نکات جالب درباره نرخ ارز

وزیر صنعت و معدن و تجارت که گویا این روز‌ها بیش از همه وزرای کابینه، تحت فشار‌های وارده از سوی بازار است، به تازگی سخنان جالب توجهی بر زبان می‌آورد؛ سخنانی که بر خلاف آنچه تا کنون از مسئولان دولتی شنیده‌ایم، گویا رنگی از بیان واقعیات اساسی دارد. پس از آن که وی چندی پیش، خبر از کاهش ۵۰ درصدی درآمد ارزی داد، امروز نکات جالبی درباره نرخ ارز بیان کرده است. مهدی غضنفری، وزیر صنعت و معدن و تجارت که امروز برای رونمایی از سه خودروی جدید شرکت سایپا (!) حاضر شده بود، اشارت جالب توجهی داشت که گویا کدهایی اقتصادی در سخنان وی نهفته است.

مهدی غضنفری، امروز و در این مراسم نخست درباره معانی نرخ‌های گوناگون ارز در یک اقتصاد و ارتباط آن‌ها با توسعه اقتصادی سخنانی بیان کرده و گفته: اگر ارزش ارز حاصل از صادرات نفتی ۳۰۰۰ یا ۴۰۰۰ تومان است، باید این موضوع را بپذیریم. آن اقتصادی که ارزش ارز آن ۴۰۰۰ تومان است، وابسته به نفت نبوده و یک اقتصاد پویا، مستقل و رو به رشد است. وی در ادامه به تشریح معنی نرخ ارز مرجع ۱۰۰۰ تومانی پرداخته و عنوان کرده است: اقتصادی که ارزش ارز آن هزار تومان بود، دوباره باز‌نخواهد گشت، زیرا معنای این اقتصاد ‌این است که ارز نفتی را در حوزه مصرف هزینه کنیم. وی همچنین معنی ارز ۲۵۰۰ تومانی را نیز بیان کرده و گفته: اما اقتصاد ارز ۲۵۰۰ تومانی به معنای تلاش برای استقلال از ارز نفتی است و دیگر هیچ تحریمی بر اقتصاد ما اثرگذار نخواهد بود. وی همچنین با اشاره به کاهش ۵۰ درصدی درآمد نفتی در سال ۹۱ گفته: یک گام دیگر برداریم تا آرزوی بی‌نیازی برای ارز نفتی عملیاتی شود، باید عهد ببندیم که سال ۹۲ هیچ صنعتگری نیاز به ارز نفتی نباشد. غضنفری البته دوباره خودرو را نیز از یاد نبرده ‌و افزوده: اگر به مصوبه‌ای که معاون اول رییس جمهوری در تیر ماه برای تأمین سرمایه در گردش صنعت خودرو ابلاغ کردند، عمل می‌شد در حال حاضر وضعیت بهتری در قیمت این محصول داشتیم. آیا فقط قیمت خودرو افزایش پیدا کرده است؟ ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت از سویی باید مدافع تولیدکننده و حافظ آن و از سوی دیگر مدافع مصرف کننده باشیم تا به آن اجحاف نشود.

مهدی غضنفری که این روز‌ها فشار بازار را بیش از هر وزیر دیگری تجربه می‌کند، گویا با خود عهد بسته برای کاستن از این فشار، کمترین واقعیات را در بین افکار عمومی بیان کند. اما در لابلای بیان واقعیات از سوی وزیر صنعت و معدن و تجارت، نکاتی اساسی نهفته ‌که بی‌گمان خود وی بهتر از هر کسی از آن‌ها آگاه است. نخست: پس از اذعان به کاهش ۵۰ درصدی در‌آمد نفتی کشور در سال جدید که اولین بار مهدی غضنفری با صراحت به آن اشاره کرد، اکنون اذعان به نرخ ارز سه تا چهار هزار تومانی ‌و الزام به پذیرفتن این نرخ در اقتصاد برای اولین بار از زبان وی نیز بیان می‌شود. کدی که وزیر صنعت در این بخش از سخنان خود به بیان آن پرداخته، نکته مهمی است که به صراحت بیان می‌کند ارزش ارز حاصل از درآمد نفتی کشور با توجه به کاهش ۵۰ درصدی این درآمد در‌‌ همان محدودهسه تا چهار هزار تومان است. در نتیجه باید پرسید آیا کاهش نرخ ارز به کمتر از سه هزار تومان با این تفاسیر ممکن است؟ بر چه اساسی مسئولان بانک مرکزی و وزیر اقتصاد، خبر از کاهش قریب القوع نرخ ارز داده‌اند؟ از سویی غضنفری اعلام کرده ‌که: نرخ ارز چهار هزار تومانی، نشانه اقتصاد پویا، مستقل و رو به رشد است. این نکته‌ای درست است. در واقع نرخ ارزی که اکنون بر اساس میزان عرضه و تقاضا در این رقم است، تا حد زیادی بیانگر و آیینه وضعیت اقتصاد کشور است با فرمول برابری قدرت خرید نیز می‌توان به رقمی در همین محدوده سه تا چهار هزار تومان رسید. نرخ ارز واقعی، رشد اقتصادی را نیز در پی دارد؛ اما وزیر صنعت و معدن و تجارت گویا اعتقادات چندی پیش خود را به کلی از دست داده است. وی چند ماه گذشته بیان کرده بود که به باور وی و رئیس جمهور نرخ ارز، لنگر تورم است و برای این نرخ ارز ثابت نگه داشته شده که تورم افزایش نیابد. آیا این روز‌ها دیگر کشتی تورم کشور به قدری افسار پاره کرده که دیگر نرخ ارز لنگر آن نیست‌ یا آنکه مهدی غضنفری از اعتقاد قلبی سابق خود برگشته است؟!

دوم: نرخ ارز هزار تومانی به معنی اقتصاد نفتی است و دیگر باز‌نخواهد گشت. با این تفسیر غضنفری به دومین اشتباه دولت در سال‌های گذشته اشاره ‌آشکاری کرده است؛ دولتی که در حدود هشت سال مدیریتش هیچ‌گاه نرخ ارز واقعی نبوده است. حال مهدی غضنفری اشاره می‌کند که این رویکردی اشتباه بوده و دیگر باز‌نخواهد گشت. این امر به معنی آن است که به زودی ارز ۱۲۲۶ تومان از صحنه اقتصاد محو خواهد شد و در نتیجه کالاهای اساسی که ارز مرجع به ان‌ها تعلق می‌گرفت، با آن ارز خداحافظی می‌کنند و افزایش قیمت آن‌ها در سال آینده از هم اکنون بسیار روشن است. البته این امر در جایی که دیگر نرخ ارز لنگر تورم نیست، ‌طبیعی و منطقی هم هست!

اکنون که نرخ ارز هزار تومانی نشانه اقتصادی کهنه و منسوخ است و ارز نفتی که ۵۰ درصد کاهش یافته (و البته نشانه اقتصاد پویا است) پس از گذر از ارز ۱۲۲۶ تومانی و حرکت به سمت اقتصاد پویا گویا از دید غضنفری لازمه یک تلاش است، و ارز ۲۵۰۰ تومانی نمود آن. این گفته غضنفری را نیز باید در این زمینه تفسیر کرد که بودجه ۹۲ بر آن زمینه شکل گرفته است؛ نرخ ارز شناور مدیریت شده. گویا غضنفری پیش از هر کس دیگری نرخ موجه برای بودجه سال آینده را رونمایی کرده است؛ آن هم در قالب تلاش برای فرار از اقتصاد‌ نفتی.

سوم: عهد ببندیم که سال ۹۲ هیچ صنعتگری نیازمند ارز نفتی نباشد. این عهد عهدی مقدس است. اما گویا پیش از آنکه غضنفری دعوت به این عهد مقدس کند، تا حد زیادی اکنون صنعتگران و وارد کنندگان از ارز نفتی دل شسته و روانه بازار آزاد شده‌اند! مرکز مبادلات ارزی توان پاسخ گویی به حجم تقاضای صنعت و واردات را ندارد و به اذعان مراجعان به این مرکز، تنها توان پاسخ به یک چهارم تقاضا را داشته و روند طولانی تخصیص ارز منجر به آن می‌شود که بسیاری عطای این مرکز را به لقای آن ببخشند و راه بازار آزاد در پیش گیرند. این عهد مقدس پیش از آنکه وزیر صنعت و معدن و تجارت فراخوان آن را بدهد، در بین صنعتگران و وارد کنندگان بسته شده است. چهارم: ایران خودرو و سایپا باید عهد کنند که سال آینده تراز ارزی آن‌ها مثبت باشد. در مورد این عهد و فراخوان آن وزیر صنعت و معدن و تجارت را ارجاع می‌دهیم به اخبار چندی پیش مبنی بر ممنوعیت واردات خودروی ایرانی به بازار عراق به عنوان بزرگترین بازار خودروی کشور. از سویی خوب بود مهدی غضنفری در کنار این عهد، عهدی هم از خودروسازان می‌گرفت مبنی بر اینکه سال آینده این صنعتگران تراز مثبتی در بازار داخل نیز داشته باشند (!) و بازار را تشنه محصولات خود نگاه ندارند.

پنجم: آیا فقط بهای خودرو افزایش پیدا کرده است؟ این هم پرسش بسیار خوبی است. البته کاش وزیر صنعت و معدن و تجارت پاسخ آن را هم می‌گفت. اما از آنجا که گویا از پاسخ طفره رفته، ما پاسخ آن را بازگو می‌کنیم. خیر. از آغاز سال ۹۱ تا کنون تقریباً هیچ چیز نبوده که گران نشده باشد. البته خودرو مدال طلای این رقابت را از آن خود کرده است. حال پرسش ما این است: چرا وزیر صنعت این ‌را می‌پرسد؟ برای حمایت از خودرو‌سازان یا برای نشان دادن کارنامه درخشان دولت در سال ۹۱؟! هرچند این پرسشی اساسی و بسیار خوب است، ‌سؤالی نیست که وزیر صنعت و معدن و تجارت آن را بپرسد.

ششم: ما در وزارت صنعت، معدن و تجارت از سویی باید مدافع تولیدکننده و حافظ آن و از سوی دیگر مدافع مصرف کننده باشیم تا به آن اجحاف نشود. ‌«باید» واژه درستی است که وزیر صنعت و معدن و تجارت به کار برده است؛ اما این باید این روز‌ها از حالتی دستوری به حالی اخلاقی تغییر ماهیت داد‌. حداقل آنچه ما در این مدت دیده‌ایم، آنکه وزارت خانه مهدی غضنفری و سازمان حمایت از [مصرف کنندگان و] تولید کنندگان آنچه کرده حمایت بی‌دریغ از تولید و نادیده گرفتن حق مصرف کننده بوده است.

تقوی رئیس این سازمان هر روزه آمار انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف کننده را در بوق و کرنا می‌کند و گویا به رویکرد آمار پراکنی سایر دولتیان دستاویز کرده است؛ اما هیچ سخنی از خروجی این آمار‌ها نمی‌گوید. مردم سخنان این مسئولان را می‌شنوند و در بازار چیز دیگری می‌بینند. خوب است وزیر صنعت توجه می‌کرد که «آیا فقط قیمت خودرو افزایش پیدا کرده‌ و سپس در خصوص حمایت از مصرف کننده و «باید» آن توضیح می‌داد.