اقدامات عربستان و اوپک برای افزایش قیمت کافی نیست
قيمت نفت در منطقه ممنوعه، کاهش دیرهنگام ذخایر تجاری نفت خام
در سال جديد، افزايش توليد نفت شيل ايالات‌متحده فراتر از انتظارات بوده و اوپك هنوز نتوانسته است تكليف خود را با چالش درازمدت اين منبع جديد عرضه نفت مشخص كند. اين درحالي است كه توليد نفت شيل با توجه به پيشرفت‌هاي تكنولوژيكي و فاينانس‌هاي جذاب بيش از پيش رو به توسعه است
اقتصاد گردان - حميد مظفر: بهمن ماه سال گذشته، در حالي كه توافق كاهش توليد اوپك و غيراوپك تازه به معرض قضاوت گذاشته شده بود، كريس كوك رييس سابق بورس لندن ICE سرنخ‌هايي از اقدامات عربستان در ماه‌هاي قبل را اعلام كرد كه نشان مي‌داد پادشادهي سعودي، مهره‌هاي خود در بازار را ماه‌ها پيش از امضاي توافق كاهش توليد به حركت درآورده است و بر مبناي آن اقدامات، امروز مي‌تواند در اوپك نقش كشوري را بازي كند كه با فداكاري در حال گذشتن از سهم خود از بازار با هدف افزايش قيمت است.
كوك اعتقاد داشت كه عربستان به سطوح جديدي از «تكنيك‌هاي تحريف» و «پنهان‌كاري» دست يافته كه اين كشور با بهره‌گيري از آن، ميزان بالايي از نفت خام توليدي خود را پيش از آغاز توافق كاهش توليد به برخي انبارهاي نفتي خود در امريكا نزديك به پالايشگاه «موتيوا» كه 100 درصد سهام آن در اختيار آرامكو سعودي است، ارسال كرده است.
اين اظهارات از آن جهت اهميت فراوان داشت كه مهم‌ترين هدف اوپك كه «كاهش ذخاير تجاري نفت خام» در جهان بود را نشانه مي‌رفت. طي گذر 3ماه از اجراي توافق نفتي، قيمتها نسبت به قبل با رشدي 10دلاري در هر بشكه مواجه شدند اما اين رشد حداقل در اين مدت، با چند دوره شك‌برانگيز مواجه بوده است. اين روزها يكي از اين دوران محسوب مي‌شود كه بهاي نفت خام را براي بيش از يك هفته با روند كاهشي مواجه كرده و به نوعي آن را در «منطقه ممنوعه» قرار داده است. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيا مي‌توان به كارآيي توافق اوپك شك كرد؟ و اگر پاسخ به اين پرسش مثبت است اين شك از كجا ريشه مي‌گيرد.
فايننشال تايمز در گزارشي با عنوان از دست رفتن اعتماد معامله‌گران به سرعت اثرگذاري كاهش عرضه نفت خام، رد اين ماجرا را در از دست رفتن اطمينان صندوق‌هاي پوشش ريسك به كاهش ذخاير تجاري نفت خام مي‌زند.
فايننشال تايمز با تاييد گفته‌هاي پيشين كريس كوك مي‌نويسد كه افزايش دقيقه نودي صادرات اوپك پيش از آغاز كاهش توليد باعث شده است كه سطح ذخاير تجاري نفت خام، ديرتر از حد انتظار كاهش يابد.
جان كمپ، تحليلگر ارشد و سرشناس بازار نفت خام، چند روز پيش در تحليلي به ايجاد «گسست» ميان اوپكي‌ها و مديران صندوق‌هاي پوشش ريسك پرداخت. اين چهره جهاني نوشت كه اوپك و بعضي از مهم‌ترين صندوق‌هاي پوشش ريسك فعال در بازار كالا، به وسيله ديدارهاي نيمه‌رسمي كه در نيمه دوم سال 2016 برگزار شد، به فهمي مشترك براي تعادل در بازار نفت دست پيدا كردند.
فهمي كه كمپ، افت بهاي طلاي سياه در روزهاي اخير را نشاني بر گسست آن دانسته و معتقد بود كه مديران صندوق‌ها، ديگر نمي‌توانند استدلال اوپك براي حفظ تعادل در بازار را باور كنند. او در ادامه عنوان كرد كه چيزي كه اكنون بازار نفت خام به آن محتاج است نه وعده‌هاي تمديد توافق كاهش توليد، بلكه مشاهده افت قابل توجه ذخاير نفت خام OECD است. اما چرا اين نشانه هنوز با قدرت ديده نمي‌شود؟
اين پرسشي است كه آنجلي راوال گزارشگر فايننشال تايمز سعي در پاسخ دادن به آن دارد. او مي‌نويسد: «همزمان با بازگشت قيمت نفت‌خام برنت به سمت 50دلار در هر بشكه، اوپك، تحليلگران حوزه انرژي و بيشتر بانك‌هاي قدرتمند به تاجران اصرار مي‌كنند تا آرامش خود را حفظ كنند.»
امضاي توافق كاهش توليد بين كارتل نفتي اوپك و برخي رقباي آن از جمله روسيه در پايان سال گذشته سبب شد تا بازار طلاي سياه سال جديد ميلادي را با افزايش 10دلاري در قيمتها آغاز كرده و صندوق‌هاي پوشش ريسك به سرعت معاملات خود را به ثبت رساندند. معاملاتي كه قصد داشتند به بزرگ‌ترين افت قيمت نفت در يك‌دهه اخير پايان دهند.
اما در ادامه مسير، باور بازار به اين توافق دچار خدشه شد، چرا كه شواهدي مبني بر اين نكته وجود دارد كه اثرگذاري طرح كاهش توليد بر بازار، زماني بيش از انتظارات قبلي را نياز دارد. در اين ميان ذخاير جهاني نفت‌خام به صورت سرسختانه‌يي بالا باقي مانده است. از سوي ديگر توليد نفت شيل امريكا با افزايش قيمت پساتوافق، جان تازه‌يي پيدا كرده بود.
ديويد فايف از اقتصاددانان شركت تجارت نفت «گانور گروپ» نخستين شخصي است كه به پرسش راوال بدين شكل پاسخ مي‌دهد: «روند گاوي و افزايشي قيمت نفت كه در ابتداي سال 2017 مشاهده كرديم خام و پيش از موقع بود و نياز به بررسي واقعيات داشت.» او ادامه مي‌دهد: «اكنون بازار از ذخاير نفتي كه به صورت مصرانه بالا هستند، اندكي ترسانده شده است.»
نظر به اين شرايط، حساب كردن تاجران نفتي بر ريكاوري پايدار بازار نفت در سال 2017 دچار بي‌قراري شده است.
آنجلي راوال در ادامه مي‌نويسد كه اكنون در حالي صحبت از لزوم صبر و شكيبايي در بازار نفت به ميان مي‌آيد كه پيش از انتظارها از كاهش شديد در ذخاير نفتي در سه‌ماهه دوم سال 2017 سخن مي‌گفت. جايي كه توافق كاهش توليد با افزايش فعاليت پالايشگاه‌ها پس از گذار از دوره تعمير و نگهداري مصادف مي‌شد. همچنين پيش‌بيني مي‌شد كه امسال نيز رشد تقاضا قابل توجه باشد.
در اين رابطه يكي از كارشناسان موسسه مشاوره‌يي «نرژي اسپكتس» عنوان مي‌كند: «بازار در مسير درستي به سمت تعادل حركت مي‌كند اما مساله اينجاست كه با سرعت كافي و مدنظر بسياري به سمت اين اهداف نمي‌رود. اين تركيب زمانبندي و موقعيت‌يابي بازار است كه قيمتها را در منطقه ممنوعه رها كرده است.»
با اين‌حال، تاجران نفتي مضطرب هستند. حتي سيگنال‌هايي كه عربستان‌سعودي مبني بر تلاش توليدكنندگان براي تمديد توافق كاهش توليد به بازار ارسال كرد نيز موفق نشد تا قيمت نفت را كه در هفته گذشته با كاهش 8درصدي مواجه بود، بالا ببرد و در نتيجه قيمت نفت برنت به زير 52دلار در هر بشكه و قيمت نفت وست‌تگزاس‌اينترمديت نيز به زير 50دلار در هر بشكه رسيد. با وجود نوسانات اخير قيمتها و رخوت حاكم در بازارهاي فيزيكال و آتي، تحليلگران كماكان بر اين باور هستند كه بازار در نقطه دوربرگردان قرار گرفته است.
به گفته مايكل ويتنر، كارشناس موسسه «سوسايتي جنرال» اگر توليدكنندگان نفت به كاهش روزانه يك ميليون و 200هزار بشكهيي توليد خود ادامه دهند در نيمه دوم سال 2017 ذخاير نفت در كشورهاي صنعتي لاجرم به ميانگين 5 ساله اخير خود بازخواهد گشت.
براساس تخمين آژانس بين‌المللي انرژي تقاضا براي نفت‌خام اوپك تا پايان سال افزايش پيدا كرده و به 33ميليون و 500 هزار بشكه در روز افزايش خواهد يافت. اين درحالي است كه اين كارتل نفتي درحال حاضر كمتر از 32ميليون بشكه در روز توليد مي‌كند.
ويتنر معتقد است، كساني كه انتظار داشتند توافق كاهش توليد نفت كه از ابتداي ماه ژانويه 2017 آغاز شد ترجمان كاهش ذخاير نفت باشد دچار خطا در محاسبات خود شده‌اند. به گفته او اين عده افزايش دقيقه نودي صادرات اوپك پيش از آغاز كاهش توليد كه سبب افزايش در ذخاير نفت‌خام در 3ماهه اول 2017 شده است را در نظر نگرفتند.
كريس كوك، رييس سابق بورس ICE لندن در آن زمان گفته بود:«عربستان در 3ماهه پاياني سال 2016 تا جايي كه مي‌توانست به توليد نفت پرداخت و صادر كرد. اين موج صادراتي عربستان‌سعودي به تازگي به خليج امريكا رسيده است». كوك اين اقدام عربستان را «پيشاتقلب» مي‌خواند كه اين كشور را قادر ساخته تا نفت خود را در چارچوب‌‌هاي خارج از بازار به فروش برساند. وي مي‌گويد:«اين اقدام عربستان را قادر ساخت تا در چارچوبي خارج از بازار(off market) و از طريق ذخاير نفت امريكا، نفت‌خام و فرآورده‌هاي نفتي خود را به صورت يكجا به فروش برساند.»
ويتنر كارشناس بازار نفت نيز بر پايه همين مسائل معتقد است:«همه چيز در مسير صحيح خود درحال حركت است و اين صندوق‌هاي پوشش ريسك هستند كه بي‌قراري مي‌كنند. دقيقا همين اتفاقات 6 هفته پيش نيز اتفاق افتاد. در واقع شرايط فعلي بازار برداشت دوم از يك درام است.»
براساس داده‌هاي بورس بين‌المللي و در هفته منتهي به 18آوريل سفته‌بازان پوزيشن‌هاي خريد خود در قراردادهاي آتي و اختيار معامله نفت برنت را به ميزان 10ميليون بشكه كاهش دادند. تحليلگران اظهار كرده‌اند كه نظر به كاهش اخير قيمت نفت، انتظار دارند با انتشار داده‌هاي بعدي معاملات شاهد عقب‌نشيني بيشتري در معاملات گاوي باشند.
افزايش غيرمنتظره در ذخاير بنزين ايالات‌متحده و پيش‌بيني جهش جديد در توليد نفت شيل ايالات‌متحده عواملي بودند كه افت قيمت هفته اخير را رقم زدند. اين دو عامل سبب شدند كه داده‌هاي هفته گذشته دپارتمان انرژي امريكا در رابطه با كاهش يك ميليون بشكهيي در ذخاير تجاري نفت‌خام اين كشور و رسيدن به سطح 532 ميليون بشكه تحت‌الشعاع قرار بگيرد.
ويتنر اظهار مي‌كند: هنگامي كه چنين شواهد عيني از كاهش ذخاير وجود داشته باشد، بازار واكنش مطلوب‌تري از خود نشان خواهد داد.
اما وقتي كاهش در ذخاير روي آب يا در كشورهايي كه داده‌هاي آنها مبهم و غيرشفاف است اتفاق مي‌افتد، حساب كردن روي آن دشوار خواهد شد. از اين رو تاجران نفتي و صندوق‌هاي پوشش ريسك منتظر داده‌هايي از تاسيسات انباره‌يي نفت هستند كه به راحتي قابل رصد باشد و تغييرات ذخاير را به صورت معناداري نشان دهد. يكي ديگر از فاكتورهايي كه به نظر تحليلگران ناديده گرفته شده است، افزايش معمول ذخاير نفت در 3ماهه نخست سال است. به‌طور معمول 3ماهه نخست هر سال بازه زماني است كه پالايشگاه‌ها وارد دوران تعمير و نگهداري خود مي‌شوند و پالايش نفت‌خام را متوقف مي‌كنند. نكته تامل‌برانگيز اين است كه امسال اين افزايش ذخاير بسيار كمتر از حد معمول خود بوده است.
ممكن است ثابت شود، كاهش اخير قيمت نفت موقتي بوده اما اين نكته را بايد در نظر گرفت كه بدبيني بازار آنچنان بي‌جا هم نيست چراكه نگراني‌هاي قابل توجهي در زمينه رفتار اوپك وجود دارد كه ممكن است در آينده مشكل‌آفرين باشد. مشكلاتي كه مي‌تواند ناشي از اعضاي كارتل يا از جانب رقباي بيروني آن ايجاد شود.
درحال حاضر اوپك تقريبا به تعهدات خود به صورت 100درصد پايبند بوده و احتمالا در نشست بعدي خود در ماه مه نيز به همين استراتژي پايبند خواهد ماند، قول و قراري كه نيازمند همراهي روسيه نيز هست. اما برخي شاهدان اين پرسش را مطرح مي‌كنند كه صبر و بردباري خود اوپكي‌ها تا كجا دوام دارد. به خصوص اگر توليد خارج از اين كارتل به افزايش خود ادامه دهد و منجر به فشار بيشتر روي قيمتها شود.
در سال جديد، افزايش توليد نفت شيل ايالات‌متحده فراتر از انتظارات بوده و اوپك هنوز نتوانسته است تكليف خود را با چالش درازمدت اين منبع جديد عرضه نفت مشخص كند. اين درحالي است كه توليد نفت شيل با توجه به پيشرفت‌هاي تكنولوژيكي و فاينانس‌هاي جذاب بيش از پيش رو به توسعه است.
براساس تخمين‌هاي صورت گرفته توسط دولت ايالات‌متحده، توليد نفت‌خام اين كشور در ماه مه به بالاترين سطح خود در يك سال اخير رسيده و مرز 9ميليون بشكه در روز را رد كرده است. اين تحليل دولتي پيش‌بيني مي‌كند در صورتي كه قيمتها در سطح فعلي باقي بماند، توليد نفت اين كشور تا سال 2018 به صورت ميانگين با افزايش يك ميليون بشكهيي نيز مواجه خواهد شد.
درحالي كه اوپكي‌ها براي اطمينان‌بخشي به تاجران نفتي و صندوق‌هاي پوشش ريسك تحت فشار هستند سث كلينمن، تحليلگر بانك سرمايه‌گذاري سيتي‌گروپ عنوان مي‌كند كه با وجود تداوم نااطميناني‌ها، فعالان بازار بايد به دوره كوتاه‌مدت ايمان داشته باشند. كلينمن مي‌گويد:«تخليه ذخاير از چنين حجمي همواره فرآيندي شلخته و نامنظم بوده است اما اين اتفاق درحال رخ دادن است و شكي در آن نيست».
