ایران سه برابر ظرفیت از منابع‌ آب زميني استفاده می‌کند‌، مشكلات كمبود آب در آینده‌ای نزدیک

گروه كلان روزنامه تعادل – مهدي دهقان:‌ ايران يكي از كشورهايي است كه 85 درصد آن خشك و فراخشك است، اين در حالي است كه طبق آمار استخراج شده جمعیت ایران در سال 2008 حدود 72 میلیون نفر بوده که سرانه مصرف هر شخص  2.66 درصد بوده است در صورتی که ظرفیت زیستی ایران 0.84 درصد است

 یعنی مصرف ايران سه برابر ظرفیت موجود منابع زيستي است در حالی که مصرف سرانه در کل دنیا 1.5 برابر منابع زیستی است اما ایران سه برابر ظرفيت زيستي خود استفاده مي‌كند، با ادامه چنين روندي بي‌شك ايران به بياباني لم يزرع تبديل خواهد شد.

  معصومه ابتكار رئيس سازمان حفاظت محيط زيست نيز با بيان اينكه 3.5 برابر بيش از ظرفيت زيست محيطي كشور منابع مصرف مي شود، گفت: ظرفیت زیست محیطی از حالت شکنندگی گذر کرده و در موقعیت فروپاشی قرار گرفته است، بنابراین باید هرگونه فعالیت آمایشی تنها با در نظر گرفتن ظرفیت زیستی انجام شود.

غفاري شيروان عضو جامعه مهندسان مشاور ایران در خصوص استفاده از ظرفیت‌های زیستی، گفت: طبق آمار استخراج شده در سال 1961، آمریکای شمالی بیش از حد مجاز مصرف کرده است و اتحادیه اروپا در مرز خط مصرفی قرار دارد و آسیا نیز فاصله زیادی از خط مرزی دارد و هنوز اقدامی انجام نداده است و ایران نیز در خط زرد و مرزی قرار دارد.

غفاري شيروان ادامه داد: از سال 1961 تا 2008 آمریکای شمالی کما کان در وضعیت نامناسبی قرار دارد اما استفاده بی‌رویه از ظرفیت های زیستی را حفظ کرده و طي اين مدت آسیا هم به خط مرزی نزدیک شده است.

وی با بیان این پرسش که چرا باید مراقب محیط زیست باشیم، اضافه کرد: این امر دلایل مختلفی دارد، زيرا دارایی سلامتی و رفاه ما به خدمات زیستی اکوسیستم وابسته است و از سوی دیگر دارایی طبیعی چرخه زیستی اکوسیستم ها و خدمات زیستی باید حفظ و بازسازی شود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران گفت: در حال حاضر باید توجه ما معطوف به این باشد که چگونه مدیریت حکمرانی و شراکت در سرمایه طبیعی را در محدودیت های اکولوژیکی زمین سازماندهی کنيم.

شيروان در خصوص منابع مردم از اکوسیستم ها از جمله غذا و انرژی زیستی اضافه کرد: خدمات، تنظیمی دارد که در طبیعت در خدمت انسان است مانند آب که به صورت طبیعی فیلتر می شود ولی انسان ها بيش از حدی آلودگی ایجاد می کنند. از سوی دیگر گرده افشانی ها در چرخه زیستی خیلی به ما کمک می کنند و نباید نادیده گرفته شوند. چنین مواردي بسیار زیاد هستند اما باید به آن توجه داشته باشیم.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران در خصوص با خدمات پشتیبانی به بحث خاک اشاره کرد و افزود: حفظ مغذی بودن خاک باید مورد توجه قرار گیرد که البته اکنون این چرخه را برهم زده ایم، خاک، پشتیبانی برای کشاورزی است و به ما خدمت می دهد. ضمن اینکه از آب های زیرزمینی و اقیانوس ها در حال بهره برداری بیش از حد هستیم.

وی با اشاره به افزایش آلودگی هوا و کره زمین به واسطه مصرف سوخت‌هاي فسیلی، اضافه کرد: به دنبال این امر شاهد تغییرات اقلیمی و گرم تر شدن کره زمین هستیم.

شيروان در مورد جلوگیری از افزایش تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین، گفت: راندمان باید از نظر زیستی بالا رود و به دنبال آن تکنولوژی به خدمت گرفته شود و در کنار آن مدیریت جدی و قوی به کار گرفته شود و مدیریت کلان، سیاست گزاری و اجرا باید به بالا رفتن راندمان منجر شود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با تاکید بر اینکه باید به مدیریت منابع توجه داشته باشیم، اضافه کرد: مصرف را باید پایین آوریم و اضافه برداشت ها را کم کنیم تا پایداری نسبی در طبیعت رخ دهد.

وی تصریح کرد: اگر ایران خواهان مصرف منطقی و صحیح انرژی است باید سازمان ها و شهروندان در مصرفشان مدیریت و دقت جدی تری داشته باشند.

شيروان در خصوص افزایش جمعیت نیز گفت: منابع زیستی برای حد معینی از جمعیت مطرح است و اگر جمعیت از یک حدی بیشتر شود مدیریت امکان پذیر نخواهد بود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه در کشور ما آیا در شرایط پایداری زندگی می کنیم، اضافه کرد: سازمان اداری كشور كه در سه حوزه اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی در زمينه تصمیم سازی که منجر به برنامه ریزی برای توسعه پایدار مي‌شود با هم همگام نیستندو به دنبال آن در به هم پیوستگی تصمیم سازی حوزه های یاد شده و برای ایجاد تفکر برنامه ریزی بین بخشی، نهادهای غیردولتی موثر دخالت داده نمی شود.

وی با اشاره به اینکه بوروکراسی و سازمان‌هاي موجود قادر به ارائه راهکار مناسبی برای عملیاتی کردن توسعه پایدار نیستند، افزود: مسیر صحیح، توجه به مشارکت نهادهای غیردولتی زیست محیطی در افزایش آگاهی های عمومی و اجماع عملیاتی جامعه است که موجب برنامه ریزی آمایشی پایدار می شود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران افزود: بوروکراسی برای کشور و مردم هزینه دارد و در جهت توسعه پایدار نیست و اگر بخواهیم از توسعه پایدار جلوگیری کنیم با دولت بزرگ‌تر، فقط موانع در کارها ایجاد می‌کنیم که همین امر هم اتفاق افتاده است.

شيروان تاکید کرد: برنامه ریزی ما باید نیازهای اقتصادی و اجتماعی حال و آینده را با مراقبت از منابع طبیعی و حفظ آنها برای آیندگان برآورده کند و در فرآیند برنامه ریزی باید عموم مردم از جنبه تامین منافع اجتماعی مشارکت داده شوند که اصلا مشارکت داده نمی شود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با تاکید بر اینکه باید تفکر اکولوژیکی در برنامه ریزی آمایشی توسعه یابد، اضافه کرد: اگر ظرفیت های اکولوژیکی به خوبی شناسایی نشود تصمیم گیری صحیحی نمی توانیم انجام دهیم که در زاینده رود و ارومیه همین اتفاق رخ داده است و نتيجه آن خشك شدن آنها بوده است.

وی تصریح کرد: آبی که در زاینده رود است به طور طبیعی باید تالاب گاو خونی را زنده نگه دارد در صورتی که مسئولان فکر می کنند می توانند از آب زاینده رود استفاده کنند، در سال 75 گفتم و بارها تاکید کردم که هنر ما این است كه تالاب را زنده نگه داریم اما با استقرار صنایع سنگین بسیاری در اطراف آن زمينه‌ساز از بين رفتن تالاب و زاينده رود شدند.

شيروان با اشاره به اينكه مردم در بهره‌وري سهيم هستند و عدم دخالت مردم در مشارکت ها نشان دهنده نگاه از بالا است، افزود:  در حال حاضر حدود 300 دشت در کل کشور از بین رفته است و تعداد دشت ها هر روز در حال کاهش یافتن است.

وی با اشاره به اینکه مردم قصد دارند در راستای حفظ محیط زیست به دولت کمک کنند اما دولت می خواهد ضابطه بنویسد، افزود: حیات اقتصادی و زیستی متعلق به مردم است بنابراین برای حفظ آن باید از خود مردم كمك گرفت.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران گفت: در بخش های اقتصادی که اکنون همه دنبال عدد هستند تا منابع بیشتری بگیرند و از سوی دیگر اکنون شاهد ساختمان سازی و استفاده بیش از حد از ظرفیت های موجود هستیم که همین امر سبب از بین رفتن کره زمین شده است.

وی با بیان این پرسش که کاوش ردپای اکولوژیکی در کدام مکان ها است، اضافه کرد: می توان در مراتع، اقیانوس، دریاها و زیربناها آن را یافت، تا کنون در فکر ساخت و ساز، سوداگری و سود بیشتر بوده ایم و اکنون نیز هر اقدامی کنیم باعث می شود که از منابع طبیعی استفاده کنیم، جنگل ها، اراضی کشاورزی و منابع خاک را از بین می بریم که به نوعی رد پای اکولوژیکی است.

شيروان افزود: مصرف سرانه هر شخص در کره زمین به طور متوسط 2.7 هکتار است اما ظرفیت زیستی 1.87 هکتار است، یعنی یک و نیم برابر ظرفیت مصرف مي‌كنيم.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه ایران مسرف ترین کشور جهان است، افزود: اگر نفت تمام شود یا نتوانیم نفت صادر یا وارد کنیم، چه وضعیتی در انتظار ایران خواهد بود لذا باید به فکر باشیم و راندمان، بحث های مدیریتی، جمعیت و منابع زیستی را هدف قرار دهیم. 

وی تصریح کرد: از الان باید برنامه ریزی ها به سمت برنامه های زیستی سوق پیدا کند در صورتی که اکنون از منابع استفاده می کنیم که جایگزین هم نمی شوند و تجدیدپذیر نیستند.

شيروان گفت: ظرفیت زیستی ایران  0.84درصد است بنابراین باید به فکر باشیم و از استفاده سه برابری بیش از حد مجاز جلوگیری کنیم، ضمن اینکه تا کنون نتوانسته ایم با چنین وضعیتی بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد کنیم و هر چقدر سد و کارهای ساخت و ساز انجام داده ایم نتوانسته ایم نیازها را برآورده کنیم و در مجلس نیز به دنبال ردیف بودجه برای سدسازی و کارهای عمرانی بودیم بنابراین باید مدیریت جدی داشته باشیم.

وی با بیان اینکه برای مدیریت وضعیت موجود باید 8 اقدام مهم را انجام داد، افزود: انتخاب بهترین راهکار، حفاظت داراییطبیعی، تصحیح مسیر جریان سرمایه گذاری، حکمروایی برابر منابع، تولید بهتر، مصرف عاقلانه، یکپارچکی اکوسیستم و امنیت غذایی آب و انرژی از جمله مواردی است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با تاکید بر اینکه دارایی های طبیعی که همین منابع زیستی است باید حفاظت شود و دامنه تخریب نیز در نظر گرفته شود، اضافه کرد: حفاظت از دارایی طبیعی باید از دو مسیر تصحیح مسیر جریان سرمایه گذاری و حکمروايي برابر منابع را دنبال کنیم. 

وی گفت: مردم باید در حکمروایی شرکت کنند و در سیاست گذاری، برنامه ریزی، اجرا، تولید و بازار نقش داشته باشند. اگر موارد ذکر شده رعایت شود و مردم و دولت در کنار هم باشند شاهد تولید بهتر و بیشتر با راندمان بالاتر و مصرف منابع زیستی کمتر خواهیم بود.

شيروان در رابطه با موارد مراقبت در ایران، افزود: غذا، انرژی و آب چالش های مهمی هستند، در حال حاضر شاهد تغییرات اقلیمی شدیدی در ایران هستیم و از سوی دیگر کشور ما 85 درصد خشک و فرا خشک است بنابراین به موضوع باید نگاه جدی تری داشته باشیم.

رقابت در تخریب طبیعت

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه اکنون شاهد رقابت در تخریب طبیعت هستیم، ادامه داد: در حال حاضر معلوم نیست تقسیمات و مرزبندی سیاسی و اداری کشور بر چه اساسی صورت گرفته است، در صورتی که طبیعت می گوید بايد با طبيعت هماهنگ بود اما بی توجهی به این امر سبب شده تا بیشتر ذخایر را مصرف کنیم و رقابت در تخریب رخ دهد.

وی گفت: با توجه به اینکه 85 درصد ایران خشک و فرا خشک است در حوضه آبریز باید پایش داشته باشیم که مهم ترین آن آب است و از  سوی دیگر به تقسیمات کشوری توجه داشته باشیم، نمی گویم 6 استان داشته باشیم اما باید با محیط هماهنگ باشیم.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با اشاره به اینکه آب های زیرزمینی در مناطق شرقی کشور رو به اتمام است، اضافه کرد: دوباره تاکید می کنم که باید راندمان را بالا ببریم و مدیریت آب داشته باشیم و این‌گونه از آب های زیرزمینی استفاده نکنیم.

شيروان در مورد بررسی چالش آب و منابع طبیعی، اضافه کرد: در افق 1400 با شدت یافتن کمیابی آب جدال ها میان مصرف کنندگان آب بین مناطق کشور برای دسترسی به آب، تشدید شده و به معضلات زیست محیطی و بحران های اجتماعی دامن زده خواهد شد.

وی ادامه داد: آنچه امروز در برخی مناطق شاهد آن هستیم هشداری برای گسترش بحران های آتی است. با عنایت به موارد فوق، توجه جدی سازگاری با شرایط طبیعی و اقلیم در تامین و مصرف آب و ذخایر زیستی یک راه حل عقلایی، پایدار و بلند مدت است که با مدیریت توام و پویای تقاضا و عرضه با مشارکت نهادهای دخیل(دولتی ها) و ذینغع مردم به صورت همزمان و هماهنگ امکان می یابد.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران در خصوص روند رشد جمعیت، افزود: طبق آمار استخراج شده از سوی بانک جهانی روند رشد جمعیت ایران 1.3 درصد است، در صورتی که میانگین جهانی 1.2 درصد است. روند رشد جمعیت ایران در سال 2050 به نیم درصد می رسد در حالی که میانگین رشد جهانی 1.3 درصد خواهد بود، یعنی فاصله روند افزایشی جمعیت ایران از میانگین جهانی بیشتر خواهد شد.

شيروان در خصوص رابطه جمعیت با منابع آب، گفت: اکنون آسیا 60.5 درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است و 36 درصد آب جهان را دارد اما در ایران با وجود اینکه یک درصد جمعیت جهان را داریم تنها 0.3 درصد منابع تجدید پذیر دنیا را اختیار داریم و هر سال این درصد در حال کاهش است و تا 10 سال آینده به بحران آبی جدی می رسیم.

وی گفت: سرانه آب شیرین ایران از سال 1960 تا 2025 کاهش پیدا کرده که اکنون700 لیتر سرانه ما است در صورتی که میانگین و مرز تنش آبی جهان یک هزار و 700 لیتر است بنابراین ایران سال هاست که از این مرز عبور کرده است.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه ایران در کره زمین در بحرانی ترین منطقه قرار گرفته است، اضافه کرد: اما ایران در بین دیگر کشورها از جمله عربستان در بهترین نقطه قرار دارد.

وی با اشاره به حوضه های آبریز  گسترده خلیج فارس و عمان، گفت: جمعیت حاشیه خلیج فارس در هر کیلومتر مربع 41 نفر است و سرانه آب آن نیز 4 هزار متر مکعب است و زمانی که به سمت چابهار می رویم منابع آب شیرین مناسبی ندارد.

شيروان با بیان اینکه قره قوم به معنای شن سیاه، بیابانی است در آسیای میانه و یکی از بزرگ‌ترین کویرهای شنی جهان که حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان را پوشانده‌ است، افزود: در حال حاضر 500 متر مکعب سرانه آب قره قوم سمت مشهد است و مشهد در حوزه قره قوم است بنابراین با این سرانه آب جمعیت بسیار زیادی در مشهد قرار گرفته است و این موضوع از هر نظر در پرمخاطره و چالش آفرین است.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران در مورد رفع مشکل کم آبی کشور گفت: آب از تاجیکستان نمی توان وارد کرد اما به صورت برنامه ریزی شده و مجازی این امر امکان پذیر است. قصد بنده از گفتن مشکلات، بیان واقعیت ها برای تصمیم گیری صحیح است.

وی ادامه داد: در حال حاضر بیشتر منابع آب در حال استفاده است و از سوی دیگر آب و خاک برای زیستن و تولید نداریم.

وی در رابطه با نتایج مطالعه بانک جهانی در کشور ایران، اضافه کرد: تا سال 2050 با این روند، جمعیت ایران 98 میلیون نفر خواهد شد و با وجود اینکه نرخ رشد جمعیت جهان 1.3 درصد است نرخ رشد جمعیت ایران به نیم می رسد.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران ادامه داد: بنابراین با رشد جمعیت شکافی از نظر منابع آب و جمعیت ایجاد خواهد شد لذا تا سال 2050 از نظر منابع آب با 50 میلیارد متر مکعب کمبود آب مواجه خواهیم شد.

شيروان با بیان اینکه بحران آب و کاهش شدید ذخایر زیستی پیش رو است، افزود: آیا کشور و نظام توانایی تحمل عوارض و آثار مخرب آن را خواهد داشت و آیا توقف روند موجود در بهره برداری از منابع آب و مناطق سرزمین امکان پذیر است، این پرسش‌ها است که جواب نیازمند مطالعه و تحقیق را مي‌طلبد. 

وی با اشاره به اینکه آب در عین حال که کالايی اقتصادی است کالايی اجتماعی نیز هست، اضافه کرد: اما قبل از آنکه به آب به عنوان کالای اقتصادی و اجتماعی نگاه شود باید سهم محیط زیست کنار گذاشته شود بنابراین در کنار بحث های اقتصادی و اجتماعی و تعیین ارزش اقتصادی آب باید حتما ارزش زیستی آن نیز لحاظ شود. 

وی با بیان این پرسش که آیا نیاز به تغییر نگرش و رویکرد در حوزه تصمیم گیری، تصميم‌سازی و حوزه تفکر و اندیشه برای ساماندهی سیاست ها و قوانین و مقررات و نظام نهادی فراگیر و مشارکت جو وجود دارد؟ یا به توسعه پایدار می توان دست یافت، گفت: در حال حاضر فاصله بسیار زیادی تا دست یافتن به توسعه پایدار وجود دارد.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با تاکید بر اینکه باید توازن و تقاضاها را مدیریت کرد، اضافه کرد: برنامه سازگاری با شرایط طبیعی و اقلیم با آمایش سرزمین، الزامات برپایی برنامه سازگاری با شرایط طبیعی و اقلیم با آمایش سرزمین، مدیریت بحران آب و مهار شدت آثار و ابعاد آن، جلوگیری از تخریب کیفیت منابع آب و خاک جنگل ها و پوشش گیاهی  فرسایش شدید منابع خاک کشور، افزایش راندمان استفاده از منابع آب و خاک و منابع  طبیعی در بخش کشاورزی، ایجاد و گسترش ظرفیت های نهادی و تقویت ساختارهای قانونی و اداری از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک با تقسیم کار پیش برنده و هماهنگ میان وظایف آب و خاک و آبخیزداری و منابع طبیعی، ارزش گذاری منابع زیستی متناسب با وضعیت کمیابی و محدودیت و متناسب با ارزش افزوده آن در مصارف مختلف، اصلاح باورها و بینش ها از توجه صرف به اقدامات ساختمانی و مدیریت عرضه به مدیریت تقاضا سازگاری با شرایط طبیعی و اقلیمی، مدیریت پیش برنده مبتنی بر توازن بین عرضه و تقاضای منابع زیستی به ویژه در حوزه های دارای تقاضای بالا و توازن میان مصارف مختلف از دیگر مواردی است که در مدیریت باید به آن توجه داشت.

شيروان گفت: به عنوان مثال در حال حاضر از رودخانه کن یا رودخانه سولقان مصالح برداشت و استحصال می کنند که به نوعی در اینکار رقابتی ایجاد شده است، نباید تعادل و توازن محیط زیست را برهم بزنیم، با چنین روندی به سمت از دست دادن منابع پيش مي‌رويم.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران افزود: در حال حاضر 609 دشت در کل کشور وجود دارد که دارد که 300 دشت در وضعیت بحرانی قرار دارد و بقیه دشت ها نیز در بحران خاموش به سر می برد.

وی تصریح کرد: ارائه تصویری برای روشن شدن وضعیت و شرایط طبیعی و اقلیمی از حوضه های آبریز کشور با تاکید بر چگونگی و روند تناوب وقوع دوره های خشک، لازم و ضروری است.

شيروان ادامه داد: به دنبال این امر پیش بینی آن با بالاترین ضریب اطمینان در یک دوره بلند مدت و برآورد ذخیره های زیستی و منابع آب تجدید پذیر سالانه در محدوده حوضه آبریز و مدیریت کارآمد عرضه و تقاضاي آب و ذخیره های زیستی با تاکید بر ایجاد تعادل و بهره برداری با بالاترین کارایی ممکن برای جلوگیری و کاهش تنش ها و خسارات در سطح ملی و منطقه ای امکان پذیر خواهد بود.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران بیان کرد: سازگاری و انطباق اهداف و محتوای برنامه های بخش های اقتصادی و اجتماعی منطبق بر شرایطی طبیعی و ویژگی های اقلیمی و خشک و نیمه خشک مناطق مختلف کشور و حصول به تعادل میان منابع و مصارف ذخیره های زیستی در هر یک از حوضه های آبریز با رعایت حقوق تمام ذینفعان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

وی گفت: انتظار می رود این برنامه بتواند ضمن ترسیم چالش های ناشی از عدم تعادل بین منابع و مصارف ذخیره های زیستی و آب در داخل هر حوضه آبریز برای موارد کلیدی عمل مناسب ارائه دهد. 

شيروان ادامه داد: مدیریت تقاضا، سیاست ها، قوانین، منابع مالی، نهادها و ابزار مدیریت، مدیریت عرضه، مواد قانونی مرتبط با مدیریت منابع آب و سیاست های کلی نظام از جمله موارد کلیدی است.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران با بیان اینکه در دراز مدت می توان بین عرضه و تقاضا یک توازن ایجاد کرد، افزود: ایجاد نظام جامع مدیریت در کل چرخه ی آب بر اساس اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه های آبریز کشور از سال 79 تا کنون از جمله مواردي است که به عنوان بندي برای حفظ منابع تدوین شده که اگر تا کنون نتوانسته ایم اقدامی در این جهت انجام دهیم به دلیل بی توجهی به اين بند بوده است.

وی تصریح کرد: در سال 82  حدود 18 بند تصویب شد که اگر اجرایی می شد اکنون وضعیت مناسب تری داشتیم. این بندها در ماده 140 قانون برنامه پنجم توسعه، ماده 141 و ماده 191 قانون برنامه پنجم اشاره شده است.

شيروان گفت: در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه و ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی، لازم است قوانین دائمی و برنامه پنجم توسعه در حوزه آب مورد بررسی و تنقیح قرار گرفته و احکام متناسب با هدف توسعه کشور در حوزه آب تدوین و درلایحه دولت مورد توجه قرار گیرد.

عضو جامعه مهندسان مشاور ایران افزود: امیدواریم در برنامه ششم نگاه ها به هم پیوسته و منابع طبیعی و زیستی مورد توجه قرار گیرد، البته باید نقش نهادهای مردمی را در برنامه ریزی ها در نظر گرفت که چنین اقدامی سخت است اما در جهان، انجام شده و خروجی خوبی نیز حاصل شده است.

وی در بخش ديگري از صحبت هاي خود، افزود: امکان تولید آب وجود ندارد زیرا ابری از روی استان ها عبور نمی کند که بخواهیم آن را بارور کنیم. مگر اینکه از اقیانوس ها آب منتقل کنیم.

شيروان ادامه داد: بهره برداری و حفاظت با نقش مردم اهمیت پیدا می کند اما چون حوصله و وقتی برای این‌کار نداریم، ارتباطات خوبی برقرار نشده است لذا با چنین وضعیتی بر نقش مردم زیاد نمی توان حساب کرد. ناگفته نماند نقش مردم با سازماندهی اتفاق می افتد نه اینکه سازمانی تشکیل دهیم.