ضعف قانونی در رابطه با نگهداری سگ و سگ‌گردانی نداريم، عرف زندگي مردم موضوع را روشن كرده است

اقتصاد گردان - مسعود عالی‌پور، حقوقدان و پژوهشگر امور دینی در گفت‌وگو با میراندا مهدوی خبرنگار «اعتمادآنلاین» پاسخ داد: آیا ضعف قانونی در رابطه با نگهداری سگ و سگ‌گردانی وجود دارد؟/ نظر فقها در رابطه با نگهداری سگ چیست؟

اين کارشناس امور مذهبی با بیان اینکه منابع صدور احکام از نظر فقه امامیه، قران، سنت، اجماع و عقل است، گفت: از میان فرقه‌های اهل سنت تنها فرقه «مالکی» است که سگ را نجس نمی‌داند. دلیل آن این است که این فرقه‌ اصولا به احادیثی توجه دارند که لزوما دارای یک ریشه قرآنی باشد و چون نجاست سگ ریشه قرآنی ندارد بنابراین این فرقه نیز چندان توجهی به این امر ندارند.

  چندی پیش خبر حمله سگی در لواسان موجب تاسف و نگرانی شهروندان شد و واکنش‌های متعدد شهروندان و مسئولان را در پی داشت و موجب حساسیت افکار عمومی نسبت به این موضوع شد. این موضوع تا جایی پیش رفت که برخی شهروندان بر اساس فرهنگ اسلامی حاکم بر ایران همچنین بر اساس روایات و احادیث و فتوای مراجع عظام سگ را حیوانی نجس دانسته و خواستار برخورد قانونی با سگ‌گردانی شدند.

 مسعود عالی‌پور، وکیل پایه یک دادگستری و پژوهشگر امور دینی در رابطه با بحث‌هایی که پیرامون نجاست سگ مطرح است در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین، گفت: برای اینکه درک بهتری از نجس بودن سگ داشته باشیم بهتر است ابتدا مفهوم نجاست را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم.

 

این حقوقدان با بیان اینکه دانشمندان بزرگ اسلامی در این زمینه نظرات مختلف و متفاوتی دارند، گفت: علامه راغب اصفهانی تعریف جامعی در این زمینه دارد. او نجاست را به دو دسته تقسیم می کند: 1- تعریف ظاهری که شامل نجاساتی می‌شود که با حواس انسان‌ها قابل درک و فهم است و 2- نجاساتی که با حواس پنج گانه قابل درک نیستند بلکه به دیده بصیرت قابل درک است که این مورد ناظر به «پلیدی» آن شیء، جسم و یا انسان است.

 عالی‌پور در رابطه با نجاست سگ گفت:‌ فقهای امامیه متفق‌القول سگ را نجس می‌دانند این در حالی است که اکثر فقهای اهل سنت نیز سگ را نجس می‌دانند و فقط فرقه مذهب «مالکی» است که سگ را نجس محسوب نمی‌کند البته این به معنی حلال بودن گوشت سگ نیست.

 این کارشناس امور مذهبی با بیان اینکه منابع صدور احکام از نظر فقه امامیه، قران، سنت، اجماع و عقل است، گفت: از میان فرقه‌های اهل سنت تنها فرقه «مالکی» است که سگ را نجس نمی‌داند. دلیل آن این است که این فرقه‌ اصولا به احادیثی توجه دارند که لزوما دارای یک ریشه قرآنی باشد و چون نجاست سگ ریشه قرآنی ندارد بنابراین این فرقه نیز چندان توجهی به این امر ندارند. این در حالی است که بزرگان این فرقه حتی قادر نبوده‌اند احادیث و روایات دیگر فرقه‌های اسلامی در این رابطه را به چالش بکشند.

 

به گفته این حقوقدان در 3 سوره از قرآن به لغت «کلب» به معنی «سگ» اشاره شده است:

 1- «سوره کهف» البته در این سوره از قرآن به نجس یا پاک بودن سگ اشاره ای نشده است.

 2- «سوره اعراف» که ماجرای «بلعم باعورا» را بیان می‌کند. بلعم دانشمندی بود که از مسیر حق خارج شد و به همین دلیل قرآن در این سوره او را به سگ تشبیه کرده است.

3- «سوره مائده» که در این سوره به حکم صید سگ شکارچی اشاره شده است، مبنی بر اینکه حیوانی اگر توسط سگ شکارچی صید شود، گوشتش حلال محسوب می‌شود.

این وکیل دادگستری با تاکید بر اینکه در این 3 سوره صحبتی از نجسی یا پاکی سگ به میان نیامده است، گفت: تنها در سوره اعراف و در ماجرای بلعم، برخی دانشمندان اسلامی معتقد هستند که «پلیدی» را که شکل دوم تعریف «راغب اصفهانی» است می‌توان در این سوره استنباط کرد.

 روایاتی در رابطه با سگ

 عالی‌پور با بیان اینکه نجس بودن این حیوان دلیلی برای آزار و اذیت رساندن به این مخلوق نمی‌شود، گفت: روایاتی از امیرالمومنین به نقل از پیامبر ذکر شده است. پیامبر فرمودند «از مثله کردن بپرهیزید هرچند که در مورد سگ آزار دهنده باشد» بر اساس این روایت حتی حق آزار رساندن و مثله کردن سگی که مورد آزار یا آسیبمان شده است را نداریم.

این حقوق‌دان اضافه کرد: همچنین در روایت دیگری آمده است: «امام حسن مشغول غذا خوردن بودن و هر لقمه غذایی که می‌خوردند مقداری از آن را نیز به سگی که روبروی ایشان نشسته بود، می دادند. در همین حین یکی از اصحاب به ایشان گفتند تصمیم داریم که این سگ را دور کنیم اما امام حسن اجازه این کار را ندادند وفرمودند: این سگ نیز مخلوق خداست»که با توجه به این روایت نیز می توان نتیجه گرفت سگ اگرچه نجس است اما این حکم دلیلی برای آزار و اذیت این حیوان نمی‌باشد.

عالی‌پور ادامه داد: روایت دیگری از پیامبر نقل شده است: «در معراج، پیامبر زن بدکاره‌ای را می‌بینند که به بهشت رفته است وقتی ایشان علت بهشتی شدن این زن بدکاره را جویا می‌شود، می‌گویند که این زن سگی را دید که از فرط تشنگی زبانش بیرون افتاد بود و در حال تلف شدن بود، او لباسش را مرطوب می‌کند و چند قطره آب را در زبان سگ می‌چکاند و بر اثر این کار زن، خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد.»

 به گفته این پژوهشگر علوم دینی برخی از بزرگان فقه نظیر «شهید ثانی» هم در این رابطه صاحب نظراتی است. شهید ثانی در دراین رابطه چنین بیان کرده است: «اگر انسان دارای سگی بی‌آزار و گوسفندی گرسنه باشد بر او واجب است تا گوسفند را آب و علف دهد و آن را سیر گرداند» که در این نظر شهید ثانی نجات گوسفند را بر نجات سگ ارجحیت داده است. اما «صاحب جواهر» به این نظر، ایراداتی وارد کرده و استنباط او را رد می‌کند و می‌گوید: «حفظ جان سگ اولویت دارد چرا که  گوسفند را می‌توان سر برید ولی این کار در مورد سگ امکان پذیر نیست.»

 

 عالی‌پور در ادامه با بیان اینکه برخی فقهای معاصر در مورد نگهداری سگ دارای نظریات جامعی هستند. به عنوان نمونه نظر آیت‌الله علوی بروجردی در این رابطه چنین است: «اگر حیوان دیگری غیر از سگ شکاری، حیوانی را شکار کند آن شکار حلال نیست» که از این فتوای ایشان درجه اهمیت سگ شکاری معلوم می‌شود.  

 این در حالی است که ایشان در این رابطه فتوای دیگری نیز دارند که بسیار حائز اهمیت است و آن تربیت شدن سگ  برای شکار است، چرا که امروزه سگ‌هایی برای هنگام امدادرسانی در زلزله، راهنما برای کمک به نابینایان و یا سگ پلیس تربیت می‌شوند. آیت‌الله بروجردی در این رابطه می‌فرمایند: «شکار توسط سگی حلال است که تربیت شده باشد برای این امر یعنی صاحب سگ هر فرمانی به سگ بدهد او انجام دهد... و هرگاه او را منع کند، بایستد». باید در نهایت گفت: تربیت سگ تنها از راه انس و الفت با انسان امکانپذیر است.

 این وکیل دادگستری اضافه کرد: همچنین فتوای آیت‌الله خامنه‌ای در مورد نگهداری سگ چنین است: نگهداری سگی غیر از سگ شکاری، نگهبان و گله مذموم است و این کار تشبه به غیرمسلمانان باشد و مشمول ترویج فرهنگ آنان باشد و باعث آزار و اذیت همسایگان گردد و حرام است. یعنی تمرکز فتوای ایشان بر مساله تمرکز اجتماعی است و اینکه نگهداری سگ اگر به جهت ترویج فرهنگ غربی است و اینکه خودمان را بیشتر به فرهنگ غربی نزدیک‌تر کنیم که از نظر ایشان حرام است.

نظرم مكارم شيرازي 

 به گفته این حقوقدان نظر «آیت الله مکارم شیرازی» در رابطه با نگهداری سگ نیز چنین است: «نگهداری سگ اگر به قصد استفاده مشروع و عقلایی باشد مانند استفاده از سگ به عنوان «نگهبان» اشکالی ندارد ولی خرید و فروش سگ‌های زینتی وخانگی امثالهم جایزنیست و مالی که از خرید و فروش چنین سگ‌هایی حاصل می‌شود، اشکال دارد.»

 عالی‌پور با اشاره به واژه «استفاده مشروع وعقلایی»، بیان کرد: بعضی از روانشناسان معتقدند که سگ‌های زینتی و خانگی نیز دارای ویژگی استفاده مشروع و عقلایی هستند چرا که از نظر روانشناسی ممکن است این موجودات الفتی با انسان ایجاد کنند و این امر بالطبع موجب ایجاد خلق و خوی مثبت در انسان شود که صحت و سقم این مطلب را باید از متخصصین روانشناسی جویا شد.

نظر آیت الله سیستانی

 همچنین به گفته این پژوهشگر امور مذهبی، آیت الله سیستانی دراین رابطه نظر جامع‌تری دارند و معتقدند: «خرید و فروش سگ جایز نیست و ما نباید وجهی در قبال خرید و فروش سگ برای خودمان حاصل کنیم مگر اینکه سگ شکاری باشد، اما نگهداری سگ اشکالی ندارد. همچنین نماز خواندن در خانه ای که سگ در آن نگهداری می‌شود مکروه است.»

 ابن کارشناس امور مذهبی تاکید کرد:‌ آنچه مسلم است این که نگهداری سگ خلاف شرع نیست اما نگهداری آن در خانه، نماز را مکروه می‌کند و نه باطل! همچنین خرید و فروش آن خلاف شرع است و نباید از آن کسب در آمد شود.

 

 

این حقوقدان در رابطه با اتلاف عمدی سگ گفت: در قانون برای اتلاف سگ شگاری و سگ نگهبان دیه مقرر شده است بدین صورت که کشتن سگ شکاری 40 درهم و سگ گله و نگهبان 20 درهم دیه دارد. همچنین شکستن پای این سگ‌ها مشمول ارش [نوعی دیه که در قانون از قبل تعیین نشده] می‌شود. اما اگر سگی که تلف می‌شود جزء سگ‌های فوق نباشد مسئولیتی از باب دیه برای فرد متصور نیست.

  

 

این وکیل پایه یک دادگستری با اشاره به واکنش برخی مسئولین در پی رخ دادن حوادثی در برخی پارک‌ها، گفت: ما نمی‌توانیم بدون تصریح قانون و حتی با تفسیر غلط از نظر فقها باعث آزار رساندن به سگ‌ها شویم و همچنین نباید حکم یک قضیه را نسبت به تمام موارد تعمیم دهیم چرا که این امر مصداق موردی است که مثلا در صورت تصادف فردی در هنگام رانندگی چنین حکم شود که هیچ خودرویی حق ورود به خیابان را ندارد.

 این حقوقدان ادامه داد: در صورت اعمال هر محدودیتی در حقوق شهروندی حتما باید تصریح قانونی در این رابطه وجود داشته باشد.

 عالی‌پور افزود: البته از دیدگاه حقوقی، مقامات قضایی و انتظامی برای مدت محدودی و در یک محیط معین می‌توانند مانع از انجام امری، به دلیل اختلال در نظم اجتماعی شوند، اما همیشگی بودن این ممانعت حتما نیازمند به تصویب قانونی در این زمینه دارد چرا که بدون تصریح قانون اعمال محدودیتی آن هم برای مدت زمانی طولانی امکان‌پذیر نیست.

 این حقوقدان در رابطه با دستور اخیر سردار رحیمی مبنی بر ممنوعیت سگ‌گردانی گفت: اگر چه طبق دستور ایشان سگ‌گردانی ممنوع است و افراد در صورت انجام این امر بازداشت می‌شوند اما اگر در ادامه روند بازداشت به دادگاه ارجاع شوند به دلیل اینکه قانونی در این رابطه وجود ندارد و فرد کار خلاف قانونی انجام نداده‌ است، مجرم شناخته نشده و تبرئه خواهد شد چرا که با صدور دستورالعمل‌ها نمی‌توان محدودیت‌هایی را برای شهروندان قائل شد.

این وکیل پایه یک دادگستری در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا ضعف قانونی در این رابطه وجود دارد به خبرنگار حقوقی «اعتمادآنلاین» گفت: گمان نمی‌کنم در این رابطه ضعف قانونی داشته باشیم، اگر امری در قانون پیش‌بینی نشده گویای این مطلب است که سال‌ها مردم با این روش زندگی کرده‌اند و قانونی هم در این رابطه نبوده است و این روش زندگی تبدیل به «عرف» رایج میان مردم شده است. عرف هم از نظر قانون معتبر است و در بسیاری از موارد قانون بر اساس عرف حکم صادر می‌کند. عرف پذیرفته است که به حیوانات آسیب نرسانیم و از آنها در صورت امکان نگهداری کنیم، در عین حال اگر حیوانی مخل آسایش شد می‌توان اقدامات مناسب را برای دفع حیوان انجام داد.