 92 تا شهریور 96 معادل 707 تومان یا 22 درصد رشد داشته است. 

به عبارت دیگر، نرخ دلار در مقایسه تورم معادل 23 درصد کمتر رشد کرده و این موضوع به معنای شرایطی است که ممکن است تاحدودی به تخلیه تورم در ماه های آینده منجر شود و باعث افزايش نرخ دلار شود. 

البته اگر کاهش ارزش دلار در برابر سایر ارزها وتورم جهانی و نرخ طلا و نفت و... را نیز در نظر بگیریم باید چند درصد برای کاهش ارزش دلار در برابر تورم جهانی در نظر گرفت اما با این حال، بازهم شرایط برای تخلیه تورم روی نرخ ارز وجود دارد. 

در سال های اخیر بخشی از این ثبات نرخ ارز و رشد کمتر آن در مقایسه با تورم، به خاطر رشد  زیاد نرخ ها در شرایط تحریم سال های 90 تا 92 رخ داده و مذاکرات و برجام و... اثر مثبت بر ثبات بازار ها داشته است. 

بخشی از تقاضا و ثبات نیز به خاطر برقراری سیستم توزیع ارز مبادله ای و کنترل قیمت بوده و ارز مبادله ای نیز از سال 92 به بعد با نرخ های 2500 تومان به بالا و به صورت ارزهای مختلف غیر از دلار توزیع شده که خود این موضوع یعنی ارزهای مختلف با نرخ بالا به کنترل نرخ های آزاد بازار ارز کمک کرده است. 

از سوی دیگر، نرخ مبادله ای نیز که بخش عمده ای از تقاضای بازار ارز را کنترل می کرده ظرف پنج سال اخیر از1226 تومان در سال 91 به 3364 تومان در 3 مهر 96 رسیده و ظرف این مدت معادل 2138 تومان یا 176 درصد افزایش قیمت داشته که این موضوع نیز به تخلیه بار تورمی و فشار تقاضا منجر شده و بخشی از تمایل بازار به رشد نرخ ارز از این طریق مهار شده است زیرا بخش عمده ای از تقاضای اصلی بازار ارز در بخش ارز مبادله ای به صورت تدریجی انجام شده است. 

براین اساس، شرایط چهارسال اخیر در بازار آزاد ارز را نمی توان شرایط عادی و کامل یک بازار آزاد ارزیابی کرد زیرا ارز مبادله ای و سهم بالای آن و همچنین تخلیه زیاد اثر تورم بر نرخ ارز در سال های 90 تا 92 و دوره تحریم، هر گونه فشار برای رشد نرخ آزاد ارز را مهار و خنثی کرده است. 

اما در شرایط امروز که ارز مبادله ای به شدت حذف و کوچک شده و نرخ آن نیز به 3364 تومان رسیده و فاصله 533 تومانی با نرخ بازار آزاد دارد که بسیار کمتر از فاصله1400 تومانی سال 91 و 700 تومانی سال 92 است، و همچنین ثبات بازار در سال های اخیر و اثر تورم و از سوی دیگر، احتمال وضع برخی تحریم ها و... باعث خواهد شد که بازار ارز دیگر نتواند به پشتوانه رشد شدید سال های 90 تا 92 و ارز مبادله ای، بازار را بیش از این مهار کند و لذا از این مرحله به بعد، شرایط یک بازار ارز که به سمت تک نرخی حرکت می کند باعث خواهد شد نرخ ارز متناسب با تورم داخلی و جهانی، با رشد مواجه باشد و رشد آن احتمالا بیش از رشد 5 تا 8 درصدی سه سال 95-1392 خواهد بود. 

برخی کارشناسان معتقدند از آنجا که نرخ سود سپرده بلندمدت 15 درصد شده و بسیاری از بانک ها قراردادهای مشتریان را با نرخ بالا حداقل تا شهریور 97 تمدید کرده اند، بعید است که مردم سرمایه گذاری در خرید و فروش ارز را به سپرده گذاری در بانک ترجیح دهند زیرا همچنان بانک ها سود بالایی برای سرمایه گذاری ها می دهند و دریافت سود 20 تا 23 درصد از برخی بانک ها امکان پذیراست لذا احتمالا تنها شرکت های تجاری هستند که برای جلوگیری از نوسان نرخ ارز، ممکن است به خرید ارز روی آورند. 

ولی اله سیف درباره قیمت دلار در بازار آزاد  گفت: نرخ دلار در پنجم فروردین ماه امسال  3820تومان بود که این رقم به ۳۹۰۳ تومان رسید. دامنه نوسان نرخ دلار از ابتدای امسال تاکنون تنها ۵ درصد بوده است، میانگین ماهیانه رشد قیمت دلار کمتر از نیم درصد بوده و نگرانی از این بابت نیست. میزان افزایش قیمت دلار در مدت مذکور ۲.۱۸ درصد  بوده و میانگین ماهیانه این افزایش کمتر از نیم درصد است و به نظر نمی آید نگرانی خاصی ایجاد شود.

بانک مرکزی و دولت بر کنترل نرخ ارز و جلوگیری از افزایش یا کاهش هیجانی قیمت دقت نظر دارند. سرمایه گذاری در دلار در شرایطی که نرخ سود سپرده های بانکی سالیانه ۱۵ درصد سالیانه است، اقتصادی نیست و به نظر می رسد سپرده بانکی به مراتب بازدهی بهتری دارد و افزایش قیمت دلار به هیچ وجه نمی تواند با آن مقابله کند.