اختلال شخصیت خودشیفته چیست و درمانش چگونه است؟

اقتصاد گردان - 
 اختلال شخصیت خودشیفته ان‌پی‌دی Narcissistic personality disorder (NPD) یک اختلال شخصیت است که با الگوی طولانی‌مدت احساسات اغراق‌شده از اهمیت خود، نیاز مفرط به تحسین و کاهش توانایی همدلی با احساسات دیگران مشخص می‌شود. اختلال شخصیت خودشیفته یکی از زیرمجموعه‌های دسته گسترده‌تری به نام اختلالات شخصیت است.این اختلال اغلب با سایر اختلالات روانی نیز ‌رخ می‌دهد و با ناتوانی‌های قابل‌توجه عملکردی و مشکلات روانی-اجتماعی همراه است.
اختلالات شخصیت یک کلاس از اختلالات روانی هستند که با الگوهای رفتاری، شناختی و تجربیات درونی پایدار ناسازگار و غیرقابل انعطاف مشخص می‌شوند که در زمینه‌های مختلفی بروز کرده و از الگوهای پذیرفته‌شده توسط هر فرهنگ منحرف می‌شوند. این الگوها در اوایل بزرگسالی توسعه می‌یابند و با استرس یا ناتوانی قابل‌توجهی همراه هستند.
با اینکه افراد مبتلا به ان‌پی‌دی علائم ظاهری بزرگ‌منشی را از خود نشان می‌دهند، بسیاری از آنها با نشانه‌های شدید شرم، بی‌ارزشی، خوددلسوزی کم و خودبیزاری دست و پنجه نرم می‌کنند. دیدگاه آنها نسبت به خود به‌شدت قابل تغییر و وابسته به نظرات دیگران در مورد آنهاست. آنها همچنین نسبت به انتقاد بسیار حساس بوده و نیاز شدیدی به تحسین دارند.افراد مبتلا به ان‌پی‌دی از طریق این تحسین، ارزش خود و معنای زندگی را به دست می‌آورند. افراد مبتلا به ان‌پی‌دی معمولاً انگیزه دارند تا به اهداف، وضعیت، پیشرفت و کمال‌پرستی خود برسند و ارتباطات را نادیده گرفته یا از موقعیت‌ها فرار کنند به دلیل ترس از ناتوانی، شکست، بی‌ارزشی، حس حقارت، شرم، تحقیر و از دست دادن کنترل.
افراد مبتلا به ان‌پی‌دی تلاش می‌کنند تا از طریق جلب توجه اجتماعی و تأیید، از این احساسات فرار کنند و با آنها مبارزه کنند، اغلب با اغراق در مورد مهارت‌ها، دستاوردها و درجه نزدیکی خود با افرادی که آنها را با مقام‌های بالا می‌دانند.همچنین، آنها ممکن است در قبول کمک دچار مشکل شوند، تصورات انتقامی و احساس حق مالکیت داشته باشند و‌ ممکن است به طور ظاهری از خود تواضع نشان دهند. آنها به احتمال بیشتری به دنبال جراحی‌های پلاستیک خواهند رفت به دلیل میل برای جلب توجه و دیده شدن به عنوان فردی زیبا.احساس برتری شخصی ممکن است آنها را وادار به تسلط بر گفتگوها کند، به دیگران بخندند یا زمانی که دیگران درباره خود سخن می‌گویند، نامتعادل و تحقیرآمیز رفتار کنند.تغییرات ناگهانی در سطوح عزت نفس می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه توانایی در تنظیم عواطف شود.
بیماران مبتلا به ان‌پی‌دی دارای توانایی پایین‌تری در شناسایی حالت‌های چهره یا تقلید از احساسات هستند و همچنین ظرفیت کمتری برای همدلی عاطفی و هوش هیجانی دارند.با این حال، آنها نمی‌توانند به فقدان ظرفیت برای همدلی شناختی یا نظریه‌پردازی در مورد ذهن اشاره کنند؛ به عبارت دیگر، آنها قادر به درک احساسات دیگران و انتساب حالات ذهنی به خود یا دیگران هستند.این افراد ممکن است در ارتباط با تجربیات دیگران و ابراز آسیب‌پذیری عاطفی با مشکل مواجه شوند.همچنین، افراد مبتلا به ان‌پی‌دی کمتر احتمال دارد که در رفتارهای اجتماعی شرکت کنند، اگرچه همچنان می‌توانند به طرقی ایثارگرانه عمل کنند تا دیدگاه دیگران درباره خود را بهبود بخشند، پایگاه اجتماعی خود را ارتقا دهند یا اگر به‌طور صریح از آنها خواسته شود.
رابطه‌های افراد مبتلا به ان‌پی‌دی معمولاً دشوار است. این افراد ممکن است مرزهای دیگران را بی‌احترامی کنند و آنها را ایده‌آل‌سازی و بی‌ارزش‌سازی کنند.آنها معمولاً افراد را از نظر احساسی دور نگه می‌دارند و ممکن است انکار، فرافکنی یا دوپاره‌سازی کنند. افراد خودشیفته معمولاً با خشم و خصومتی به رد خود واکنش نشان می‌دهند و ممکن است دیگران را که با آنها مخالفت می‌کنند، تحقیر، توهین یا سرزنش کنند.
آنها معمولاً فاقد خویشتن‌آگاهی هستند و در درک ویژگی‌ها و تمایلات خودشیفته خود دچار مشکل خواهند بود؛ یا به دلیل اعتقاد به اینکه ویژگی‌های ان‌پی‌دی به آنها تعلق ندارد، یا به دلیل امتناع از پذیرفتن یا تأیید ویژگی‌های منفی به منظور حفظ تصویر مثبت از خود. خودشیفته‌ها ممکن است در درک دیدگاه‌های متعدد درباره مسائل دچار مشکل شوند و به تفکر سیاه و سفید تمایل داشته باشند. با این حال، افراد مبتلا به ان‌پی‌دی اغلب احساس می‌کنند که در ارزیابی درست احساسات دیگران مهارت دارن.

ملاک‌های تشخیصی DSM-IV-TR در مورد اختلال شخصیت خود شیفته
خود بزرگ بینی (در خیال یا رفتار)، نیاز به مقبولیت، و فقدان حس همدلی به صورت الگویی نافذ و فراگیر که از اوایل بزرگسالی شروع شده باشد و در زمینه‌های گوناگون به چشم آید، که علامت‌اش وجود لااقل پنج تا از موارد زیر است:
احساس خود بزرگ بینانه‌ای به صورت مهم پنداشتن خود داشته باشد (مثلاً در موفقیت‌ها و استعدادهای خود اغراق کند یا بدون آنکه به موفقیت شایسته‌ای دست یافته باشد، انتظار داشته باشد که او را آدم بزرگ و مهمی بدانند).
مشغولیت ذهنیش خیالاتی از قبیل موفقیت، قدرت، استادی و ذکاوت، زیبایی یا محبوب و دوست داشتنی بودن در حد نامحدود باشد.
معتقد باشد که «استثنایی» است و تنها سایر افراد (یا موسسات) استثنایی یا رده بالا می‌توانند او را درک کنند یا او باید تنها با این افراد رابطه داشته باشد.
احتیاج داشته باشد که به شکلی افراطی تحسین شود.
احساس محق بودن  entitlement  بکند، یعنی به شکل نامعقولی انتظار داشته باشد برخوردی رضایت بخش و اختصاصی با او صورت گیرد یا افراد خود به خود تسلیم خواسته‌هایش شوند.
در روابط بین فردی استثمارگر باشد، یعنی از امتیازات دیگران برای رسیدن به مقاصد خود استفاده کند.
فاقد حس همدلی باشد، یعنی تمایلی به درک یا شناخت احساسات و نیازهای دیگران نداشته باشد.
اغلب به دیگران حسودی کند یا معتقد باشد که دیگران به او حسادت می‌کنند.رفتارها و نگرش‌هایش پرافاده و تکبر‌آمیز باشند.

درمان
درمان اختلال شخصیت خودشیفته دشوار است؛ چون اگر قرار است پیشرفتی در کار حاصل شود، بیمار باید از خودشیفتگی خود دست بردارد. روانپزشکانی مثل اتوکرنبرگ و هاینتس کوهوت رویکردهای روانکاوانه را برای اصلاح این بیماران پیشنهاد می‌کنند، اما برای آنکه معلوم شود اصلاً چنین تشخیصی معتبر هست یا نه، و اگر معتبر است بهترین درمانش کدام است، هنوز پژوهش‌های بیشتری باید صورت گیرد. برخی بالینگران گروه درمانی را برای بیماران خود توصیه می‌کنند تا آن‌ها بتوانند چگونگی مشارکت با دیگران را یادگرفته و تحت شرایط ایده‌آل، واکنشی توأم با همدلی نسبت به دیگران نشان دهند. وقتی برای کمک به این افراد از رواندرمانی استفاده می‌شود، معمولاً روی خود بزرگ بینی، حساسیت بیش از حد به ارزیابی شدن از سوی دیگران، و عدم همدلی از دیگران تمرکز می‌شود. در شناخت درمانی تلاش می‌شود تا باورهای غلط یا خیالبافی‌های این افراد با تمرکز روی تجربه‌های لذتبخش روزمره و واقعاً قابل وصول جایگزین شوند. برای کمک به این افراد در جهت مواجه شدن با انتقاد دیگران و قبول آن، از استراتژی‌های مقابله‌ای، مثل ریلکسیشن استفاده می‌شود. یکی دیگر از اهداف رواندرمانی این است که به این افراد کمک شود روی احساسات دیگران تمرکز کنند. چون این افراد در مقابل دوره‌های افسردگی شدید بسیار آسیب‌پذیر هستند، مخصوصاً در میانسالی، افسردگی آن‌ها نیز مورد رواندرمانی قرار می‌گیرد. با این حال، هرگونه نتیجه‌گیری دربارهٔ تأثیر این‌گونه رواندرمانی در اختلال شخصیت خودشیفته، غیرممکن است.

معاونت اجتماعی و فرهنگی کلانتری ۱۴۵ ونک