قطر: مقر دبیرخانه، روسیه: رئیس. ایران: پیشنهاد دهنده!

آذرجزایری: سنگ بنای تاسیس مجمع صادرکنندگان گاز، سال 85 و در جریان دیدار دبیر شورای امنیت وقت روسیه با مقام معظم رهبری و به پیشنهاد آیت الله خامنه ای، نهاده شد و در سال 88 با تاسیس این مجمع دبیرکلی آن به روسیه و مقردائمی دبیرخانه آن به قطر رسید. در این بین هنوزهم ایران سعی دارد تا سهم خود را به عنوان پیشنهاددهنده تاسیس چنین مجمعی به دست بیاورد و بر همین اساس وزیرنفت از تلاش برای نشستن بر مسند ریاست این مجمع در نشست آبان ماه سال آینده می گوید. الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا و عمان اعضای این مجمع را تشکیل می دهند.

از سال 88 تا کنون چهارده نشست وزاری عضو مجمع صادرکنندگان گاز برگزار شده اما این نشست ها بیشتر شبیه ضیافتی برای وزرای کشورهایی بوده که از نعمت گاز برخوردار بوده اند تا بیشتر شبیه نشستی در راستای تاثیرگذاری در بازار جهانی گاز. 

با اینحال وزیر نفت ایران این روزها از تلاش برای نشستن بر سمند ریاست این مجمع می گوید. در شرایطی که ریاست این مجمع دوساله تعیین و امکان تمدید آن دو سال دیگر در نظر گرفته شده آذرماه سال آینده دوران ریاست روس ها به سر می رسد.

درعین حال قراراست پانزدهمین نشست مجمع صادرکنندگان گاز در آبان سال آینده در تهران برگزار شود و با توجه به آنکه ریاست این نشست را وزیرنفت ایران بر عهده دارد تصرف جایگاه ریاست این مجمع دور از انتظار نیست.

دراین بین با وجود آنکه تا کنون چهارده نشست وزاری مجمع کشورهای صادرکننده گاز تشکیل شده اما این مجمع نتوانسته در این نشست ها نتیجه ای چون تاثیرگذاری در بازار گاز را به دست بیاورد. چراکه هر یک از کشورهای عضو علی رغم حضور در این مجمع سعی بر تک محور بودن دارند و تلاش برای رسیدن به اجماع واقعی صورت نگرفته است.

اگر اعضای اوپک پس از گذشت 50 سال از تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده نفت به جایی رسیده اند که برگزاری نشست های فصلی آنها به مهمانی های خودمانی و دید و بازدید مسوولان نفتی با هم بدل شده این روزها مجمع کشورهای صادرکننده گاز با وجود آنکه نوپاست و در حال گرفتن جانی تازه است به وضعیت اوپکی ها دچار شده و تنها جلساتی برگزار می شود تا مسوولان گازی کشورهای عضو دور هم بنشینند و از نقطه نظرات خود در خصوص بازار گاز بگویند و ضیافت به پایان برسد.

مجمع کشورهای صادرکننده گاز اگرچه با سیاست همسویی میان کشورهای گازی آغاز به کار کرد و قراربود این مجمع به بازار گاز سروسامانی جدی بدهد اما امروز بررسی عملکرد آنها بعد از گذشت این مدت نشان می دهد بازار گاز همان روشی را در پیش گرفته که در سالیان گذشته طی کرده است.البته تنها با کمی تفاوت؛ چراکه ظرف دو سه سال گذشته رقابت در بازار گاز آنچنان رونق گرفته که هر کشور گازی سعی دارد با کاهش قیمت صادرات گاز مشتریان را جذب خود کند و همین امر باعث کاهش چشمگیر قیمت گاز در بازارهای جهانی شده است.

در شرایطی که تمام فعالان بازار تاکید می کنند بازیگردانان آینده بازار گاز سه کشور روسیه،ایران و قطر خواهند بود و هر سه این کشورها نیز عضو این مجمع هستند اما بررسی ها به راحتی گواه این نکته است که این سه کشور بیش از دیگر کشورها با هم رقابت دارند و دو کشور روسیه و قطر هرکدام با کاهش قیمت گاز صادراتی خود سعی بر جذب مشتری های گازی دارند.

شاید به نوعی قطر را بتوان آغازگر این نوع نگرش در بازار گاز معرفی کرد.چراکه این کشور به دلیل برداشت روز افزون از میدان مشترک گازی با ایران به شدت در پی جذب مشتریان است و به همین دلیل برای اینکه گاز برروی دستانش نماند با کاهش قیمت گاز در تلاش است تا بازار را در اختیار خود قراردهد.

البته در این راه هم موفق بوده چراکه در حال حاضر این کشور توانسته بازار آسیای شرقی را به دست بگیرد و البته روسیه هم با تصرف بازار اروپا به خودنمایی در بازار گاز ادامه می دهد. در این بین بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اگر ایران تلاش داشته باشد تا همکاری میان اعضا را تقویت کند تا جاییکه تاثیرگذاری این مجمع در بازار جهانی گاز بیش از پیش شود و روزی به جایگاهی برسد که اوپک رسیده، راهی دشوار در پیش دارد چرا که متقاعد کردن قطر و روسیه برای یک همکاری مشترک در شرایطی که مشتریان خود را دارند کاری دشوار به نظر می رسد.

بنابراین به نظر می رسد مجمع کشورهای صادرکننده گاز که با هدف همسویی میان کشورهای صادرکننده پا گرفته است چندان هم نتوانسته اعضای خود را پایبند کند و این روزها این اعضا هم همانند اوپکی ها با زیرپا گذاشتن باورها و تعهدات مشترک در مجمع در تلاشند تا راه خود را هموار سازند.

دراین بین در نشست اخیر مجمع کشورهای صادرکننده گاز هم علی رغم اینکه بر تعیین قیمت واحد برای گاز تاکید شده اما به نظر می رسد هیچ یک از مسوولان حاضر در این نشست علاقه ای برای تثبیت چنین رقمی نشان نداده اند.چراکه چهار سال از زمانیکه این اعضا در اولین نشست بر تعیین قیمتی واحد بر مبنای قیمت نفت خام و یا روشی ابتکاری تاکید کرده بودند می گذرد و هنوز هم در نشست هایی که بیشتر شبیه ضیافت های مسوولان رده بالای کشورهای عضو است بر آن بدون نتیجه تاکید می شود.

به نظر می رسد کشورهایی چون قطر و روسیه علی رغم آنکه بر تعیین قیمتی واحد اصرار می کنند در پشت پرده از این وضعیت نابسامان بازار گاز بهره برداری لازم را می کنند و علاقه ای به اجرایی شدن آن ندارند.

اگر اوپک پس از 50 سالگی به جایی رسیده که اعضای آن به هرمیزان که دوست داشته باشند نفت عرضه می کنند و به تاکیدات این سازمان اهمیت نمی دهند این روزها با وجود نوپا بودن مجمع کشورهای صادرکننده گاز وضعیت در این مجمع همانگونه است که اوپک پس از 50 سال به آن رسیده است.

به هرحال به نظر می رسد اهداف این مجمع باید مورد بررسی مجدد قرار بگیرد تا مشخص شود تشکیل این مجمع به منظور تصمیمات اجرایی و ایجاد ثبات در بازار گاز است یا تاکید مقامات آن بر بررسی بازار و تاکید بر رویاهایی که رنگ واقعیت به خود نمی گیرد.

دراین میان باید به جایی رسید که از تکرار وقایعی چون درخواست پاکستان ازایران برای کاهش قیمت گاز به دلیل ارزان تر خریدن آن از ترکمنستان پایان داد.اگرچه این اتفاق برای ایران افتاده اما تکرارآن در بازار برای رقبای دیگر دور از انتظار نیست اما اگر اعضای این مجمع به اتحادی واقعی دست یابند و قیمت گاز به ثباتی جدی برسد قطعا می توان رقابتی سالم در بازار را شاهد بود. رقابتی که این روزها بوی سیاسی کاری به خود گرفته و تنها این مصرف کنندگان هستند که از این آب گل آلود به نفع خود ماهی می گیرند. 

هم اکنون سالی یک بار اجلاس وزیران، سالی دو بار اجلاس هیئت اجرایی و برحسب نیاز جلسه های گروه های کارشناسی مجمع جی یی سی اف تشکیل می شود.

اعضای مجمع صادرکنندگان گاز 42 درصد از تولید گاز جهان، 70 درصد از ذخایر گازی جهان، 38 درصد از انتقال گاز با خط لوله و 85 درصد از تجارت گاز طبیعی مایع شده (ال ان جی) را در اختیار دارند.