رشد اقتصادی با نفت 4.1 و بدون نفت 3.4 درصد شد / بررسی شاخص های کلان 9 ماهه 1400 به روایت بانک مرکزی و مرکز آمار

خبراقتصادی  – محسن شمشیری
تولید ناخالص داخلی کشور با احتساب نفت و بدون احتساب نفت در ۹ماهه سال جاری به‌قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ نسبت به دوره مشابه سال قبل به‌ترتیب از افزایش ۴.۱ و ۳.۴ درصدی برخوردار بوده است.

 بر اساس محاسبات مقدماتی اداره حساب‌های اقتصادی این بانک، تولید ناخالص داخلی به‌قیمت پایه (و به‌قیمت‌های ثابت سال 1395) در سه‌ماهه سوم سال 1400 به رقم 3510.2 هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به سه‌ماهه سوم سال 1399، رشد 5.7درصدی را نشان می‌دهد،
همچنین رشد اقتصادی بدون نفت طی دوره مذکور معادل 5.8 درصد بوده است. رشد عملکرد تولید ناخالص داخلی در سه‌ماهه سوم سال جاری حاصل تحقق رشد مثبت ارزش افزوده گروه‌های «خدمات»، «صنایع و معادن» و «نفت» به‌ترتیب معادل 8.1، 3.8 و 5.4 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل بوده است؛ با وجود این، گروه‌ «کشاورزی» در فصل سوم سال جاری با کاهش عملکردی معادل 2.5 درصد نسبت به فصل مشابه سال گذشته مواجه بوده‌ است،
بر این اساس و در مجموع عملکرد تولید ناخالص داخلی کشور با احتساب نفت و بدون احتساب نفت به‌قیمت‌های ثابت سال 1395 در 9ماهه سال 1400 به‌ترتیب به 11041.4 و 10088.7 هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به دوره مشابه سال قبل به‌ترتیب از افزایش 4.1 و 3.4 درصدی برخوردار بوده است.

رشد ارزش افزوده گروه‌های «خدمات»، «نفت»، «صنایع و معادن» و «کشاورزی» در این دوره به‌ترتیب معادل 6.5، 11.7، 0.0 و 2.1ـ درصد بود که از سهمی معادل 3.5، 0.9، 0.0، و 0.3ـ واحد درصد در رشد اقتصادی 9ماهه سال جاری برخوردار بوده‌اند. رشد 6.5درصدی ارزش افزوده گروه خدمات در 9ماهه سال جاری عمدتاً متأثر از تحولات زیربخش‌های «اطلاعات و ارتباطات»، «بهداشت و مددکاری اجتماعی»، «حمل‌ونقل و انبارداری»، «عمده‌فروشی، خرده‌فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری» و «اداره عمومی، دفاع و تأمین اجتماعی» بوده است به‌طوری که زیربخش‌ «اطلاعات و ارتباطات» سهم 0.6 واحد درصدی و سایر گروه‌های فوق‌الذکر هریک سهم مساوی و معادل 0.5 واحد درصدی از رشد تولید ناخالص داخلی داشته‌اند.
رشد مصرف بخش خصوصی که نشان دهنده تمایل خانوار به مصرف و خرید و قدرت خرید مردم است در 9 ماهه 99 معادل 1.6- درصد و منفی بوده که در 9 ماهه 1400 مثبت شده و 3.4 درصد اعلام شد.
مصرف بخش دولتی نیز به 3.4 درصد رسید که در مدت مشابه سال قبل 3.7 درصد بوده است.
از سوی دیگر، رشد سرمایه گذاری که یکی از مهمترین شاخص های اقتصادی کلان کشور است از 3 درصد در 9 ماهه 99 به 5.2- درصد در 9 ماهه 1400 رسیده و بازهم منفی است.
صادرات کالاها و خدمات نیز که در سال قبل 19.7- درصد بوده در سال 1400 به 5.4 درصد رسیده  و مثبت شده است. همچنین واردات کالا و خدمات از 32.7- درصد در 9 ماهه 99 به 25.5 درصد در 9 ماهه 1400 رسیده و مثبت شده است.
هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار نیز که در 9 ماهه 99 معادل 0.9 درصد بوده در 9 ماهه 1400 به 5 درصد رسیده است.

اگرچه روایت مرکز آمار ایران و بانک مرکزی از شاخص های اقتصاد کلان در 9 ماهه 1400 و 9 ماهه 1399 تاحدودی متفاوت است اما هر دو نشان دهنده مثبت شدن شاخص های کلان اقتصادی از جمله رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت است. البته در مورد رشد سرمایه گذاری تفاوت معناداری وجود دارد و بانک مرکزی رشد سرمایه گذاری  9 ماهه 1400 را منفی و مرکز آمار ایران رشد سرمایه گذاری را مثبت گزارش کرده اند.

بر اساس آخرين نتايج حساب‌هاي ملي فصلي مركز آمار ايران، محصول ناخالص داخلي(GDP) به قيمت ثابت سال ١٣٩٠ در نه ماهه سال ١٤٠٠  نشان از رشد ٥,١ درصدي محصول ناخالص داخلي با نفت و ٣.٨ درصدي محصول ناخالص داخلي بدون نفت در نه ماهه سال ١٤٠٠ دارد. نتايج مذكور حاكي از آن است كه در نه ماهه سال ١٤٠٠ رشته فعاليت‌هاي گروه كشاورزي رشد منفی ٣,٩-، گروه صنایع و معادن ٧.١ درصد (شامل : استخراج نفت خام و گاز‌طبيعي ١٣.٤، ساير معادن ٢.٥-، صنعت ٣.٤، انرژي ٥.١ و ساختمان ٦.٣ درصد) و گروه خدمات ٥.١ درصد نسبت به نه ماهه سال ١٣٩٩، رشد داشته است.
این در حالیست که تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار و قیمت ثابت سال 1390 از عدد 686 هزار و 681 میلیارد تومان در سال 1390 به عدد 708 هزار و 345 میلیارد تومان در سال 1399 رسیده و در کل این 9 سال تنها 3.15 درصد رشد کرده است که میانگین آن سالانه 0.35 ذرصد است یعنی میانگین رشد سالانه کمتر از 1 درصد بوده است. حال باید دید که پس از رشد مثبت سال 1400، کل دهه 1390 چه عملکردی را نشان خواهد داد که این موضوع در آمارهای کل سال 1400 و احتمالا در چند ماه آینده روشن خواهد شد.

اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ با  جمعیت 85 میلیون نفری، و رشد جمعیت ۱.۲۴ درصد، نرخ بیکاری ۸.۹ درصد در پاییز 1400،  نرخ تورم ۴۱.۴  درصد در بهمن ۱۴۰۰ ، رشد اقتصادی ۵.۱ درصد با نفت در ۹ ماهه اول و رشد ۳.۸ درصد بدون نفت در ۹ ماهه اول همراه بوده است.  با توجه به جمعیت حدود ۸۵ میلیون نفر در کشور معادل ۷۴ درصد در شهرها و مابقی در روستاها زندگی می‌کنند. بعد خانوار ۳.۳ درصد اعلام شده است. ضریب جینی که نشانه  توزیع درآمد در جامعه است و نزدیک به صفر بودن آن مطلوب و نزدیک به 1 بودن آن نامطلوب است عدد  ۰.۴۰۰۶ اعلام شده است. ضریب نفوذ اینترنت به عنوان یکی از شاخص های رفاهی جامعه معادل ۶۴ درصد است. نرخ مشارکت اقتصادی یعنی افرادی که علاقمند به کار و جویای کار هستند ۴۰.۹ درصد است. بر اساس نرخ مشارکت حدود ۴۱ درصدی در پاییز ۱۴۰۰ نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر معادل ۸.۹ درصد اعلام شده است. امید به زندگی در بدو تولد برای مردان ۷۲.۵ سال  و برای زنان ۷۵.۵ سال اعلام شده است.
رشد اقتصادی در بخش کشاورزی  ۳.۹- درصد،  گروه صنایع و معادن ۷.۱ درصد،  صنایع و معادن بدون نفت ۴ درصد،  نفت و گاز ۱۳.۴ درصد،  معادن 2.5- درصد،  صنعت 3.4 درصد،  آب و برق و گاز ۵.۱ درصد،  ساختمان ۶.۳ درصد،  و خدمات ۵.۱ درصد برآورد شده است تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار ۵.۱ و تولید ناخالص داخلی بدون نفت به قیمت بازار ۳.۸ درصد اعلام شده است
از سوی دیگر شاخص‌های مهم کلان اقتصادی مانند هزینه مصرف نهایی بخش خصوصی که نشانه قدرت خرید مردم است در ۹ ماهه اول ۱۴۰۰ معادل ۱۳ درصد و مصرف نهایی بخش دولتی ۵.۳ درصد اعلام شده است. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص یا رشد سرمایه‌گذاری ۴.۹ درصد اعلام شده که نسبت به رشد منفی سال ۱۳۹۹ نشانه بهبود رشد سرمایه گذاری پس  از سالها رشد منفی است. تشکیل سرمایه یا سرمایه گذاری در بخش ساختمان ۶.۳ درصد،  سرمایه گذاری در ماشین آلات 3.5 درصد بوده است. صادرات کالا و خدمات نیز ۱۴.۸ درصد رشد کرده است میزان واردات کالا و خدمات نیز 0.3 درصد اعلام شده است.
رشد اقتصادی به قیمت بازار در سا لهای 91، 94، 97 و 98  یعنی در 4 سال منفی بوده اما در سال 1400 مثبت شده است.
رشد مصرف نهایی بخش خصوصی یا قدرت خرید مردم در چهار سال‌ ۹۱  ، ۹۴،  ۹۷، ۹۸ منفی اعلام شده است اما در سال ۱۴۰۰ مثبت شده است مصرف بخش دولتی نیز در سال‌های ۹۱ و ۹۸ منفی بوده است و سال 1400 مثبت شده است. سرمایه گذاری تحت تاثیر تحریم ها و رشد نرخ ارز و تورم و وضعیت رکود تورمی در کشور در 5 سال ۹۱ و ۹۲ ، ۹۴،  ۹۷ ، ۹۸ منفی بوده است اما در سه فصل پایانی سال ۹۹ و سال ۱۴۰۰ مثبت شده است
سرمایه گذاری در ماشین آلات در 5 سال‌ ۹۱،  ۹۴ ، ۹۷،  ۹۸ ، ۹۹ و منفی بوده است اما در سال ۱۴۰۰ مثبت شده است سرمایه‌گذاری در بخش ساختمان نیز در 5 سال ۹۱ و ۹۲ ، ۹۴ ، ۹۶، ۹۷،  منفی بوده است و در سال ۱۴۰۰ مثبت شده است.

3.15 درصد رشد اقتصادی برای 9 سال

براین اساس باید گفت که از 10 سال دهه 1390، رشد اقتصادی، مصرف بخش خصوصی و سرمایه گذاری در 4 سال منفی بوده است. تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار و قیمت ثابت سال 1390 از عدد 686 هزار و 681 میلیارد تومان در سال 1390 به عدد 708 هزار و 345 میلیارد تومان در سال 1399 رسیده و در کل این 9 سال تنها 3.15 درصد رشد کرده است که میانگین آن سالانه 0.35 ذرصد است یعنی میانگین رشد سالانه کمتر از 1 درصد بوده است. حال باید دید که پس از رشد مثبت سال 1400، کل دهه 1390 چه عملکردی را نشان خواهد داد که این موضوع در آمارهای کل سال 1400 و احتمالا در چند ماه آینده روشن خواهد شد.

بهبود شاخص ها نسبت به سال 1399

 در نه ماهه سال ١٤٠٠  نشان از رشد ٥,١ درصدي محصول ناخالص داخلي با نفت و ٣.٨ درصدي محصول ناخالص داخلي بدون نفت در نه ماهه سال ١٤٠٠ دارد.در حالی که در پاییز سال گذشته نرخ رشد اقتصادی کشور ۱٫۱ درصد بود. بدین ترتیب رشد اقتصادی کشور در پاییز امسال نسبت به پاییز سال قبل ۳٫۵ برابر شده است.

رشد اقتصادی کشور بدون نفت هم در پاییز ۱۴۰۰ به ۳.۸ درصد رسیده در حالی که در پاییز سال ۱۳۹۹ رشد اقتصادی بدون نفت کشور فقط ۰.۶ درصد بود. بر این اساس، رشد اقتصادی بدون نفت کشور در اولین فصل عملکرد دولت سیزدهم بیش از ۶ برابر نسبت به فصل مشابه دولت قبل رشد کرده است. این آمار نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در دولت سیزدهم صرفاً ناشی از افزایش صادرات نفت نبوده و سایر بخش‌های اقتصادی هم رشدهای به مراتب بهتری نسبت به دولت قبل داشته‌اند.

بر اساس گزارش مرکز آمار، در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ تولید ناخالص داخلی (GDP) به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ به رقم ۵۴۹۷ هزار میلیارد ریال با نفت و ۴۷۲۰ هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است، در حالی که رقم مذکور در مدت مشابه سال قبل با نفت ۵۲۳۱ هزار میلیارد ریال و بدون نفت ۴۵۴۶ هزار میلیارد ریال بوده که نشان از رشد ۵٫۱ درصدی تولید ناخالص داخلی با نفت و ۳٫۸ درصدی تولید ناخالص داخلی بدون نفت در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ دارد.

 این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل رشد اقتصادی با نفت منفی یک درصد و بدون نفت منفی ۰٫۸ درصد بود.