چند نوع زمین و اراضی باتوجه به مباحث تاریخی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی ایران داریم؟

خبراقتصادی - تاریخ عبرت است و پند آموز و به دلیل عوامل موثر جغرافیایی، آب و هوایی، اجتماعی وسیاسی و اقتصادی، اکنون در زندگی ایرانیان، بیش از 28 نوع زمین و اراضی مختلف داریم. 

  

در ایران همیشه اراضی دارای اهمیت بسیار بوده و بهره داري و کشاورزی در ایران بیش از شش هزار سال است که قدمت دارد و زمین علاوه بر ارزش مادی، ارزش معنوی و اجتماعی داشته و به خصوص زمین و اراضی با کیفیت، دارای آب،  و حاصلخیز نقش بسیاری داشته است.

در طول تاریخ بسیاری از زمین ها تحت مالکیت شاه بوده و شاه اجازه استفاده را به خان و رعیت می داده و درمقاطعی، املاک خالصه شاهی به مردم واگذار شده و یا اراضی خان  و فئودال به رعیت واگذار شده است.  

همچنین بین زمین و آب و قنات و چشمه و رودخانه رابطه تنگاتنگ وجود داشته است. 

در ایران باستان تقسیم اراضی تابع مالکیت و بهره برداری بود و افراد برای عشیره و فامیل و قوم خود کار مي کردند.

ویس، استقرا درمحل ثابت و عدم تحرک آنها

نمان، خانواده به صورت پدرشاهی اداره میشد. 

ديهو، زمین داران دررأس هرم اجتماع قرار داشتند.

 در مذهب زرتشت، کسی ارزش داشت که زمین را زنده کند 

در دوره هخامنشیان کشت شمارشان یونجه بود و اصول ملوک الطوایفی، تيولداران بزرگ، تیول داران جز، خرده مالکان، دهخدايان، روستائیان، و...  در سراسر امپراطوری حاکم بود. 

در دوره اسلامی در نحوه مالکیت و بهره برداری اراضی تغییر حاصل شد، زمین های خراجي باید خراج می دادند.

زمین های عشری، املاک خالصه، اراضی صوافي، اقطاع، رقبی، ايغار، اراضی وقفی، درمغول، اينجو، زمین های دیوانی، زمین های شخصی، زمین های خالصه  و... شکل های مختلف زمین و نحوه مالکیت و بهره برداری را شامل می شد. 

در دوران مشروطیت برای اراضی، موات، مراتع، جنگل ها، اوقاف و... مطرح بوده است. 

در دوره رضا خان، وی مقرراتی وضع نمود، و به عمران اراضی، املاک، احداث و تعمير قنوات و دايرکردن و حاصلخیز کردن اراضی موات پرداخت. خشکانیدن باتلاق ها، و پيوستن روستاها بوسیله خطوط ارتباطی باشاهراها و... نیز دراین دوره مطرح بود تا باعث رشد تولید و بهره وری و عمران شود.  

 تقسیم اراضی و املاک خالصه به مردم دردستور کار قرار گرفت و اقداماتی با هدف عمران و توسعه و به منظور رفاه حال رعایا، بالا بردن سطح کشت و آبادی کشور انجام گرفت.

بسیاری از سران قاجار برای تثبیت موقعیت خود، یا زمین های خود را به رضاخان هدیه می دادند و یا برای آنکه دست رضاخان به آن نرسد، آن را وقف می کردند تا رضاخان نتواند مالک آن شود و به عنوان املاک خالصه شاهی نام بگیرد. 

در مقابل زمین ها و املاک و دارایی های بزرگی را رضاخان به برخی افراد می داد تا با دلجویی و ایجاد روابط و حمایت، قدرت خود را توسعه دهد و یا باعث تحول در یک منطقه شود و به حل مسائل آن منطقه کمک کند. 

 در برنامه انقلاب سفيدشاه و ملت که محمدرضا پهلوی اجرا کرد، اگرچه ساختار کشاورزی و بهره وری تولید ونظام روستا و کشاورزی و خان و رعیت را به هم زد و باعث مهاجرت از روستا به شهر شد و رعیت بدون پول  و ابزار تولید را آواره شهرها کرد. اما باعث توزیع زمین بین رعیت و کارگران شد و خرده مالکی و خرد شدن وریز شدن اراضی را موجب شد.

مسائل کشاورزی و نحوه بهره برداری و مالکیت سرلوحه این اصلاحات قرارگرفت.

در دوره انقلاب اسلامی و از سال 1357 نیز باتصويب اصل 45 قانون اساسی، و مطرح شدن موضوع انفال یک باردیگر نحوه مالکیت اراضی تغییرات کلی یافت.

و اراضی به شکل جنگل، مرتع، اراضی جنگلی، بیشه طبیعی، اراضی موات، شرایط تحجير واحيای این اراضی، حيازت و... مطرح شد. 

 واگذاری اراضی موات شهری و خارج شهر، ثبت و واگذاری اراضی مستحدت وساحلي، لایحه قانونی فروش خالصجات 1334 و تعريف اراضی خالصه دولتی وشاهي، اراضی مجهول المالک درمقررات ثبتی و تفاوت آن در قانون مدنی، اراضی مسلوب المنفعه، اراضی موقوفه خاص وعام، منصوص التولیه وبدون متولی، رعایت حریم انواع زمینها، اراضی دایر، زمینهای بایر، اراضی زراعی، باغات، اراضی بیابانی، باتلاقی وکويري و الحاق به کنوانسیون بیابان زدایی، اراضی عمومی و تفاوت آن با اراضی دولتی، اراضی منابع طبیعی، زمینهای متروک، اراضی شیب دار، اراضی پشت سدها، املاک و اراضی فاقد سند رسمي، که این تقسیم قانونی و مقنن برای هرکدام از اراضی تعریف خاص خود و قواعد مخصوص به خود را دارد.

 همانند اراضی اصلاحات ارضی و اراضی کشت موقت، اراضی شهرکهای صنعتی، اراضی مناطق آزاد تجاری، معادن و...

معرفی و مباحث حقوق کاربردی و تاریخچه هرکدام از این اراضی درکتاب بزرگ حقوق کاربردی املاک و اراضی و اراضی کاربردی در ایران تعریف، و تبیین مالکیت شده و شرایط واگذاری و بهره برداری آن آمده است و برنامه های حاضر و رفع اختلافات پنجاه ساله دولت و ملت در اراضی مشارکت مردم،  قانون مداری و واحدشدن متولی اراضی و... مورد توجه قرار گرفته است.