خلاصه تحولات اقتصاد ايران در سال 93 + فايل كامل گزارش

خبراقتصادي - محسن شمشيري:  شماره جدید نشريه خلاصه تحولات اقتصادي کشور در سال 1393، مشتمل بر تحولات اقتصادي جهان ،تحولات اقتصادي خاور ميانه و آسياي مرکزي ،توليد و هزينه ناخالص داخلي ،تحولات بخش واقعي اقتصاد،  تحولات بازار نفت، تحولات بخش مالی، تحولات بازار دارایی ها و ... توسط بانک مرکزی منتشر شد.     فایل pdf «خلاصه تحولات اقتصادي کشور، سال 1393» ، در وب‌سایت بانک مرکزی بخش «نشریات و پژوهش‌ها» زیربخش «نشریات ادواری» در دسترس عموم قرار گرفته است 

مطالبات معوق

كاهش نسبت مطالبات غيرجاري بانك‌ها، افزايش ضريب فزاينده به عدد 5.96 و رشد تعداد و ارزش كل چك‌هاي مبادله شده در سيستم چكاوك به ترتيب با 5.6 و 35.6درصد رشد و كاهش 8درصدي قيمت سكه از ديگر تحولات سال 93 بوده است.

از سوي ديگر در بازار ارز نرخ‌ دلار امريكا 3درصد، پونــد5.2 درصــد و فرانــك سوييس 2.4درصــد افـزايش يافتنـد و يـورو و يـك‌صـد يـن ژاپـن بـه ترتيـب 1.5 و 5.6 درصد كاهش را ثبت كردند. علت اصلي افزايش بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در پايان سال گذشته، اضافه ‌برداشت بانك‌ها و موسسات اعتباري بوده است.  رشد 42.4درصدي بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در سال گذشته سهم فزاينده معادل 21.6درصد داشته كه مهم‌ترين عامل رشد پايه پولي بوده و اين رشد ناشي از اضافه برداشت بانك‌ها و موسسات اعتباري بوده است.  در سال 93 خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي با 5.6درصد كاهش نسبت به سال قبل از آن، تاثير كاهنده 7.9درصدي در پايه پولي داشته است.  همچنين عامل اصلي كاهش خالص ساير اقلام پايه پولي افزايش 2.1درصدي ذخيره تسعير دارايي‌ها و بدهي‌هاي ارزي بود كه سهمي كاهنده معادل 1.7درصد در رشد پايه پولي سال قبل داشته است.  پايه پولي در سال 93 معادل 10.7درصد افزايش داشته كه در مقايسه با رشد 21.4درصدي اين متغير در سال 92 كاهش 10.7درصدي اين متغير را نشان مي‌دهد.  بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در سال 93 با 42.4درصد افزايش نسبت به سال 92 سهم فزاينده معادل 21.6درصد داشته كه مهم‌ترين عامل رشد پايه پولي در سال قبل بوده است.  خالص مطالبات بانك مركزي از بخش دولتي 14.2درصد كاهش يافته و سهمي كاهنده معادل 5/0درصد ديگر عامل كاهش‌دهنده رشد پايه پولي در اقتصاد 93 بود. در سال 92 اين متغير با 15.8درصد كاهش سهم كاهنده 0.7درصدي در رشد پايه پولي داشت.

 پول و نقدينگي

نقدينگي و عوامل موثر بر آن در پايان سال 1393 حجم نقدينگي با 22درصد افزايش نسبت به پايان سال قبل به 782 هزار ميليارد تومان رسيد كه نسبت به رشد 38درصد سال 92 معادل 16واحد درصد كاهش نشان مي‌دهد.  مطالبات از بخش غيردولتي بدون سود و درآمد سال‌هاي آتي با 16.4درصد رشد مهم‌ترين عامل رشد نقدينگي در سال 1393 بود. سهم پول از مانده نقدينگي در پايان سال 1393 معادل 15.4درصد بود كه در مقايسه با رقم سال 1392 به ميزان 3.3واحد درصد كاهش نشان مي‌دهد. در اين ميان، سهم سپرده‌هاي ديداري در نقدينگي در پايان سال 1393 در مقايسه با پايان سال 1392 با 2.6واحد درصد كاهش به 10.9درصد رسيد.

 بررسي عوامل موثر بر پايه پولي

پايه پولي طي سال 1393 معادل 10.7درصد افزايش يافت كه در مقايسه با رشد پايه پولي سال 92 معادل بيش از 10.7واحد درصد كاهش نشان مي‌دهد. بدهي بانك‌ها به بانك مركزي با 42درصد رشد نسبت به پايان سال 1392 و سهمي فزاينده معادل 21واحد درصد، مهم‌ترين عامل فزاينده رشد پايه پولي در پايان سال 1393 بود. عامل اصلي افزايش بدهي بانك‌ها به بانك مركزي در پايان اسفند ماه 1393 نسبت به پايان سال 1392 افزايش اضافه برداشت بانك‌ها و موسسات اعتباري بود.  طي سال 1393 خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي با 5.6درصد كاهش نسبت به پايان سال 1392 مهم‌ترين عامل كاهنده در رشد پايه پولي در پايان سال 1393 بود.  خالص ساير اقلام بانك مركزي با 2.6درصد كاهش نسبت به پايان سال 1392 و سهمي كاهنده معادل 2.5واحد درصد، ديگر عامل كاهنده پايه پولي در سال 1393 بود. عامل اصلي كاهش خالص ساير اقلام بانك مركزي افزايش 2درصدي ذخيره تسعير دارايي‌ها و بدهي‌هاي ارزي بود كه سهمي كاهنده معادل 1.7واحد درصد در رشد پايه پولي طي سال 1393 داشت.  خالص مطالبات بانك مركزي از بخش دولتي با 14درصد كاهش نسبت به پايان سال 1392 ديگر عامل كاهنده در رشد پايه پولي در پايان سال 1393 بود.   

 بررسي اجزاي ضريب فزاينده نقدينگي

ضريب فزاينده نقدينگي طي سال 1393 با 10.5درصد افزايش نسبت به سال 1392 به 5.96 رسيد.  در توضيح تغيير ضريب فزاينده نقدينگي طي سال 1393 بايد اشاره كرد كه نسبت ذخاير اضافي به كل سپرده‌ها 49درصد و نسبت اسكناس و مسكوك در دست اشخاص به كل سپرده‌ها با 14.5درصد كاهش مواجه شده و به دليل ارتباط معكوس با ضريب فزاينده نقدينگي به ترتيب موجب افزايش 42/0و 20/0 واحدي متغير مزبور شدند.  در مقابل، نسبت سپرده‌هاي قانوني به كل سپرده‌ها با 1.8درصد افزايش موجب كاهش 06/0واحدي ضريب فزاينده نقدينگي شد.

 سپرده‌هاي بخش غيردولتي

مانده سپرده‌هاي بخش غيردولتي نزد بانك‌ها و موسسات اعتباري غيربانكي در پايان سال 1393 به 747هزار ميليارد تومان رسيد كه در مقايسه با پايان سال 1392 به ميزان23درصد رشد نشان مي‌دهد. سهم بانك‌هاي غيردولتي و موسسات اعتباري غيربانكي از كل سپرده‌هاي بخش غيردولتي در پايان سال 1393 معادل 71درصد بود.

 مطالبات غيرجاري

نسبت مطالبات غيرجاري شامل مطالبات از بخش دولتي و غيردولتي به كل تسهيلات ريالي بانك‌ها و موسسات اعتباري با 2واحد درصد كاهش از 13.2درصد در سال 1392 به 11.2درصد در پايان سال 1393 رسيد. نسبت مطالبات غيرجاري به كل تسهيلات ريالي در گروه بانك‌هاي تجاري 10.9، تخصصي 6.8 و غيردولتي 13.1درصد كه نسبت به سال 1392 براي كليه گروه‌هاي بانكي كاهش نشان مي‌دهد.

 پرداخت‌هاي نقدي اسكناس و مسكوك

رقم اسكناس و مسكوك در دست اشخاص با احتساب ايران چك بانك مركزي با 5.3درصد رشد به 351هزار ميليارد ريال در پايان سال 1393 رسيد. سهم اسكناس و مسكوك در دست اشخاص از نقدينگي به 4.5درصد در پايان سال 1393 رسيد و سهم آن از پول به 29.1درصد در پايان سال 1393 افزايش يافت.

 نظام تصفيه چك

با عملياتي شدن سامانه چكاوك به‌عنوان زيرساخت پردازش نظام‌مند الكترونيكي چك و اسناد بانكي در نيمه دوم سال1393 و تحت پوشش قرار گرفتن تدريجي 27استان تا پايان سال1393، عمليات پاياپاي اسناد بانكي همزمان از طريق سامانه مزبور و اتاق پاياپاي اسناد بانكي انجام پذيرفت. بر اين اساس، تعداد چك‌هاي تحويلي به اتاق پاياپاي اسناد بانكي با 12.3درصد كاهش در مقايسه با سال1392 به 104ميليون فقره رسيد و مجموع ارزش اسناد مبادله شده از اين طريق نيز با 5.6درصد كاهش نسبت به سال گذشته به رقم 16779هزار ميليارد ريال بالغ شد. در مقابل، تعداد 21.4 ميليون فقره انواع چك به ارزش 7552هزار ميليارد ريال در سامانه چكاوك مبادله شد. در مجموع، تعداد و ارزش كل چك‌هاي مبادله شده به‌ترتيب با 5.6 و 35.6درصد رشد نسبت به سال قبل به 126ميليون فقره به ارزش 24331هزار ميليارد ريال رسيد.

 ابزارها و تجهيزات پرداخت الكترونيكي

در سال1393، تعداد ابزارها و تجهيزات پرداخت الكترونيكي در شبكه بانكي كشور رشد قابل‌قبولي داشت. در سال مزبور، تعداد كارت‌هاي صادر شده توسط شبكه بانكي با 19.6‌درصد رشد به بيش از 333ميليون عدد بالغ شد. از اين تعداد، معادل 67درصد 223ميليون عدد كارت برداشت، 32درصد 109ميليون خريد و هديه و تنها نيم‌درصد 1.7ميليون كارت اعتباري بوده است.

تعداد دستگاه‌هاي خودپرداز با 19درصد رشد به 40369دستگاه رسيد. تعداد پايانه‌هاي شعب و پايانه‌هاي فروش نيز به ترتيب از رشدي معادل 16درصد و 20درصد برخوردار شد. بر اين اساس، تعداد پايانه‌هاي فروش در پايان سال1393 به 3.7ميليون دستگاه رسيد كه نشان‌دهنده جهت‌گيري مناسب شبكه بانكي در گسترش بيشتر پرداخت‌هاي الكترونيكي در سطح كشور است.

 مبادلات الكترونيكي

تعداد و ارزش مبادلات الكترونيكي انجام شده در شبكه بانكي كشور در سال1393 نسبت به سال1392 به ترتيب از رشدي معادل 32 و 70درصد برخوردار بود. در سال1393، معادل 4908ميليون تراكنش به ارزش 16499هزار ميليارد ريال از طريق خودپردازها انجام شد. تعداد تراكنش‌هاي پايانه‌هاي فروش با رشد 39درصدي از 3910ميليون عدد در سال1392 به 5453ميليون عدد در سال1393 افزايش يافت. همچنين، تعداد و ارزش تراكنش‌هاي انجام شده در پايانه‌هاي شعب طي سال1393 به‌ترتيب 31 و 26درصد افزايش يافت. در سال1393، تعداد 2167ميليون تراكنش به ارزش 1110هزار ميليارد ريال با استفاده از ابزارهاي تلفن همراه، تلفن ثابت، كيوسك و اينترنت انجام شد. در سال1393 نسبت به سال1392، معادل 4.1واحد درصد از سهم تعدادي تراكنش‌هاي خودپردازها كاسته شد و بر سهم تعدادي پايانه‌هاي فروش 2.3واحد درصد و تلفن همراه، تلفن ثابت، كيوسك و اينترنت 1.8واحد درصد افزوده شد. اين آمار نشان‌دهنده گسترش استفاده از ابزارهاي نوين پرداخت و كاهش نقش پول در نقد معاملات روزانه افراد است.

 شتاب

سهم بالايي از تراكنش‌هاي الكترونيكي در شبكه بانكي كشور مربوط به تراكنش‌هاي بين بانكي است كه از طريق شبكه تبادلات الكترونيكي بين‌بانكي شتاب انجام مي‌گيرد. تعداد تراكنش‌هاي بين‌بانكي پردازش شده در مركز شتاب از طريق خودپردازها و پايانه‌هاي فروش در سال1393 به ترتيب با رشدي معادل 17.8 و 39.5درصد به 2832 و 5453ميليون تراكنش رسيد.

در سال1393 تعداد كل تراكنش‌هاي بين‌بانكي پردازش شده در مركز شتاب با 34.3درصد رشد نسبت به سال1392 به 10499ميليون تراكنش رسيد. همچنين، ارزش اين مبادلات با 48درصد رشد نسبت به سال1392 معادل 16601هزار ميليارد ريال بود.

 سحاب

گسترش استفاده از سامانه حواله الكترونيكي بين‌بانكي سحاب براي انتقال كارتي وجوه از ديگر موارد توسعه خدمات مركز شتاب در سال1393 بود. در اين سال 673ميليون مورد انتقال وجه در شبكه بانكي از طريق خودپردازهاي بانك‌هاي متصل به سحاب صورت گرفت كه نسبت به سال1392 معادل 50.4درصد رشد نشان مي‌دهد. همچنين، معادل 34ميليون تراكنش انجام شده در پايانه‌هاي شعب در سال1393 براي انتقال الكترونيكي وجوه بين بانك‌هاي مختلف از طريق سحاب صورت گرفت. تعداد مبادلات انجام شده با استفاده از اينترنت و كيوسك براي انتقال وجه از طريق اين سامانه نيز 91.5درصد افزايش يافت. بر اين اساس، در سال1393 معادل 799ميليون مورد انتقال وجه در شبكه بانكي از طريق سامانه سحاب صورت گرفت كه نسبت به سال1392 معادل 54.6درصد رشد نشان مي‌دهد.

همچنين، ارزش تراكنش‌هاي صورت گرفته در اين سامانه با 60درصد رشد نسبت به سال گذشته به 6118هزار ميليارد ريال در سال1393 بالغ شد.

 ساتنا

سامانه تسويه ناخالص آني ساتنا به‌عنوان زيرساخت اصلي پرداخت‌هاي كلان، پردازش و تسويه تراكنش‌هاي بين‌بانكي و دستور پرداخت‌ها را به‌صورت انفرادي و آني انجام مي‌دهد. در سال1393، تعداد و ارزش تبادلات بانك به بانك در سامانه مزبور به‌ترتيب از رشد قابل‌توجه 95.6 و 101‌درصدي برخوردار بود. همچنين، تعداد تبادلات مشتري به مشتري 34‌درصد و ارزش اين مبادلات 38.6‌درصد افزايش يافت. تعداد و ارزش تسويه نتيجه مبادلات سيستم‌ها نيز به‌ترتيب 19 و 13.9‌درصد افزايش يافت.  بر اين اساس، تعداد كل تبادلات انجام شده در ساتنا طي سال‌1393 به 6356‌هزار عدد و ارزش آن به 44414‌هزار ميليارد ريال بالغ شد كه نسبت به سال1392 به‌ترتيب 33.8 و29‌درصد افزايش داشت. همچنين تركيب مبادلات انجام شده در اين سامانه به‌ترتيب نشان‌دهنده سهم‌هاي 94.7 و25.7درصدي مبادلات مشتري به مشتري از تعداد و ارزش كل مبادلات سامانه مزبور در سال1393 است.

 پايا

سامانه پاياپاي الكترونيكي پايا به‌عنوان زيرساخت اصلي پردازش دستور پرداخت‌هاي انفرادي و انبوه در كنار دو سامانه ساتنا و سحاب براي پوشش انواع انتقال وجه الكترونيكي در كشور فعال است. سامانه‌هاي ساتنا و پايا براي انتقال وجه حساب به حساب و سامانه سحاب براي انتقال وجه كارت به كارت مورد استفاده قرار مي‌گيرند.  در سال1393، تعداد و ارزش مبادلات شاپرك در سامانه پايا به‌ترتيب با 44.7 و 55.2‌درصد رشد نسبت به پايان سال قبل به 1237‌ميليون تراكنش به ارزش 9187‌هزار ميليارد ريال رسيد. همچنين تعداد مبادلات دستور پرداخت واريز مستقيم سامانه مزبور با 29.6‌درصد رشد و ارزش آنها به‌دليل اعمال سقف 500‌ميليون ريالي براي اين نوع تراكنش‌ها با 13.3درصد كاهش مواجه شد. بر اين اساس، در سال1393 معادل 1263ميليون مبادله به ارزش 12187هزار ميليارد ريال از طريق سامانه پايا انجام شد كه نسبت به پايان سال1392 به‌ترتيب 44.4 و 29.9درصد افزايش داشت.