گزارش اویل پرایس
بازار نفت نباید نگران ورود ایران باشد
پس از امضای تفاهم هسته‌ای بین ایران و غرب در لوزان سوئیس گزارشهای رسانه‌های بین‌المللی افزایش یافته که پیش‌بینی میکنند با سرازیر شدن نفت ایران به بازار جهانی در اواخر سال جاری، این بازار دچار شوک خواهد شد.
خبر اقتصادی - اما ابعاد واقع‌گرایانه این افزایش ناگهانی در صادرات نفت ایران چه خواهند بود؟
به گزارش ایسنا، ذخایر نفتی اثبات شده بسیار زیادی در ایران وجود دارد. براساس اعلام نشریه نفت و گاز، میادین نفتی ایران حاوی 157 میلیارد بشکه نفت و 33 تریلیون و 800 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی هستند که به ترتیب 10 و 17 درصد کل ذخایر نفت جهان را تشکیل می‌دهند.
اما به رغم این ذخایر قابل‌توجه صادرات ایران محدود است. براساس تحریمهای اقتصادی غرب فروش نفت ایران به آمریکا در سال 2012 و یک سال بعد به اتحادیه اروپا متوقف شد. به علاوه گروه بین‌المللی بیمه نفتکش‌ها که مالکان کشتی‌ها را بیمه دریایی می‌کند تحریمهایی را علیه نفتکشهای حامل نفت ایران اعمال کرد که تاثیر منفی زیادی روی صادرات نفت ایران به کشور‌های آسیایی داشت.
هند، ژاپن و کره جنوبی راه های جایگزینی را برای بیمه نفتکش‌ها پیدا کردند. این کشور‌ها تضمین‌های دولتی برای نفتکشهای حامل نفت ایران صادر کردند، اما حتی این اقدامات نیز نتوانست صادرات نفت ایران را به سطح قبل از تحریم‌ها بازگرداند.
ایران قبل از تحریم‌ها روزانه بیش از چهار میلیون بشکه نفت تولید و حدود 2.5 میلیون بشکه صادر می‌کرد. صادرات نفت ایران امروز با بیش از 50 درصد کاهش به روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه تنزل کرده است. تولید نفت ایران نیز به روزانه دو میلیون و 900 هزار بشکه رسیده است. ایران نهایت تلاش خود را برای حفظ حضور در بازارهای جهانی انجام می‌دهد و در تلاش است تا شکاف‌های ایجاد شده در صنعت نفت پس از سال‌ها تحریم را پر کند.
باید توجه داشت که بیشتر ذخایر نفتی ایران مدت‌ها قبل کشف شده‌اند. آمارها نشان می‌دهند حدود 80 درصد ذخایر اثبات شده ایران قبل از سال 1965 شناسایی شده‌اند. بسیاری از میادین نفتی ایران پس از چند دهه بهره‌برداری خالی شده‌اند و تولید در آنجا به سرعت کاهش یافته است.
براساس اعلام نشریه نفت و گاز عربی، میادین نفتی ایران به طور طبیعی هشت الی 11 درصد کاهش پیدا میکنند که آمار نسبتا بالایی است در حالیکه نرخ احیای این میادین 20 الی 25 درصد است که آمار پایینی محسوب می‌شود. علاوه بر خالی شدن مداوم ظرفیت تولید نفت ایران، میادین کشف شده قبلی فاقد ابزارها و فناوری لازم برای تزریق خون تازه هستند. به رغم اعلام چند مورد توسعه و اکتشاف جدید، ایران از سال 2007 تاکنون هیچ میدان نفتی جدیدی را به بهره برداری نرسانده است.
باید توجه داشت که کارشناسان ایرانی در کنار شرکای چینی چندین میدان نفتی را توسعه می‌دهند، اما این فعالیت‌ها بسیار کندتر از چیزی است که از قبل برنامه‌ریزی شده بود.
میدان آزادگان که در سال 1999 کشف شد بین شش الی هفت میلیارد بشکه نفت دارد و بزرگ‌ترین اکتشاف نفتی ایران در 30 سال گذشته است. این میدان به دو بخش تقسیم می‌شود. شرکت نفتی CNPC چین در دو فاز در حال توسعه آزادگان شمالی است که مجموع تولید آن در نهایت 150 هزار بشکه در روز برآورد می‌شود. گمان می‌رود فاز اول این میدان امسال یا سال آینده با هزینه یک میلیارد و 800 میلیون دلار به بهره‌برداری برسد.
اما شرکت چینی که در دوران تحریم‌ها از ایران خارج نشد، با انتقادات مسئولان ایرانی مواجه شده است.
سال گذشته شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که در حال لغو قراردادهای خود با شرکت CNPC به دلیل تاخیر مداوم در پروژه‌ها است، چرا که این شرکت تنها هفت حلقه از 185 حلقه چاهی را که قرار بود حفاری کند تکمیل کرده است.
میدان یادآوران یکی دیگر از پروژه‌های بالادستی نوید‌بخش ایران با ذخایر سه میلیارد و 200 میلیون بشکه نفت قابل استخراج است. شرکت ساینوپک چین در پایان سال 2007 یک قرار‌داد بیع متقابل برای توسعه این میدان امضا کرد و متعهد به سرمایه‌گذاری دو میلیارد و 200 میلیون دلاری در آن شد. این میدان نفتی در سال 2013 روزانه 25 هزار بشکه نفت تولید کرد. برنامه‌های ایران ممکن است جسورانه به نظر برسد، اما تجربه CNPC که قرار‌دادش با تهران لغو شد، نشان می‌دهد که ممکن است محقق کردن تمام این برنامه‌ها حتی پس از لغو تحریم‌ها ممکن نباشد. اما باید این سوال را پرسید که چرا؟
قانون اساسی ایران مالکیت خارجی یا خصوصی منابع طبیعی را منع می‌کند.نشریه "نفت و گاز ورتیکال" می‌نویسد: قراردادهای مشارکت در تولید که بین بسیاری از پیمانکاران محبوب هستند نیز در ایران ممنوع است. ایران از قراردادهای بیع متقابل استفاده می‌کند که براساس آن دولت نفت را از شرکت توسعه‌دهنده میدان می‌خرد و به شرکتهای خارجی اجازه می‌دهد در پروژه‌های اکتشاف و توسعه از طریق شرکتهای تابعه شرکتهای دولتی ایران مشارکت کنند.
ایران با استفاده از درآمد حاصل از فروش مواد خام پول هزینه شده توسط پیمانکاران خارجی را می‌پردازد و نرخ پرداخت سالانه بر اساس یک درصد از قبل تعیین شده تولید در میادین و نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری‌ها پرداخت می‌شود. بنا به اعلام موسسه فکت گلوبال انرژی، نرخ بازگشت قراردادهای بیع متقابل بین 12 الی 17 درصد و دوره بازپرداخت پنج الی هفت سال است.
بنابراین یک نقطه ضعف مشخص در این قرار‌داد نبودن انعطاف در بازپرداخت هزینه‌ها است.
ایران در تلاش برای جذب سرمایه شرکتهای نفتی خارجی بیشتر در حال ارائه مدل جدیدی از قراردادهای نفتی موسوم به قرار‌داد نفتی ادغام شده است که مفاد آن شبیه قراردادهای مشارکت در تولید است.
براساس پیش‌نویس این قرار‌داد‌ها ایران سهمی از درآمد پروژه را به صورت اقساطی و زمانیکه تولید در یک میدان شروع شود، به شریک خارجی می‌پردازد. براساس اعلام نشریه تحقیقات اقتصادی خاورمیانه (میس) مفاد این قرار‌داد‌ها می‌تواند در طول پیشرفت پروژه تغییر کند. هدف از معرفی این قراردادهای جدید طولانی کردن مدت آنها به 20 الی 25 سال است که دو برابر زمان قراردادهای بیع متقابل است.
همچنین یک مانع سرراه هرگونه پیش‌بینی خوشبینانه درباره افزایش زودهنگام صادرات نفت ایران به بازارهای جهانی وجود دارد.
در وهله اول، آمریکا که تمایل دارد در بازیهای ژئوپلتیک خاورمیانه با کارت ایران بازی کند، بعید است زمانیکه تهران فروش مقادیر زیاد نفت در بازارهای بین‌المللی را شروع کند، از این مساله خوشحال شود. صادرات بیشتر نفت ایران ممکن است به بروز تردید‌های جدی درباره آینده پروژه‌های نفت شیل در آمریکا منجر شود.
دوم، بسیار مهم است که بدانیم ایران یکی از اعضای اوپک است و اگرچه همانند عراق و لیبی مجاز به فعالیت در خارج از سیستم سهمیه‌بندی تولید کنونی است، اما به محض اینکه تهران ظرفیت صادرات خود را افزایش دهد اوپک فورا وارد عمل شده و به این وضعیت واکنش نشان خواهد داد.
سوم، تفاهمی که در لوزان سوئیس حاصل شد بسیار گسترده نگارش شده و آمریکا فضای زیادی برای مانور دارد. امری که دولت اوباما و قبل از او جورج بوش بارها انجام داده‌اند.
