رشد 18 درصدي مبلغ چك هاي برگشتي در يكسال اخير

اقتصاد گردان  – محسن شمشيري: مقايسه متوسط ماهانه تعداد و مبلغ چك هاي مبادله اي و برگشتي و رمزدار 9 ماه اول سال 96 با كل سال 95 نشان مي دهد كه اگرچه تعداد چك هاي مبادله اي تقريبا ثابت بوده اما  مبلغ چك هاي مبادله اي در يكسال اخير رشد 17 درصدي داشته است و متاثر از اين رشد، متوسط مبلغ چك برگشتي نيز در يكسال اخير رشد 18.5 درصدي داشته است و البته مقايسه مبلغ چك هاي برگشتي در آذر 96 با آذر 95 نشان دهنده رشد 23 درصدي مبلغ چك هاي برگشتي در يكسال اخير بوده است.  همچنين اگرچه تعداد چك هاي رمزدار كاهش يافته اما رقم آن همچنان در حد سال گذشته است و از اين جهت مي توان كه جايگاه چك رمزدار همچنان با ثبات است. 

با وجود كاهش 12 درصدي تعداد چك هاي مبادله اي در يكسال اخير  در فاصله آذر 96 نسبت به آذر 95، و كاهش 14 درصدي تعداد برگشتي ها، مبلغ چك هاي برگشتي معادل 23.8 درصد افزايش داشته است. همچنين با وجود كاهش نسبت تعداد چك هاي برگشتي به  مبادله اي، نسبت مبلغ برگشتي ها به چك هاي مبادله اي 0.7 واحد درصد رشد كرده است. 

مقايسه آمارهاي تعداد و مبلغ چك هاي عادي مبادله اي و برگشتي آنها نشان مي دهد كه  از حدود 9.4میلیون فقره چک مبادله شده به مبلغ 624 هزار ميليارد ريال در طول آذر 96، نزدیک به 1.4میلیون فقره آن به مبلغ 135 هزار ميليارد ريال برگشت خورده است که نشان از رشد 23.8 درصدي رشد مبلغ چك هاي برگشتي نسبت به اذر 95 دارد.

اما تعداد چك هاي برگشتي از مبلغ 1.633 ميليون فقره در آذر 95 به 1.433 ميليون در آذر 96 رسيده كه كاهش 14 درصدي داشته است. تعداد چك هاي مبادله اي نيز در اين يكسال از 10.55 ميليون فقره به 9.4 ميليون كاهش يافته و 12.2 درصد كاهش داشته است. 

نسبت تعداد چك هاي برگشتي نيز از 15.5 درصد در آذر 95 به 15.3 درصد كاهش يافته و نسبت مبلغ چك هاي برگشتي به مبادله اي نيز از 20.9 درصد به 21.6 درصد رسيده و افزايش 0.7 درصدي داشته است. 

رشد 18 درصدي متوسط مبلغ چك برگشتي در يكسال 

 متوسط سالانه چك هاي برگشتي نيز نشان مي دهد كه تعداد چك برگشتي از متوسط هرماه 1.4 ميليون به 1.45 ميليون فقره افزايش يافته و مبلغ آن نيز از متوسط هر ماه از 113 هزار ميليارد ريال به 134 هزار ميليارد ريال رسيده و به طور متوسط معادل 18.5 درصد رشد كرده است. 

كاهش تعداد و تثبيت مبلغ چك هاي رمزدار دريكسال اخير 

در بخش چك هاي رمزدار نيز تعداد چك هاي رمزدار از 818 هزار فقره به مبلغ 956 هزار ميليارد ريال به تعداد 635 هزار فقره به مبلغ 944 هزار ميليارد ريال رسيده و از نظر تعداد 22.4 درصد كاهش و از نظر مبلغ معادل 1.28 درصد كمتر شده است. به عبارت ديگر، مجموع مبلغ چك هاي رمزدار تقريبا تغيير نداشته و كاهش اندكي داشته است. 

 متوسط ماهانه  تعداد چك رمزدار در سال 892 هزار به مبلغ 931 هزار ميليارد ريال بوده است كه در سال 96 به متوسط  650 هزار به مبلغ 950 هزار ميليارد ريال رسيده و از نظر تعداد كاهش اما از نظر مبلغ تقريبا تغييري نداشته است. 

رشد 17 درصدي مبلغ چك هاي مبادله اي در يكسال اخير

متوسط تعداد چك هاي مبادله اي در سال 95 معادل 9.4 ميليون فقره در ماه بوده است و مبلغ چك هاي مبادله اي به طور متوسط هرماه معادل 511 هزار ميليارد ريال بوده است اما در سال 96 به طور متوسط ماهانه بيش از  9.4 ميليون فقره بوده و تقريبا فرقي نكرده اما از نظر مبلغ به متوسط بيش از 600 هزار ميليارد رسيده و تقريبا معادل 17 درصد رشد كرده است. 

 مقايسه يك ماهه آذر 96 

برمبنای نتایج سامانه چکاوک  در آذرماه سال ۱۳۹۶ سهم ارزشی چک‌های برگشتی نسبت به آبان ماه سال جاری کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است همچنین سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به آبان ماه سال جاری و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.

در آذر‌ماه سال ۱۳۹۶ درکل کشور حدود ۹.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۶۲۵ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر ۱.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۱۳۵هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است.

 به این ترتیب در کل کشور، ۱۵.۳ درصد از تعداد و ۲۱.۶ درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌ای آذر‌ماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است .

مبلغ چك رمزدار دو برابر  چك عادي 

درکل کشور حدود 8.6 ميليون فقره چک وصول شد که از اين تعـداد حدود ٨ ميليون فقره چک عادي و بالغ بر ٦00 هزار فقره چک رمزدار بوده است. بر ايـن اسـاس درکل کشور 92.7درصد از کل تعداد چك هاي وصولي، چـک عـادي و 7.3درصـد چـک رمـزداربوده است . همچنين  مبلغي بالغ بر١42.5 هزار ميليارد تومان چک وصـول شد که حدود ٤9 هزار ميليارد تومان چک عـادي و بـالغ بـر 93.6هـزار ميليـارد تومان چـک رمـزدار ميباشد. به عبارتي در کل کشور 34.4 درصد از کل مبلغ چك هاي وصـولي، چـک عـادي و 65.6درصد چک رمزدار بوده است .

يك سوم تعداد چك ها در تهران 

درتهران نيز حدود ۳.۳میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ۳۷۲ هزار میلیارد ریال مبادله شد که از این تعداد، بالغ بر ۴۷۸ هزار فقره چک به ارزشی حدود ۷۵ هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است. به این ترتیب، ۱۴.۶ درصد از تعداد و ۲۰.۱ درصد از ارزش کل چک‌های مبادله‌ای آذر‌ماه سال جاری در تهران را چک‌های برگشتی تشکیل می‌دهد که سهم ارزشی این چک‌ها نسبت به ماه قبل کاهش و نسبت به آذر‌ماه سال گذشته افزایش یافته است. سهم تعدادی چک‌های برگشتی نیز نسبت به ماه قبل و آذر ماه سال گذشته کاهش داشته است.

اين آمارهاي مبادله  و برگشتي  در تهران در مقايسه با آمار تعداد و ارزش مبادله و برگشتي كشور نشان مي دهد كه  بيش از يك سوم تعداد و بيش از نيمي از مبلغ چك هاي مبادله شده كل كشور در تهران انجام شده و سهم تهران از برگشتي ها معادل بيش از يك سوم تعداد و بيش از نيمي از مبلغ چك هاي برگشتي كل كشور بوده است. 

96 درصد ارزش برگشتي حاصل كسري موجودي 

بر طبق آمار موجود، بخش عمده‌ای از چک‌ها به دلیل فقدان یا کسری موجودی برگشت داده شده است، به‌طوری‌که در آذر‌ماه سال جاری در کل کشور ۹۷.۱ درصد از تعداد و ۹۵.۸ درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است.

در آذر ماه سال جاری در استان تهران ۹۶.۴ درصد از تعداد و ۹۵.۴ درصد از ارزش کل چک های برگشتی به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است. علی‌رغم پیشرفت بانکداری الکترونیک در روش‌های نوین پرداخت چک به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم مبادلات همواره نقش خود را در تسویه حساب‌های خرد و کلان حفظ نموده است. اگر چه طی دو دهه اخیر به دلیل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، ابزارهای پرداخت الکترونیکی به ‌مرور زمان جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی نظیر اسکناس و مسکوک شد. اما به دلیل اهمیت کارکرد و امتیاز چک و به‌خصوص جایگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، این ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.

مكنا و صياد 

بانک مرکزی در راستای شفاف سازی و مقاوم‌سازی اقتصاد، علاوه بر تکمیل زیرساخت پردازش و پذیرش الکترونیکی چک، پیاده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتی مرتبط نظیر سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌چک (صیاد) را با هدف ایجاد زمینه و امکان نظارت مؤثر بر سازوکار صدور دسته چک در دستور کار قرار داده است.

با رونمایی از سامانه صیاد عملا گام اجرایی برای پیاده‌سازی سامانه یکپارچه چک درکشور برداشته شد. با راه‌اندازی این سیستم، بانک مرکزی موفق به صدور چک‌های یکپارچه می‌شود و همچنین اطلاعات چک به‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم سبب منحصر به فرد بودن چک و آنلاین بودن آن، بدون در نظر گرفتن بانک صادر‌کننده می‌شود. سامانه‌ای که چهار هدف «ارتقای ضریب امنیتی و اعتباربخشی به برگه چک»، «استانداردسازی جانمایی مورد نوشتاری و کاهش عملیات تصدی‌گری»، «بررسی‌صلاحیت‌دارنده دسته‌چک از طریق سامانه‌های اعتبارسنجی بانک مرکزی» و«ایجاد شفافیت اطلاعاتی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های ناشی از تبانی شعب در صدور دسته‌چک» را دنبال می‌کند.

انتظار می رود که با تکمیل و راه‌اندازی سامانه مزبور راهکاری برای کاهش چک‌های برگشتی ایجاد شود و سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یابد.

افزايش مبلغ چك هاي برگشتي

در آذر مــاه ١٣٩٦، درکــل کشــور حــدود 1.4 ميليــون فقــره چــک بــه مبلغــي بــالغ بــر 13.5 هزارميليارد تومان برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 3 درصد کاهش و از نظر مبلغ 2.6 درصد كاهش نشان مي دهد 

در ماه مورد گـزارش، در اسـتان تهـران حـدود 478 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر 7.5 هزار ميليارد تومان برگشت داده شد. در کـل کشـور ٤3/١٥ درصـد از کـل تعـداد چك هاي مبادلـه اي و 21.6 درصد از کل مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت داده شده است.در استان تهران 14.6درصد از کل تعداد چك هاي مبادله اي و 20.1 درصد از کل مبلغ چك هاي مبادله اي برگشت داده شده است.

چك هاي برگشتي به تفکيک علل

در آذر مـاه ١٣٩٦ درکـل کشـور بـالغ بـر 1.4ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر ١٣ هزار ميليارد تومان به دلايل کسري يا فقدان موجودي برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد 97درصد و از نظر مبلغ 96درصد از کل چك هاي برگشـتي بـه دلايـل کسري يا فقدان موجودي بوده است.

در ماه مورد گزارش، در استان تهـران بـالغ بـر ٤61 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر7.2 هزار ميليارد تومان به دلايل کسري يا فقدان موجـودي برگشـت داده شـده اسـت. در واقـع دراستان تهران از نظر تعداد 96 درصد و از نظر مبلغ 95 درصد از کـل چك هاي برگشـتي بـه دلايل کسري يا فقدان موجودي بوده است 

وصول رمزدارها 

درکل کشور بالغ بـر ٦٣0 هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـي بـالغ بـر 93.6 هزار ميليارد تومان وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتيـب 0.9درصد و 16درصد کاهش داشته است . در اسـتان تهـران حـدود ٢٢7 هـزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـي حدود 64.1 هزار ميليارد تومان وصول شد.

در مــاه مــذکور 49.6درصــد از تعــداد چك هاي رمــزدار وصــولي در ســه اســتان تهران (36 درصد)، خراسان رضوي (3.6 درصد) و اصفهان (3.9درصد) وصول شده است کـه بيشترين سهم را در مقايسه با ساير استانها دارا بوده اند.

همچنـين بـه لحـاظ مبلـغ76 درصـد از مبـالغ چك هاي فـوق در استان هاي تهـران 68.5 درصـد، خراســان رضــوي 3.6 درصــد و اصـفهان 3.9درصــد وصــول شده اســت