بازار سه نرخي ارز مبادله اي، مداخله اي و آزاد؛ عرضه ارز مداخله‌ای با نرخ زير 4010 تومان

اقتصاد گردان  – محسن شمشيري: روز چهارشنبه 19 مهر 96  نرخ رسمی 10 ارز کاهش و 22 ارز افزایش یافته و نرخ 7 ارز هم تغییری نداشت و براين اساس، نرخ رسمی دلار با 2 ریال کاهش 34115 ریال ، پوند با 132 ریال افزایش 45034 ریال و یورو با 154 ریال رشد قیمت 40302 ریال ارزش‌گذاری شد.

در بازار ارز نيز نرخ دلار در محدوده 4007 تا 4050 تومان در نوسان بود كه دليل آن فروش همزمان تعدادي از صرافي هاي وابسته به بانك مركزي در كنار ساير صرافي ها  بود كه دلار مبادله اي با نرخ زير 4010 تومان را عرضه مي كردند و جلوي اين صرافي ها صف تشكيل شده بود. در حالي كه ساير صرافي ها دلار را بين 4010 تا 4050 تومان معامله مي كردند. اين موضوع باعث شده بود كه تعدادي از صرافي ها به دليل مداخله بانك مركزي، از اعلام نرخ و خريد و فروش خودداري كنند تا نبض بازار و ميزان عرضه و تقاضا و نرخ تعادلي بازار آزاد به تدريج مشخص شود تا صرافي ها متوجه شوند كه با چه نرخي بايد بخرند و بفروشند. 

همچنین صرافي ها هر یورو را  4875 تومان و هر پوند 5350 تومان، درهم امارات 1120 تومان و ليرتركيه  را 1135 تومان فروختند. 

در بازار طلا نيز هر اونس جهاني به 1289 دلار رسيده و روند نزولي به خود گرفت و هر گرم طلای ۱۸ عیار در بازار آزاد با ۶۹ تومان افزایش ۱۲۴ هزار و ۳۹۰ تومان ارزش‌گذاری شد. هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید با ۷۰ تومان افزایش یک میلیون و ۳۰۷ هزار تومان دادوستد شد.همچنین هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم با یک هزار و ۲۸۰ تومان افت یک میلیون و ۲۵۵ هزار تومان ارزش‌گذاری شد. نیم سکه بهار آزادی شاهد رشد ۲۱۰ تومانی بود و ۶۶۸ هزار تومان معامله شد.ربع سکه بهار آزادی نیز با افت یک هزار و ۶۰ تومانی ۳۹۳ هزار تومان و هر قطعه سکه گرمی نیز با ۱۷۰ تومان افزایش، ۲۵۵ هزارتومان بود.

دلار مداخله اي زير 4010 تومان 

برخی صرافی‌ها ازروز چهارشنبه 19 مهر اقدام به عرضه ارز مداخله‌ای بانک مرکزی کردند و در خیابان فردوسی نرخ فروش ارز را به 4007 تا 4009 تومان کاهش دادند. این کاهش به واسطه عرضه ارز مداخله‌ای بانک مرکزی از طریق این صرافی‌هاست كه موجب شکل‌گیری صف در مقابل این صرافی‌ها شد. بقيه صرافی‌ها نيز در دامنه قیمتی دلار آزاد را 4030 تا 4050 تومان معامله كردند. 

يكي از فعالان بازار ارز در اين زمينه گفت: بانک مرکزی معمولا با هدف مدیریت بازار ارز و جلوگیری از التهاب و حباب قیمتی، ارز مداخله‌ای را از طریق صرافی‌ها و صرافی‌های بانک‌ها عرضه می‌کند و از آنجا كه روز سه شنبه بسیاری از صرافی‌ها از فروش دلار خودداری  و فقط خریدار ارز بودند و اين موضوع موجب بروز مشکلات برای برخی متقاضیان واقعی ارز شده بود، در نتيجه بانك مركزي اقدام به عرضه  ارز  به نرخ پايين تر از 4010 تومان كرده است. 

با وجودی که نرخ دلار در چهار سال گذشته ثباتی نسبی را تجربه کرد؛ اما دو ماهی است که نوسانات آن روندی افزایشی داشته و حتی نرخ دلار در بازار در روز های گذشته به حدود چهار هزار و ۶۵ تومان هم رسید. موج افزایش قیمت ها این روزها بر تب و تاب بازار افزود و این امر باعث شد که حتی صف های خرید از صبح ديروز در مقابل برخی از صرافی ها تشکیل شود؛ البته این در حالی بود که صرافی های بزرگ بازار از روز های گذشته رغبت کمتری به خرید دلار نشان می دادند.

روز گذشته، صرافان خریدوفروش را در بازار به کمترین سطح ممکن کاهش داده بودند و برای معاملات خود بی گدار به آب نمی زدند.اما دخالت بانك مركزي و عرضه ارز با نرخ پايين تر باعث شد كه جلوي اين صرافي ها صف تشكيل شود. 

یک مقام مسوول در بانک مرکزی در پاسخ به این پرسش که آیا بانک مرکزی برای کنترل نرخ ها در بازار ارز برنامه ای را در دستور کار دارد یا خیر؟ اظهارداشت: بانک مرکزی از صبح  چهارشنبه اقدامات خود را برای بهبود وضعیت این بازار آغاز کرده است.

صرافان بازار نیز می گویند بانک مرکزی اقدام به عرضه دلار در بازار ارز کرده است و همین امر باعث شد تا قیمت ها که صبح با روند صعودی مواجه شده بود دوباره نزولی شود.بانک مرکزی دلار را با نرخ چهار هزار و ۸ تومان در بازار عرضه می کند و  همین افزایش عرضه باعث کاهش نرخ ها در این بازار شده است.

 البته رییس کل بانک مرکزی روز گذشته در واکنش به نوسانات روزهای اخیر بازار ارز گفته بود: ارزهای مختلف در دنیا نوساناتی دارند و چیز عجیبی نیست و حتی قوی ترین ارزها هم دچار نوسان نرخ برابری با ارزهای دیگر می شوند.

وی با بیان اینکه، واقعیت های اقتصادی در هر کشوری شرایطی را اقتضا می کند و چیزی نیست که بشود با دستور آن را در یک شرایط خاص و ثابت نگه داشت، تصریح کرد: اصولا این برابری و متعادل بودن بازار ارزی در فضاهایی باثبات و قابل اتکا باقی می ماند که شرایط بر مبنای واقعیت ها باشد و عرضه و تقاضا نرخ را تعیین کند.بانک مرکزی نسبت به نوسان نرخ ارز بی تفاوت نیست و وظیفه دارد که از نوسانات هیجانی بازار ارز جلوگیری کند و اگر بانک مرکزی مداخله کند، ممکن است به شکل موقت بشود بازار را کنترل کرد، اما شرایط باز به همان شرایط قبل برمی گردد و این امر بازار را از پیش بینی پذیر شدن خارج می کند.

وی تاکید کرد: اگر بانک مرکزی وظیفه اش را درست انجام دهد، اخبار هیجانی تاثیری در بازار ایجاد نمی کند و باید سعی کنیم که این فضا را ایجاد کنیم. اوج تاثیر حرف های ترامپ در امور بانکی آثار هیجانی است که ممکن است در بازار ارز ایجاد شود ولی این اثرات بلندمدت نخواهد بود و در هیچ اقتصادی اینگونه حرف ها نمی تواند اثرات بلند مدت بگذارد و همه این حرف ها اثرات موقت دارد.

محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت نيز در نشست خبری با تاکید بر مخالفت دولت با تضعیف پول ملی به صورت غیرمنطقی، گفته بود كه  سیاست دولت مدیریت نرخ ارز شناور است و در نتيجه بانك مركزي تلاش دارد كه در حاشيه بازار ارز، دلار را با نرخ كمتر عرضه كند. 

سخنگوی دولت همچنین در پاسخ این سوال که برخی عنوان می‌کنند قیمت دلار بیش از 5 هزار تومان است، گفت: دولت و کارشناسان اقتصادی این را قبول ندارند و این شایعه‌ای برای افزایش قیمت‌ ارز است. دولت از تضعیف پول ملی متضرر می شود چرا که اگر قیمت یک دلار چند تومان افزایش پیدا کند از نظر روانی بر قیمت کالاهای دیگر تاثیر می گذارد که ما مخالف این اتفاق هستیم.رئیس جمهوری نسبت به افزایش قیمت دلار و پول ملی حساس است و در جلسات این موضوعات را بصورت جدی دنبال می کنند.

دلار مبادله‌ای که توسط بانک مرکزی نرخ‌گذاری و عرضه می‌شود در روندی رو به رشد طی یک سال گذشته حدود ۲۶۰ تومان گران شده و برگشت قابل توجهی به نرخ پایین‌تر نداشته است. اکنون دو نرخ آزاد و دولتی در شیبی رو به رشد در حال حرکت هستند.

به گزارش ایسنا، در حال حاضر بازار ارز ایران دارای دو نرخ اصلی است. قیمتی که در بازار وجود دارد و نرخی دیگر در مرکز مبادلات ارزی. این مرکز از سال ۱۳۹۱ راه‌اندازی شد و بانک مرکزی کنترل آن را برعهده گرفت. در این مرکز حدود ۳۹ ارز با اختلاف با نرخ بازار آزاد توسط بانک مرکزی به طور روزانه قیمت گذاری می‌شود که پایین‌تر از بازار آزاد است.

مهم‌ترین ارز  در قیمت‌گذاری دلار است و مورد توجه متقاضیان قرار دارد، چرا که عمده مبادلات ایران بر اساس این ارز انجام می‌شود و تقاضای آن در قیاس با سایر ارزها قابل توجه است. دلار طی سال‌های اخیر نرخ‌های متفاوتی را تجربه کرده از قیمتی که در مرکز مبادلات ارزی وجود دارد و برای برخی کالاهای تجاری اختصاص پیدا می‌کند تا نرخ ۱۲۲۶ که در دولت دهم برای برخی کالاهای اساسی تعیین و البته چندی بعد حذف شد و همچنین نرخی که در بازار آزاد مورد مبادله قرار می‌گیرد.

زمانی که مرکز مبادلات ارزی راه‌اندازی شد دلار با نرخی حدود ۲۴۰۰ تومان مورد مبادله قرار گرفت و روند تغییرات آن عمدتا بسیار کند پیش می‌رفت، حال چه زمانی که ارزان می‌شد و چه زمانی که گران، ولی به مرور و به ویژه در یکی دو سال گذشته روند افزایش دلار مبادله‌ای با شیبی تندتر پیش رفته است به گونه‌ای که اکنون از حدود ۲۴۰۰ تومان در نیمه سال ۱۳۹۱ به ۲۳۴۱ تومان در نیمه سال ۱۳۹۶ رسیده است که در مجموع رشد بیش از ۱۰۰۰ تومان را برای این ارز نشان می‌دهد.

اما در طول یک سال گذشته دلار مبادله‌ای شیبی تند دارد و  از ۳۱۵۵ تا ۳۴۱۱ رشد کرده که نشان‌دهنده افزایش تا ۲۶۰ تومانی است. بررسی نرخ دلار دولتی طی سه ماه گذشته از این حکایت دارد که روند رشد در این مدت نسبت به یک سال گذشته تندتر است به طوری که در این فاصله سه ماهه تا ۱۵۰ تومان افزایش قیمت داشته و از حدود ۳۲۵۸ تومان در تیرماه به ۳۴۱۱ تومان در مهرماه رسید. در ادامه و در قیاسی محدودتر شیب رشد دلار باز هم تند است به طوری که در یک ماه اخیر قیمت ۷۵ تومان اضافه شده و از ۳۳۳۵ به ۳۴۱۱ تومان افزایش دارد.

بر این اساس دلار مبادله‌ای در طول یکسال حدود ۲۶۰ تومان، سه ماه ۱۵۰ تومان و یک ماه تا ۷۵ تومان گران شده که در مجموع بیانگر تند شدن شیب افزایش قیمت در مرکز مبادلات ارزی و نرخ‌گذاری‌های دولتی است.

آنطور که پیش تر مسئولان بانک مرکزی بر آن تاکید داشته‌اند با اجرایی شدن سیاست یکسان سازی نرخ ارز، مرکز مبادلات ارزی نیز با کارکرد فعلی برچیده خواهد شد و دیگر نرخ گذاری در آن انجام نمی‌شود. البته طی ماه‌های گذشته نیز اقداماتی در راستای حذف ارز دولتی انجام شده که می‌توان به حذف ارز مسافرتی به عنوان نمونه آن اشاره کرد. همچنین در حدود دو سال گذشته از تعداد کالاهایی که واردات آنها با ارز دولتی انجام می‌شد نیز به مرور کاسته شده است.

 اختلاف ۶۴۰ تومانی دو ارز آزاد و دولتی

اما طی یکی دو ماه گذشته قیمت‌ها در بازار آزاد هم با نوسان قابل توجهی همراه شده و رشد قیمت دلار به گونه‌ای بوده که از کانال ۳۷۰۰ تومان در اواخر مردادماه خارج و به بیش از ۴۰۰۰ تومان در مهرماه افزایش یافته است که نشان‌دهنده رشد بیش از ۳۰۰ تومانی قیمت دلار در بازار آزاد در مدتی اندک خواهد بود. دلار آزاد در حدود یکسال گذشته نیز از کانال ۳۵۰۰ تا ۳۶۰۰ به ۴۰۰۰ تومان فعلی رسیده که افزایش تا بیش از ۴۰۰ تومانی را به همراه دارد.

در حال حاضر اختلاف قیمت بین دو ارز بازار آزاد (حدود ۴۰۵۰ تومان) و مبادله‌ای (۳۴۱۱ تومان) به حدود ۶۴۰ تومان می‌رسد که بیانگر افزایش شکاف بین دو نرخ اصلی است موضوعی که به طور قابل توجه در اجرایی شدن سیاست یکسان سازی نرخ ارز خواهد بود. با این حال گرچه طی یکسال اخیر بازار ارز دو دوره شاهد عبور دلار از مرز ۴۰۰۰ تومان بوده، اما در مجموع دولت یازدهم و اکنون دوازدهم توانسته فضای آرام تری را نسبت به دوره های قبل برای بازار ارز  فراهم کند، شرایط به گونه‌ای نبوده که بازار همواره در نوسان قرار گیرد و یا ثبات چندانی نداشته باشد.