فصل حمل و نقل از مواد 63 تا 80 پیش نویس لایحه اصلاح قانون تجارت و از مواد 377 تا 394 قانون تجارت
از مواد 63 تا 80 لایحه پیش نویس لایحه اصلاح قانون تجارت مصوب کمیسیون اقتصادی مجلس به موضوعات حمل و نقل اختصاص دارد که با عنوان فصل سوم تفکیک شده است
خبراقتصادی: از مواد 63 تا 80 لایحه پیش نویس لایحه اصلاح قانون تجارت مصوب کمیسیون اقتصادی مجلس به موضوعات حمل و نقل اختصاص دارد که با عنوان فصل سوم تفکیک شده است: یعنی 14 ماده از لایحه جدید که هنوز نهایی و ابلاغ نشده است. اما طبق قانون تجارت قدیمی که هنوز در دستور کار است از ماده 377 تا 394 مربوط به حمل و نقل است که هر دو دسته مواد حمل و نقل در ادامه آمده است ابتدا لایحه جدید و بعد قانون تجارت
فصل سوم لایحه اصلاح قانون تجارت مصوب کمیسیون اقتصادی مجلس
ماده ۶۳ : تعاريف:
-۱ قرارداد حمل و نقل: پيماني است كه به موجب آن شخصي كه متصدي حمل و نقل ناميده مي شود در برابر ديگري تعهد مي كند كه در مقابل اجرت, اشخاص يا كا لاها را با شرائط معين و با وسيله معيني از محلي به محل ديگر حمل كند.
-۲ متصدي حمل ونقل: شخصي است كه در مقابل اجرت, تصدي به حمل كالاها يا اشخاص را برعهده مي گيرد.
-۳ حمل ونقل كننده فرعي: شخصي است كه اجراي قرار داد حمل ونقل يا اجراي بخشي از آن توسط متصدي حمل و نقل به او واگذار م يشود. اين تعريف شامل هر شخص ديگري هست كه اجراي تمام يا بخشي از قرارداد به وي واگذار شده است.
-۴ فرستنده: شخصي است كه به نام يا به حساب وي با متصدي حمل و نقل قرارداد بسته شده يا كالا به نام يا به حساب وي به متصدي حمل ونقل تحويل داده شده است.
-۵ گيرنده: شخصي است كه مجاز به دريافت كالا در مقصد مي باشد.
-۶ كالا : كالا شامل هر گونه مال اعم از اموال و اشياء جامد يا مايع يا گاز و حيوانات مي گردد. در موردي كه كالا در داخل كانتينر, جعبه, قفس يا پالت يا هر وسيله مشابه ديگري قرارداده شده يا به گون هاي بسته بندي شده است, كلمه كالا شامل كانتينر, جعبه, قفس, پالت و وسايل مشابه ديگر نيز مي گردد, به شرط آنكه به وسيله فرستنده تهيه شده باشد.
-۷ بار نامه : سندي كاغذي يا الكترونيك است كه به تقاضاي فرستنده و به وسيله متصدي حمل ونقل يا نماينده او صادر و توسط اشخاص ياد شده امضاء گرديده و مشخصات كامل كالا در آن قيد شده است و دليل وجود قرارداد حمل و نقل و رسيد تحويل كالا به متصدي حمل و نقل محسوب مي شود. عدم صدور بار نامه يا ناقص بودن آن تاثيري بر اعتبار قرارداد حمل و نقل ندارد.
-۸ دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل كالا: دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل كالا از لحظه اي شروع مي شود كه كالا در مبدا حمل در اختيار و تحت كنترل وي، نماينده يا قائم مقام وي قرار مي گيرد تا زماني كه در مقصد در اختيار و تحت كنترل گيرنده، نماينده يا قائم مقام وي قرار داده شود، ادامه دارد.
-۹ دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل مسافر شامل مدتي است كه مسافر در سالن يا سكوي مخصوص سوار شدن و درحال سوار شدن، داخل وسيله نقليه و در حال پياده شدن از آن است.
ماده ۶۴ : قرارداد حمل ونقل, تابع اين قانون است مگر آنكه قانون ديگر مقررات خاصي براي آن وضع كرده باشد. در موارد سكوت، قرارداد حمل و نقل تابع قواعد عمومي وكالت است.
ماده ۶۵ : فرستنده بايد اين اطلاعات را به متصدي حمل و نقل ابلاغ كند: ۱) نشاني صحيح گيرنده, ۲) محل تحويل كالا
۳) نوع كالا و مشخصات آن، اعم از تعداد, مقدار و وزن. چنانچه كالا در طول مدت حمل نياز به مراقبت مخصوص داشته باشد، مانند كالاهاي گرانبها، حيوانات، كالاهاي خطرناك و آتش زا، تبخير شونده، فاسدشدني و خورنده، بايد اطلاعات مربوط به آن نيز به وضوح ارائه شود. چنانچه فرستنده اطلاعات ياد شده را ارائه نكند يا به غلط ارائه دهد خسارت هاي ناشي از آن بر عهده وي خواهد بود.
ماده ۶۶ : فرستنده بايد كالا را به طرز مناسب بسته بندي كند و عهده دار خسارت ناشي از عيوب بسته بندي است. ولي، خسارات ناشي از بارگيري و بارچيني نادرست بر عهده متصدي حمل و نقل است.
باب سوم : قراردادهاي تجارتي
ماده ۶۷ : اگر بسته بندي عيب ظاهري داشته و متصدي حمل و نقل كالا را بدون قيد عدم مسئوليت قبول كرده باشد مسئول خسارات خواهد بود.
ماده ۶۸ : فرستنده مي تواند مادام كه كالا در اختيار متصدي حمل و نقل است آن را با پرداخت - مخارج و خساراتي كه متصدي حمل و نقل متحمل شده پس بگيرد، مگر در موارد ذيل: ۱ درصورتي كه بارنامه به گيرنده كالا تسليم شده باشد. ۲- در صورتي كه متصدي حمل و نقل رسيدي به فرستنده داده و فرستنده نتواند آن را پس دهد. ۳- درصورتي كه متصدي حمل و نقل به گيرنده اعلام كرده باشد كه كالا به مقصد رسيده و بايد آنرا تحويل گيرد. ۴- درصورتي كه پس از وصول كالا به مقصد گيرنده تسليم آن را تقاضاكرده باشد. در اين موارد متصدي حمل ونقل بايد مطابق دستور گيرنده عمل كند. معذالك اگرمتصدي حمل ونقل رسيدي به فرستنده داده مادام كه بار به مقصد نرسيده مكلف به رعايت دستور گيرنده نخواهد بود مگر اينكه رسيد به گيرنده تسليم شده باشد. ۵- فرستنده نمي تواند دستوري بدهد كه موجب تقسيم شدن كالا به دو يا چند قسمت شود.
ماده ۶۹ : اگر گيرنده كالا را قبول نكند يا مخارج و ساير مطالبات متصدي حمل و نقل بابت كالا تاديه نشود يا به گيرنده دسترسي نباشد، متصدي حمل و نقل بايد مراتب را به اطلاع فرستنده برساند و كالا را نزد خود به امانت نگاه دارد يا نزد ديگري به امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج ناشي از اين امر به عهده فرستنده خواهدبود. اگر فرستنده يا گيرنده در مدت مناسبي تكليف بار را معين نكند، متصدي حمل و نقل مي تواند مطابق ماده ۴۸ آن را به فروش رساند. منتها، بايد فرستنده و گيرنده را از اينكه بار به فروش خواهد رسيد، از قبل آگاه كند، مگر اينكه مقدور نباشد.
ماده ۷۰ : اگر كالا در معرض تضييع سريع باشد يا قيمتي كه م يتوان براي آن فرض كرد مخارجي را كه براي آن م يشود، تامين نكند، متصدي حمل و نقل بايد فورا'' مراتب را به اطلاع دادستان محل يا نماينده او برساند و با نظارت او مال را به فروش برساند. منتها، بايد فرستنده و گيرنده را از اينكه ما لالتجاره به فروش خواهد رسيد، در صورتي كه ممكن باشد، از قبل آگاه كند.
ماده ۷۱ : اگر كالا تلف, ناقص يا گم شود متصدي حمل و نقل مسئول قيمت آن است، مگر اينكه ثابت كند تلف يا گم شدن مربوط به جنس خود كالا يا مستند به تقصير فرستنده ياگيرنده يا ناشي از دستورها و اطلاعاتي بوده است كه يكي از آنها داده اند يا به حوادثي مربوط مي شود كه هيچ متصدي مواظبي نيز نمي توانست ازآن جلوگيري كند. دوطرف مي توانند در قرارداد براي ميزان خسارت مبلغي زيادتر از قيمت كامل كالا معين كنند. اما شرط خسارت به كمتر از قيمت كالا باطل است.
ماده ۷۲ : متصدي حمل و نقل مسئول جبران هرگونه خسارت جاني، مادي و معنوي مسافران است مگر آنكه ثابت كند خسارت در نتيجه تقصير خود مسافر حادث شده يا ناشي از قوه قاهره يا علت خارجي بوده است كه هيچ متصدي مواظبي نم يتوانسته از آن جلوگيري كند.
ماده ۷۳ : در مورد خسارت هاي ناشي از تاخير تسليم يا نقص يا ساير خسارات كالا نيز متصدي حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. خسارات مزبور نمي تواند از خساراتي كه ممكن بود در صورت تلف شدن تمام كالا حكم به آن شود تجاوز كند، مگر اينكه دوطرف در قرارداد به نحو ديگري توافق كرده باشند.
تبصره ۱: تاخير در تحويل هنگامي رخ مي دهد كه كالا در مدت يا زمان مورد توافق و در صورت فقدان چنين توافقي, در مدت معقولي كه با توجه به اوضاع و احوال از متصدي مواظب انتظار مي رود, به گيرنده تسليم نشده باشد.
تبصره ۲ : اگر ۶۰ روز تمام پس از گذشتن موعد تحويل مطابق تبصره ۱ اين ماده, كالا به گيرنده تحويل نشده باشد, مدعي خسارت مي تواند آن را تلف يا گم شده فرض كند.
ماده ۷۴ : متصدي حمل و نقل مسئول خسارات است كه در دوره حمل و نقل واقع شده اعم از اينكه خود مباشرت به حمل و نقل كرده و يا حمل و نقل كننده فرعي را مامور كرده باشد. بديهي است كه درصورت اخير رجوع او به حمل و نقل كننده فرعي كه از جانب او مامور شده محفوظ است .
ماده ۷۵ : متصدي حمل و نقل بايد به محض رسيدن كالا به مقصد، گيرنده را آگاه كند.
ماده ۷۶ : اگرگيرنده هزينه هاي حمل و ساير وجوهي را كه متصدي حمل و نقل بر اساس توافق دو طرف، مقررات عرف تجارتي ادعا دارد، قبول نكند حق تقاضاي تحويل را نخواهد داشت، مگر اينكه مبلغ مورد اختلاف را تا پايان دعوا در صندوق دادگستري به وديعه گذارد.
ماده ۷۷ : اگر گيرنده كالا را بي هيچ قيدي قبول و كرايه آن را پرداخت كند، دعواي او از اين بابت مسموع نيست. مگر در مورد تدليس يا تقصير سنگين متصدي. بعلاوه متصدي حمل و نقل مسئول خسارت غيرظاهر نيز خواهد بود در صورتي كه گيرنده آن خسارت را مشاهده و حداكثر ظرف ۳۰ روز تقويمي بعد از تحويل كالا به متصدي حمل و نقل اطلاع دهد.
ماده ۷۸ : در هر مورد كه بين متصدي حمل و نقل و گيرنده اختلاف باشد، دادگاه تجارتي صالح مي تواند به تقاضاي يكي از دوطرف دستور دهد كالا تا پايان دعوا نزد ثالثي امانت بماند يا در صورت ضرورت فروخته شود. فروش كالا بايد پس از تنظيم صورت مجلسي كه حاكي از وضع كالا و ضرورت فروش باشد به عمل آيد. با پرداخت تمام مخارج و وجوهي كه بر اساس توافق دوطرف و مقررات ادعا مي شود يا سپردن آن به صندوق دادگستري مي توان از فروش كالا جلوگيري كرد.
ماده ۷۹ : نسبت به دعوي خسارت برعليه متصدي حمل و نقل يا حمل و نقل كننده فرعي مدت باب سوم : قراردادهاي تجارتي مرور زمان يك سال است . مبداء اين مدت در صورت تلف، ناقص يا گم شدن كالا و يا تاخير در تحويل، روزي است كه تحويل بايستي در آن روز بعمل آمده باشد و در مورد خسارات روزي است كه كالا به گيرنده تحويل شده است.
ماده ۸۰ : حمل و نقل بوسيله پست و همچنين قراردادهاي اجاره وسائط نقليه زميني, هوايي, يا دريايي تابع مقررات اين باب نيست . قراردادهاي حمل و نقل، هر چند به صورت قرارداد اجاره تنظيم شود مشمول اين قانون است.
باب هشتم - قرارداد حمل و نقل قانون تجارت
ماده 377 - متصدي حمل و نقل كسي است كه در مقابل اجرت حمل اشياء را به عهده مي‌گيرد.
ماده 378 - قرارداد حمل و نقل تابع مقررات وكالت خواهد بود مگر در مواردي كه ذيلاً استثناء شده باشد.
ماده 379 - ارسال‌كننده بايد نكات ذيل را به اطلاع متصدي حمل و نقل برساند:
آدرس صحيح مرسل‌اليه
محل تسليم مال
عده عدل يا بسته و‌طرز عدل‌بندي
وزن و محتوي عدل‌ها
مدتي كه مال بايد در آن مدت تسليم شود
راهي كه حمل بايد از آن راه به عمل آيد
قيمت اشيايي كه‌گرانبها است.
خسارات ناشيه از عدم تعيين نكات فوق و يا از تعيين آنها به غلط متوجه ارسال‌كننده خواهد بود.
ماده 380 - ارسال‌كننده بايد مواظبت نمايد كه مال‌التجاره به طرز مناسبي عدل‌بندي شود - خسارات بحري ( آواري) ناشي از عيوب عدل‌بندي به‌عهده ارسال‌كننده است.
ماده 381 - اگر عدل‌بندي عيب ظاهر داشته و متصدي حمل و نقل مال را بدون قيد عدم مسئوليت قبول كرده باشد مسئول آواري خواهد بود.
ماده 382 - ارسال‌كننده مي‌تواند مادام كه مال‌التجاره در يد متصدي حمل و نقل است آن را با پرداخت مخارجي كه متصدي حمل و نقل كرده و‌خسارات او پس بگيرد.
ماده 383 - در موارد ذيل ارسال‌كننده نمي‌تواند از حق استرداد مذكور در ماده 382 استفاده كند:
1 - در صورتي كه بارنامه توسط ارسال‌كننده تهيه و به وسيله متصدي حمل و نقل به مرسل‌اليه تسليم شده باشد.
2 - در صورتي كه متصدي حمل و نقل رسيدي به ارسال‌كننده داده و ارسال‌كننده نتواند آن را پس دهد.
3 - در صورتي كه متصدي حمل و نقل به مرسل‌اليه اعلام كرده باشد كه مال‌التجاره به مقصد رسيده و بايد آن را تحويل گيرد.
4 - در صورتي كه پس از وصول مال‌التجاره به مقصد مرسل‌اليه تسليم آن را تقاضا كرده باشد.
در اين موارد متصدي حمل و نقل بايد مطابق دستور مرسل‌اليه عمل كند معذالك اگر متصدي حمل و نقل رسيدي به ارسال‌كننده داده مادام كه‌مال‌التجاره به مقصد نرسيده مكلف به رعايت دستور مرسل‌اليه نخواهد بود مگر اينكه رسيد به مرسل‌اليه تسليم شده باشد.
ماده 384 - اگر مرسل‌اليه مال‌التجاره را قبول نكند و يا مخارج و ساير مطالبات متصدي حمل و نقل بابت مال‌التجاره تأديه نشود و يا به مرسل‌اليه‌دسترسي نباشد متصدي حمل و نقل بايد مراتب را به اطلاع ارسال‌كننده رسانيده و مال‌التجاره را موقتاً نزد خود به طور امانت نگاهداشته يا نزد ثالثي‌امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عين به عهده ارسال‌كننده خواهد بود.
اگر ارسال‌كننده و يا مرسل‌اليه در مدت مناسبي تكليف مال‌التجاره را معين نكند متصدي حمل و نقل مي‌تواند مطابق ماده 362 آن را به فروش برساند.
ماده 385 - اگر مال‌التجاره در معرض تضييع سريع باشد و يا قيمتي كه مي‌توان براي آن فرض كرد با مخارجي كه براي آن شده تكافو ننمايد متصدي‌حمل و نقل بايد فوراً مراتب را به اطلاع مدعي‌العموم بدايت محل يا نماينده او رسانيده و با نظارت او مال را به فروش رساند.
حتي‌المقدور ارسال‌كننده و مرسل‌اليه را بايد از اينكه مال‌التجاره به فروش خواهد رسيد مسبوق نمود.
ماده 386 - اگر مال‌التجاره تلف يا گم شود متصدي حمل و نقل مسئول قيمت آن خواهد بود مگر اينكه ثابت نمايد تلف يا گم شدن مربوط به جنس‌خود مال‌التجاره يا مستند به تقصير ارسال‌كننده و يا مرسل‌اليه و يا ناشي از تعليماتي بوده كه يكي از آنها داده‌اند و يا مربوط به حوادثي بوده كه هيچ‌متصدي مواظبي نيز نمي‌توانست از آن جلوگيري نمايد قرارداد طرفين مي‌تواند براي ميزان خسارت مبلغي كمتر يا زيادتر از قيمت كامل مال‌التجاره معين‌نمايد.
ماده 387 - در مورد خسارات ناشيه از تأخير تسليم يا نقص يا خسارات بحري (آواري) مال‌التجاره نيز متصدي حمل و نقل در حدود ماده فوق‌مسئول خواهد بود.
خسارات مزبور نمي‌تواند از خساراتي كه ممكن بود در صورت تلف شدن تمام مال‌التجاره حكم به آن شود تجاوز نمايد مگر اينكه قرارداد طرفين‌خلاف اين ترتيب را مقرر داشته باشد.
ماده 388 - متصدي حمل و نقل مسئول حوادث و تقصيراتي است كه در مدت حمل و نقل واقع شده اعم از اينكه خود مباشرت به حمل و نقل‌كرده و يا حمل و نقل‌كننده ديگري را مأمور كرده باشد - بديهي است كه در صورت اخير حق رجوع او به متصدي حمل و نقلي كه از جانب او مأمور‌شده محفوظ است.
ماده 389 - متصدي حمل و نقل بايد به محض وصول مال‌التجاره مرسل‌اليه را مستحضر نمايد.
ماده 390 - اگر مرسل‌اليه ميزان مخارج و ساير وجوهي را كه متصدي حمل و نقل بابت مال‌التجاره مطالبه مي‌نمايد قبول نكند حق تقاضاي تسليم‌مال‌التجاره را نخواهد داشت مگر اينكه مبلغ متنازع‌فيه را تا ختم اختلاف در صندوق عدليه امانت گذارد.
ماده 391 - اگر مال‌التجاره بدون هيچ قيدي قبول و كرايه آن تأديه شود ديگر بر عليه متصدي حمل و نقل دعوي پذيرفته نخواهد شد مگر در مورد‌تدليس يا تقصير عمده به علاوه متصدي حمل و نقل مسئول آواري غير ظاهر نيز خواهد بود در صورتي كه مرسل‌اليه آن آواري را در مدتي كه مطابق‌اوضاع و احوال رسيدگي به مال‌التجاره ممكن بود به عمل آيد و يا بايستي به عمل آمده باشد مشاهده كرده و فوراً پس از مشاهده به متصدي حمل و نقل‌اطلاع دهد در هر حال اين اطلاع بايد منتها تا هشت روز بعد از تحويل گرفتن مال‌التجاره داده شود.
ماده 392 - در هر موردي كه بين متصدي حمل و نقل و مرسل‌اليه اختلاف باشد محكمه صلاحيتدار محل مي‌تواند به تقاضاي يكي از طرفين امر دهد‌مال‌التجاره نزد ثالثي امانت گذارده شده و يا لدي‌الاقتضاء فروخته شود در صورت اخير فروش بايد پس از تنظيم صورت‌مجلسي حاكي از آنكه‌مال‌التجاره در چه حال بوده به عمل آيد.
به وسيله پرداخت تمام مخارج و وجوهي كه بابت مال‌التجاره ادعا مي‌شود و يا سپردن آن به صندوق عدليه از فروش مال‌التجاره مي‌توان جلوگيري كرد.
ماده 393 - نسبت به دعوي خسارت بر عليه متصدي حمل و نقل مدت مرور زمان يك سال است - مبدأ اين مدت در صورت تلف يا گم شدن‌مال‌التجاره و يا تأخير در تسليم روزي است كه تسليم بايستي در آن روز به عمل آمده باشد و در صورت خسارات بحري (آواري) روزي كه مال به‌مرسل‌اليه تسليم شده.
ماده 394 - حمل و نقل به وسيله پست تابع مقررات اين باب نيست.
فصل سوم لایحه اصلاح قانون تجارت مصوب کمیسیون اقتصادی مجلس
ماده ۶۳ : تعاريف:
-۱ قرارداد حمل و نقل: پيماني است كه به موجب آن شخصي كه متصدي حمل و نقل ناميده مي شود در برابر ديگري تعهد مي كند كه در مقابل اجرت, اشخاص يا كا لاها را با شرائط معين و با وسيله معيني از محلي به محل ديگر حمل كند.
-۲ متصدي حمل ونقل: شخصي است كه در مقابل اجرت, تصدي به حمل كالاها يا اشخاص را برعهده مي گيرد.
-۳ حمل ونقل كننده فرعي: شخصي است كه اجراي قرار داد حمل ونقل يا اجراي بخشي از آن توسط متصدي حمل و نقل به او واگذار م يشود. اين تعريف شامل هر شخص ديگري هست كه اجراي تمام يا بخشي از قرارداد به وي واگذار شده است.
-۴ فرستنده: شخصي است كه به نام يا به حساب وي با متصدي حمل و نقل قرارداد بسته شده يا كالا به نام يا به حساب وي به متصدي حمل ونقل تحويل داده شده است.
-۵ گيرنده: شخصي است كه مجاز به دريافت كالا در مقصد مي باشد.
-۶ كالا : كالا شامل هر گونه مال اعم از اموال و اشياء جامد يا مايع يا گاز و حيوانات مي گردد. در موردي كه كالا در داخل كانتينر, جعبه, قفس يا پالت يا هر وسيله مشابه ديگري قرارداده شده يا به گون هاي بسته بندي شده است, كلمه كالا شامل كانتينر, جعبه, قفس, پالت و وسايل مشابه ديگر نيز مي گردد, به شرط آنكه به وسيله فرستنده تهيه شده باشد.
-۷ بار نامه : سندي كاغذي يا الكترونيك است كه به تقاضاي فرستنده و به وسيله متصدي حمل ونقل يا نماينده او صادر و توسط اشخاص ياد شده امضاء گرديده و مشخصات كامل كالا در آن قيد شده است و دليل وجود قرارداد حمل و نقل و رسيد تحويل كالا به متصدي حمل و نقل محسوب مي شود. عدم صدور بار نامه يا ناقص بودن آن تاثيري بر اعتبار قرارداد حمل و نقل ندارد.
-۸ دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل كالا: دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل كالا از لحظه اي شروع مي شود كه كالا در مبدا حمل در اختيار و تحت كنترل وي، نماينده يا قائم مقام وي قرار مي گيرد تا زماني كه در مقصد در اختيار و تحت كنترل گيرنده، نماينده يا قائم مقام وي قرار داده شود، ادامه دارد.
-۹ دوره مسئوليت متصدي حمل و نقل مسافر شامل مدتي است كه مسافر در سالن يا سكوي مخصوص سوار شدن و درحال سوار شدن، داخل وسيله نقليه و در حال پياده شدن از آن است.
ماده ۶۴ : قرارداد حمل ونقل, تابع اين قانون است مگر آنكه قانون ديگر مقررات خاصي براي آن وضع كرده باشد. در موارد سكوت، قرارداد حمل و نقل تابع قواعد عمومي وكالت است.
ماده ۶۵ : فرستنده بايد اين اطلاعات را به متصدي حمل و نقل ابلاغ كند: ۱) نشاني صحيح گيرنده, ۲) محل تحويل كالا
۳) نوع كالا و مشخصات آن، اعم از تعداد, مقدار و وزن. چنانچه كالا در طول مدت حمل نياز به مراقبت مخصوص داشته باشد، مانند كالاهاي گرانبها، حيوانات، كالاهاي خطرناك و آتش زا، تبخير شونده، فاسدشدني و خورنده، بايد اطلاعات مربوط به آن نيز به وضوح ارائه شود. چنانچه فرستنده اطلاعات ياد شده را ارائه نكند يا به غلط ارائه دهد خسارت هاي ناشي از آن بر عهده وي خواهد بود.
ماده ۶۶ : فرستنده بايد كالا را به طرز مناسب بسته بندي كند و عهده دار خسارت ناشي از عيوب بسته بندي است. ولي، خسارات ناشي از بارگيري و بارچيني نادرست بر عهده متصدي حمل و نقل است.
باب سوم : قراردادهاي تجارتي
ماده ۶۷ : اگر بسته بندي عيب ظاهري داشته و متصدي حمل و نقل كالا را بدون قيد عدم مسئوليت قبول كرده باشد مسئول خسارات خواهد بود.
ماده ۶۸ : فرستنده مي تواند مادام كه كالا در اختيار متصدي حمل و نقل است آن را با پرداخت - مخارج و خساراتي كه متصدي حمل و نقل متحمل شده پس بگيرد، مگر در موارد ذيل: ۱ درصورتي كه بارنامه به گيرنده كالا تسليم شده باشد. ۲- در صورتي كه متصدي حمل و نقل رسيدي به فرستنده داده و فرستنده نتواند آن را پس دهد. ۳- درصورتي كه متصدي حمل و نقل به گيرنده اعلام كرده باشد كه كالا به مقصد رسيده و بايد آنرا تحويل گيرد. ۴- درصورتي كه پس از وصول كالا به مقصد گيرنده تسليم آن را تقاضاكرده باشد. در اين موارد متصدي حمل ونقل بايد مطابق دستور گيرنده عمل كند. معذالك اگرمتصدي حمل ونقل رسيدي به فرستنده داده مادام كه بار به مقصد نرسيده مكلف به رعايت دستور گيرنده نخواهد بود مگر اينكه رسيد به گيرنده تسليم شده باشد. ۵- فرستنده نمي تواند دستوري بدهد كه موجب تقسيم شدن كالا به دو يا چند قسمت شود.
ماده ۶۹ : اگر گيرنده كالا را قبول نكند يا مخارج و ساير مطالبات متصدي حمل و نقل بابت كالا تاديه نشود يا به گيرنده دسترسي نباشد، متصدي حمل و نقل بايد مراتب را به اطلاع فرستنده برساند و كالا را نزد خود به امانت نگاه دارد يا نزد ديگري به امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج ناشي از اين امر به عهده فرستنده خواهدبود. اگر فرستنده يا گيرنده در مدت مناسبي تكليف بار را معين نكند، متصدي حمل و نقل مي تواند مطابق ماده ۴۸ آن را به فروش رساند. منتها، بايد فرستنده و گيرنده را از اينكه بار به فروش خواهد رسيد، از قبل آگاه كند، مگر اينكه مقدور نباشد.
ماده ۷۰ : اگر كالا در معرض تضييع سريع باشد يا قيمتي كه م يتوان براي آن فرض كرد مخارجي را كه براي آن م يشود، تامين نكند، متصدي حمل و نقل بايد فورا'' مراتب را به اطلاع دادستان محل يا نماينده او برساند و با نظارت او مال را به فروش برساند. منتها، بايد فرستنده و گيرنده را از اينكه ما لالتجاره به فروش خواهد رسيد، در صورتي كه ممكن باشد، از قبل آگاه كند.
ماده ۷۱ : اگر كالا تلف, ناقص يا گم شود متصدي حمل و نقل مسئول قيمت آن است، مگر اينكه ثابت كند تلف يا گم شدن مربوط به جنس خود كالا يا مستند به تقصير فرستنده ياگيرنده يا ناشي از دستورها و اطلاعاتي بوده است كه يكي از آنها داده اند يا به حوادثي مربوط مي شود كه هيچ متصدي مواظبي نيز نمي توانست ازآن جلوگيري كند. دوطرف مي توانند در قرارداد براي ميزان خسارت مبلغي زيادتر از قيمت كامل كالا معين كنند. اما شرط خسارت به كمتر از قيمت كالا باطل است.
ماده ۷۲ : متصدي حمل و نقل مسئول جبران هرگونه خسارت جاني، مادي و معنوي مسافران است مگر آنكه ثابت كند خسارت در نتيجه تقصير خود مسافر حادث شده يا ناشي از قوه قاهره يا علت خارجي بوده است كه هيچ متصدي مواظبي نم يتوانسته از آن جلوگيري كند.
ماده ۷۳ : در مورد خسارت هاي ناشي از تاخير تسليم يا نقص يا ساير خسارات كالا نيز متصدي حمل و نقل در حدود ماده فوق مسئول خواهد بود. خسارات مزبور نمي تواند از خساراتي كه ممكن بود در صورت تلف شدن تمام كالا حكم به آن شود تجاوز كند، مگر اينكه دوطرف در قرارداد به نحو ديگري توافق كرده باشند.
تبصره ۱: تاخير در تحويل هنگامي رخ مي دهد كه كالا در مدت يا زمان مورد توافق و در صورت فقدان چنين توافقي, در مدت معقولي كه با توجه به اوضاع و احوال از متصدي مواظب انتظار مي رود, به گيرنده تسليم نشده باشد.
تبصره ۲ : اگر ۶۰ روز تمام پس از گذشتن موعد تحويل مطابق تبصره ۱ اين ماده, كالا به گيرنده تحويل نشده باشد, مدعي خسارت مي تواند آن را تلف يا گم شده فرض كند.
ماده ۷۴ : متصدي حمل و نقل مسئول خسارات است كه در دوره حمل و نقل واقع شده اعم از اينكه خود مباشرت به حمل و نقل كرده و يا حمل و نقل كننده فرعي را مامور كرده باشد. بديهي است كه درصورت اخير رجوع او به حمل و نقل كننده فرعي كه از جانب او مامور شده محفوظ است .
ماده ۷۵ : متصدي حمل و نقل بايد به محض رسيدن كالا به مقصد، گيرنده را آگاه كند.
ماده ۷۶ : اگرگيرنده هزينه هاي حمل و ساير وجوهي را كه متصدي حمل و نقل بر اساس توافق دو طرف، مقررات عرف تجارتي ادعا دارد، قبول نكند حق تقاضاي تحويل را نخواهد داشت، مگر اينكه مبلغ مورد اختلاف را تا پايان دعوا در صندوق دادگستري به وديعه گذارد.
ماده ۷۷ : اگر گيرنده كالا را بي هيچ قيدي قبول و كرايه آن را پرداخت كند، دعواي او از اين بابت مسموع نيست. مگر در مورد تدليس يا تقصير سنگين متصدي. بعلاوه متصدي حمل و نقل مسئول خسارت غيرظاهر نيز خواهد بود در صورتي كه گيرنده آن خسارت را مشاهده و حداكثر ظرف ۳۰ روز تقويمي بعد از تحويل كالا به متصدي حمل و نقل اطلاع دهد.
ماده ۷۸ : در هر مورد كه بين متصدي حمل و نقل و گيرنده اختلاف باشد، دادگاه تجارتي صالح مي تواند به تقاضاي يكي از دوطرف دستور دهد كالا تا پايان دعوا نزد ثالثي امانت بماند يا در صورت ضرورت فروخته شود. فروش كالا بايد پس از تنظيم صورت مجلسي كه حاكي از وضع كالا و ضرورت فروش باشد به عمل آيد. با پرداخت تمام مخارج و وجوهي كه بر اساس توافق دوطرف و مقررات ادعا مي شود يا سپردن آن به صندوق دادگستري مي توان از فروش كالا جلوگيري كرد.
ماده ۷۹ : نسبت به دعوي خسارت برعليه متصدي حمل و نقل يا حمل و نقل كننده فرعي مدت باب سوم : قراردادهاي تجارتي مرور زمان يك سال است . مبداء اين مدت در صورت تلف، ناقص يا گم شدن كالا و يا تاخير در تحويل، روزي است كه تحويل بايستي در آن روز بعمل آمده باشد و در مورد خسارات روزي است كه كالا به گيرنده تحويل شده است.
ماده ۸۰ : حمل و نقل بوسيله پست و همچنين قراردادهاي اجاره وسائط نقليه زميني, هوايي, يا دريايي تابع مقررات اين باب نيست . قراردادهاي حمل و نقل، هر چند به صورت قرارداد اجاره تنظيم شود مشمول اين قانون است.
باب هشتم - قرارداد حمل و نقل قانون تجارت
ماده 377 - متصدي حمل و نقل كسي است كه در مقابل اجرت حمل اشياء را به عهده مي‌گيرد.
ماده 378 - قرارداد حمل و نقل تابع مقررات وكالت خواهد بود مگر در مواردي كه ذيلاً استثناء شده باشد.
ماده 379 - ارسال‌كننده بايد نكات ذيل را به اطلاع متصدي حمل و نقل برساند:
آدرس صحيح مرسل‌اليه
محل تسليم مال
عده عدل يا بسته و‌طرز عدل‌بندي
وزن و محتوي عدل‌ها
مدتي كه مال بايد در آن مدت تسليم شود
راهي كه حمل بايد از آن راه به عمل آيد
قيمت اشيايي كه‌گرانبها است.
خسارات ناشيه از عدم تعيين نكات فوق و يا از تعيين آنها به غلط متوجه ارسال‌كننده خواهد بود.
ماده 380 - ارسال‌كننده بايد مواظبت نمايد كه مال‌التجاره به طرز مناسبي عدل‌بندي شود - خسارات بحري ( آواري) ناشي از عيوب عدل‌بندي به‌عهده ارسال‌كننده است.
ماده 381 - اگر عدل‌بندي عيب ظاهر داشته و متصدي حمل و نقل مال را بدون قيد عدم مسئوليت قبول كرده باشد مسئول آواري خواهد بود.
ماده 382 - ارسال‌كننده مي‌تواند مادام كه مال‌التجاره در يد متصدي حمل و نقل است آن را با پرداخت مخارجي كه متصدي حمل و نقل كرده و‌خسارات او پس بگيرد.
ماده 383 - در موارد ذيل ارسال‌كننده نمي‌تواند از حق استرداد مذكور در ماده 382 استفاده كند:
1 - در صورتي كه بارنامه توسط ارسال‌كننده تهيه و به وسيله متصدي حمل و نقل به مرسل‌اليه تسليم شده باشد.
2 - در صورتي كه متصدي حمل و نقل رسيدي به ارسال‌كننده داده و ارسال‌كننده نتواند آن را پس دهد.
3 - در صورتي كه متصدي حمل و نقل به مرسل‌اليه اعلام كرده باشد كه مال‌التجاره به مقصد رسيده و بايد آن را تحويل گيرد.
4 - در صورتي كه پس از وصول مال‌التجاره به مقصد مرسل‌اليه تسليم آن را تقاضا كرده باشد.
در اين موارد متصدي حمل و نقل بايد مطابق دستور مرسل‌اليه عمل كند معذالك اگر متصدي حمل و نقل رسيدي به ارسال‌كننده داده مادام كه‌مال‌التجاره به مقصد نرسيده مكلف به رعايت دستور مرسل‌اليه نخواهد بود مگر اينكه رسيد به مرسل‌اليه تسليم شده باشد.
ماده 384 - اگر مرسل‌اليه مال‌التجاره را قبول نكند و يا مخارج و ساير مطالبات متصدي حمل و نقل بابت مال‌التجاره تأديه نشود و يا به مرسل‌اليه‌دسترسي نباشد متصدي حمل و نقل بايد مراتب را به اطلاع ارسال‌كننده رسانيده و مال‌التجاره را موقتاً نزد خود به طور امانت نگاهداشته يا نزد ثالثي‌امانت گذارد و در هر دو صورت مخارج و هر نقص و عين به عهده ارسال‌كننده خواهد بود.
اگر ارسال‌كننده و يا مرسل‌اليه در مدت مناسبي تكليف مال‌التجاره را معين نكند متصدي حمل و نقل مي‌تواند مطابق ماده 362 آن را به فروش برساند.
ماده 385 - اگر مال‌التجاره در معرض تضييع سريع باشد و يا قيمتي كه مي‌توان براي آن فرض كرد با مخارجي كه براي آن شده تكافو ننمايد متصدي‌حمل و نقل بايد فوراً مراتب را به اطلاع مدعي‌العموم بدايت محل يا نماينده او رسانيده و با نظارت او مال را به فروش رساند.
حتي‌المقدور ارسال‌كننده و مرسل‌اليه را بايد از اينكه مال‌التجاره به فروش خواهد رسيد مسبوق نمود.
ماده 386 - اگر مال‌التجاره تلف يا گم شود متصدي حمل و نقل مسئول قيمت آن خواهد بود مگر اينكه ثابت نمايد تلف يا گم شدن مربوط به جنس‌خود مال‌التجاره يا مستند به تقصير ارسال‌كننده و يا مرسل‌اليه و يا ناشي از تعليماتي بوده كه يكي از آنها داده‌اند و يا مربوط به حوادثي بوده كه هيچ‌متصدي مواظبي نيز نمي‌توانست از آن جلوگيري نمايد قرارداد طرفين مي‌تواند براي ميزان خسارت مبلغي كمتر يا زيادتر از قيمت كامل مال‌التجاره معين‌نمايد.
ماده 387 - در مورد خسارات ناشيه از تأخير تسليم يا نقص يا خسارات بحري (آواري) مال‌التجاره نيز متصدي حمل و نقل در حدود ماده فوق‌مسئول خواهد بود.
خسارات مزبور نمي‌تواند از خساراتي كه ممكن بود در صورت تلف شدن تمام مال‌التجاره حكم به آن شود تجاوز نمايد مگر اينكه قرارداد طرفين‌خلاف اين ترتيب را مقرر داشته باشد.
ماده 388 - متصدي حمل و نقل مسئول حوادث و تقصيراتي است كه در مدت حمل و نقل واقع شده اعم از اينكه خود مباشرت به حمل و نقل‌كرده و يا حمل و نقل‌كننده ديگري را مأمور كرده باشد - بديهي است كه در صورت اخير حق رجوع او به متصدي حمل و نقلي كه از جانب او مأمور‌شده محفوظ است.
ماده 389 - متصدي حمل و نقل بايد به محض وصول مال‌التجاره مرسل‌اليه را مستحضر نمايد.
ماده 390 - اگر مرسل‌اليه ميزان مخارج و ساير وجوهي را كه متصدي حمل و نقل بابت مال‌التجاره مطالبه مي‌نمايد قبول نكند حق تقاضاي تسليم‌مال‌التجاره را نخواهد داشت مگر اينكه مبلغ متنازع‌فيه را تا ختم اختلاف در صندوق عدليه امانت گذارد.
ماده 391 - اگر مال‌التجاره بدون هيچ قيدي قبول و كرايه آن تأديه شود ديگر بر عليه متصدي حمل و نقل دعوي پذيرفته نخواهد شد مگر در مورد‌تدليس يا تقصير عمده به علاوه متصدي حمل و نقل مسئول آواري غير ظاهر نيز خواهد بود در صورتي كه مرسل‌اليه آن آواري را در مدتي كه مطابق‌اوضاع و احوال رسيدگي به مال‌التجاره ممكن بود به عمل آيد و يا بايستي به عمل آمده باشد مشاهده كرده و فوراً پس از مشاهده به متصدي حمل و نقل‌اطلاع دهد در هر حال اين اطلاع بايد منتها تا هشت روز بعد از تحويل گرفتن مال‌التجاره داده شود.
ماده 392 - در هر موردي كه بين متصدي حمل و نقل و مرسل‌اليه اختلاف باشد محكمه صلاحيتدار محل مي‌تواند به تقاضاي يكي از طرفين امر دهد‌مال‌التجاره نزد ثالثي امانت گذارده شده و يا لدي‌الاقتضاء فروخته شود در صورت اخير فروش بايد پس از تنظيم صورت‌مجلسي حاكي از آنكه‌مال‌التجاره در چه حال بوده به عمل آيد.
به وسيله پرداخت تمام مخارج و وجوهي كه بابت مال‌التجاره ادعا مي‌شود و يا سپردن آن به صندوق عدليه از فروش مال‌التجاره مي‌توان جلوگيري كرد.
ماده 393 - نسبت به دعوي خسارت بر عليه متصدي حمل و نقل مدت مرور زمان يك سال است - مبدأ اين مدت در صورت تلف يا گم شدن‌مال‌التجاره و يا تأخير در تسليم روزي است كه تسليم بايستي در آن روز به عمل آمده باشد و در صورت خسارات بحري (آواري) روزي كه مال به‌مرسل‌اليه تسليم شده.
ماده 394 - حمل و نقل به وسيله پست تابع مقررات اين باب نيست.
