آينده روابط اقتصادی ایران و اتحاديه اروپا
شهداد شعباني: بايد از ورود به چالش جديد فرار كنيم
اقتصاد گردان - الهام آبايي: اقتصاد جهاني با ورود ترامپ به عرصه سياست با سوال‌هاي متعددي مواجه شد. سياست‌هاي رييس‌جمهور جديد امريكا كه در نظر دارد بيشتر بر اقتصاد داخلي تمركز پيدا كند، نشان مي‌دهد با شركاي تجاري پيشين، كشورش هم رويكردهاي جديدي را اتخاذ خواهد كرد.
هر چند تحليلگران بر اين باورند كه ترامپ پس از مدتي در رويكرد تند خود بازنگري خواهد كرد اما از نخستين اقدامات او در مدت كوتاهي كه روي كار آمده است به خوبي مي‌توان دريافت كه معادلات اقتصاد جهان مانند پيش نخواهد بود. آغاز جنگ تجاري با چين در پي وضع تعرفه 200درصدي بر برخي اقلام چيني، ايجاد ديوار بين امريكا و مكزيك و رويكرد زاويه‌دار ترامپ نسبت به اتحاديه اروپا همه سياست‌هايي است كه نشان مي‌دهد، امريكا به عنوان قدرت برتر اقتصاد جهاني آينده متفاوتي را براي بازار رقم خواهد زد. در اين ميان تحليل روابط اقتصادي ايران در پي سياست‌هاي دولت جديد امريكا هم پيچيده‌تر شده است.
شانس كم ايران براي جذب سرمايه
در شرايطي كه پس از برجام، هيات‌هاي تجاري متعددي وارد كشور شد و انتظار آن مي‌رفت كه ايران بتواند روابط اقتصادي جديدي با اتحاديه اروپا رقم بزند شاهد بوديم كه اين رفت و آمدهاي هيات‌هاي تجاري كمتر به قرارداد و ورود سرمايه منجر شد. ترديد سرمايه‌گذاران اروپايي از ورود به بازار ايران دو دليل عمده داشت. نخست نگراني از وضعيت اقتصاد داخلي ايران، ديگر احساس خطر از جانب كاخ سفيد و ترس از دست دادن مهم‌ترين شريك تجاري اتحاديه اروپا. اما درحالي ايران سال 95 را با ثبات اقتصادي بيشتر و عملكردي قوي‌تر سپري كرد كه ورود ترامپ به عرصه سياست، ترديد اتحاديه اروپا را براي ورود به بازار ايران تشديد كرد. حال با وجود برگزيت و تضعيف اتحاديه اروپا، ريسك سرمايه‌گذاري در ايران براي اروپايي‌ها بيش از پيش افزايش يافته است.
در همين خصوص شهداد شعباني، كارشناس اقتصادي بر اين باور است كه شانس ايران براي جذب سرمايه‌گذاري بيش از پيش كاهش يافته است. شعباني در گفت‌وگو با «تعادل» با بيان اينكه درحال حاضر شرايط ايران براي جذب سرمايه چندان خوب نيست، اظهار كرد:«وقتي سرمايه‌گذار مي‌خواهد وارد كشوري شود، بررسي مي‌كند كه آيا سرمايه او در منطقه امني قرار مي‌گيرد يا خير. اگر سرمايه در منطقه امن قرار نگيرد، سرمايه‌گذار هم ريسك نمي‌كند. وقتي شرايط ايران از لحاظ داخلي از ثبات در رويه‌ها و سياست‌ها برخوردار نباشد و انسجام داخلي براي برخورد با سرمايه‌گذار اعم از ايراني و غيرايراني را نداشته باشيم، نمي‌توان آينده سرمايه‌گذاري در ايران را چندان مثبت ديد.» وي با اشاره به رويكرد جديد امريكا درخصوص اتحاديه اروپا و اثر آن بر جذب سرمايه در ايران توضيح داد:«وقتي در مورد اتحاديه اروپا صحبت مي‌كنيم در مورد يك پازل از سرمايه‌گذاري در دنيا حرف مي‌زنيم. اين كشورها ضمن اينكه با هم در گرفتن بازارها رقابت دارند، مشترك‌المنافع هستند. اين كشورها در پشت پرده با هم تعاملات زيادي دارند و تقسيم بازار بين خود را با توافقات دقيقي به انجام مي‌رسانند. بنابراين غول اقتصادي مثل امريكا كه همه كشورهاي اروپايي نمي‌خواهند بازار خود را در آنجا از دست دهند، مي‌تواند تاثير زيادي در روابط اقتصادي ايران با اتحاديه اروپا داشته باشد.»
كارشكني‌هاي منطقه‌اي براي ورود سرمايه
شعباني با بيان اينكه فشارهاي بين‌المللي براي اينكه سرمايه‌ها به سمت ايران سوق پيدا نكند حاكم است، اظهار كرد:«بايد توجه داشت كه كشورهاي منطقه تمايل چنداني به ورود سرمايه‌ها به ايران ندارند به اين دليل كه توسعه ايران به معناي محدود شدن بازار آنهاست. شرايط بين‌المللي و داخلي به طور كلي فضاي خوبي براي سرمايه‌گذاري در ايران ايجاد نمي‌كند.»
وي افزود:«در ابتدا خوش‌بين بوديم كه سرمايه‌گذاري با همان درايت خوبي كه در تيم هسته‌يي ديديم پس از برجام به صورت جدي دنبال شود. اما متاسفانه تغيير سياسي در امريكا همچنين عدم استفاده از فرصتي كه پس از برجام ايجاد شد، باعث شد نتوانيم در حوزه سرمايه‌گذاري پيشرفتي ببينيم. در عين حال انتخاب ترامپ به عنوان رياست جمهور امريكا امكان موفقيت ايران در سرمايه‌گذاري خارجي را تضعيف كرد.»
اين كارشناس اقتصادي در ادامه به تحليل رويكرد آتي ترامپ در روابط بين‌الملل پرداخت و گفت: «ترامپ قبل از اينكه يك سياستمدار باشد يك بازرگان است. يك بازرگان به خوبي به دو اصل اعتقاد دارد. اصل اول آرامش است. يك بازرگان مي‌داند كه امكان حيات او در صورت فروش خواهد بود. بنابراين ارزش آرامش را درك مي‌كند و به اين موضوع واقف است كه اگر بازار آرامش داشته باشد، فروش افزايش خواهد يافت. اصل دوم اين است كه بازرگان ارزش تعامل در برخورد با محيط پيراموني خود را مي‌داند. به عبارت ديگر يك بازرگان مي‌داند هر چيزي قيمتي دارد كه مي‌توان روي آن قيمت مذاكره كرد و به توافق رسيد.» شعباني افزود:«اين دو اصل موجب مي‌شود كه ترامپ متوجه اين موضوع باشد بايد در بازارهايي كه در آن حضور دارد، آرامش و تعامل برقرار كند تا بتواند فروش داشته باشد. در اين صورت پيش‌بيني مي‌شود، حرف‌هاي شديدي كه مي‌زند در عمل اتفاق نيفتد. در غير اين صورت ما ممكن است در شرايط جهاني دچار تلاطم جديدي شويم.»
فرار از چالش جديد
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه بايد تلاش كنيم درحال حاضر دچار تحولات جديد نشويم، اظهار كرد: «بايد تا مي‌توانيم از ورود به چالش فرار كنيم. هر چه چالش در يك سرزمين بيشتر باشد امكان استفاده از ديگران براي توسعه آن سرزمين كمتر است. به اين دليل كه سرزمين ناامن داوطلبي براي سرمايه‌گذاري هم نخواهد داشت.»
شعباني تصريح كرد:«مهم‌ترين وظيفه دولتمردان ما در شرايط كنوني اين است كه جامعه را با درايت به سمت آرامش ببرند و هر پديده‌يي كه موجب از بين رفتن اين آرامش مي‌شود، مديريت كنند تا بتوانيم از تنش‌ها عبور كنيم. خوشبختانه در برخي حوزه‌ها توانسته‌ايم خوب عمل كنيم اما در برخي زمينه‌ها خير.»
وي با اشاره به اهميت آرامش در روابط بين‌الملل براي پيشبرد اهداف اقتصادي تصريح كرد:«حركت به سمت تحريك جوامع بين‌المللي همواره براي ما مضر بوده و ما را به شرايط سخت‌تري برده است. بنابراين بهتر است از تجارب پيشين استفاده كنيم تا ايران را به عنوان كشوري ناامن در منطقه معرفي نكنيم. بازرگان كسي است كه با پول ديگران كار مي‌كند. زماني كه بتوانيم سرمايه‌هاي ديگران را بگيريم و مملكت را با سرمايه‌هاي آنها توسعه دهيم كه هم سود ببريم و هم سود برسانيم، مي‌توانيم بگوييم به مهارت رسيده‌ايم.» شعباني افزود:«موفقيت در بستر تجربه‌ها حاصل مي‌شود بنابراين بايد چرخه را به نوعي طي كنيم كه اشتباهات گذشته را تكرار نكنيم و هر روز بهتر عمل كنيم. در غير اين صورت مجبوريم با پول خودمان كار كنيم و توسعه ايجاد كنيم. بدترين نوع سرمايه‌گذاري هم اين است كه با پول خودمان كار كنيم به اين دليل كه هر آسيب يا اشتباه در مورد سرمايه‌گذاري متوجه خودمان خواهد بود. درحالي كه اگر شريكي در سرمايه‌گذاري داشته باشيم هر اشتباهي در كار رخ دهد، بخشي از آن به سمت ما برخورد مي‌كند.»
دور از آسيب تلاطم قدرت‌ها
شعباني تصريح كرد:«هر چالش مي‌تواند فرصت‌ها را در پي اختلافات از ميان ببرد. اين خواست كشورهاي قدرتمند منطقه‌يي است كه ما از اين فرصت‌ها استفاده نكنيم. بنابراين بايد با آرامش به گونه‌يي رو به جلو حركت كنيم كه هيچ تنشي در محيط فعاليت ما ايجاد نشود. ما بايد خودمان را از آسيب‌هاي تلاطم بين قدرت‌ها دور نگه داريم و به آرامي به سمت توسعه كشور حركت كنيم. بسياري از كشورها علاقه‌مندند كه ما وارد چالش‌هاي جديد شويم و دوباره عقب بيفتيم بنابراين ما بايد از چنين اختلافاتي چه در سطح داخلي و چه در سطح بين‌المللي اجتناب كنيم.»
اين كارشناس اقتصادي افزود:«يك دولتمرد برجسته به آرامي به سمت نتايج تعيين شده، حركت مي‌كند و وقتي ديگران متوجه مي‌شوند كه به مقصد رسيده است. كاري كه امروز ترامپ انجام مي‌دهد، باعث شده تا دايما جامعه داخلي و بين‌المللي تحت تنش قرار گيرد و به زودي آسيب‌هاي ناشي از اين رويكرد را هم خود او و هم كشورش خواهد ديد.»
به نظر مي‌رسد، دولتمردان هم به موضوع اهميت آرامش در حفظ ثبات اقتصادي ايران به خوبي اشراف داشته‌اند. پرهيز از تنش‌هاي بين‌المللي بخشي از عملكرد دولت يازدهم در حوزه ديپلماسي بوده است. بنابراين مي‌توان گفت، دولت روحاني به خوبي به اهميت ثبات براي پيشبرد اهداف خود آگاه است. در اين بين بايد ديد رويكرد آتي ترامپ در سياست‌هاي بين‌الملل دچار تغييراتي خواهد شد يا خير. به طور قطع استمرار رويكرد وي در تنش‌آفريني در سطح بين‌المللي فضاي سرمايه‌گذاري را از ايران نيز خواهد گرفت. با اين حال اگر امريكا سر ناسازگاري با شركاي تجاري خود داشته باشد، قدرت‌هاي برتر اقتصادي در جست‌وجوي بازارهاي جديد قطعا به ايران هم روي خواهند آورد. در اين شرايط رويكرد ايران در برابر سرمايه‌گذاران و برقراري امنيت در اقتصاد داخلي است كه مي‌تواند آينده جديدي براي اقتصاد ايران در سطح بين‌الملل رقم بزند.
