‌آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب 1351

خبراقتصادی: با توجه به نیاز فعالان اقتصادی و مخاطبان علاقه مند به مسائل اقتصادی، این آیین نامه اجرایی به نقل از سایت مرکز پژوهش های مجلس منتشر می شود: / ‌مصوب 1351.1.20 کمیسیون دارایی مجلس شورای ملی

‌قسمت اول - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض
‌فصل اول - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض
‌ماده 1 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مذکور در ماده 2 قانون امور گمرکی
فقط از واردات قطعی دریافت می‌شود و منظور از واردات‌قطعی به کشور کالایی است که
برای مصرف در داخل کشور اظهار و از گمرک مرخص می‌شود.
‌ماده 2 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مذکور در ماده 2 قانون امور گمرکی
بدون توجه به خوبی یا بدی یا نو مستعمل بودن کالا تمام و‌کمال دریافت می‌گردد مگر
در مواردی که موضوع مشمول ماده 50 قانون امور گمرکی باشد که در آن صورت اگر صاحب
کالا درخواست نماید طبق ماده‌مزبور رفتار خواهد شد.
‌درخواست صاحب کالا برای تفکیک یا واگذاری بلاعوض یا تخمین میزان تخفیف باید کتبی
باشد. تفکیک قسمت سالم از قسمت فاسد و واگذاری‌قسمت فاسد به گمرک با حضور رییس
گمرک مربوط و نظارت مأموران گمرک و با تنظیم صورت مجلس که به امضای صاحب کالا و
مأموران مربوط‌خواهد رسید صورت می‌گیرد.
‌اگر تفکیک قسمت سالم از فاسد مقدور نباشد و یا موجب فساد و تباهی بیشتر کالا گردد
گمرک می‌تواند با معاینه کالا و رسیدگی به اسناد آن و با تنظیم‌صورت مجلس مشروح،
ارزش کالا به وضع موجود و در حین ترخیص و تفاوت آن را بابهای تمام شده کالا سالم
(‌ارزش سیف کالا به اضافه وجوهی که‌به ترخیص قطعی آن تعلق می‌گردد)‌تعیین نموده و
به نسبت فساد تباهی وارده به آن کالا با اجازه و موافقت قبلی اداره کل گمرک در
حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و عوارض و هزینه‌های گمرکی (‌به استثنای باربری) تخفیف
دهد.‌در اینگونه موارد باید بهای تمام شده و ارزش کالا در حین ترخیص با علت‌اختلاف
در متن اسناد گمرکی قید گردد.
‌اگر درخواست صاحب کالا برای اعاده کالا به خارج باشد طبق مفاد فصل مربوط به کالای
مرجوعی این آیین‌نامه رفتار خواهد شد.
‌تبصره 1 - کالایی که در مدت توقف در انبارهای موضوع ماده 47 قانون امور گمرکی
ضایع یا فاسد شده باشد مشمول مقررات این ماده نبوده و‌وجوهی که به ورود قطعی آن
تعلق می‌گردد کلاً دریافت می‌شود.
‌تبصره 2 - کالایی که به ترتیب ترانزیت داخلی غیر اداری از یک گمرک به گمرک دیگری
حمل می‌شود هر گاه در حین عمل ضایع یا فاسد شود‌مشمول مقررات این ماده نبوده و
وجوهی که به ورود قطعی آن تعلق می‌گیرد کلاً دریافت می‌شود. ولی کالایی که تحت
ترانزیت داخلی اداری حمل‌می‌گردد اگر در حین حمل ضایع و فاسد شود صاحب کالا
می‌تواند از مقررات این ماده استفاده نماید.
‌ماده 3 - در مواردی که حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض یا هر یک از این وجوه
از روی وزن دریافت می‌شود وزن کالا باید با تمام لفاف و‌ظروف درونی و بیرونی آن به
حال و وضع عادی هنگام اظهار در گمرک به وسیله توزیع تعیین و سپس وزن تقریبی ظرف
(‌اعم از هر نوع محفظه و لفاف‌و تکیه گاه و نظایر آن) به شرح زیر محاسبه و از آن
کسر گردد:
1 - برای شیشه جام در صندوقهای مشبک (‌قفسه) بیست درصد وزن با ظرف.
2 - برای شیشه جام و شیشه آلات و چینی در صندوق سی درصد وزن با ظرف.
3 - بری شیشه آلات و چینی در کارتن و در ظروف دیگر پانزده درصد وزن با ظرف.
4 - برای مواد نسجی و اشیاء ساخته شده از آن در صندوق چوبی بیست درصد وزن با ظرف.
5 - برای مواد نسجی و اشیاء ساخته شده از آن در کارتن هشت درصد وزن با ظرف.
6 - برای مواد نسجی و اشیاء ساخته شده از آن در سایر لفاف‌ها سه درصد وزن با ظرف.
7 - برای سایر کالاهایی که در صندوق یا ظروف دیگر از چوبی یا فلزی وارد می‌شود
پانزده درصد وزن با ظرف.
8 - برای کالایی که جوف حصیر، زنبیل یا کیسه یا لفافهای پارچه و غیره وارد می‌شود
سه درصد وزن با ظرف.
‌اوراق تقریبی مذکور در بندهای یک تا هشت بالا شامل لفافهایی که کالا را به طور
ناقص بپوشاند از قبیل تخته مشبک یا قفسه و غیره (‌جز در مورد‌شیشه جام) نخواهد بود
و همچنین وزن خالص تخمینی در مورد کالایی که به طور فله (‌بدون ظرف) وارد می‌شود
پذیرفته نمی‌شود بلکه برای این دو‌مورد همیشه وزن خالص حقیقی کالا باید تعیین شود.
‌فصل دوم - هزینه‌های گمرکی و موارد مصرف آنها بخش اول - انبارداری
‌ماده 4 - از کالای وارده به کشور و کابوتاژی و صادره از کشور که در اماکن گمرکی
گذارده شود هزینه انبارداری به میزان تعیین شده در تصویبنامه‌هیأت وزیران دریافت
می‌شود. این هزینه از تاریخ روز شانزدهم تسلیم اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار
(‌مانیفست) یا بارنامه حمل و یا تاریخ صدور‌قبض انبار احتساب و دریافت می‌گردد و
در هر حال قبل از روز دهم تخلیه کالا در اماکن گمرکی دریافت نخواهد شد.
‌اداره کل گمرک یا سازمان بنادر و کشتیرانی هر موقع که لازم تشخیص دهند می‌توانند
نرخ انبارداری اماکن و انبارهای تحت نظر خود را در هر گمرک‌مقتضی بدانند با موافقت
وزیر دارایی و با نشر آگهی حداکثر تا 50 درصد تقلیل یا افزایش دهند.
‌تبصره 1 - کالای وارده به اماکن گمرکی در مواردی که مشمول مفاد مقررات ماده 21
قانون امور گمرکی باشد از پرداخت انبارداری معاف خواهد‌بود.
‌تبصره 2 - در احتساب هزینه انبارداری ارقام کمتر از ده کیلوگرم ده کیلوگرم تمام
محسوب می‌شود.
‌تبصره 3 - منظور از روز اظهار روزی است که صاحب کالا با توجه به منظورهای مندرج
در ماده 19 قانون امور گمرکی طبق اظهار خود وجوهی را‌که به ترخیص کالا تعلق
می‌گیرد به صندوق پرداخته باشد.‌روز اظهار نیز جزو ایام توقف کالا در اماکن گمرکی
منظور و محسوب می‌شود.
‌برای روزهایی که کالا بعد از روز اظهار به منظور رسیدگی و انجام تشریفات ارزیابی
در اماکن گمرکی می‌ماند انبارداری تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه توقف‌در اثر بروز
اختلاف و عدم مراجعه صاحب کالا برای پرداخت تفاوت و جریمه و انجام کار مربوط از
قبیل تفکیک اظهارنامه و غیره باشد که در این‌صورت انبارداری از روز تعلق تا روز
خروج کالا از گمرک محاسبه و در یافت خواهد شد. برای روزهای فاصله بین روز اظهار و
روزی که عمل ارزیابی‌اظهارنامه خاتمه یافته و به امضای رییس سرویس ارزیابی مربوط
رسیده باشد انبارداری دریافت نخواهد شد.
‌هرگاه بعد از خاتمه تشریفات گمرکی و صدور پروانه وقت و وسائل بیرون بردن کالا
کافی نبوده و تمام یا مقداری از آن در اماکن گمرکی باقی بماند به‌شرط اینکه صاحب
کالا کالا را فردای آن روز (‌و اگر تعطیل باشد روز بعد از تعطیل) کلاً از اماکن
گمرکی خارج کند هزینه انبارداری برای مدت مزبور‌مطالبه نمی‌شود.
‌در نقاطی که به واسطه تراکم کار و یا فراهم نبودن وسیله و جهات موجه دیگر خارج
کردن کالا در مهلت مقرر بالا مقدور نباشد این مهلت با تشخیص‌رییس اداره گمرک یا
بندر محل تا پانزده روز قابل تمدید خواهد بود و اگر کالا در انقضای مهلت تعیین شده
از اماکن گمرکی خارج نشود انبارداری کالا‌برای تمام مدت محاسبه و وصول می‌شود.
‌تبصره 4 - انتقال کالا به ترتیب ترانزیت داخلی از یک گمرک به گمرک دیگر تغییری در
طرز احتساب هزینه انبارداری و تاریخ تعلق آن نخواهد داد‌به عبارت دیگر گمرکی که
کالا از آنجا ترخیص قطعی می‌شود انبارداری از روز تعلق تا روز اظهار را احتساب و
دریافت خواهد کرد و اگر قبلاً در گمرک‌ورودی در موقع صدور پروانه ترانزیت داخلی
وجهی به عنوان انبارداری دریافت شده باشد از آن کاسته و مانده دریافت می‌شود.
‌برای مدتی که کالای ترانزیت داخلی در بین راه خواهد بود انبارداری دریافت
نمی‌شود.
‌تبصره 5 - به اداره کل گمرک اجازه داده می‌شود از محل درآمد انبارداری که وصول و
در حساب مخصوص در خزانه متمرکز می‌شود بر اساس‌بودجه تنظیمی که به تصویب وزیر
دارایی رسیده باشد وسائل آتش نشانی و سایر وسائل ایمنی و حفاظت و نگهداری کالا و
هزینه احداث و نگهداری‌انبارهای مورد نیاز را تأمین و پرداخت نماید.
‌تبصره 6 - منظور از انبارها و اماکن گمرکی مندرج در این آیین‌نامه انبارها و
باراندازهای محصور یا غیر محصور و اسکله‌ها و محوطه‌ها و به طور‌کلی هر محل و
مکانی است که در تصرف گمرک یا بندر بوده و برای انباشتن و جا دادن کالا از آنها
استفاده می‌کنند.
‌بخش دوم - هزینه تخلیه و بارگیری و باربری
‌ماده 5 - هزینه تخلیه و بارگیری وسایط نقلیه و نقل و تحویل کالا و باز کردن و
بستن و باربری بسته‌ها در اماکن گمرکی یا بندر و هزینه سایر‌عملیاتی که برای انجام
تشریفات گمرکی و تحویل کالا پیش بیاید به عهده صاحبان کالا می‌باشد لیکن اداره کل
گمرک یا سازمان بنادر و کشتیرانی‌می‌توانند در هر یک از ادارات گمرکی و بنادر که
مقتضی بدانند با تأسیس سرویس باربری تمام یا قسمتی از عملیات مذکور را بر عهده
بگیرند و در این‌صورت هزینه باربری طبق نرخهایی که با رعایت نوع عملیات و میزان
هزینه آنها از طرف هیأت وزیران تعیین می‌شود از صاحبان کالا دریافت می‌گردد.
‌تبصره 1 - کالای صادراتی از پرداخت هفتاد و پنج درصد هزینه باربری معاف است.
کالای کابوتاژی در گمرکی مبدأ هزینه باربری را به مأخذ معین‌برای کالای صادراتی و
در گمرک مقصد به مأخذ باربری کالای وارداتی خواهد پرداخت.
‌از کالایی که با موافقت گمرک در اماکن غیر گمرکی یا غیر بندری تخلیه یا تحویل شود
هزینه باربری دریافت نمی‌گردد ولی در صورتی که قسمتی از‌عملیات باربری در این
اماکن توسط گمرک یا بندر انجام شود بیست درصد هزینه باربری ورودی یا صدوری اخذ
می‌گردد.
‌تبصره 2 - اداره گمرک یا بندر در جایی که سرویس باربری با تجهیزات لازم برای
تخلیه و باربری و بارگیری در اختیار دارند نمی‌توانند به تقاضای‌اشخاص یا
بنگاه‌هایی که می‌خواهند عمل تخلیه و باربری و بارگیری کالا در اماکن گمرکی و یا
بندری را با وسائل اختصاصی خودشان انجام دهند (‌به‌استثنای راه آهن دولتی ایران)
ترتیب اثر دهند مگر اینکه هزینه تخلیه و باربری و بارگیری را طبق تعرفه بپردازند و
مسئولیت هر گونه ضرر و زیانی را که‌از ناحیه باربران شخصی آنان متوجه اداره گمرک
یا بندر گردد به عهده می‌گیرند و در مورد حمل یکسره به داخل کشور در صورتی که
عملیات باربری در‌اماکن گمرکی و به وسیله سرویس باربری گمرک یا بندر انجام گیرد
هزینه باربری کلاً و اگر قسمتی از عملیات باربری به وسیله گمرک یا بندر انجام
گیرد‌بیست درصد و اگر هیچگونه عملیات باربری انجام نگیرد ده درصد هزینه باربری
دریافت می‌شود.
‌تبصره 3 - به اداره کل گمرک یا سازمان بنادر و کشتیرانی (‌حسب مورد) اجازه داده
می‌شود که در موارد لزوم تغییر نرخ هزینه عملیات تخلیه و‌باربری و بارگیری را در
هر یک از ادارات گمرکی یا بنادر به هیأت وزیران پیشنهاد نماید.
‌تبصره 4 - به اداره کل گمرک اجازه داده می‌شود از محل درآمد باربری که وصول
می‌کند و در حساب مخصوص در خزانه متمرکز خواهد شد بر‌اساس بودجه تنظیمی که به
تصویب وزیر دارایی می‌رسد نسبت به خرید و تعمیر و کرایه کلیه ماشین آلات و وسائل
تسهیل باربری از قبیل جرثقیل،‌لیفتراک، کامیون و وسائط نقلیه رفت و آمد باربران و
بارشماران و ماشین آلات مشابه و لوازم آنها و همچنین کرایه واگن و هزینه ایجاد
خطوط مواصلاتی‌بین انبارها اسکله‌ها اقدام و بهای آن را از این محل تأمین و پرداخت
نماید.
‌بخش سوم - خدمات فوق‌العاده
‌ماده 6 - هرگاه کسی بخواهد تشریفات گمرکی کالایی کلاً یا جزاً در خارج از اماکن
گمرکی و یا در داخل اماکن گمرکی ولی در ایام یا ساعات تعطیل‌انجام یابد در صورتی
که درخواست او مورد موافقت گمرک یا بندر (‌حسب مورد) قرار گیرد باید هزینه خدمات
فوق‌العاده را بشرحی که در تصویبنامه‌هیأت وزیران تعیین می‌شود قبل از شروع به کار
پرداخت کند.
‌تبصره - کسور یک ساعت یک ساعت محسوب می‌شود.
‌ماده 7 - درخواست انجام خدمات فوق‌العاده باید روی اوراق چاپی مخصوص تنظیم و به
گمرک یا بندر محل (‌حسب مورد)‌تسلیم گردد و مطالب‌زیر در آن نوشته شده باشد:
1 - نوع خدمات.
2 - تعداد بسته.
3 - ابتداء و انتهای مدت اضافه کار.
4 - محلی که خدمت فوق‌العاده در آنجا باید انجام شود.
‌به درخواستهای فاقد شرایط بالا ترتیب اثر داده نخواهد شد.
‌هر یک از دریچه‌های انبار کشتی و هر یک از واگنهای راه‌آهن و همچنین و هر یک از
کامیونها و هر یک از درهای متعدد هر انبار مستقلاً یک محل‌خدمت محسوب است که باید
در درخواست متقاضی تصریح شود در مورد کالای صادراتی فله و یکنواخت که کنترل
بارگیری آنها مستلزم مراقبت‌نیست بارگیری یک کشتی را ولو اینکه از دریچه‌های مختلف
نیز انجام شود می‌توان یک محل خدمت محسوب داشت.
‌ماده 8 - برای انجام عملیات یا نظارت در عملیاتی که باید در هر یک از محلهای خدمت
انجام گردد گمرک یا بندر (‌ حسب مورد)‌یک گروه مستقل‌سه نفری یا کمتر تعیین خواهد
نمود.
‌تبصره - اداره گمرک یا بندر (‌حسب مورد) اگر پیش‌بینی کند ساعت تقاضا شده برای
انجام خدمت فوق‌العاده کافی نخواهد بود می‌تواند ضمن‌صدور اجازه خدمت فوق‌العاده
به رییس گروه اختیار بدهد که از صاحب کالا تقاضای متمم با اخذ هزینه بپذیرد و رییس
گروه موظف است پولی را که از‌این بابت وصول می‌کند در اول وقت اداری روز بعد به
صندوق تحویل و سوش قبض صادره را به امضای صندوق‌دار برساند.
‌ماده 9 - هرگاه تقاضاکننده پس از پرداخت هزینه خدمت فوق‌العاده بعللی از انجام آن
صرفنظر نماید و تصمیم خود را قبل از اعزام مأموران به محل‌خدمت کتباً اعلام کند
وجهی که به عنوان خدمت فوق‌العاده تأدیه نموده مسترد خواهد شد در غیر این صورت
وجوه دریافتی به درآمد قطعی دولت‌منظور و مسترد نخواهد شد.
‌ماده 10 - تقاضای انجام خدمت فوق‌العاده برای هر شخص و بنگاه یا در هر یک از
محلهای مختلف باید جداگانه تسلیم شود لیکن در مورد‌دریچه‌های متعدد انبارهای یک
کشتی یا درهای متعدد یک انبار و یا واگنهای متعدد یک قطار می‌توان یک درخواست
تسلیم نمود مشروط بر اینکه در‌این درخواست تعداد تمام محلهای خدمت ذکر و در ضمن آن
صریحاً قید گردد که خدمت فوق‌العاده باید در تمام آن محلها با هم یا به تدریج و به
نوبت‌انجام شود تا گمرک یا بندر بتواند تعداد گروه‌های لازم برای انجام خدمت را
تعیین نماید.
‌ماده 11 - خدماتی را که می‌توان انجام آن را در ایام تعطیل یا در خارج از ساعات
رسمی کار به عنوان خدمات فوق‌العاده اجازه داد به شرح زیر است:
1 - تخلیه محمولات وسائط نقلیه زمینی و هوایی و آبی.
2 - بارگیری و خارج کردن کالا از گمرک که تشریفات گمرکی آنها قبلاً انجام شده ولی
به علت ضیق وقت یا زیادی کالا یا کمی وسائل بارگیری‌خارج کردن آنها از گمرک در
ساعات اداری میسر نشده باشد.
3 - ارزیابی کالا در خارج از ساعات اداری کار مشروط بر اینکه اظهارنامه آن مرتباً
تنظیم و یا طی تشریفات مقرر قبل از تعطیل اداره به دایره ارزیابی‌تسلیم ولی عملیات
ارزیابی به علت نرسیدن نوبت یا به سبب تصادف با آخر وقت اداری صورت نگرفته باشد.
4 - سایر موارد به تشخیص رییس اداره گمرک محل خواهد بود.
‌ماده 12 - کارهای مشروح در زیر بدون اینکه محتاج به درخواست قبلی و تحصیل اجازه و
پرداخت هزینه خدمت فوق‌العاده باشد در تمام اوقات‌اعم از ساعات اداری کار یا ایام
و ساعات تحصیل انجام می‌گیرد.
‌پیاده کردن مسافرین و پیک و معاینه توشه و اشیاء شخصی آنها و همچنین پیاده کردن
کیسه‌های پستی و سوار کردن مسافرین و پیک و بارگیری‌کیسه‌های پستی به وسائط نقلیه
مشروط بر اینکه نمایندگان مؤسسات کشتیرانی یا بنگاه‌های حمل و نقل دیگر رییس گمرک
یا بندر محل را (‌حسب‌مورد) برای اینکه بتواند کارمندان مورد نیاز را حاضر نماید
به موقع خود مطلع سازند و اظهارنامه اجمالی و رونوشت بارنامه و سایر اسناد را قبل
از‌شروع کار به گمرک یا بندر تسلیم نمایند.
‌تبصره 1 - هر گاه وسائل حمل مذکور در این ماده عبارت از کشتی یا قطار راه‌آهن یا
هواپیما یا هر وسیله نقلیه دیگری باشد که ساعات ورود و‌حرکت آنها مطابق برنامه‌های
منظمی که دارند همیشه معین و معلوم است احتیاجی به اعلام قبلی به گمرک یا بندر
(‌حسب مورد) نخواهد بود.
‌اداره گمرک یا بندر (‌حسب مورد) مأموران کشیک به عده لازم برای مراقبت و نظارت در
پیاده کردن یا سوار کردن پیک و مسافرین و کیسه‌های پستی‌برای ساعت‌های مقرر در
برنامه‌های ورود و حرکت آن وسائط آماده خواهد داشت.
‌تبصره 2 - بارکش‌ها و واگنهای راه‌آهن ممکن است در خارج از ساعات اداری کار به
اماکن گمرکی بدون هیچ تشریفاتی وارد شوند و این در صورتی‌است که درخواست معاینه یا
تحویل گرفتن کالا یا شمارش محمولات نشده و منظور فقط امانت گذاشتن موقتی به انتظار
رسیدن ساعات کار اداری، که‌متضمن مسئولیتی برای گمرک نگردد بوده باشد.
‌ماده 13 - وجوه دریافتی از بابت خدمات فوق‌العاده به شرح زیر واریز می‌گردد.
‌الف - وجوه دریافتی از بابت خدمات فوق‌العاده که در ساعات اداری در خارج از اماکن
گمرکی انجام می‌شود(‌ حسب مورد) بدر آمد متفرقه گمرکی‌یا به درآمد بندر منظور
می‌گردد.
ب - از محل درآمد خدمات فوق‌العاده در ساعات غیر اداری و ایام تعطیل، آخر هر ماه
فوق‌العاده اضافه‌کاری به کارمندان ذیربط برای هر ساعاتی که‌کار اضافی انجام
داده‌اند مشروط بر این که از بودجه دولت برای آن مدت وجهی دریافت ننموده باشند
پرداخت مازاد احتمالی به ذخیره احتیاطی منظور‌می‌گردد.
‌برای هر ساعت اضافه کار در روز برابر مبلغی که طبق مقررات استخدامی یا قانون کار
به هر کارمند یا مأمور قابل پرداخت می‌باشد و برای هر ساعت‌اضافه کار در شب دو
برابر مبلغ مزبور پرداخت می‌شود.
‌تبصره - ذخیره احتیاطی به ترتیب برای مصارف زیر در اختیار گمرک محل گذارده
می‌شود.
1 - پرداخت فوق‌العاده اضافه کار و پول ناهار کارکنانی که در امر خدمات فوق‌العاده
شرکت مستقیم ندارند ولی حضور آنان در محل خدمت یا اداره‌برای پیشرفت و سرعت کار
ضروری است.
2 - در صورتی که باز هم وجهی بماند برای تهیه وسائل عمومی کار و زندگی کارمندان به
نام اشیاء و اموال دولتی باید به مصرف برسد.
‌بخش چهارم - درخواست تعرفه‌بندی کالا و هزینه آزمایش و تعرفه‌بندی
‌ماده 14 - هزینه آزمایش عبارت است از هزینه‌ای که جهت خدمات آزمایشگاهی به وسیله
مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به منظور‌تشخیص نوع جنسی و مشخصات نمونه
کالا برای تعیین تعرفه انجام می‌شود و بر اساس نرخهای مصوب هیأت وزیران از متقاضی
وصول و برای‌توسعه و تکمیل آزمایشگاه‌های مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی مصرف
می‌شود.
‌هزینه تعرفه‌بندی یا تعرفه‌بندی توأم با کارشناسی عبارت است از هزینه‌ای که جهت
تعیین تعرفه نمونه کالا و اعلام آن بر اساس نرخهای مصوب هیأت‌وزیران از متقاضی
وصول و به درآمد متفرقه گمرک منظور می‌شود.
‌بخش پنجم - هزینه بدرقه کالا
‌ماده 15 - در مواردی که اجازه حمل کالایی از یک نقطه به نقطه دیگر به شرطی داده
شود که آن کالا در مدت حمل تا وصول به مقصد در تحت‌مراقبت و نظارت مأموران گمرک
باشد هزینه بدرقه کالا باید از طرف درخواست‌کننده همزمان با تسلیم درخواست اجازه
حمل به مأخذی که در‌تصویبنامه هیأت وزیران تعیین می‌گردد در مقابل اخذ رسید به
صندوق گمرک مربوط پرداخت گردد و از محل این وجوه هزینه‌های مربوط به بدرقه
کالا‌پرداخت می‌شود.
‌بخش ششم - هزینه مراقبت
‌ماده 16 - هزینه مراقبت که جزء خدمات فوق‌العاده مندرج در بند ج ماده 2 قانون
امور گمرکی محسوب می‌شود در انبارهای اختصاصی و انبارهای‌عمومی رسمی و سردخانه‌ها
و نقاط خارج از اماکن گمرکی و همچنین برای نظارت در نقل و تحویل کالاهای انتقالی
(‌ترانسپوردمان)transbordement به مأخذی که در تصویبنامه هیأت وزیران تعیین
می‌گردد در مقابل اخذ رسید به صندوق گمرک پرداخت می‌گردد وجوه دریافتی از‌این محل
طبق مفاد ماده 13 این آیین‌نامه واریز می‌شود.
‌فصل سوم - معافیت‌ها
‌ماده 17 - برای معافیت مربوط به دربار شاهنشاهی در هر مورد اعلامیه‌ای حاکی از
مشخصات کامل کالای وارده به امضای وزیر دربار شاهنشاهی یا‌شخصی که از طرف مشارالیه
مجاز باشد عنوان اداره کل گمرک ارسال و اظهارنامه گمرکی به ترتیب بالا به گمرک
ترخیص‌کننده تسلیم می‌شود.
‌ماده 18 - نسبت به کالای موضوع بند 2 از ماده 37 قانون امور گمرکی در هر مورد
باید از طرف وزارت امور خارجه موافقتنامه کتبی با ذکر‌مشخصات کامل طبق نمونه مخصوص
صادر و حکم معافیت به استناد آن از طرف اداره کل گمرک صادر و ابلاغ شود و ترخیص آن
موکول به تسلیم‌اظهارنامه به امضای مقام متقاضی و انجام کلیه تشریفات مربوط خواهد
بود.
‌ماده 19 - اسلحه و مهمات و لوازم مخابرات و مواصلات ارتش شاهنشاهی و سازمان
اطلاعات و امنیت، ژاندارمری کل کشور و شهربانی کل کشور‌از انجام تشریفات گمرکی و
بازرسی و ارزیابی معاف بوده و ترخیص این قبیل محمولات منوط به تسلیم اظهارنامه
گمرکی و ارائه بارنامه و برگ ترخیص‌می‌باشد.
‌ماده 20 - اشیاء غیر مستعمل و مواد خوراکی همراه مسافر مشمول بند 5 ماده 37 قانون
امور گمرکی به ارزش تا بیست هزار ریال از حقوق گمرکی و‌سود بازرگانی و عوارض
بخشوده و از تسلیم اظهارنامه نیز معاف است در صورت تجاوز از مبلغ مزبور برای حقوق
گمرکی و سود بازرگانی و عوارض تا‌پنج هزار ریال پته گمرکی و بیش از آن با انجام
کلیه تشریفات پروانه گمرکی صادر می‌شود.
‌تبصره - مقصود از مسافر مذکور در این ماده مسافری است که دارای گذرنامه یا
اجازه‌نامه مرتب بوده و از راه مجاز وارد کشور شود اشخاصی که در‌یک سال بیش از سه
نوبت به خارج مسافرت نمایند در مسافرتهای بعدی در همان سال حق استفاده از معافیت
مذکور در این ماده را نخواهند داشت.
‌ماده 21 - اتباع خارجه که برای اقامت به ایران وارد می‌شوند وقتی می‌توانند از
مزایای بند 6 ذیل ماده 37 قانون امور گمرکی استفاده نمایند که اجازه‌اقامت در
ایران داشته باشند.
‌ماده 22 - آلات و افزار دستی مربوط به کار یا حرفه ایرانیان و خارجیانی که به
ایران می‌آیند وقتی مشمول مزایای مندرج در بند 7 ماده 37 قانون‌امور گمرکی خواهد
شد که:
1 - اشتغال آن افراد به حرفه و پیشه و کار مورد ادعا به تصدیق مقامات کنسولی ایران
در کشور محل اقامت قبلی آنان رسیده‌باشد و در نقاطی که‌فاقد مقامات کنسولی ایران
باشد ارائه گواهی مقامات محلی کفایت می‌کند.
2 - یک ماه قبل از ورود یا تا نه ماه بعد از ورود آنان به گمرک برسد.
‌ماده 23 - استفاده از معافیت مندرج در بند 8 ماده 37 قانون امور گمرکی بسته باین
است که اشیاء و اثاثه و افزار مستعمل مزبور حداکثر ظرف سه‌سال بعد از صدور گواهی
انحصار وراثت وراث به ایران وارد شود.
‌ماده 24 - ترخیص کالای موضوع بند 9 ماده 37 قانون امور گمرکی تابع شرایط زیر است:
‌الف - هدایای دولت‌ها به اتباع ایران با تأیید وزارت امور خارجه و انجام کلیه
تشریفات گمرکی.
ب - هدایای دولت‌ها و اشخاص و مؤسسات به وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و وابسته به
دولت، شهرداریها و دانشگاه‌ها منوط به تصریح‌اهدایی بودن کالا در فاکتور یا سایر
اسناد مربوط و انجام کلیه تشریفات گمرکی.
ج - هدایای دولت‌ها و اشخاص و مؤسسات به جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران، سازمان
شاهنشاهی خدمات اجتماعی و سایر مؤسسات‌خیریه و عام‌المنفعه منوط است به تصریح
اهدایی بودن کالا در فاکتور یا سایر اسناد مربوط به تأیید وزارت دارایی یا وزارت
بهداری (‌حسب مورد) و‌انجام کلیه تشریفات گمرکی.
‌ماده 25 - ترخیص کالای مشمول بندهای 10 و 12 و 13 و 14 و 18 و 19 و 20 ماده 37
قانون امور گمرکی از گمرک در هر مورد موکول است به‌تسلیم اظهارنامه و اسناد و
گواهینامه مربوط که تسلیم آن طبق قانون امور گمرکی یا سایر مقررات این آیین‌نامه
ضروری شناخته شده و انجام سایر‌تشریفات گمرکی.
‌ماده 26 - منظور از نمونه‌های تجاری بی‌بها نمونه‌هایی است که ذاتاً قیمتی نداشته
باشد وجود برچسب "‌نمونه بدون قیمت" در روی نمونه‌ها و یا‌لفاف آنها که از طرف
کارخانجات یا فروشندگان خارجی الصاق می‌شود برای قبول بی‌بها بودن کافی نخواهد بود
و به طور کلی هر نمونه که قابل خرید و‌فروش باشد ولو اینکه بهای آن ناچیز باشد
مشمول پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض خواهد بود.
‌نمونه‌ای را که بهای ذاتی داشته باشد صاحب کالا می‌تواند در گمرک با حضور مأموران
گمرک و طبق دستور رییس گمرک بی‌مصرف و غیر قابل فروش‌سازد و آن نمونه را با
بخشودگی ترخیص نماید.
‌ماده 27 - ترخیص کالای موضوع بند 15 ماده 37 قانون امور گمرکی تابع تشریفات زیر
می‌باشد:
1 - برای ظروف عادی و لفافهای متعارفی بیرونی کالای وارده اظهارنامه جداگانه تسلیم
نمی‌شود زیرا اظهارنامه تنظیمی برای کالا شامل ظرف و‌لفاف آن کالا نیز می‌باشد.
2 - منظور از قرقره و تکیه‌گاه‌های همانند مندرج در بند 15 ماده 37 قانون امور
گمرکی قرقره و تکیه‌گاه‌های کابل و طنابهای فلزی و یا تکیه‌گاه‌های‌مواد اولیه
می‌باشد که عودت داده می‌شوند و شامل قرقره و تکیه‌گاه‌های درونی کالایی که عیناً
به مصرف خرده‌فروشی می‌رسد نمی‌باشد.
3 - برای ترخیص قرقره و تکیه‌گاه‌های موضوع قسمت اخیر بند بالا تسلیم اظهارنامه
جداگانه لازم نمی‌باشد.
4 - ترخیص ظروف و لفافهای متعارفی کالای صادراتی که پس از تخلیه محتویات آنها عیناً
اعاده می‌شود و همچنین کالای صادر شده که عیناً‌برگشت داده می‌شود موکول به انجام
کلیه تشریفات گمرکی است.
‌تبصره - منظور از کلمه عیناً مندرج در بند 15 ماده 37 قانون امور گمرکی آن است که
روی ظروف یا کالای بازگشت شده به هیچ وجه پس از صدور‌در خارج عملی انجام نشده
باشد.
‌ماده 28 - برای ترخیص کالای مشمول بندهای 16 و 17 ماده 37 قانون امور گمرکی تسلیم
اظهارنامه گمرکی ضروری نیست و این قبیل کالا پس از‌انجام تشریفات با صدور پته
گمرکی از گمرک مرخص می‌شود.
‌قسمت دوم - شرایط و مقررات عمومی مربوط به واردات
‌فصل اول - کالای وارده از طریق دریا
‌ماده 29 - بلافاصله پس از این که اجازه ارتباط کشتی با خارج از طرف مأموران
بهداری صادر شد نماینده اداره گمرک داخل کشتی شده و دفتر‌مخصوصی را که برای این
کار نگاهداری می‌شود به فرمانده کشتی یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوط می‌دهد تا
اطلاعات مشروحه در زیر را که‌کشتیها عموماً در موقع ورود خود به گمرک می‌دهند در آن
نوشته و پس از امضاء فرمانده کشتی یا نماینده او تسلیم مأمور مزبور نماید.
1 - شماره ردیف (‌گمرک تعیین می‌کند).
2 - تاریخ ورود کشتی و شماره سفر آن.
3 - نوع کشتی.
4 - نام کشتی.
5 - نام فرمانده کشتی.
6 - پرچم کشتی.
7 - میزان ظرفیت یا بارگیری طبق اسناد کشتی.
8 - تعداد عدلها و وزن کالایی که باید تخلیه شود (‌به حساب تن متریک).
9 - بندر مبدأ و مقصد.
10 - تعداد کارکنان.
11 - تعداد مسافران.
12 - مقدار آذوقه موجود در کشتی.
13 - اسلحه یا مواد منفجره و محترقه یا مخدره و سایر کالای ممنوع‌الورود قانونی که
از طرف گمرک در هر مورد به حامل اعلام می‌شود، در‌صورتی که در کشتی موجود باشد.
14 - تعداد بسته‌هایی که مقصد آنها بنادر دیگر ایران است.
15 - تعداد بسته‌هایی که برای مقصد خارج در کشتی موجود است.
‌ماده 30 - در صورتی که مأمور گمرک مقدار آذوقه موجود در کشتی را بیشتر از میزان
احتیاجات واقعی کشتی تشخیص دهد می‌تواند مخزن آذوقه را‌مهر کند ولی باید مقدار
آذوقه که برای مصرف کارکنان و مسافران آن در مدت توقف کشتی لازم می‌داند به اختیار
کشتی بگذارد.
‌در موقع ضرورت ممکن است انبار تحت نظارت گمرک بازو بسته شود.
‌ماده 31 - اسلحه یا مواد منفجره و محترقه یا مخدره و یا سایر کالای ممنوع‌الورود
قانونی موجود در کشتی موضوع بند 13 ماده 29 این آیین‌نامه را‌گمرک باید در داخل
کشتی در محل محفوظ و مطمئنی با اطلاع فرمانده کشتی جا دهد و برای تمام مدت توقف
کشتی آن را مهر و مراقبت نماید و یا آنها‌را با تنظیم صورتمجلس در انبار گمرک حفظ
و موقع حرکت کشتی مسترد کند.
‌ماده 32 - فرمانده کشتی یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوط مکلف است پس از تکمیل و
اعاده دفتر موضوع ماده 29 این آیین‌نامه اظهارنامه‌اجمالی محمولات کشتی خود را که
باید در آن بندر پیاده شود در دو نسخه تنظیم و به هر یک از آنها نسخه‌ای از فهرست
کل بار (‌مانیفست) آن‌محمولات و همچنین یک نسخه از هر یک از بارنامه هر ردیف فهرست
کل بار (‌مانیفست) را ضمیمه و به مأمور گمرک تسلیم نماید (‌یک نسخه از‌اظهارنامه
اجمالی و فهرست کل بار (‌مانیفست) از طرف گمرک به اداره بندر محل تسلیم می‌شود)
اظهارنامه اجمالی باید به زبان فارسی تنظیم شده و‌حاوی اطلاعات زیر باشد:
1 - نام کشور مبدأ و مقصد کالا.
2 - تعداد و نوع بسته‌ها و علامت و شماره و وزن با ظرف آنها.
3 - نوع کالای محتوی بسته‌ها و در صورت امکان وزن خالص و ارزش کالا.
4 - نام گیرنده کالا (‌نام شخصی که کالا باید به او تحویل شود).
5 - نام و نام خانوادگی و محل اقامت تنظیم‌کننده اظهارنامه و امضاء او.
6 - نام و پرچم و مبدأ حرکت کشتی و نام صاحب یا فرمانده آن.
‌در مواردی که محموله کشتی اقلام زیادی باشد فرمانده کشتی می‌تواند جمع اقلام را
به طور خلاصه در اظهارنامه اجمالی ذکر و برای تفصیل به فهرست‌کل بار (‌مانیفست) که
ذیل یکایک صفحات آن باید امضاء شده باشد اشاره نماید.
‌تبصره 1 - اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار (‌مانیفست) ضمیمه آن باید بدون حک و
اصلاح و قلم خوردگی بوده و فرمانده کشتی در بالای‌امضاء خود این معنی را صریحاً
بنویسد.
‌در صورتی که فهرست کل بار (‌مانیفست) به جهات موجهی اصلاح شده یا قلم خوردگی
داشته باشد نیز فرمانده مزبور موظف است علاوه بر این که هر‌یک از قسمتهای اصلاح
شده را امضاء کرده باشد مراتب را با شرح این که چه قسمتهایی مورد اصلاح قرار گرفته
است در بالای امضای خود در اظهارنامه‌اجمالی صریحاً قید نماید.
‌تبصره 2 - هر اظهارنامه یا فهرست کل بار (‌مانیفست) که مدلول این ماده در تنظیم
آن رعایت نشده باشد باید از طرف مأمور گمرک که اظهارنامه و‌فهرست کل بار
(‌مانیفست) به او تسلیم شده است برای اصلاح و رفع نقص به فرمانده کشتی مسترد شود و
مادام که مدلول این ماده انجام نگردد نباید به‌کشتی اجازه تخلیه داده شود.
‌تبصره 3 - اداره کل گمرک می‌تواند از مؤسسات کشتیرانی و حمل و نقل بخواهد که
فهرست کل بار (‌مانیفست) را طبق نمونه‌ای که از طرف اداره‌کل گمرک تعیین می‌شود
تنظیم و تسلیم نماید.
‌ماده 33 - در موقع ورود کالا از طریق دریا هرگاه محقق گردد که به علل حوادث قهری
(‌فرس ماژور) فرمانده یا صاحب کشتی اسناد لازم را همراه‌ندارد که به تواند
اظهارنامه اجمالی به نحوی که در ماده 32 این آیین‌نامه مقرر است تسلیم کند
می‌تواند از رییس گمرک محل اجازه تخلیه تمام بار کشتی‌یا مقداری از آن را تحصیل
نماید و در تحت نظارت مأمورین گمرک بسته‌های خود را رسیدگی نموده و تفصیل آن را به
دست آورد.
‌مهلتی که برای تسلیم اظهارنامه اجمالی لازم تشخیص شود در اجازه‌نامه معین خواهد
شد و تا وقتی که اظهارنامه اجمالی داده نشده است صاحب‌وسیله حمل یا فرمانده آن
باید تمام تدابیر احتیاطی را که رییس گمرک محل دستور آن را می‌دهد مرعی به دارد.
‌هرگاه در اینگونه وسائط بار کشتی آبی بسته‌هایی باشد که باید به بندر دیگر حمل
شود حمل آن به مقصد به موجب یک نسخه از اوراق اظهارنامه‌اجمالی خواهد بود که به
امضای رییس اولین واحد گمرک ورودی رسیده باشد.
‌ماده 34 - تخلیه محمولات کشتی همیشه موکول به صدور اجازه کتبی از طرف گمرک محل
خواهد بود که با حضور و نظارت مأموران مربوط انجام‌می‌شود.
‌ماده 35 - هرگاه فرمانده کشتی بعد از تسلیم اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار
(‌مانیفست) ضمیمه آن اظهارنامه و فهرست کل بار دیگری در تغییر‌و اصلاح آن یا تکمیل
اظهارنامه قبلی به گمرک به دهد در صورتی که قبل از شروع به عملیات تخلیه تسلیم شده
باشد اداره گمرک آن اظهارنامه اصلاحی‌یا تکمیلی را می‌پذیرد.
‌اظهارنامه و فهرست کل بار (‌مانیفست) اصلاحی یا تکمیلی مذکور در این ماده در
صورتی که فرمانده کشتی ثابت نماید که به او دستور رسیده است‌بسته‌هایی را که ابتدا
تصور می‌شد که باید در کشتی بماند پیاده کند یا برعکس بسته‌هایی را که در بارنامه
کشتی مربوط به یک بندر ثبت و تخلیه در آنجا‌شروع شده است در کشتی نگاهدارد اداره
گمرک می‌تواند حتی بعد از شروع عملیات تخلیه نیز مراتب را بپذیرد.
‌ماده 36 - اداره بندر مکلف است در موقع تخلیه محمولات کشتی به روی اسکله یا وسائط
نقلیه مراتب را به اداره گمرکًً به منظور اعزام نماینده‌جهت نظارت اعلام نماید.
‌صورت‌برداری از تعداد و مشخصات ظاهری یکایک بسته‌هایی که از کشتی خارج می‌شود
باید هم از طرف بارشماران مؤسسه کشتیرانی و هم از طرف‌مأموران بندر و یا گمرک
جداگانه روی برگهای بارشماری (‌تالی) به عمل آید.
‌در پایان هر نوبت کار برگهای بارشماری مؤسسه کشتیرانی و بندر و یا گمرک با یکدیگر
مقابله و به امضای آنان می‌رسد در آخر هر نوبت کار تعداد‌بسته‌های تخلیه شده از
کشتی روی فهرست خلاصه کار مخصوص چاپی به استناد برگهای بارشماری در سه نسخه ثبت
می‌شود.
‌مأموران بارشماری بندر یا گمرک و مؤسسه کشتیرانی نسخ فهرست را با مندرجات برگهای
بارشماری (‌تالی) تطبیق نموده و در صورت لزوم تعداد و‌مشخصات بسته‌های تخلیه شده
در همان نوبت کار یا همان روز رسیدگی و تجدید بازرسی نموده پس از اطمینان به صحت
مندرجات آن فهرست مزبور‌را امضاء و مبادله می‌نمایند و یک نسخه از فهرست به منظور
اطلاع و تهیه آمار به اداره گمرک تسلیم می‌گردد.
‌این فهرست پس از امضاء طرفین به منزله گواهی تخلیه کالا تلقی و مسئولیت گمرک یا
بندر نسبت به مقدار تخلیه شده به موجب فهرست از همین موقع‌شروع می‌شود و این اوراق
در آتیه برای واریز حساب فهرست کل بار (‌مانیفست) مأخذ و ملاک قرار خواهد گرفت.
‌تبصره - در صورتی که فرمانده کشتی به علل موجهی نتواند قسمتی از کالا را به شرحی
که در فهرست کل بار (‌مانیفست) قید شده با تفکیک علائم‌و مشخصات مورد هر آرتیکل
جداگانه تحویل بدهد می‌تواند با موافقت قبلی بندر یا گمرک کالا را در دوبه (‌بارکش
آبی) یا محلی که قبلاً برای این منظور‌تعیین شده تخلیه نموده و تحت نظارت نمایندگان
مؤسسه کشتیرانی قرار داده بعداً تفکیک و تحویل انباردار بندر یا گمرک به دهد.
‌در این قبیل موارد نمایندگان مؤسسه کشتیرانی می‌توانند برای نظارت و مراقبت کالا
از طرف خود یک یا چند نفر نگهبان تا خاتمه عمل تفکیک و‌تحویل بگمارند و مسئولیت
بندر یا گمرک فقط از تاریخی شروع می‌شود که عمل تفکیک انجام یافته و کالا به شرح
مذکور در این ماده در مقابل رسید به‌بندر یا گمرک تحویل شده باشد.
‌ماده 37 - هرگاه در جریان پیاده کردن کالا از کشتی یک یا چند بسته به آب بیفتد
اعم از اینکه از آب بیرون کشیده شود یا بیرون آوردن آن مقدور‌نباشد مأموران
بارشماری گمرک و یا بندر باید بلافاصله و به اتفاق فرمانده و یا افسر اول کشتی
صورتمجلس وقوع امر را با مشخصات بسته‌هایی که به‌آب افتاده در سه نسخه تنظیم
نمایند که یک نسخه آن را فرمانده کشتی ضبط می‌کند و دو نسخه دیگر به اظهارنامه
اجمالی و فهرست کل بار (‌مانیفست)‌ ضمیمه آن الصاق می‌گردد.
‌ماده 38 - هرگاه مأموران گمرک یا بندر در حین علامت‌گذاری تدریجی بارهایی که از
کشتی تخلیه می‌شود مشاهده نمایند که بسته‌هایی شکسته و یا‌دست خورده به نظر می‌رسد
و یا این که علامت و شماره اصلی آنها خوانا و روشن نیست نباید اجازه پیاده کردن
آنها را به دهند این قبیل بسته‌ها باید در‌کشتی به ماند تا پس از پایان یافتن
عملیات بسته‌های سالم درباره آنها به نحو زیر عمل شود:
1 - بسته‌هایی که دارای علامت و شماره خوانا نباشد باید به دقت معاینه شود در
صورتی که نماینده مؤسسه کشتیرانی یا فرمانده کشتی به تواند‌شماره و علامت آن را
تشخیص دهد باید آن را روی بسته به خط خوانا قید کند و در صورت مجلس نیز این نکته
تصریح شود و اگر تشخیص نشد‌ناخوانا بودن و یا بی علامت و بی شماره بودن آن با
تعیین وزن در صورت مجلس ذکر شود.
2 - بسته‌هایی که در بسته‌بندی آنها شکستگی یا آثار دستخوردگی دیده می‌شود، باید
یک به یک با کمال دقت توزین و در صورت اقتضاء به تجدید‌لفاف آنها و یا به باز کردن
و صورت‌برداری از محتویات آنها اقدام و صورت مجلس‌های لازم که حاکی از نتیجه
رسیدگی و توزین و صورت‌برداری و‌تجدید لفاف و غیره باشد تنظیم و به امضای مأموران
مربوط و نماینده معرفی شده از طرف فرمانده کشتی یا مؤسسه کشتیرانی برسد در این
مورد و به‌ویژه در مورد تجدید لفاف و صورت‌برداری از محتویات بسته‌ها مؤسسه
کشتیرانی مربوط در صورتی که مایل باشد می‌تواند بسته‌ها را مهر نماید و‌مراتب در
صورت مجلس قید می‌گردد.
‌تبصره - بسته‌های مشمول این ماده وقتی به انبارها و محوطه‌های گمرکی و بندری قبول
می‌شود که دستورهای موضوع قسمتهای 1 و 2 ماده 38‌این آیین‌نامه کاملاً انجام شده
باشد.
‌ماده 39 - هر گاه در موقع تحویل قطعی محمولات کشتی به گمرک یا بندر و تطبیق آن با
مندرجات اظهارنامه اجمالی و فهرست کل بار (‌مانیفست)‌ضمیمه آن اختلافاتی از حیث
تعداد بسته‌های تحویلی مشاهده شود اعم از این که تعداد بسته‌های تخلیه شده زیادتر
یا کمتر از تعدادی باشد که در‌اظهارنامه و فهرست کل بار (‌مانیفست) ضمیمه آن مذکور
است مراتب بلافاصله در صورت مجلس که به اتفاق فرمانده کشتی یا نماینده
مؤسسه‌کشتیرانی و مأموران مربوط گمرک یا بندر باید تنظیم و امضاء شود منعکس
می‌گردد و در مورد چنین اختلافاتی نسبت به فرمانده کشتی یا مؤسسه‌کشتیرانی طبق
ماده 28 قانون امور گمرکی و مقررات قسمت ششم این آیین‌نامه رفتار می‌شود.
‌تبصره - گمرک یا بندر تحویل گیرنده کالا مکلف است حساب کالای وارده با کشتیها را
در هر سفر حداکثر تا پانزده روز پس از خاتمه عملیات تخلیه‌محمولات کشتی تصفیه و
رسید قطعی کالا را به مؤسسه کشتیرانی بدهد.
‌ماده 40 - اصل ترتیب نظارت در انتقال بسته‌ها از کشتی به خارج و مراقبت آنها در
جریان حمل از نقطه تخلیه تا انبارهای بندر و گمرک وظیفه‌بارشماران مؤسسه کشتیرانی
و گمرک و یا بندر و ترتیب صفافی کالا در انبارها و ثبت دفاتر انبار و طرز تحویل
قطعی محمولات به گمرک و نمونه‌صورت مجلس‌هایی که باید در موارد معین تنظیم گردد و
تعداد نسخه‌های آنها و تشریفات لازمه دیگر مربوط به امر تخلیه و تحویل طبق
دستورهایی که‌مشترکاً از طرف اداره کل گمرک و سازمان بنادر و کشتیرانی صادر خواهد
شد تعیین می‌گردد.
‌ماده 41 - تمام وظائفی که به موجب مقررات این آیین‌نامه بر عهده صاحبان یا
فرماندهان کشتی می‌باشد ممکن است به وسیله نمایندگی مؤسسه‌کشتیرانی انجام پذیرد و
در این صورت نمایندگی مزبور تمام مسئولیتهای مربوط را به عهده خواهد داشت.
‌ماده 42 - در بنادری که سازمان بنادر و کشتیرانی نماینده مستقیم ندارد اداره کل
گمرک به نمایندگی از طرف سازمان مزبور مجری مقررات این‌آیین‌نامه و آیین‌نامه
بندرهای ایران می‌باشد.
‌فصل دوم - کالای وارده از طریق هوا
‌یادداشت کلی
‌برای هواپیماهای کشوری متعلق به کشورهای امضاء کننده قرارداد هواپیمایی کشوری
بین‌المللی (‌شیکاگو) مورخ 16 آذر ماه 1323 (‌مطابق هفتم‌دسامبر 1944) مصوب 30 تیر
ماه 1328 تبعیت از مقررات پیش بینی شده در قرار داد مزبور و مقررات و توصیه‌های
فعلی ضمیمه 9 آن و مقررات و‌توصیه‌های بعدی که مربوط به امور گمرکی بوده و مورد
قبول اداره کل گمرک باشد مادام که دولت شاهنشاهی ایران عضویت آن را دارد الزامی
است.
‌ماده 43 - فرمانده هواپیما یا نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوط باید موقع ورود به
فرودگاه یک نسخه فهرست کل بار (‌مانیفست) و بارنامه هر یک‌از محمولاتی را که تخلیه
می‌شود به گمرک تسلیم نماید.
‌در صورتی که هواپیما حامل کالا برای تخلیه نباشد فقط یک نسخه فهرست کل بار
(‌مانیفست) که نبودن کالا در آن ذکر شده باشد تسلیم خواهد شد.
‌ماده 44 - انبار کالایی که در هواپیما به فروش می‌رسد و آذوقه و مشروبات هواپیما
به محض ورود به فرودگاه از طرف مأموران گمرک پلمپ و لاک‌و مهر می‌شود و اگر در مدت
توقف در فرودگاه احتیاج به آذوقه و مشروبات پیدا شود انبار مزبور تحت نظارت گمرک
بازو پس از برداشتن مقدار مورد‌احتیاج مجدداً پلمپ و لاک و مهر می‌شود.
‌ماده 45 - سایر تشریفات گمرکی مربوط به محمولات هواپیما تابع مقررات عمومی مربوط
به واردات از راه دریا می‌باشد.
‌ماده 46 - تمام وظائفی که به موجب مقررات این آیین‌نامه بر عهده فرمانده هواپیما
می‌باشد ممکن است به وسیله نمایندگی مؤسسه هواپیمایی‌انجام شود در این صورت
نمایندگی مزبور تمام مسئولیتهای مربوط را به عهده خواهد داشت.
‌فصل سوم - کالای وارده از راه خشکی
‌ماده 47 - کالایی که به کشور وارد می‌شود باید از راه‌های مجازی که فهرست آن از
طرف اداره کل گمرک تنظیم و منتشر می‌شود عبور و یکسره به‌اولین گمرک مرزی که برای
قبول کالا مجاز است حمل و تحویل شود و متصدیان حمل یا نمایندگان آنان باید برای
محمولات خود اظهارنامه اجمالی در‌دو نسخه تنظیم و به ضمیمه فهرست کل بار
(‌مانیفست) و یک نسخه بارنامه هر ردیف فهرست کل بار را به گمرک مزبور تسلیم و
محمولات خود را‌طبق آن تحویل گمرک نمایند.
‌اظهارنامه اجمالی باید به همان کیفیتی تنظیم شود که در ماده 32 این آیین‌نامه
مقرر گردیده با این تفاوت که در اظهارنامه اجمالی برای واردات از راه‌خشکی نام و
تابعیت و مبدأ حرکت و نوع وسائل نقلیه و نام صاحب آنها با نام متصدی حمل ذکر گردد.
‌ماده 48 - در موارد استثنایی ممکن است کالایی را از راهی غیر از راه مجاز وارد
نمود ولی این عمل مشروط بر این است که کالا برای ورود قطعی‌باشد و واردکننده کالا
اقلاً 24 ساعت قبل از ورود کالا از مرز درخواست کتبی به گمرکی که برای قبول کالا
مجاز است تسلیم و در آن با بیان علتی که‌ورود کالا را از سایر راه‌ها ایجاب
می‌نماید و همچنین اعلام نقطه صحیح و ساعت ورود کالا از مرز تقاضای ورود به نماید
و این درخواست در ساعت‌اداری به گمرک رسیده و گمرک با آن کتباً موافقت نموده باشد.
‌رییس گمرک مزبور در صورتی که علت را موجه تشخیص به دهد اجازه ورود آن کالا را با
تعیین حداقل دو نفر مأمور گمرک برای مراقبت ورود کالا و‌بدرقه آن از نقطه ورود
مرزی تا محوطه گمرک می‌دهد. کالای موضوع چنین اجازه‌نامه نباید قبل از ورود
مأموران بدرقه از مرز وارد گردد و از بدو ورود از‌مرز تا وصول به گمرک مقصد همیشه
اجازه‌نامه باید همراه حامل کالا باشد. در غیر این صورت کالای وارده قاچاق محسوب
می‌شود.
‌ماده 49 - در مورد کالای وارده به وسیله راه آهن هرگاه گمرک مجاز با نقطه ورود
مرزی فاصله داشته باشد قطار باید پس از عبور از مرز بلافاصله در‌مقابل اولین پست
گمرکی توقف نماید.
‌متصدی پست مزبور باید به شمردن تعداد واگنها و ثبت شماره هر یک از آنها در دفتر
مخصوص خود اقدام و در واگنهای بار را پلمپ کرده خود متصدی‌و یا مأمور دیگری از طرف
او سوار قطار شده قطار را تا محلی که از طرف اداره گمرک برای توقف قطعی و تخلیه
محمولات آن تعیین گردیده هدایت‌نماید.
‌ماده 50 - هرگاه قیمت کالای وارده از بیست هزار ریال متجاوز نباشد و واردکننده
بخواهد بلافاصله آن را از گمرک ترخیص کند اداره گمرک می‌تواند‌به اظهار شفاهی
واردکننده اکتفا کرده از مطالبه اظهارنامه اجمالی و بارنامه صرفنظر نماید.
‌در اینگونه موارد صاحب کالا باید سوش سندی را که برای ترخیص کالا صادر می‌شود
امضاء نماید.
‌سند مزبور در دفتر انبار گمرک در ورود و خروج ثبت می‌گردد.
‌ماده 51 - هرگاه متصدی حمل بیسواد و قادر به تنظیم اظهارنامه نباشد متصدیان گمرک
موظفند با مراجعه به اسناد حمل مربوط اظهارنامه اجمالی‌برای او تنظیم نمایند. در
این صورت نام متصدی حمل باید با رؤیت مدارک هویت او به طور کامل در اظهارنامه قید
شود و متصدی حمل باید ذیل‌اظهارنامه اثر انگشت خود را بگذارد.
‌ماده 52 - عملیات تخلیه و حمل بارها به اماکن گمرک و صفافی کالا و طرز تحویل آن
به گمرک و اخذ رسید محمولات و تشریفاتی که در مورد‌بسته‌های شکسته یا دست خورده یا
معیوب و همچنین در مورد اختلاف تعداد بسته‌های تحویلی با مندرجات اظهارنامه و
بارنامه باید به عمل آید و‌تنظیم صورتمجلس و عملیات مراقبت و نظارت و سایر ترتیبات
حمل و نقل و تحویل کالا همان است که در مورد کالای وارده به وسیله وسائط نقلیه‌آبی
ذکر شده است.
‌ماده 53 - جزییات طرز عمل و نمونه اوراق چاپی مربوط به این فصل را اداره کل گمرک
تعیین و اعلام خواهد نمود.
‌فصل چهارم - شرایط و مقررات مربوط به ورود مسافر
‌ماده 54 - مسافرانی که به کشور وارد می‌شوند باید بلافاصله پس از انجام تشریفات
مربوط به گذرنامه، خود را به گمرک معرفی و چنانچه از طرف‌گمرک به آنان اظهارنامه
مخصوص مسافری داده شود آن را با نهایت دقت تنظیم و تسلیم گمرک نموده و اگر اشیایی
همراه داشته باشند که بخواهند آن را‌با خود به کشور وارد نمایند به مأموران گمرک
ارائه دهند، هرگاه مسافر اجناس همراه خود را به گمرک اظهار نکرده باشد و گمرک بر
اثر بازرسی آنها را‌کشف کند مورد مشمول مقررات فصل چهارم قانون امور گمرکی خواهد
بود.
‌تبصره - اداره کل گمرک می‌تواند در هر یک از گمرکخانه‌هایی که ضروری تشخیص دهد
روشهای خاصی که متناسب با مقتضیات روز باشد برای‌انجام تشریفات گمرکی کالای وارده
همراه مسافر اعمال نماید.
‌ماده 55 - کالای همراه مسافر:
‌الف - اگر جنبه تجاری نداشته باشد اعم از مجاز یا غیر مجاز (‌به استثنای کالای
ممنوعه قانونی) پس از انجام تشریفات گمرکی و رعایت سایر‌مقررات ترخیص می‌شود.
ب - اگر جنبه تجاری داشته باشد:
1 - در مورد کالای مجاز و مشروط ترخیص آن از گمرک منوط به ارائه کارت بازرگانی با
موافقتنامه مخصوص وزارت اقتصاد و انجام تشریفات‌مربوط به کالای وارده بازرگانی
است.
2 - در مورد کالای غیر مجاز گمرک مرزی موظف است که با تفهیم مقررات مربوط به ورود
اشیاء غیر مجاز و ممنوع‌الورود که مسافر همراه دارد در‌صورت مجلسی که به امضاء او
خواهد رسید قید و به نامبرده اعلام کند که اگر مایل باشد می‌تواند اجناس خود را در
مدت چهار ماه از کشور خارج کند‌هرگاه مسافر در مهلت مقرر اجناس خود را برگشت ندهد
آن اجناس پس از انقضای مهلت مشمول مقررات ضبط می‌گردد در هر حال صورت ریز و‌مشخصات
آن اجناس باید حین ورود در صورتمجلس منعکس گردد و به امضای مسافر نیز برسد و یک
نسخه از آن به مسافر تسلیم و مفاد این ماده نیز‌در آن منعکس گردد.
‌تبصره - مسافرانی که در یک سال بیش از یک بار مسافرت می‌نمایند هرگاه در
مسافرت‌های بعدی کالای غیر مجاز از همان نوعی را که در سفر یا‌سفرهای قبلی همراه
آورده و بر اساس مفاد این ماده مرجوع کرده باشند مجدداً وارد و به گمرک اظهار
نمایند کالای مزبور دیگر قابل اعاده نبوده و باید‌بلافاصله نسبت به ضبط آن اقدام
شود.
‌ماده 56 - مسافرانی که از کشور خارج می‌شوند هرگاه اشیاء ممنوع‌الصدوری همراه خود
داشته و آن را به گمرک ارائه و اظهار نمایند گمرک موظف‌است که ممنوعیت خروج آن
اشیاء را به مسافر گوشزد و اعلام کند که مسافر باید اشیاء ممنوع خود را به داخل
کشور منتقل کند در این صورت هیچگونه‌جریمه از مسافر دریافت نمی‌گردد. ولی هرگاه
اشیاء مزبور به گمرک ارائه و اظهار نشده باشد و گمرک آن را در بازرسیهای مقرر کشف
نماید مورد مشمول‌مقررات فصل چهارم قانون امور گمرکی خواهد بود.
‌ماده 57 - اگر مسافران خارجی که برای مدت کوتاهی به ایران وارد می‌شوند
جامه‌دان‌ها و یا بسته‌هایی همراه داشته باشند که در مدت توقف‌احتیاجی به استفاده
از آنها نداشته باشند می‌توانند درخواست نمایند به منظور احتراز از تشریفات بازرسی
گمرکی در ورود و خروج در انبار گمرک به‌امانت قبول شود در اینگونه موارد اگر بسته
یا جامدان در فهرست کل بار(‌مانیفست) قید شده باشد تاریخ مقررات کالای انتقالی
خواهد بود ولی اگر جزء‌اشیاء همراه مسافر بوده و در فهرست کل بار قید نشده باشد در
این صورت برای آنها قبض انبار با ذکر تعداد و وزن و محتوی و ارزش ولو تقریبی صادر
و‌به انبار تحویل و در دفتر مخصوص ثبت می‌شود در این مورد بسته یا جامدان باید از
طرف صاحب آن و گمرک با نظارت مأموران مربوط لاک و مهر و به‌انبار تحویل شود و اگر
صاحب کالا نخواهد آن را لاک و مهر نماید باید موضوع را صراحتاً در قبض انبار قید
کند. تحویل مجدد بسته‌ها به صاحب آن‌برای خروج از کشور در مقابل استرداد قبض انبار
مذکور که در ظهر آن ذینفع باید رسید بدهد و به تصدیق مأمور صلاحیتدار گمرک برسد
انجام می‌شود‌مگر اینکه قبض مذکور مفقود شده باشد که در این صورت باید از طرف گمرک
احراز شو
د.
‌تبصره - اگر مدت توقف این قبیل بسته‌ها در انبار گمرک از ده روز تجاوز نماید از
روز یازدهم تا تاریخ خروج آنها هزینه انبارداری دریافت می‌شود و‌اگر تا مدت چهار
ماه یا پایان مهلتی که بر اساس تبصره 2 ماده 22 قانون امور گمرکی برقرار می‌شود به
خارج کردن آن از کشور یا ترخیص آن از گمرک با‌انجام تشریفات مقرر و پرداخت وجوهی
که به ورود قطعی آن تعلق می‌گیرد اقدام نشود کالای مزبور متروکه محسوب و طبق
مقررات مربوط درباره آنها‌عمل می‌شود.
‌ماده 58 - اسباب سفر و اشیاء شخصی مسافر که در موقع حرکت خود از مبدأ به عنوان
بار برای حمل به مؤسسات حمل و نقل تسلیم می‌کند ولو‌اینکه یک ماه قبل یا یک ماه
بعد از ورود مسافر وارد شود اسباب سفر و اشیاء شخصی همراه مسافر محسوب می‌گردد و
ترخیص آن با ارائه گذرنامه‌مسافر انجام خواهد شد.
‌قسمت سوم - انبارداری کالا در گمرک
‌فصل اول - ترتیب ورود کالا به انبارها و اماکن گمرکی
‌ماده 59 - کالا به انبارها و اماکن گمرکی وقتی قبول می‌شود که برای تحویل آن به
گمرک اظهارنامه اجمالی یا اظهارنامه یا پروانه صادراتی یا پروانه‌ترانزیت یا
پروانه ورود موقت یا پروانه کابوتاژ یا پروانه ترانزیت داخلی تسلیم شده باشد.
‌در مواردی که به موجب مقررات این آیین‌نامه تسلیم اظهارنامه اجمالی ضروری تشخیص
داده نشده است اظهارنامه تفصیلی یا هر سند ترخیص دیگری‌که برای کالا تنظیم می‌گردد
جایگزین اظهارنامه اجمالی خواهد بود.
‌تبصره 1 - در مواردی که مقدار کالای صادراتی زیاد بوده و حمل تمامی آن به گمرک در
یک مرتبه میسر نشود ممکن است با اجازه کتبی رییس‌گمرک محل به تدریج هر قسمتی از آن
را که وارد گمرک می‌شود به موجب درخواست کتبی جداگانه که تسلیم گمرک شده و حاکی از
مشخصات قسمت‌محموله به گمرک باشد پذیرفت.
‌تبصره 2 - کالایی که به عنوان قاچاق ضبط یا توقیف می‌شود وقتی در انبارها و اماکن
گمرکی قبول می‌شود که همراه نامه اداره گمرک مربوط که‌حاکی از مشخصات کالا باشد به
انبار گمرک تسلیم شده باشد اگر کالای ضبطی را واحد گمرکی توقیف‌کننده و یا سایر
ادارات صالحه توقیف‌کننده در‌شهرستانها برای فروش و یا به منظور رسیدگی به واحد
دیگر واحد گمرکی دیگر و یا به مرکز ارسال نمایند بارنامه و نامه مخصوص صادر از
اداره یا واحد‌گمرکی مزبور که حاکی از مشخصات کالا باشد با بار پذیرفته می‌شود.
‌ماده 60 - هر کالایی که به اماکن و انبارهای گمرک تحویل می‌شود باید بلافاصله در
دفاتر مربوط انبار ثبت و برای هر ردیف (‌آرتیکل) فهرست کل بار(‌مانیفست) یا
اظهارنامه یا پروانه یا صورت مجلس ضبط یا نامه یا بارنامه قبض انبار جداگانه صادر
و به تحویل دهنده کالا تسلیم شود.
‌تبصره - در گمرک خانه‌هایی که انبارهای متعدد وجود داشته باشد باید علاوه بر ثبت
کالا در دفتر انبار مربوط در دفتر کل انبارها نیز ثبت شود.
‌ماده 61 - نمونه‌های دفتر انبار و دفتر کل انبار و طرز نگاهداری آنها و ترتیب ثبت
اجناسی که به انبارها و اماکن وارد یا از آن خارج می‌گردد و‌همچنین طرز صفافی
اجناس در انبارها و اصول شمارش و رسیدگی به موجودی انبار و سایر جزییات امر تحویل
و نگاهداری اجناس از طرف اداره کل‌گمرک و سازمان بنادر و کشتیرانی مشترکاً تعیین و
به موجب دستور به ادارات گمرک و بنادر ابلاغ می‌شود.
‌فصل دوم - مدت مجاز برای توقف کالا در اماکن گمرکی
‌ماده 62 - مهلت مجاز توقف کالا در اماکن گمرکی چهار ماه است که ابتدای آن از
تاریخ تسلیم اظهارنامه اجمالی و فهرست کلی بار (‌مانیفست) و یا‌تاریخ صدور قبض
انبار مربوط می‌باشد اعم از اینکه کالای مورد بحث تمام مدت مهلت را در گمرک ورودی
توقف کرده باشد یا اینکه بعد از مدتی‌توقف در آنجا و یا بدون هیچ توقف تحت عنوان
ترانزیت داخلی به گمرک مجاز دیگری انتقال یافته و بقیه مهلت را در گمرک اخیرالذکر
توقف داشته‌باشد.
‌ماده 63 - اگر تقاضای تمدید مدت از طرف صاحب کالا قبل از خاتمه چهار ماه مهلت
قانونی یا بعد از انقضاء آن ولی قبل از فروش کالا تسلیم شود‌اداره گمرک می‌تواند
با رعایت تبصره 2 ماده 22 قانون امور گمرکی حداکثر تا چهار ماه با درخواست تمدید
موافقت نماید.
‌ماده 64 - کالای فاسد شدنی که پس از تخلیه در مجاورت هوای آزاد و شرائط عادی ضایع
یا فاسد شده یا عرفاً شروع به فساد و یا تغییر شکل‌می‌کند از قبیل کالای موضوع فصول
دوم تا هشتم و پانزدهم و شانزدهم و بیستم و بیست و یکم جدول تعرفه و کالایی که
نگاهداریش ایجاد خطر‌می‌کند مانند کالای موضوع فصل سی و ششم و نود و سوم جدول
تعرفه و همچنین کالایی که نگاهداریش ایجاب هزینه‌های اضافی می‌کند مانند‌حیوانات
زنده فصل یکم و سوم جدول تعرفه باید بلافاصله پس از تخلیه و تحویل از گمرک ترخیص
شود وگرنه گمرک یا بندر هیچگونه مسئولیتی در‌قبال ضایع یا فاسد شدن یا نگاهداری
آنها نداشته و به علاوه گمرک مکلف است بدون رعایت مواد 22 و 24 قانون امور گمرکی
کالا را متروکه تلقی و‌سریعاً مقررات ماده 25 قانون امور گمرکی را اجرا نماید.
‌تبصره - گمرک می‌تواند از پذیرفتن کالایی که طبعاً باید در سردخانه نگاهداری شود و
بلافاصله ترخیص نشود در اماکن گمرکی خودداری نماید در‌این صورت مؤسسه حمل و نقل
مربوط مکلف است کالا را اعاده و یا به مسئولیت خود و رعایت سایر مقررات تحت مراقبت
گمرک به سردخانه انتقال‌دهد.
‌فصل سوم - انبار اختصاصی و انبارهای عمومی رسمی و سردخانه و مقررات و شرایط مربوط
به آنها
‌ماده 65 - هر یک از واردکنندگان و صاحبان کالا می‌توانند از هر یک از گمرکات
اجازه استفاده از انبار اختصاصی یا انتقال کالا را به انبارهای عمومی‌رسمی و یا
سردخانه درخواست نمایند و رییس گمرک می‌تواند در صورت داشتن شرایط ذیل مراتب را
برای جلب موافقت اداره کل گمرک پیشنهاد‌نماید و پس از تأیید اقدام کند.
1 - محل انبار اختصاصی موضوع ماده 47 قانون امور گمرکی حتی‌الامکان نزدیک به اماکن
گمرکی باشد.
2 - ساختمان انبار اختصاصی با انبارهای عمومی رسمی و سردخانه طوری باشد که کالا در
آنجا از دستبرد و آتش‌سوزی مصون باشد.
3 - در انبار اختصاصی غیر از کالایی که تشریفات قطعی گمرکی آن انجام نشده کالای
دیگری گذارده نشود. به استثنای سردخانه‌ها به شرطی که‌محل کالای گمرک نشده از سایر
کالاهای موجود در سردخانه قابل تشخیص و علامت گذاری باشد.
‌ماده 66 - اداره گمرک در صورتی می‌تواند با انتقال کالا به انبارهای اختصاصی یا
عمومی رسمی یا سردخانه موافقت کند که حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و عوارض متعلق به
آن کالا به ریز تعیین و برای تمام مدت توقف کالا در آن امکنه تضمین شده باشد و
کالا از انواع کالای مجاز و غیر مشروط‌بوده و در صورت مشروط بودن شرط آن انجام شده
باشد. ضمناً کلیه هزینه‌های گمرکی باید نقداً وصول گردد.
‌ماده 67 - انبار اختصاصی به استثنای انبارهای عمومی رسمی و سردخانه‌ها باید با دو
قفل بسته شود که کلید یکی از آنها نزد اداره گمرک نگاهداری‌می‌شود و بدون حضور
مأموران گمرک هیچکس حق ندارد قفلها را بازو به انبار وارد شود به علاوه اداره گمرک
باید در هر مورد در انبار را لاک و مهر‌نماید.
‌تبصره 1 - شکستن یا باز کردن قفل و لاک و مهر گمرک یا ورود غیر مجاز به انبار
مشمول کیفرهای مندرج در قانون مجازات عمومی است.
‌رییس گمرک موظف است به محض وصول اطلاع از چنین امری بلافاصله دستور شمارش و
رسیدگی کالای موجود در انبار اختصاصی و تطبیق آن را با‌مندرجات دفاتر انبار بدهد.
هرگاه در اثر این رسیدگی کم و کسری در موجودی انبار مشاهده شود عمل مشمول ماده 29
یا ماده 48 قانون امور گمرکی(‌حسب مورد) خواهد بود.
‌تبصره 2 - انبارهای عمومی رسمی و سردخانه‌ها که کالای گمرک نشده را نگاهداری
می‌نمایند حق ندارند کالای گمرک نشده را به صاحبان آن‌بدون رؤیت پروانه گمرکی
مربوط و حضور نماینده گمرک تحویل نمایند و در صورت تخلف مشمول قسمت اخیر تبصره 1
این ماده خواهند بود.
‌ماده 68 - مسئولیت حفاظت و نگاهداری کالا در انبار اختصاصی به عهده استفاده‌کننده
از آن و در مورد انبارهای عمومی رسمی و سردخانه به عهده‌سازمانهای مزبور است رییس
گمرک محل نیز در صورت تشخیص ضرورت می‌تواند به هزینه استفاده‌کننده و یا دارنده
انبار اقدام لازم برای محافظت و‌مراقبت کالا در انبار اختصاصی یا انبارهای عمومی
رسمی و سردخانه به عمل آورد.
‌تبصره - مسئولیت پرداخت کلیه حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مربوط با توجه به
ماده 48 قانون امور گمرکی در هر حال به عهده‌صاحب کالا است.
‌ماده 69 - انتقال کالا به انبار اختصاصی و انبارهای عمومی رسمی و سردخانه با صدور
پروانه ترانزیت داخلی و تحت مراقبت مستمر مأموران‌گمرک انجام می‌شود.
‌ماده 70 - استفاده‌کننده از انبار اختصاصی و همچنین دارنده انبارهای عمومی رسمی و
سردخانه‌ها باید دفتری طبق نمونه تعیین شده از طرف گمرک‌برای ثبت کالایی که به
انبار وارد و یا از آن خارج می‌شود، نگاهداری کنند این دفاتر از طرف گمرک قبلاً
نخ‌کشی و پلمپ می‌شود و هر یک از صفحات‌آن باید از طرف رییس گمرک یا نماینده او
شماره‌گذاری و تعداد صفحات دفتر در پشت اولین و آخرین صفحه آن قید و امضاء شود.
‌ماده 71 - اداره گمرک با انتقال کالای فاسد شدنی یا خطرناک و همچنین کالایی که
مجاورت آنها موجب خرابی سایر کالا می‌شود به شرطی‌می‌تواند به انبار اختصاصی یا
انبارهای عمومی رسمی یا سردخانه موافقت نماید که متقاضی برای نگاهداری آنها انبار
واجد شرایط ارائه و تعهد نماید‌که کالا را در آن انبار نگاهداری نماید.
‌ماده 72 - مأموران گمرک در هر موقع حق دارند کالای موجود در انبار اختصاصی و
کالای گمرک نشده منتقل به انبارهای عمومی رسمی یا سردخانه‌را مورد رسیدگی و شمارش
قرار داده مشخصات آنها را با مندرجات دفتر و اسناد و مدارک ورود و خروج تطبیق
نمایند.
‌اگر در انبار اختصاصی کالایی دیده شود که وجود آن در انبار متکی به پروانه
ترانزیت داخلی نباشد مأموران گمرک پس از رسیدگی و اقدام آن را کالای‌وارده به
انبار تلقی نموده و در قسمت ورودی دفتر انبار ثبت خواهند کرد.
‌ماده 73 - هرگاه تا پایان مدت چهار ماه موضوع ماده 22 قانون امور گمرکی یا تا
پایان مهلت تمدیدی آن صاحبان کالای منتقل شده به انبارهای‌اختصاصی یا عمومی رسمی
یا سردخانه اقدام به ترخیص قطعی کالای خود نکنند اداره گمرک مکلف است حقوق گمرکی و
سود بازرگانی و عوارض‌متعلق به کالا را از محل تضمین آن تأمین و وصول و پروانه
مربوط را صادر و برای صاحب کالا ارسال دارد.
‌فصل چهارم - کالای متروکه و تشریفات و مقرراتی که درباره آن باید انجام شود
‌ماده 74 - سرویس انبار هر یک از ادارات گمرک و بندر مکلف است در پایان هر هفته
رییس اداره مربوط را با تسلیم گزارشی در دو نسخه از مقدار و‌نوع کالایی که مدت
توقف مجاز آنها سپری گردیده مطلع نماید.
‌این گزارش باید حاکی از مشخصات زیر باشد:
1 - شماره ثبت دفتر انبار.
2 - تعداد و نوع بسته‌ها و علامت و شماره آنها.
3 - شماره اظهارنامه اجمالی و تاریخ تسلیم آن به گمرک.
4 - نام وسیله نقلیه.
5 - نام و نشانی شخصی (‌اعم از حقیقی یا حقوقی) که کالا به نام او تحویل شده است.
6 - نام و نشانی محلی که کالا در آنجا قرار دارد (‌اماکن گمرکی به انبار اختصاصی
یا انبار عمومی رسمی و سردخانه).
7 - توضیح راجع به وضع کالا در حین ورود به انبار.
‌هرگاه در اسناد حمل نام و نشانی صاحب کالا تعیین نشده باشد و یا کالا به نام
دارنده حواله‌نامه و متصدی حمل تحویل شده باشد باید به صراحت در‌گزارش مزبور قید
شود. رییس اداره هرچه زودتر باید گزارش واصله را برای اقدام به متصدی نگاهداری
حساب کالای متروکه گمرک ارجاع نماید.
‌تبصره - هرگاه در مدت یک هفته مذکور توقف هیچ کالایی از مدت مجاز تجاوز نکرده
باشد گزارش منفی باید داده شود.
‌ماده 75 - متصدی نگاهداری حساب کالای متروکه موظف است بلافاصله ورقه اخطاریه برای
ابلاغ به شخصی که کالا به نام و نشانی او تحویل‌انبار گمرک شده یا به متصدی حمل در
صورتی که صاحب کالا یا نماینده او به نام و نشانی معلوم نباشد در دو نسخه تهیه و
با امضاء رییس گمرک یا قائم‌مقام او برای شخص مزبور ارسال و پس از ابلاغ یک نسخه
آن را دریافت دارد و اگر شخص مزبور یا متصدی حمل مقیم محل نباشد اخطاریه را با
پست‌سفارشی ارسال و رسید اخطاریه یا رونوشت قبض نامه سفارشی را به پیش‌نویس
اخطاریه ضمیمه نماید.
‌در ورقه اخطاریه علاوه بر ذکر تمام مشخصات مذکور در گزارش سرویس انبار و اینکه
مدت توقف قانونی کالا در انبار منقضی شده باید به شخص مزبور‌یا متصدی حمل اعلام
شود که چنانچه در مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ اخطاریه کالای خود را اظهار و از گمرک
خارج نکند کالاهای مزبور فوری به‌فروش خواهد رسید.
‌در مورد کالایی که نام و نشانی متصدی حمل هم معلوم نباشد متصدی نگاهداری حساب
کالای متروکه موظف است مشخصات کالا را در یکی از‌روزنامه‌های کثیرالانتشار آگهی و
در آن قید کند که کالا پس از 20 روز از تاریخ انتشار آگهی به فروش خواهد رسید و یک
نسخه از آگهی منتشره باید‌ضمیمه پرونده شود.
‌تبصره - کالایی که به علت اختلاف ارزش مقررات ماده 13 قانون امور گمرکی نسبت به
آن اعمال خواهد شد ابلاغ اخطاریه موضوع این ماده‌ضرورت نخواهد داشت.
‌ماده 76 - سرویس انبار هر یک از ادارات گمرک و بندر پس از ارسال گزارش موضوع ماده
74 این آیین‌نامه برای رییس اداره مربوط دیگر نباید بدون‌اطلاع متصدی نگاهداری
حساب کالای متروکه اظهارنامه‌های ارائه شده را از حیث موجودی کالا گواهی نماید.
‌ماده 77 - به مجرد این که بیست روز از تاریخ ابلاغ اخطاریه به صاحب کالا یا متصدی
حمل یا نشر آگهی سپری شد متصدی نگاهداری حساب‌کالای متروکه مکلف است اقلام کالای
متروکه موجود را در فهرست مخصوص کالای متروکه ثبت و آن را نزد رییس گمرک ارسال
دارد تا رییس مزبور‌دستور و ترتیب فروش کالای متروکه را به دهد و رییس گمرک موظف
است مقدمات و ترتیب کار را طوری فراهم نماید که عمل حراج یا مزایده کتبی با‌ارسال
کالا به فروشگاه‌های دولتی یا تعاونی وابسته به دولت حداکثر چهار ماه بعد از
انقضاء مهلت 20 روز صورت گرفته و حساب کالای متروکه واریز‌و دفاتر مربوط تفریغ
گردد.
‌تبصره - در ادارات گمرکی که برای کالای متروکه انبار مخصوص موجود باشد کالای
متروکه با صدور پروانه ترانزیت داخلی به انبار مزبور نقل و در‌دفتر انبار مزبور
ثبت می‌شود.
‌ماده 78 - قبل از اینکه کالا در حراج یا مزایده کتبی به معرض فروش گذارده شود یا
برای فروش به فروشگاه‌ها ارسال گردد باید برای هر قسمت(‌پارتی) کالا اظهارنامه
گمرکی ورودی از طرف قسمت مربوط گمرک تنظیم و کالا به وسیله ارزیابان با حضور
انباردار و بازرس اداره رسیدگی و مقدار و‌نوع و ارزش و سایر مشخصات آن تعیین شود و
در اظهارنامه قید و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض مربوط
نیز احتساب‌شود.
‌تبصره 1 - محاسبه حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالای متروکه بر اساس مقررات
عمومی صادرات و واردات سال ورود کالا به عمل‌خواهد آمد مگر این که در سال فروش
وجوه کمتری به واردات آن تعلق بگیرد که در این صورت محاسبه بر اساس سال فروش خواهد
بود.
‌تبصره 2 - در موقع ارسال کالا به فروشگاه‌ها باید برای آن قبض تحویل کالا که حاکی
از تمام خصوصیات آن باشد و به امضای تحویل دهنده و‌مسئول فروشگاه برسد صادر گردد.
‌ماده 79 - عمل حراج باید با حضور رییس اداره یا نماینده او و یک نفر بازرس اداره
یا مأموری که از طرف اداره کل گمرک برای این منظور تعیین‌می‌شود و یک نفر قاضی به
نمایندگی دادستان محل صورت بگیرد.
‌شرح هر قسمت از کالای متروکه که مستقلاً حراج می‌شود باید در صورت مجلس جداگانه که
در سه نسخه تنظیم و حاکی از تمام مشخصات کالای‌فروش رفته خواهد بود منعکس و به
امضای نمایندگان مذکور در این ماده و همچنین به امضای خریدار و متصدی حراج برسد پس
از فروش باید برای‌کالای فروش رفته سند فروش صادر و کالا به استناد سند مزبور از
گمرک خارج شود.
‌یک نسخه از صورتمجلس برای سرویس انبار به منظور تفریغ دفتر انبار و نسخه دیگر
برای همان منظور به متصدی نگاهداری حساب کالای متروکه‌تسلیم و یک نسخه در پرونده
واریز ماحصل فروش بایگانی می‌شود.
‌تبصره 1 - گمرک مجاز است کالای متروکه و ضبطی را به هر مبلغ که باشد به هر یک از
سه طریق حراج، خرده‌فروشی، در فروشگاه‌های دولتی و‌تعاونی و یا مزایده کتبی که
مقتضی بداند به فروش برساند.
‌فروش به طریق مزایده تابع مقررات عمومی مربوط به مزایده اموال دولتی می‌باشد.
هرگاه کالای متروکه در جلسه اول حراج به فروش نرسید اعضاء‌کمیسیون حراج مذکور در
این ماده می‌توانند فی‌المجلس و یا در جلسات بعد در قیمت عرضه شده در حراج تجدید
نظر نموده و با رعایت صلاح دولت‌به هر قیمت در حراج به فروش برسانند کالایی که در
فروشگاه‌های دولتی و تعاونی فروخته می‌شود قبلاً توسط هیأتی مرکب از نماینده اتاق
بازرگانی و‌صنایع و معادن ایران و نماینده وزارت اقتصاد و نماینده گمرک باید قیمت
گذاری گردد.
‌تبصره 2 - برای فروش کالا در حراج یا مزایده اداره گمرک یا هر اداره‌ای که تصدی
فروش با او است باید مشخصات و خصوصیات کامل کالای‌عمده تجاری را حداقل 10 روز قبل
از حراج یا مزایده به وسیله نشر آگهی در یک روزنامه کثیرالانتشار به اطلاع عامه
برساند.
‌تبصره 3 - کار مزد حراج به مأخذ دو درصد به عهده خریداران است که از آن محل
کارمزد مناسبی به تشخیص رییس اداره به حراجچی پرداخت‌می‌شود و سایر مخارج فروش
حداکثر به مأخذ پنج درصد از حاصل فروش برداشت و در حساب مخصوص نگاهداری می‌شود و
اداره گمرک مجاز‌است از این محل هزینه‌های نشر آگهی و دستمزد فروشندگان فروشگاه و
سایر هزینه‌های مربوط را پرداخت کند.
‌تبصره 4 - کالای ممنوع و غیر مجاز به استثنای آنچه به علت مستعمل بودن غیر مجاز
شناخته شده منحصراً باید در فروشگاه‌های دولتی و تعاونی‌و به طور خرده‌فروشی فروخته
شود ولی سایر کالا را در فروشگاه‌های دولتی و تعاونی می‌توان به طور عمده نیز به
فروش رسانید.
‌ماده 80 - رییس گمرک یا نماینده مخصوص او باید مراقبت نماید که کالای موضوع هر یک
از آرتیکل‌های دفتر انبار جداگانه و بدون اختلاط به‌یکدیگر در معرض حراج یا مزایده
گذاشته شده یا به فروشگاه ارسال گردد و صورتمجلس جداگانه برای هر یک تنظیم گردد
ولی در هر حال مختار است‌که کالای موضوع آرتیکل واحد را بنا به مصلحت به دفعات
متعدد به معرض فروش بگذارد.
‌ماده 81 - هرگاه کالای متروکه از نوع کالای ممنوع یا غیر مجاز و یا مشروط باشد
ارزیابان مکلفند بلافاصله برای آن صورتمجلس ضبط تنظیم و‌اداره ذیربط باید مراتب را
به صاحب کالا و یا آورنده آن (‌در صورت مشخص نبودن نام و نشانی صاحب کالا) و
همچنین در صورت معلوم نبودن آورنده‌وسیله درج آگهی در یک روزنامه کثیرالانتشار
ابلاغ نمایند. ابلاغ صورتمجلس ضبط مانع فروش کالای متروکه مزبور در صورتی که آن
کالا طبق سایر‌مقررات و رعایت ماده 34 قانون امور گمرکی قابل فروش باشد نخواهد بود
پس از فروش چنانچه حاصل فروش بیش از جمع حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و هزینه‌های
گمرکی و عوارض متعلق باشد وجوه اخیر از حاصل فروش برداشت و به درآمدهای مربوط
منظور و مازاد تا پایان قطعی شدن‌عمل ضبط در سپرده باقی خواهد ماند و پس از قطعی
شدن عمل ضبط وجه مزبور به درآمد متفرقه گمرکی منظور خواهد شد و در صورتی که
حاصل‌فروش تکافوی پرداخت تمامی حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و
عوارض را ننماید باید حاصل فروش یک جا به درآمد متفرقه‌گمرکی منظور و مراتب به
صاحب کالا اعلام شود.
‌تبصره 1 - کالایی که طبق مقررات قابل فروش نبوده و باید معدوم یا به مؤسسات
عام‌المنفعه و خیریه به طور رایگان تحویل شود تا پایان قطعی‌شدن عمل ضبط باید
نگاهداری و پس از آن معدوم یا به مؤسسات مزبور تحویل گردد.
‌تبصره 2 - در مواردی که کالای متروکه ممنوع یا غیر مجاز و یا مشروط به فروش
می‌رسد در صورتی که قابل نمونه‌برداری باشد باید قبل از فروش‌نمونه کافی از کالا
برداشته و لاک و مهر شده و تا هنگامی که عمل ضبط قطعی شود در محل مخصوصی نگاهداری
گردد.
‌ماده 82 - کالای موجود در گمرک که دستور توقیف آن از طرف مقامات صالح داده می‌شود
به استثنای مواردی که مقامات قضایی به استناد ماده پنج‌قانون مجازات عمومی دستور
توقیف داده‌اند همین که مشمول مقررات کالای متروکه شد پس از انجام تشریفات مقرر و
ارسال یک نسخه از آگهی‌موضوع ماده 75 این آیین‌نامه به فروش خواهد رسید و پس از
فروش نسبت به واریز حاصل فروش طبق ماده 81 و 86 این آیین‌نامه (‌حسب مورد) اقدام‌و
مراتب به مقامات توقیف‌کننده اعلام و در صورتی که مازادی داشته باشد که متعلق حق
صاحب کالا باشد به مقامات توقیف‌کننده تحویل خواهد شد.
‌ماده 83 - پس از انجام حراج یا تشریفات مزایده معامله آن کالا قطعی محسوب است و
طرفین معامله (‌گمرک و خریدار) حق استفاده از هیچگونه‌اختیار فسخی را ندارند و حذف
کلیه خیارات باید طبق مفاد این ماده در جلسه حراج یا مزایده به اطلاع مشتریان برسد
و در صورتمجلس فروش تصریح‌گردد.
‌ماده 84 - بهای کالای متروکه در جلسه حراج نقداً وصول می‌شود ولی در مورد معاملات
بیش از پنجاه هزار ریال رییس گمرک یا مأمور مخصوص‌حراج می‌تواند در صورتی که
خریدار کالا یک ربع بهای آن را فی‌المجلس پرداخته باشد برای پرداخت سه ربع دیگر آن
مهلتی که از پانزده روز تجاوز‌نکند قائل شود این مهلت به شرطی داده می‌شود که
خریدار مزبور آن را کتباً تقاضا کرده و ضمن تقاضانامه خود تعهد و تقبل کرده باشد که
هرگاه تا‌انقضاء مهلت مزبور بقیه بهای کالا را نقداً نپردازد حق استرداد 25 درصد
پیش پرداختی خود را نخواهد داشت و معامله منفسخ می‌شود در هر حال‌تحویل کالا موکول
به پرداخت کلیه بهای آن خواهد بود.
‌تبصره - شخصی که در جلسه حراج گمرک با پیشنهاد بالاترین بها برای کالای موضوع
حراج برنده شده و معامله را به نام خود تمام می‌کند هرگاه‌فی‌المجلس تمام بهای
کالا را نپردازد و یا با رعایت مقررات این ماده 25 درصد بها را نقداً تأدیه ننماید
معامله او منفسخ و کان‌لم‌یکن محسوب است و‌گمرک کالای مزبور را دوباره به معرض
فروش خواهد گذاشت ولی شخص مزبور دیگر حق شرکت در حراج و دادن پیشنهاد قیمت برای آن
کالای‌بخصوص را نخواهد داشت مگر این که قبل از شروع به عمل حراج بعدی 25 درصد بهای
پیشنهادی خود در حراج قبل را نقداً به عنوان سپرده به گمرک‌پرداخته باشد.
‌ماده 85 - هرگاه خریدار پس از پرداخت تمام بهای کالای خریداری خود به تحویل گرفتن
آن از گمرک اقدام ننماید هزینه انبارداری آن کالا از تاریخ‌روز ششم جلسه حراج یا
اخطاریه اصابت مزایده طبق مقررات مربوط به انبارداری کالای ورودی از خریدار دریافت
می‌شود.
‌ماده 86 - بلافاصله بعد از فروش کالا باید اظهارنامه موضوع ماده 78 این آیین‌نامه
از لحاظ محاسبه حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های‌گمرکی و عوارض مقرر تکمیل و
برای آن کالا پروانه گمرکی صادر و شماره و تاریخ و سایر مشخصات آن در دفاتر مربوط
ثبت گردد.
‌مازاد حاصل فروش در مواردی که کالا به ضبط دولت درنیامده باشد تا مدت دو سال از
تاریخ صدور پروانه و در صورت مراجعه صاحب کالا و ارائه‌کلیه اسنادی که برای ترخیص
کالا ضرورت دارد قابل استرداد می‌باشد و بعد از مدت مزبور در اختیار دادستان
شهرستانی که کالا در آنجا به فروش رفته‌گذارده می‌شود. گمرک مکلف است در موقع
مطالبه مازاد از طرف صاحبان کالا از روی اسناد حقوق گمرکی و سود بازرگانی و
هزینه‌های گمرکی و‌عوارض متعلق را مجدداً بر اساس تبصره 1 ماده 78 این آیین‌نامه
محاسبه و در صورت لزوم اظهارنامه مکمل تنظیم و مازاد واقعی را به صاحب آن‌مسترد
دارد.
‌تبصره 1 - هزینه انبارداری کالا که از حاصل فروش آن برداشته می‌شود از تاریخ تعلق
تا تاریخ روز فروش آن در حراج یا مزایده کتبی با ارسال کالا‌به فروشگاه احتساب
می‌شود مشروط بر این که تا چهار ماه بعد از اخطار 20 روزه موضوع ماده 77 این
آیین‌نامه به فروش برسد در غیر این صورت‌هزینه انبارداری از تاریخ تعلق تا چهار
ماه و بیست روز پس از تاریخ اخطار محسوب و موضوع می‌گردد.
‌تبصره 2 - در مواردی که حقوق گمرکی یا سود بازرگانی یا هزینه‌های گمرکی و یا
عوارض کالای متروکه از روی ارزش باید احتساب شود و‌دسترسی به اسناد خرید کالا
نباشد ارزش کالا برای محاسبه موقت وجوه مزبور مبلغ فروش کالا در حراج منهای 25
درصد می‌باشد.
‌ماده 87 - از حاصل فروش کالای متروکه بدواً به ترتیب هزینه حمل ترانزیت داخلی
اداری و حق بیمه و هزینه فروش برداشت و چنانچه باقیمانده‌تمامی حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض متعلق را تکافو نکند با صدور پروانه و توضیح
چگونگی عدم تکافو در آن یک جا‌به درآمد متفرقه گمرکی منظور می‌گردد.
‌ماده 88 - نسبت به کالای متروکه ضبطی با رعایت تبصره 1 و 2 ماده 81 این آیین‌نامه
به شرح زیر عمل می‌شود:
1 - جراید، کتب، مطبوعات، فیلم، نوار پر شده، صفحه گرامافون و تصاویر مخالف نظم
عمومی و شئون ملی و عفت عمومی و یا مذهب رسمی‌کشور و همچنین کالایی که از نظر
وزارت کشاورزی یا بهداری و یا سایر مراجع قانونی آلوده به آفت و یا غیر قابل مصرف
یا فاسد تشخیص داده شود با‌حضور نماینده دادستان محل و با تنظیم صورتمجلس معدوم
می‌گردد. کالایی که روی لفاف آنها یا روی خود آنها عبارت یا علامتی به شرح
مذکور‌وجود داشته باشد لفاف آن معدوم و خود کالا نیز در صورتی که امکان حذف یا محو
آن علائم یا عبارت نباشد به ترتیب فوق معدوم می‌گردد.
2 - اسلحه و مهمات جنگی و انواع مواد محترقه و منفجره و مواد اولیه آن که غیر قابل
ترخیص تشخیص داده شود با دریافت رسید به وزارت‌جنگ تسلیم می‌شود.
‌تبصره - اسلحه شکاری و فشنگ شکاری و سایر لوازم شکار که ترخیص آنها از گمرک
مستلزم ارائه پروانه وزارت جنگ می‌باشد فروخته می‌شود‌ولی تحویل آنها به خریدار
موکول به ارائه پروانه در هر مورد خواهد بود.
3 - مسکوک غیر از طلا و نقره به خزانه واگذار می‌شود.
4 - ساکارین، مرفین، کوکایین و مواد مخدر دیگر و سایر داروها و سموم غیر قابل
ترخیص به وزارت بهداری با دریافت رسید تحویل می‌شود.
5 - سایر کالا طبق تبصره 1 ذیل ماده 79 این آیین‌نامه به فروش می‌رسد یا با تشخیص
وزیر دارایی به طور رایگان به مؤسسات عام‌المنفعه و خیریه‌واگذار می‌گردد.
‌تبصره 1 - در مواردی که ترخیص کالایی به علل بهداشتی، ایمنی یا پیشگیری از تولید
غیر سالم مواد دارویی، آرایشی یا غذایی تابع مقررات و‌شرایط خاص شده باشد فروش آن
توسط گمرک و تحویل به خریدار منوط به احراز شرایط و اجرای مقررات مربوط خواهد بود
و در صورتی که احراز‌شرایط و اجرای مقررات مربوط ممکن نباشد کالا بلاعوض به مؤسسات
دولتی ذیربط واگذار می‌شود و یا معدوم خواهد شد.
‌تبصره 2 - در مورد کالایی که با رعایت کلیه مواد این فصل قابل فروش یا واگذاری
نباشد اداره گمرک می‌تواند هر دو سال یک بار با حضور یک نفر‌قاضی به نمایندگی
دادستان محل و رییس گمرک و نماینده معرفی شده اداره کل گمرک و با تنظیم صورت مجلس
به معدوم کردن آن اقدام نماید.
‌فصل پنجم - مسئولیت گمرک نسبت به کالای موجود در انبارها
‌ماده 89 - اداره کل گمرک و سازمان بنادر و کشتیرانی همه‌ساله در بودجه خود اعتبار
کافی برای پرداخت احتمالی غرامت موضوع ماده 46 قانون‌امور گمرکی به صاحبان کالای
مفقود شده یا آسیب‌دیده پیش‌بینی و منظور خواهند نمود.
‌ماده 90 - با توجه به مواد 45 و 46 قانون امور گمرکی در موارد مذکور نیز اداره
گمرک غرامتی نخواهد پرداخت:
1 - در مواردی که فقدان و خسارت‌دیدگی کالا بر اثر سوانح غیر مترقبه طبیعی بوده
است.
2 - هرگاه هنگام ارزیابی یا توزین و صورت‌برداری و نمونه‌برداری با حضور و مباشرت
صاحب کالا یا نماینده او خسارتی به کالا وارد شود.
3 - هرگاه خسارت یا فقدان در اثنای حمل کالا از وسائل نقلیه به اماکن گمرکی قبل از
تحویل شدن کالا از طرف متصدیان حمل به گمرک یا بندر‌اتفاق افتاده باشد.
‌ماده 91 - به مجرد وصول درخواست مبنی بر مطالبه غرامت منحصراً رییس گمرک یا بندر
باید موضوع را مورد رسیدگی قرار دهد و پس از این که‌معلوم و محرز گردید که مورد
مشمول ماده 46 قانون امور گمرکی و خارج از موارد ماده 90 این آیین‌نامه می‌باشد در
مدتی که حداکثر از یک ماه تجاوز‌نکند پرونده کامل آن را که باید حاوی اصل درخواست
و اسناد و مدارک مربوط و توضیحات مأموران مسئول و مستندات تحقیق و رسیدگی‌های
محلی‌و تشخیص میزان غرامت و کیفیت تشخیص مزبور باشد با گزارش جامعی به اداره کل
گمرک یا سازمان بنادر و کشتیرانی ارسال و پیشنهاد صدور اجازه‌پرداخت غرامت را
بکند.
‌اداره کل گمرک یا سازمان بنادر و کشتیرانی پس از رسیدگیهای لازم در صورت تأیید در
مدتی که در هر حال نباید بیش از دو ماه از تاریخ وصول گزارش‌مزبور باشد اجازه
پرداخت غرامت را به گمرک یا بندر محل خواهد داد.
‌ماده 92 - جبران خسارت صاحب کالا از طرف گمرک یا بندر رفع مسئولیت از انباردار و
مأموران مربوط و یا سایر مسئولین نمی‌کند و بنابراین وجه‌خسارتی که از طرف گمرک یا
بندر به ذیحق داده می‌شود به انضمام حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی
و عوارض که به کالای مفقود‌تعلق می‌گیرد یا تفاوت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و
هزینه‌های گمرکی و عوارض که از خسارت‌دیدگی کالا به زیان دولت تمام می‌شود بر
عهده‌مسئولین خواهد بود و غرامتی که از این لحاظ به عهده آنان ثابت شود از محل
تضمین یا حقوق و مزایای اداری یا سایر اموال آنان برداشت و وصول‌خواهد شد.
‌تبصره 1 - چنانچه ثابت گردد که عمل فقدان یا کسر و نقصان کالا در اثر عوامل خارج
از اختیار مسئولین بوده است غرامتی از آنان دریافت نخواهد‌شد.
‌تبصره 2 - مسئولیت مأموران مربوط مذکور در این ماده منحصر به مواردی که اداره
گمرک یا بندر غرامتی به صاحب کالا می‌پردازد نیست بلکه‌مأموران مزبور مسئول هر کسر
و نقصان و آسیب‌دیدگی و فقدان کالای سپرده به آنها می‌باشند ولو این که صاحب کالا
درخواست پرداخت غرامت نکرده‌باشد و یا این که کالای مزبور ضبط یا به عنوان دیگری
به ملکیت دولت درآمده باشد.
‌قسمت چهارم - ترخیص کالا
‌فصل اول - مقررات عمومی
‌ماده 93 - خروج کالای ورودی از گمرک مستلزم انجام تشریفات یکی از عناوین پنجگانه
مذکور در ماده 19 قانون امور گمرکی می‌باشد.
‌تبصره - خروج کالای کابوتاژی متروکه و ضبطی که به معرض فروش گذارده شده و متکی به
صورتمجلس فروش و قبض وصول بهای آن می‌باشد‌و همچنین کالای ضبطی که ظن قاچاق بودن
آنها مرتفع شده مشمول این ماده نخواهد بود.
‌ماده 94 - برای خروج کالای وارده از گمرک تحت هر یک از عناوین پنجگانه مقرر در
ماده 19 قانون امور گمرکی (‌به استثنای ترانزیت داخلی‌اداری) صاحب کالا یا نماینده
او باید اظهارنامه مخصوص آن عنوان را که اداره گمرک در اختیار اظهارکنندگان
می‌گذارد در دو نسخه تنظیم و با قید تاریخ‌و امضاء به ضمیمه اسناد خرید و صورت
عدل‌بندی (‌در صورت تنوع کالا) و گواهی مبدأ و بارنامه حمل به گمرک تسلیم نماید.
برگ حواله یا قبض انبار‌که بایستی قبلاً از طرف مؤسسه حمل و نقل (‌کشتیرانی،
هواپیمایی، راه‌آهن یا هر بنگاه متصدی حمل که کالا را به گمرک تحویل داده است) یا
آورنده‌کالا به نام اظهارکننده پشت‌نویسی شده باشد نیز باید به اظهارنامه ضمیمه
شود.
‌تبصره - برای ترخیص کالای مسافری موضوع بندهای 5 تا 8 ماده 37 قانون امور گمرکی
همچنین هدیه و سوغات که بهای سیف آن از ده هزار ریال‌تجاوز ننماید و همچنین
نمونه‌های تجاری تسلیم سیاهه خرید و صورت عدل‌بندی و گواهی مبدأ الزامی نیست.
‌ماده 95 - اشیاء مذکور در زیر از قید تسلیم اظهارنامه و معاینه گمرکی جز در مورد
ظن قوی به وجود قاچاق معاف است:
1 - نامه، پاکت بیمه شده، روزنامه، مجله، کاتالک و امثال آنها که به وسیله پست
وارد شود.
2 - کیسه‌های حاوی نامه‌های پستی و بسته‌های مطبوعات در صورتی که از طرف مأموران
پست مهر و به مأموران پست ایران تسلیم شود و‌کیسه‌های مزبور حاوی بسته‌های کالا
حتی به عنوان نمونه نباشد.
‌تبصره - در مورد بسته‌های پیک سیاسی طبق مقررات فصل اول از قسمت هشتم این
آیین‌نامه عمل می‌شود.
‌ماده 96 - اداره کل گمرک می‌تواند در صورت لزوم قبول هر یک از اظهارنامه‌های
مذکور در ماده 19 قانون امور گمرکی را موکول به ارائه اسناد‌دیگری که قبلاً اعلام
خواهد شد بنماید.
‌ماده 97 - گمرک در همه موارد حق دارد از صاحب کالا بخواهد که صحت مندرجات اسناد و
مدارک تسلیمی و صلاحیت صادرکننده آنها و مطابقت‌قیمت مندرج در سیاهه را با نرخ
صادراتی و این که معامله تحت شرایط رقابت آزاد بین یک عمده‌فروش و یک خریدار مستقل
از یکدیگر انجام یافته به‌تصدیق اتاق بازرگانی کشور مبدأ یا دفتر اسناد رسمی محل
صدور آنها و گواهی کنسولگری دولت شاهنشاهی در کشور مبدأ برساند.
‌ماده 98 - صاحب کالا یا نماینده قانونی او حق دارد قبل از تسلیم اظهارنامه طبق
تقاضای کتبی و ارائه اسناد مالکیت با موافقت گمرک کالای خود را‌رؤیت و به توزین
بسته‌ها یا باز کردن و دیدن محتویات آنها جهت به دست آوردن مشخصات مذکور و
نمونه‌برداری و همچنین به خشک کردن کالا و‌تعویض لفاف آن اقدام نماید.
‌اقدام مزبور باید با حضور و تحت نظارت مستمر مأموران مطلع و بصیر انجام بگیرد که
اداره در ضمن صدور اجازه تعیین خواهد نمود.
‌هرگاه بر اثر باز کردن و بستن بسته‌ها به ترتیب فوق خسارتی به محتویات آنها وارد
آید مسئولیت آن متوجه گمرک نخواهد بود و از بابت آن خسارت‌تخفیفی در حقوق گمرکی و
سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض داده نخواهد شد.
‌تبصره - هرگاه صاحب کالا بخواهد اقدام به بازدید محتویات بسته‌ها و یا تغییر لفاف
و یا خشک کردن کالا و یا سایر اعمالی که مستلزم تغییر در‌بسته‌بندی و دست خوردگی
کالا باشد بکند باید مراتب را صریحاً و به طور وضوح و تفکیک در درخواست خود قید
نماید و مأموری که برای این کار‌تعیین می‌گردد باید مراقبت نماید که غیر از آنچه
صاحب کالا درخواست نموده و با آن موافقت شده عمل دیگری انجام نگیرد و همچنین قبل
از انجام هر‌گونه عملی مأمور باید مشخصات ظاهری بسته‌ها را از حیث نوع بسته و
علامت و سالم بودن یا پارگی و یا دستخوردگی داشتن صورتمجلس کرده‌سپس اجازه باز
کردن آنها را بدهد و پس از باز کردن بسته‌ها باید پر و یا خالی بودن و وزن خالص و
نوع و جنس و مقدار و تعداد و سایر مشخصات کامل‌کالای محتوی تمام بسته یا بسته‌هایی
را که مورد درخواست صاحب کالا بوده صورتمجلس نماید و در هر حال یک نسخه از
صورتمجلس باید به انبار‌تسلیم شود.
‌ماده 99 - در مواردی که صاحب کالا یا نماینده قانونی او تعرفه صحیح کالای خود را
نداند و یا در تشخیص آن تردید داشته باشد می‌تواند قبل از‌تنظیم اظهارنامه با
تسلیم درخواست کتبی و ارائه اسناد مالکیت و الصاق نمونه کالا و مدارک مربوط به آن
و با پرداخت هزینه آزمایش از رییس گمرک‌محل تعرفه‌بندی کالای خود را استعلام کند و
پس از دریافت پاسخ کتبی و حصول اطلاع قطعی از تعرفه کالای خود به تنظیم اظهارنامه
مبادرت نماید.‌در صورتی که تعرفه ابلاغ شده به درخواست‌کننده به کمیسیون رسیدگی به
اختلافات گمرکی ارجاع و تعیین شده باشد قبول آن برای گمرک نسبت به‌مورد الزامی است
در این مورد نمونه‌برداری به عهده صاحب کالا بوده و مأموران جز نظارت حق هیچگونه
مداخله در آن را ندارند.
‌تبصره 1 - برای هر اظهارنامه باید یک درخواست جداگانه تنظیم و برای هر قلم کالا
هزینه آزمایش جداگانه پرداخت شود.
‌تبصره 2 - اداره گمرک می‌تواند کالایی را که تشخیص مواد متشکله آن برای تعیین
تعرفه آن کالا مورد نیاز باشد به آزمایشگاه ارسال دارد و در این‌صورت هزینه آزمایش
آن را از صاحب کالا وصول خواهد کرد.
‌تبصره 3 - اشخاصی هم که می‌خواهند کالا به خارج سفارش دهند می‌توانند به منظور
تحصیل اطلاع از تعرفه کالا و سایر شرایط ورود آن از اداره‌کل گمرک با ارسال نمونه
و بیان مشخصات کالا و تصریح به این که حداکثر تا چه مدت کالای مورد نظر به ایران
خواهد رسید تقاضای تعرفه‌بندی آن را‌بکنند این تعرفه‌بندی وقتی برای ادارات گمرک
الزام‌آور خواهد بود که از طرف اداره کل گمرک به استناد رأی کمیسیون رسیدگی به
اختلافات گمرکی ابلاغ‌شده و کالای مورد بحث برای یک بار گشایش اعتبار تا یک سال
بعد از تاریخ تعیین تعرفه و ابلاغ آن به استعلام‌کننده وارد شده باشد به شرط آن که
در‌سال ورود با رعایت مقررات صادرات و واردات مجاز و از هر لحاظ مشابه همان کالایی
باشد که درخواست تعرفه‌بندی آن را نموده و در این قبیل موارد‌در موقع ترخیص اگر
توجه شود که رأی دیگری از طرف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی در مورد همان نوع
کالا صادر شده که به زیان واردکننده‌باشد مورد مشمول بند 1 ماده 326 این آیین‌نامه
خواهد بود.
‌ماده 100 - کالای چند ارتیکل از یک فهرست کل بار (‌مانیفست) یا بارنامه حمل را
ولو کالای واحد و به نام شخص واحد وارد شده باشد نمی‌توان‌در یک اظهارنامه اظهار
نمود ولی صاحب کالا حق دارد برای یک ارتیکل کالای متعلق به خود در صورتی که بیش از
یک بسته باشد در چند نوبت‌اظهارنامه‌های متعدد تنظیم و تسلیم نماید در هر حال
محتوی یک بسته کالا را نمی‌توان تفکیک و تقسیم و برای هر قسمت اظهارنامه تنظیم و
قبول‌نمود مگر در مواردی که قسمتی از محتویات بسته مزبور غیر مجاز باشد یا برای
قسمتی از آن اظهارنامه اعاده تنظیم شده باشد و یا کتباً درخواست‌واگذاری به گمرک
بنماید.
‌ماده 101 - صاحب کالا اظهارنامه را از لحاظ اطلاعاتی که از ناحیه وی باید اعلام
شود از روی قبض انبار و بارنامه و اسناد خرید تکمیل و بدواً به‌قسمت فنی گمرک تسلیم
می‌کند، قسمت فنی مکلف است اظهارنامه و اسناد ضمیمه آن را مورد بررسی قرار داده و
معلوم نماید:
1 - اظهارنامه خط خوردگی نداشته باشد.
2 - تمام قسمت‌هایی که باید از طرف صاحب کالا تنظیم و تکمیل شود نوشته شده باشد.
3 - تمام اسنادی که باید ضمیمه اظهارنامه باشد ضمیمه شده باشد.
4 - مالکیت کسی که اظهارنامه به نام او تسلیم شده محرز و واجد شرایط برای ترخیص
کالا باشد.
5 - چنانچه تنظیم و تسلیم‌کننده اظهارنامه غیر از صاحب کالا باشد شخص مزبور دارای
وکالت یا نمایندگی برای ترخیص کالا باشد و برگ وکالت‌یا نمایندگی یا فتوکپی آنها
ضمیمه باشد و در برگ وکالت یا نمایندگی حدود اختیارات وکیل یا نماینده طبق ماده
381 این آیین‌نامه تعیین شده باشد و در‌صورتی که ترخیص‌کننده حق‌العمل کار گمرک
باشد نامبرده کارت حق‌العمل کاری گمرک را دارا باشد.
6 - در اظهارنامه مشخصات کامل کالا از لحاظ نام و شماره تعرفه گمرکی و نوع و تعداد
و وزن و ارزش و مأخذ احتساب حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض
مربوط قید شده و اظهار طبق مقررات این فصل به طور صحیح به عمل آمده باشد.
7 - اسناد ضمیمه با مشخصاتی که از کالا در اظهارنامه نوشته شده تطبیق نماید و
ارقام آن هم با حروف و هم با عدد نوشته شده باشد.
8 - محاسبه حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه گمرکی و عوارض نوشته شده صحیح باشد
و در صورت احراز و مثبت بودن مراتب بالا‌اظهارنامه را به اسناد لاک و مهر و سپس
ثبت دفتر نموده و برای پرداخت وجه آن به صندوق ارسال دارد و الا آن را برای تکمیل
یا اصلاح یا تجدید به‌تسلیم‌کننده مسترد کند. صاحب کالا پس از پایان کار اظهارنامه
در قسمت فنی و وصول آن به صندوق باید مبلغی را که خود تعیین و محاسبه کرده و
در‌اظهارنامه نوشته به صندوق پرداخت کند.
‌تبصره - معرفینامه رسمی مؤسسات دولتی در مورد کالای متعلق به آنها و سفارتخانه‌ها
با گواهی وزارت امور خارجه نسبت به کالای متعلق به‌سفارتخانه‌ها به جای وکالتنامه
رسمی پذیرفته خواهد شد.
‌ماده 102 - پس از ثبت مشخصات اظهارنامه در دفتر قسمت فنی گمرک شماره ردیف دفتر
مزبور با قید تاریخ در روی اظهارنامه منعکس و کالا از‌تاریخ پرداخت حقوق گمرکی و
عوارض و هزینه‌های مربوط اظهار شده تلقی می‌گردد و در مورد بسته‌های پستی که به
جای اظهارنامه اعلامیه پستی به‌گمرک تسلیم می‌شود ارائه و ثبت اعلامیه در قسمت فنی
گمرک اظهار محسوب می‌شود.
‌ماده 103 - هرگاه صاحب کالا پس از تسلیم اظهارنامه به گمرک متوجه شود که در تنظیم
آن اشتباهی رخ داده است می‌تواند با تسلیم درخواست‌کتبی و بیان چگونگی اشتباه
اجازه اصلاح اظهارنامه را از رییس گمرک تقاضا کند ولی رییس گمرک فقط وقتی می‌تواند
به چنین تقاضایی ترتیب اثر‌بدهد که عملیات ارزیابی کالای موضوع آن اظهارنامه آغاز
نشده باشد.
‌در این صورت تقاضانامه باید با قید تاریخ در دفتر نماینده ثبت و به اظهارنامه لاک
و مهر شود تا تشریفات ارزیابی خاتمه یابد و در صورتی که در اثر‌رسیدگی ادعای صاحب
کالا تأیید شد رفع اشتباه به عمل آید.
‌ارزیابی کالا وقتی آغاز شده محسوب می‌گردد که اظهارنامه از طرف متصدی سرویس
ارزیابی به نام ارزیابان ظهرنویسی شده باشد.
‌ماده 104 - اگر صاحب کالا که برای ترخیص کالای خود اظهارنامه تحت یکی از عناوین
پنجگانه تسلیم کرده است از عنوان مذکور عدول کرده‌بخواهد تحت عنوان دیگری
اظهارنامه به دهد به جز در مورد کالای مشمول تبصره ذیل این ماده به دو شرط به شرح
زیر قبول می‌شود:
1 - کالای مورد اظهارنامه از گمرک خارج نشده و کلاً در گمرک موجود باشد.
2 - هرگاه اظهارنامه اولی طبق مقررات این آیین‌نامه مستلزم پرداخت جریمه باشد صاحب
کالا جریمه مقرر را قبلاً پرداخته باشد.
‌تبصره - در موردی که صاحب کالا برای ترخیص کالای ممنوع‌الورود یا غیر مجاز یا
مشروط اظهارنامه به عنوان ورود قطعی به کشور یا اظهارنامه‌ترانزیت داخلی تسلیم
کرده باشد حق تبدیل عنوان اظهارنامه را ندارد. مگر این که کالا با نام و مشخصات
کامل و صحیح اظهار شده باشد که در این‌صورت طبق مفاد ماده 31 قانون امور گمرکی
صاحب کالا یا نماینده او فقط می‌تواند آن را در ظرف سه ماه از کشور خارج سازد.
‌ماده 105 - متصدی سرویس ارزیابی موظف است همین که اظهارنامه با رعایت مقررات فصل
یکم این قسمت تکمیل و به او تسلیم شد آن را در‌دفتر مخصوص توزیع کار (‌کوتاژ) ثبت
و دو نفر از ارزیابان قسمت خود را برای ارزیابی کالا تعیین و نام آنها را هم در
پشت اظهارنامه و هم در دفتر توزیع‌کار نوشته سپس اظهارنامه را با اخذ رسید به یکی
از آنان که ارشدیت دارد تسلیم کند.
‌تبصره - در موارد کافی نبودن تعداد ارزیابان و کثرت کار روزانه متصدی سرویس
ارزیابی می‌تواند یک نفر ارزیاب برای ارزیابی تعیین نماید.
‌ماده 106 - دفتر توزیع کار مذکور در ماده 105 این آیین‌نامه باید در مقر کار شخص
متصدی سرویس ارزیابی به مسئولیت او نگاهداری و اطلاعات‌زیر در آن منعکس باشد:
1 - شماره ردیف.
2 - تاریخ و شماره ثبت قسمت فنی.
3 - تاریخ تسلیم اظهارنامه به سرویس ارزیابی.
4 - نام و نشانی صاحب کالا.
5 - نام و نشانی وکیل او (‌در صورتی که اظهارنامه را وکیل صاحب کالا تنظیم و تسلیم
کرده باشد).
6 - مشخصات کالا به شرحی که در اظهارنامه نوشته شده.
7 - نام ارزیابان که معاینه و ارزیابی کالا به آنان ارجاع شده.
8 - تاریخ تسلیم اظهارنامه به ارزیابان.
9 - تاریخ اعاده اظهارنامه از طرف ارزیابان.
10 - نتیجه ارزیابی به شرحی که ارزیابان نوشته‌اند.
11 - شماره و تاریخ ثبت اظهارنامه متمم در دفتر توزیع کار (‌در صورت کشف اظهار
خلاف واقع).
12 - شماره و تاریخ پروانه گمرکی.
13 - ملاحظات و توضیحات.
‌فصل دوم - ارزیابی
‌ماده 107 - معاینه و ارزیابی کالای اظهار شده به گمرک از مشخصات ظاهری بسته‌ها
شروع می‌شود بنابراین ارزیابان گمرک مکلفند مجموع‌بسته‌های مربوط به یک اظهارنامه
را به دقت شمرده و به نوع بسته‌ها (‌صندوق، عدل، یا هر نوع بسته دیگر) و علامت و
شماره آنها را یک به یک‌رسیدگی کرده با مندرجات اظهارنامه تطبیق نمایند و اگر
اختلافی نداشت به ارزیابی و معاینه محتویات بسته‌ها با رعایت اصول مقرر در این فصل
اقدام‌کنند.
‌تبصره - هرگاه اختلافی در تعداد بسته‌ها یا نوع یا علامت یا شماره آنها دیده شود
ارزیابان باید عمل ارزیابی را در همان جا متوقف کرده و اظهارنامه‌را پس از شرح
موارد اختلاف در ظهر آن به متصدی سرویس ارزیابی مسترد دارند تا به اطلاع و دستور
رییس گمرک یا قائم مقام او نسبت به اختلاف و‌علت منشاء آن رسیدگی شود.
‌اگر در اثر این رسیدگی محقق گردید که اختلاف مشهود ناشی از اشتباه صرف بوده و سوء
نیتی وجود نداشته باشد دستور رفع اختلاف به نحو مقتضی‌در متن یا ظهر اظهارنامه
داده خواهد شد و اگر سوء نیتی تشخیص شود دستور تنظیم صورت مجلس تخلف و تعقیب متخلف
طبق مقررات مربوط‌صادر می‌گردد.
‌ماده 108 - برای تحقیق صحت مندرجات اظهارنامه نسبت به مشخصات محتویات بسته‌ها به
طور کلی باید بسته‌های موضوع هر اظهارنامه کلاً‌ بازو به محتویات آنها از لحاظ نوع
جنس و مقدار و ارزش و وزن و مشخصات دیگری که ملاک تشخیص تعرفه‌بندی یا مأخذ پرداخت
حقوق گمرکی و‌سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض متعلق باشد به تفصیل رسیدگی
شود و هرگاه بسته‌ها از حیث حجم یا وزن یا نوع جنس یکسان و‌یکنواخت باشند به حسب
اهمیت کم و کیف کالا به باز کردن و رسیدگی نمودن محتویات یک یا چند بسته که ارزیاب
انتخاب می‌نماید اکتفا و از باز‌کردن بقیه بسته‌ها صرفنظر خواهد شد و اگر بسته‌ها
از حیث حجم و وزن و نوع جنس یکسان نبوده ولی کالا دارای صورت عدل‌بندی یا فهرستی
باشد‌که نوع جنس و وزن و ارزش و مقدار و محتویات هر یک از بسته‌ها را جداگانه نشان
دهد در این صورت نیز ارزیاب می‌تواند به باز کردن و رسیدگی‌نمودن یک یا چند بسته
که انتخاب می‌نماید اکتفا نماید مشروط بر این که در مشخصات آن عده از بسته‌ها که
رسیدگی شده با مندرجات صورت‌عدلبندی یا فهرست مزبور اختلافی بیش از پنج درصد دیده
نشود و در غیر این صورت و همچنین در مواردی که بسته‌ها از حیث حجم یا وزن یا نو
ع‌جنس یکسان نبوده و فهرست یا صورت عدلبندی نداشته باشد تمام بسته‌ها بدون استثناء
باید بازو مورد معاینه و رسیدگی قرار گیرد.
‌تبصره - تفاوت پنج درصد یا کمتر هرگاه به زیان دولت مشهود افتد و صاحب کالا حاضر
شود که برای تفاوت تمام بسته‌ها به نسبتی که از رسیدگی‌به بسته‌های باز شده به دست
آمده است اظهارنامه متمم تسلیم و وجوه متعلق به تفاوت مجموع بسته‌ها را به پردازد
گمرک می‌تواند اظهارنامه متمم را‌پذیرفته و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های
گمرکی و عوارض مابه‌التفاوت را بدون اخذ جریمه دریافت نماید لیکن اگر صاحب کالا به
این امر‌راضی نشود مأموران گمرک تمام بسته‌ها را بازو رسیدگی و حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض تفاوت را به مأخذ نتیجه‌حاصل احتساب و دریافت
خواهند داشت و هرگاه تفاوت مزبور به نصابی که مستلزم پرداخت جریمه اظهار خلاف واقع
در این مورد است (‌بیش از پنج‌درصد) برسد جریمه متعلق نیز دریافت خواهد شد.
‌هرگاه تفاوت پنج درصد یا کمتر به زیان صاحب کالا دیده شود اظهارنامه تسلیمی
کماکان صحیح تلقی و پذیرفته می‌شود مگر این که صاحب کالا راضی‌نشده اصلاح
اظهارنامه را به نسبت تفاوت مشهود تقاضا کند در این صورت نیز بسته‌ها باید کلاً
بازو رسیدگی شود و چنانچه در این رسیدگی کلی تفاوتی‌به زیان صاحب کالا مشهود افتد
اجازه اصلاح اظهارنامه به نفع صاحب کالا از طرف رییس گمرک داده می‌شود.
‌ماده 109 - از انواع نخ و کاغذ و مقوا و منسوجات و هر کالای دیگری که الصاق نمونه
آن به اظهارنامه میسر باشد باید یک نمونه به اظهارنامه الصاق‌و با مهر اداره لاک و
مهر شود.
‌ماده 110 - هرگاه در نتیجه ارزیابی بین مندرجات اظهارنامه و مشخصات مشهود کالا
اختلافاتی کشف شود ارزیابان موظفند اختلافات مشهود را در‌ذیل اظهارنامه مشروحاً
نوشته و امضاء نمایند و به جز موارد مشمول مواد 111 و 112 این آیین‌نامه بلافاصله
صورت مجلس تخلف حاکی از شرح‌اختلاف از طرف متصدی سرویس ارزیابی تنظیم و به ضمیمه
اظهارنامه و منضمات آن برای تعیین جریمه به رییس اداره یا قائم مقام او تسلیم
می‌شود.
‌ماده 111 - هرگاه در اثر ارزیابی اختلافاتی که مستلزم دریافت تفاوت حقوق گمرکی و
سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض نباشد کشف‌شود (‌مانند این که نام یکی از
دو نوع کالای مجاز که حقوق گمرکی آنها یکسان است به جای نام دیگری در اظهارنامه
نوشته شده باشد) در این صورت‌نیز مشهودات مأموران باید در ذیل اظهارنامه قید و
بدون تنظیم صورت مجلس تخلف با اطلاع رییس گمرک یا قائم مقام او اجازه اصلاح مورد
اشتباه‌داده شود.
‌ماده 112 - اگر صاحب کالا مشخصات کالای خود را به زیان خود اظهار کرده باشد و
مراتب بر اثر ارزیابی کشف شود ارزیابان مکلفند مشهودات‌خود را ذیل اظهارنامه
بنویسند و آن را به متصدی سرویس ارزیابی مسترد دارند.
‌در چنین مواردی متصدی سرویس ارزیابی موظف است مراتب را به صاحب کالا اعلام کند و
صاحب کالا می‌تواند در متن یا ظهر همان اظهارنامه به‌استناد نوشته ارزیاب تقاضای
استرداد اضافه پرداختی را بکند در این صورت رییس گمرک یا قائم مقام او پس از
رسیدگی در ذیل گزارش متصدی‌سرویس اجازه صدور حکم استرداد را خواهد داد.
‌تبصره - هرگاه صاحب کالا یا نماینده او به علت ناچیزی مابه‌التفاوت یا به سبب
تسریع در کار خود مایل به درخواست استرداد نباشد باید انصراف‌خود را در متن یا ظهر
اظهارنامه نوشته و امضاء نماید در چنین مواردی دیگر صاحب کالا یا نماینده او حق
درخواست استرداد اضافه پرداختی را‌نخواهد داشت.
‌ماده 113 - ارزیابان موظفند ارزیابی را با رعایت کامل اصول و ترتیبی که در این
فصل مقرر گردیده شروع و جزییات عمل را که به تدریج انجام‌می‌دهند به ترتیب در پشت
اظهارنامه بلافاصله یادداشت نمایند.
‌ماده 114 - ارزیابان موظفند اظهارنامه‌هایی که به آنها تسلیم می‌شود حداکثر تا 24
ساعت بعد نتیجه ارزیابی کالا را در پشت اظهارنامه نوشته و‌تکمیل و به متصدی سرویس
ارزیابی تسلیم نمایند و اگر در ضمن ارزیابی به مشکلاتی برخورد نمایند آن را نیز
گزارش دهند.
‌ماده 115 - هر اظهارنامه که پس از انجام ارزیابی به متصدی سرویس ارزیابی مسترد
می‌شود باید از لحاظ تعرفه‌بندی و حساب حقوق گمرکی و‌سود بازرگانی و هزینه‌های
گمرکی و عوارض از طرف متصدی مزبور کاملاً رسیدگی و پس از حصول اطمینان از این که
ارزیابان مربوط وظایف خود را‌کاملاً انجام داده‌اند و از این که تعرفه‌بندی و حساب
وجوه مندرج در اظهارنامه صحیح و بی اشتباه است ذیل اظهارنامه را با قید تاریخ
امضاء نماید.
‌در مورد اظهارنامه‌هایی که اختلافاتی در آنها کشف شده و آن اختلافات مستلزم
دریافت تفاوت یا جریمه یا هر دو باشد بعد از تسلیم اظهارنامه متمم از‌طرف صاحب
کالا و پرداخت تفاوت و جریمه و صدور پروانه متمم اظهارنامه‌ها را امضاء خواهد
نمود.
‌ماده 116 - متصدی سرویس ارزیابی می‌تواند در عملیات ارزیابی کالا با مأموران خود
شرکت داشته و عملیات آنان را کنترل کرده و نتیجه را در دفتر‌توزیع کار منعکس کند.
‌ماده 117 - متصدی سرویس باید دائماً مراقب باشد که ارزیابان تحت اختیار او تمامی
وظایفی را که به عهده آنان است با نهایت دقت و سرعت‌انجام دهند و هر گونه تخلفی از
آنان در اجرای وظایف مقرر مشاهده نماید اعم از جزئی یا مهم در دفتر توزیع کار در
ستون توضیحات منعکس کرده‌مراتب را به رییس گمرک گزارش نماید.
‌ماده 118 - متصدی سرویس ارزیابی موظف به دقت در نگاهداری اظهارنامه‌های دریافتی
خود می‌باشد و باید مراقبت نماید اظهارنامه پس از‌پرداخت وجوه مربوط هیچوقت از
اختیار مأموران خارج نگردد. بعد از خاتمه تشریفات و تسلیم پروانه به اظهارکننده
جهت ترخیص کالا باید اظهارنامه‌را با تمام منضمات آن با اخذ رسید کتبی به قسمت
مربوط که مأمور تحویل گرفتن آن است تسلیم نماید.
‌ماده 119 - رییس گمرک حق دارد در هر مورد که مقتضی بداند کالایی را که ارزیابی آن
انجام یافته است مورد بازدید قرارداده آن کالا را شخصاً یا به‌وسیله هر مأمور دیگری
از مأموران اداره خود مجدداً ارزیابی و معاینه نماید.
‌ماده 120 - کلیه مأمورانی که به اقتضای وظایف محوله امضایی در اظهارنامه
می‌نمایند مکلفند قبل از امضاء نام و نام خانوادگی خود را در محل‌مخصوص نوشته و
سپس در ذیل آن امضاء نمایند.
‌ماده 121 - هرگاه از طرف اظهارکننده سیاهه خرید به گمرک تسلیم نشود و یا ارزش
مندرج در سیاهه خرید قابل قبول تشخیص نگردد ضوابط و‌نحوه تعیین ارزش موضوع ماده 11
قانون امور گمرکی به شرح زیر خواهد بود:
1 - در صورتی که کالای مثل یا مشابهی با ارزش قابل قبول سابقه ترخیص داشته باشد
ارزش کالا با مقایسه با ارزش کالای صادراتی مثل یا مشابه‌به شرط این که از همان
کشور مبدأ و همزمان با تاریخ خرید کالای مورد اختلاف خریداری شده باشد تعیین
می‌شود.
‌تبصره 1 - منظور از (‌همزمان) زمانی است که در آن مدت بهای فروش کالا در کشور
مبدأ ثابت بوده است.
‌تبصره 2 - تشخیص نامتناسب بودن ارزش از طرف گمرک در هر مورد باید مبتنی بر دلیل
موجه و یا مستند به اسناد قابل قبول باشد.
2 - در مواردی که ارزش بر اساس فهرست قیمتهای صادراتی و یا از روی فهرست قیمتهای
کشور مبدأ منهای تخفیف یا جوائز صادراتی عادله یا‌بازپرداختهای مالیاتی و گمرکی
تعیین می‌شود فهرست مورد استناد باید مستقیماً از طرف سازندگان کالا صادر و جنبه
عمومی داشته و همچنین صحت‌مندرجات آن به وسیله مقامات صلاحیتدار کشور مبدأ گواهی و
از طرف مأموران کنسولی دولت شاهنشاهی و یا دفتر اسناد رسمی محل تصدیق امضاء‌شده
باشد.
‌تبصره 1 - میزان تخفیف صادراتی قابل قبول از روی فهرست قیمتهای عمده‌فروشی داخلی
کشور صادرکننده حداکثر بیست درصد و از روی‌فهرست قیمتهای خرده‌فروشی آنها حداکثر
چهل درصد خواهد بود. در صورتی که معاملات داخلی در کشور مبدأ مشمول مالیاتهای غیر
مستقیم باشد‌اینگونه مالیاتهای جزئی از قیمت عمده‌فروشی یا خرده‌فروشی محسوب
نخواهد شد.
‌تبصره 2 - جوائز صادراتی و یا بازپرداختهای مالیاتی و گمرکی که معمولاً از طرف
دولتها یا سایر مقامات رسمی به صادرکنندگان محلی اعطاء‌می‌گردد وقتی مورد قبول
خواهد بود که یا از طرف نمایندگیهای بازرگانی کشورهای خارج در ایران رسماً اعلام و
یا از طرف نمایندگیهای ایران در خارج‌مورد تأیید قرار گیرد.
3 - در مواردی که ارزش عمده‌فروشی کالای وارداتی در ایران ملاک تعیین ارزش قرار
می‌گیرد ارزش عمده‌فروشی عبارت از قیمتی است که توسط‌خریدار مستقیماً به واردکننده
آن کالا پرداخت می‌شود و چنانچه به بهای عمده‌فروشی دسترسی نباشد قیمت خرده‌فروشی
در بازار منهای 20 درصد‌مبنای تعیین ارزش عمده‌فروشی داخلی خواهد بود.
‌تبصره - میزان سود عادله موضوع تبصره ذیل ماده 11 قانون امور گمرکی 15 درصد
می‌باشد.
‌فصل سوم - ترانزیت داخلی
‌ماده 122 - ترانزیت داخلی عبارت از آن است که کالای گمرک نشده از گمرک‌خانه مجاز
به گمرک‌خانه دیگری حمل و تحویل شود. در این آیین‌نامه‌گمرک‌خانه‌های مزبور برای
رعایت اختصار به ترتیب گمرک مبدأ و گمرک مقصد نامیده می‌شود.
‌تبصره - در نقاطی که ادارات سازمان بنادر و کشتیرانی وجود دارد حمل کالا تحت
عنوان ترانزیت داخلی اداری موضوع تبصره 2 ماده 18 قانون‌امور گمرکی در هر مورد با
موافقت قبلی اداره بندر محل انجام خواهد گرفت.
‌ماده 123 - اگر بعد از تسلیم اظهارنامه قطعی برای ترخیص کالا در اثر بروز اختلاف
نظر در طبقه‌بندی یا تعرفه‌بندی و یا تعیین ارزش کالا تقاضای‌ترانزیت داخلی شده
باشد گمرک مبدأ باید ضمن قبول تقاضا جریان را مشروحاً گزارش و اظهارنامه تسلیمی را
نیز به ضمیمه گزارش به گمرک مقصد‌ارسال و شماره و تاریخ گزارش را در متن اظهارنامه
و پروانه ترانزیت داخلی قید و در صورتی که اختلاف مشهود مستلزم ضبط کالا یا اخذ
جریمه باشد‌یک برگ از اخطاریه ابلاغ شده موضوع ماده 31 قانون امور گمرکی یا صورت
مجلس تخلف تنظیم شده را که در آن میزان جریمه نیز تعیین شده باشد‌باید ضمیمه
اظهارنامه نموده و در متن گزارش به آن اشاره نماید.
‌ماده 124 - در مورد کالایی که ورود قطعی آن طبق قوانین مخصوص ممنوع و یا طبق
مقررات عمومی صادرات و واردات غیر مجاز یا مشروط‌شناخته شده یا بشود موافقت با حمل
ترانزیت داخلی شخصی (‌جز در مواردی که ترانزیت داخلی در اجرای ماده 123 این
آیین‌نامه باشد) و حمل‌یکسره موکول به موافقت اداره کل گمرک در هر مورد می‌باشد.
‌ماده 125 - صاحب کالا در مورد ترانزیت داخلی شخصی و حامل در مورد حمل یکسره باید
اظهارنامه ترانزیت داخلی را در سه نسخه تنظیم و به‌گمرک مبدأ تسلیم نماید.
اظهارنامه ترانزیت داخلی باید مبین تعداد، نوع بسته، علامت، شماره و وزن با ظرف
بسته‌ها و همچنین نام و نوع جنس(‌مطابق شرح و توصیفی که در جدول قانون امور گمرکی
مذکور است) و وزن خالص و ارزش کالای محتوی در بسته‌ها و مشخصات وسیله حمل و
نام‌گمرک مقصد باشد و صاحب کالا یا حامل (‌در مورد حمل یکسره) در متن اظهارنامه
ملزم و متعهد شود که بسته‌ها را به همان ترتیب و بدون هیچگونه‌تصرف و تغییری با
پلمپ‌های گمرکی و در مدتی که از طرف گمرک مبدأ تعیین و در پروانه ترانزیت داخلی
قید می‌شود به گمرک مقصد تحویل دهد‌قبض انبار و حواله‌نامه متصدی حمل کالا از خارج
(‌مؤسسه کشتیرانی یا هر بنگاه حمل و نقل دیگر) و یک نسخه اصل یا رونوشت مصدق سیاهه
خرید‌کالا و فهرست عدل‌بندی (‌در صورت تنوع کالا) و همچنین وکالتنامه رسمی و ثبتی
(‌در صورتی که اظهارکننده وکیل صاحب کالا باشد) باید ضمیمه‌اظهارنامه ترانزیت
داخلی گردد.
‌تبصره 1 - اصول تنظیم و تسلیم اظهارنامه به گمرک و طرز رسیدگی به صلاحیت
اظهارکننده و سایر شرایط و مقررات مربوط به تنظیم و تسلیم و‌قبول اظهارنامه‌های
ترانزیت داخلی و ارزیابی و معاینه آنها همچنین کیفر اظهار خلاف واقع مکشوفه در
آنها همان است که در مورد اظهار ورود قطعی‌کالا طبق مواد مربوط این آیین‌نامه مقرر
است.
‌تبصره 2 - نسبت به کیسه‌های حاوی مرسولات پستی و بسته‌های پستی که از مرز تحت
ترانزیت داخلی حمل می‌گردد و همچنین محمولات‌راه‌آهن دولتی در مورد حمل یکسره
تقاضای اداره پست محل یا راه‌آهن همچنین تعهد کتبی اداره‌های مزبور به عنوان سپرده
حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و عوارض پذیرفته می‌شود.
‌تبصره 3 - در بارنامه‌هایی که مقصد (‌محل تحویل کالا) نقاط داخلی کشور تعیین شده
باشد و حامل بخواهد کالا را از اولین اداره یا دفتر گمرکی به‌مقصد یا نزدیکترین
گمرک به مقصد حمل نماید بارنامه مزبور به منزله اعطای وکالت و نمایندگی جهت تنظیم
اظهارنامه ترانزیت داخلی به حامل با‌اختیارات تام بوده و دیگر از حامل وکالت‌نامه
رسمی و ثبتی مطالبه نمی‌شود.
‌تبصره 4 - در صورتی که کالا به وسیله راه‌آهن دولتی و یا سایر مؤسسات دولتی و یا
مؤسسات حمل و نقل معرفی شده از طرف وزارت دارایی‌مستقیماً از گمرک مبدأ به گمرکًً
مقصد ترانزیت داخلی گردد می‌توان به بازرسی ظاهری کالا (‌نوع بسته، علامت و شماره
و در صورت لزوم وزن با‌ظرف) اکتفا نمود ولی در این صورت تمام بسته‌های کالای
ترانزیت داخلی باید تحت مراقبت مأموران ارزیابی نخ یا سیم‌کشی و هر یک از آنها
پلمپ‌گردد و در صورتی که وسیله حمل از هر حیث سالم و بی عیب و بدون شکاف و شکستگی
بوده و چفت و بست دریچه‌های آن طوری محکم و‌اطمینان بخش باشد که باز کردن آنها
بدون شکستن مفتول و پلمپ غیر ممکن باشد و در آن وسائل غیر از کالای ترانزیت داخلی
کالای دیگری بارگیری‌نشده باشد و بارگیری محموله ترانزیت داخلی تحت نظارت مستمر
مأموران گمرک صورت گرفته باشد و محموله به نام گمرک مقصد (‌نه به نام صاحب‌کالا)
تسلیم مؤسسه حمل شده و بارنامه حمل به نام گمرک مقصد صادر شده باشد به جای پلمپ
کردن هر بسته می‌توان هر یک از در یا دریچه‌های‌وسیله حمل را پلمپ کرد.
‌تبصره 5 - در مورد ترانزیت داخلی اداری و یا کالایی که در داخل گمرک با صدور
پروانه ترانزیت داخلی جا به جا می‌شود ضمیمه کردن حواله‌متصدی حمل و قبض انبار
لازم نیست لیکن بعداً که صاحب کالا برای ترخیص کالای خود به گمرک مقصد مراجعه
می‌کند و یا در مواردی که غرامت یا‌مازاد حاصل فروش کالای متروکه به صاحب کالا
پرداخت می‌شود ذینفع باید قبض انبار گمرک مبدأ و حواله نامه متصدی حمل را به گمرک
مقصد‌تسلیم نماید.
‌ماده 126 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض محموله ترانزیت داخلی که در مقصد
پرداخت می‌گردد باید قبل از تحویل گرفتن آن از گمرک‌مبدأ از طرف صاحب کالا نقداً به
طور سپرده پرداخت شود ولی هزینه‌های گمرکی نقداً و به طور قطع دریافت می‌گردد و در
صورت کسر و فقدان تمام یا‌قسمتی از کالا قبل از وصول به گمرک مقصد حقوق گمرکی و
سود بازرگانی و عوارض کالای از بین رفته از سپرده مأخوذه تأمین و در صورتی که
تعهد‌دیگری نیز اخذ شده باشد برای انجام آن تعقیب می‌شود.
‌تبصره 1 - در مورد کالایی که با وسائل حمل و نقل دولتی حمل می‌شود در صورتی که آن
کالا به نام گمرک مقصد (‌نه به نام صاحب کالا یا عنوان‌دیگر) تحویل بنگاه حمل و
نقل دولتی به شود ممکن است به جای سپرده نقدی ضمانت‌نامه بانکی یا سفته قابل قبول
پذیرفته شود.
‌تبصره 2 - هزینه انبارداری که از محموله ترانزیت داخلی برای مدت توقف آن در گمرک
مبدأ یا بندر اخذ می‌شود صورت علی‌الحساب خواهد‌داشت باین توضیح که در موقع ترخیص
قطعی آن محموله در گمرک مقصد هزینه مزبور برای تمام مدت تعلق (‌با توجه به تبصره 4
ماده 4 این آیین‌نامه)‌در بنادر یا ادارات گمرک مبدأ و مقصد احتساب و مبلغی که در
مبدأ دریافت شده و صورت علی‌الحساب دارد کسر و مابقی آن دریافت می‌گردد.
‌ماده 127 - اداره گمرک می‌تواند در مواردی که مقتضی بداند بدرقه شدن کالا را به
وسیله مأموران گمرک در تمام مدت حمل شرط اجازه صدور‌ترانزیت داخلی قرار دهد.
‌ماده 128 - پروانه ترانزیت داخلی در سه نسخه صادر می‌گردد که یک نسخه به عنوان
سوش در گمرک محل باقی و یک نسخه به انضمام یکی از‌نسخ اظهارنامه از طرف گمرک مبدأ
مستقیماً به عنوان گمرک مقصد فرستاده می‌شود یک نسخه دیگر به ضمیمه یک نسخه از
اظهارنامه به صاحب کالا یا‌نماینده قانونی او تسلیم می‌گردد که به موجب آن کالای
خود را از گمرک تحویل گرفته و به گمرک مقصد تسلیم نماید.
‌ماده 129 - پس از وصول کالا به مقصد تعداد و علائم و پلمپ‌های بسته‌ها از طرف
مأموران مربوط گمرک مقصد با حضور حامل کالا رسیدگی و با‌مندرجات پروانه و
اظهارنامه تطبیق می‌شود و در صورتی که اختلافی مشاهده نگردد کالا به انبار تحویل
شده قبض انبار صادر و به حامل تسلیم‌می‌گردد.
‌علاوه بر صدور این قبض ورود محموله به مقصد با قید تاریخ در ذیل پروانه نیز از
طرف گمرک مقصد تصدیق و امضاء می‌شود و صاحب کالا با ارائه‌سند اخیرالذکر به گمرک
مبدأ سپرده خود را مسترد می‌دارد.
‌ماده 130 - در صورت کشف اختلاف از هر قبیل که باشد صورتمجلس مشروح با حضور حامل
کالا از طرف مأموران گمرک مقصد تنظیم و یک‌نسخه از آن به حامل تسلیم و مراتب در
ذیل پروانه قید و یک نسخه از صورتمجلس نیز بلافاصله به گمرک مبدأ ارسال و یک نسخه
در پرونده سرویس‌انبار ضبط و یک نسخه دیگر با گزارش مخصوص به رییس گمرک مقصد تسلیم
می‌گردد که دستور لازم برای تعقیب طبق مقررات مربوط این آیین‌نامه‌برای هر یک از
موارد کشف اختلاف که باید انجام گیرد صادر نماید.
‌تبصره - صورتمجلس کشف اختلاف مذکور در این ماده باید فوراً و حداکثر 24 ساعت از
تاریخ ورود محموله به گمرک مقصد تنظیم گردد.
‌فصل چهارم - ترخیص قطعی کالا
‌ماده 131 - برای ترخیص قطعی کالا از گمرک هرگاه کالای مزبور از قبیل کالایی باشد
که ورود قطعی آن به کشور موکول به تحصیل اجازه‌نامه یا‌پروانه مخصوص از وزارتخانه
و ادارات مربوط باشد باید آن اجازه‌نامه یا پروانه نیز ضمیمه اظهارنامه و اسناد
دیگر گردد.
‌تبصره 1 - اداره گمرک می‌تواند علاوه بر اصل اسناد رونوشت آنها را در هر چند نسخه
که لازم باشد بخواهد.
‌تبصره 2 - در مورد مبادلات مرزی و در موارد استثنایی که تسلیم یک یا چند سند میسر
نباشد اظهارکننده مکلف است همین موضوع را با ذکر‌علت در اظهارنامه تسلیمی قید
نماید تا در صورتی که علت معقول و قابل قبول باشد با موافقت رییس گمرک اظهارنامه
قبول و به جریان گذارده شود.
‌ماده 132 - چگونگی تنظیم اظهارنامه و اسنادی که باید ضمیمه آن باشد و جریان
اظهارنامه و طرز معاینه و ارزیابی همان است که در فصل یک و‌دو این قسمت مقرر است.
‌فصل پنجم - ورود موقت
‌بخش یکم - کالای خارجی که به منظور تعمیر یا تکمیل و یا برای شرکت در نمایشگاه‌ها
به ایران وارد و سپس خارج می‌گردد.
‌ماده 133 - ورود کالایی که طبق قوانین ممنوع می‌باشد به عنوان ورود موقت موکول به
اجازه دولت در هر مورد می‌باشد ولی اداره کل گمرک‌می‌تواند نسبت به کالایی که طبق
مقررات عمومی صادرات و واردات یا تصویبنامه‌های مخصوص غیر مجاز یا مشروط شناخته
شده اجازه ورود موقت‌صادر کند.
‌ماده 134 - برای واردات موقت صاحب کالا باید اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص در
دو نسخه تنظیم و در آن ضمناً تعهد نماید که کالا را در‌مدتی که در پروانه ورود موقت
تعیین می‌شود از کشور از راه مجاز خارج سازد.
‌شرایط عمومی تنظیم و تسلیم اظهارنامه و نکاتی که باید از طرف اظهارکننده رعایت
شود و عواقب اظهار خلاف واقع همان است که در فصل تخلفات‌گمرکی این آیین‌نامه ذکر
گردیده است.
‌تبصره - در مورد لوازم و قطعات یدکی هواپیماها با کشتیهای خارجی که شرکتهای مربوط
به منظور تعویض با رفع نقص هواپیماها یا کشتیها موقتاً‌وارد می‌کنند باید صورت ریز
مشروح آنها را به اظهارنامه ضمیمه نمایند.
‌این اشیاء در انبار مخصوص شرکت نگاهداری و ریز آن در دفتری که از طرف شرکت
نگاهداری می‌شود و همچنین دفتر دیگری که گمرک موظف به‌نگاهداری آن است باید ثبت و
هر دو دفتر به امضاء مأموران گمرک برسد. دفاتر مزبور قبلاً از طرف گمرک شماره‌گذاری
و پلمپ خواهد شد.
‌موقع مصرف یا اعاده هر یک از اقلام باید با نظارت اداره گمرک به هواپیما یا کشتی
تحویل و علاوه بر ثبت در پشت پروانه ورود موقت مربوط در هر دو‌دفتر نیز خروج آن از
انبار ثبت و به امضاء مأمور گمرک برسد.
‌ماده 135 - اجازه ورود موقت مستلزم اخذ سپرده به شرح زیر می‌باشد:
1 - در مورد کالای مجاز که موقتاً وارد می‌گردد مبلغی معادل حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و عوارض که به واردات قطعی آن کالا تعلق می‌گیرد به‌علاوه حداکثر جریمه
احتمالی نقداً و یا با تضمین بانکی.
2 - در مورد کالای ممنوع‌الورود و یا غیر مجاز و یا مشروط میزان سپرده و کیفیت اخذ
یا تأمین آن در هر مورد از طرف اداره کل گمرک با توجه به‌ماده 133 این آیین‌نامه
تعیین می‌گردد.
3 - در مورد واردات موقت لوازم و قطعات یدکی هواپیماها و کشتی‌های خارجی موضوع
تبصره ذیل ماده 134 این آیین‌نامه سپرده نقدی مطالبه‌نشده فقط به اخذ تعهد کتبی از
شرکت مربوط اکتفا می‌شود.
‌تبصره - در مورد واردات موقت ادارات و بنگاه‌های دولتی تعهد ذیحساب مربوط و در
مورد نمایشگاه‌های خارجی تعهد سفارتخانه یا نمایندگیهای‌سیاسی کشور مربوط با تأیید
و گواهی وزارت امور خارجه به عنوان تأمین قبول خواهد شد.
‌ماده 136 - کالایی که برای ورود موقت اظهار می‌گردد باید طبق اصول و مقرراتی که
در فصل دوم از قسمت چهارم این آیین‌نامه مذکور است مورد‌معاینه و ارزیابی قرار
گیرد به بسته‌ها یا محتویات آنها پلمپ گمرک یا هر نوع علامت دیگری که برای تشخیص
کالا در موقع خروج لازم باشد الصاق‌می‌گردد و مدتی هم که کالا در طی آن باید از
کشور خارج شود تعیین و در متن پروانه قید و پروانه و کالا به اختیار صاحب کالا
گذاشته می‌شود.
‌ماده 137 - نسبت به واردات موقت هرگاه عملیات تعمیر یا تکمیل که مورد نظر صاحب
کالاست نوعاً طوری باشد که مستلزم تغییر شکل کالا و از‌بین رفتن پلمپ‌ها یا
علامتهای دیگر الصاقی گمرک بوده و بالنتیجه تشخیص کالا را در حین بازگشت مشکل یا
غیر ممکن سازد اداره گمرک می‌تواند از‌قبول آن کالا به عنوان واردات موقت خودداری
کند و یا در صورتی که مقتضی بداند عملیات صنعتی مبنی بر تکمیل یا تعمیر را در هر
مورد تحت‌نظارت مستمر قرار دهد. هزینه این نظارت به عهده صاحبان کالا خواهد بود و
برای اعمال نظارت صورتمجلس تنظیم و یک نسخه از آن به اظهارنامه‌موضوع ماده 134 این
آیین‌نامه ضمیمه خواهد شد.
‌ماده 138 - در صورت تسلیم تقاضای کتبی از طرف صاحب کالا مدت پروانه ورود موقت از
طرف گمرک صادرکننده پروانه تا شش ماه قابل تمدید‌است مشروط بر این که تقاضا قبل از
انقضاء مهلت اولیه تسلیم شده باشد. در صورتی که باز هم احتیاج به تمدید مجدد باشد
به شرط تسلیم تقاضا قبل‌از انقضاء مدت، موافقت به آن موکول به کسب اجازه از اداره
کل گمرک خواهد بود.
‌ماده 139 - در موقع بازگشت کالا صاحب کالا باید اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص
در دو نسخه تنظیم و کالا را برای ارزیابی به گمرک عرضه‌نماید.
‌کالای برگشتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و در صورتی که مدت اعتبار پروانه منقضی
نشده و علائم گمرکی روی کالا دست نخورده باشد و یا مورد از‌موارد مشمول ماده 137
این آیین‌نامه بوده و صورتمجلس مأموران نظارت ضمیمه اظهارنامه شده باشد پروانه
برگشت در دو نسخه صادر و یک نسخه‌به صاحب کالا تسلیم و نسخه دیگر به سوش پروانه
اولی لاک و مهر و کالا مرخص و سپرده تودیعی مسترد می‌شود.
‌ماده 140 - وجه‌الضمانی که طبق مقررات ماده 135 این آیین‌نامه سپرده شده است وقتی
مسترد می‌شود که کالا در مدت اعتبار پروانه در صورتی که‌تمدید شده باشد قبل از
انقضاء مدت آخرین تمدید بازگشت داده شود در غیر این صورت سپرده تودیعی به درآمد
دولت منظور خواهد شد.
‌تبصره - در مواردی که محرز شود تأخیر خروج کالا حداکثر تا یک ماه مبنی بر عذر
موجهی بوده است ممکن است سپرده تودیعی با اجازه اداره کل‌گمرک و با دریافت جریمه
انتظامی که میزان آن را اداره اخیرالذکر در هر مورد تعیین خواهد کرد مسترد گردد.
‌ماده 141 - در موقع اعاده کالا هرگاه پلمپ یا علائم دیگری که از طرف گمرک روی
بسته‌ها یا محتویات بسته الصاق گردیده از بین رفته باشد و مورد‌هم از موارد مشمول
ماده 137 این آیین‌نامه نباشد در صورتی که از بین رفتن پلمپ یا علامت الصاقی عمدی
بوده و بالنتیجه تطبیق و تشخیص کالا با‌مشخصات پروانه ورود موقت مقدور نباشد سپرده
تودیعی به نفع دولت ضبط و نسبت به کالا طبق مقررات عمومی صادرات رفتار خواهد شد.
‌ماده 142 - هرگاه صاحب کالا بخواهد کالایی را که به عنوان موقت وارد شده است در
ایران بفروشد یا به مصرف قطعی برساند باید قبل از انقضاء‌مدت اعتبار پروانه
درخواست کتبی مبنی بر ابطال پروانه ورود موقت به گمرک مربوط داده و اظهارنامه ورود
قطعی برای کالای خود تنظیم و تشریفات‌عمومی مربوط به واردات را انجام دهد در این
صورت حقوق ورودی کالا که قبلاً به طور سپرده پرداخت شده است با تنظیم پروانه ورود
قطعی به درآمد‌منظور و مازاد احتمالی سپرده صاحب کالا مسترد می‌گردد و کسری
احتمالی نقداً وصول خواهد شد.
‌اگر کالا از اجناس غیر مجاز یا مشروط باشد برای اظهار جهت ورود قطعی باید مجوز
قانونی از مقامات صلاحیتدار تحصیل گردد.
‌ماده 143 - در صورتی که صاحب کالا در مدت مقرر برای اعاده کالا مراجعه ننماید
گمرک مربوط در مورد کالای مجاز اظهارنامه ورود قطعی تنظیم‌و با صدور پروانه قطعی
حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض و جریمه احتمالی را از محل سپرده موضوع بند 1
ماده 135 این آیین‌نامه برداشت‌می‌نماید و در مورد کالای غیر مجاز یا مشروط طبق
دستوری که قبلاً از طرف اداره کل گمرک طبق بند 2 ماده 135 این آیین‌نامه داده شده
رفتار خواهد‌کرد.
‌بخش دوم - دستگاه‌های فیلمبرداری و عکسبرداری هوایی و مطالعات علمی یا فنی و غیره
‌ماده 144 - ورود موقت دستگاه‌های فیلمبرداری و عکسبرداری هوایی و اشیاء و
دستگاه‌های مطالعات علمی و آموزشی و تربیتی و فنی و‌نقشه‌برداری و وسائل راهسازی و
سدسازی و اسکله‌سازی و هر نوع ساختمان و تعمیرات و خاکبرداری و لوازم نصب و سوار
کردن کارخانجات و‌تأسیسات صنعتی و نظایر آن و همچنین لوازم یدکی و وسائل تعمیر
آنها از لحاظ تنظیم و تسلیم اظهارنامه در ورود و خروج و ارزیابی گمرکی و اخذ‌سپرده
و نحوه واریز آن تابع همان تشریفاتی است که برای واردات موقت اشیاء موضوع بخش اول
این فصل مقرر گردیده است.
‌ماده 145 - برای وارد کردن دستگاه‌های فیلمبرداری و عکسبرداری هوایی مذکور در این
بخش به عنوان واردات موقت باید قبلاً در هر مورد اجازه‌شهربانی کل کشور تحصیل و
ارائه شود. فیلمهایی که همراه دستگاه مزبور وارد می‌شود به عنوان ورود موقت قبول
ولی چنانچه فیلمهای مذکور مورد‌مصرف قرار گرفت وجوه گمرکی متعلق طبق تعرفه گمرکی
هنگام خروج به طور قطع دریافت خواهد شد.
‌ماده 146 - مدت اعتباری که برای اعاده اشیاء و دستگاه‌های موضوع این بخش تعیین
می‌گردد عبارت از شش ماه خواهد بود در صورتی که صاحب‌کالا تقاضای تمدید مدت توقف
این قبیل اشیاء و لوازم را بنماید اداره کل گمرک می‌تواند در موارد استثنایی و پس
از رسیدگی به دلایل و لزوم تمدید با‌تقاضای صاحب کالا برای مدت مقتضی موافقت نماید
و در صورتی که کالای فوق پس از انقضاء مهلت مقرر از راه مجاز از کشور خارج نشود
حقوق‌گمرکی و سود بازرگانی و عوارض متعلق را باید به وضع و حال موجود با توجه به
نسبت فرسودگی به پردازد.
‌بخش سوم - وسائط نقلیه و محفظه‌های مخصوص حمل کالا
‌ماده 147 - لوکوموتیو و واگن و هواپیما که به طور منظم در خطوط بین ایران و
کشورهای خارج حرکت می‌کنند مشمول عنوان واردات موقت‌می‌باشند لیکن برای ورود و
خروج آنها انجام تشریفات گمرکی لازم نبوده فقط به دریافت اظهارنامه یا فهرست کل
بار (‌مانیفست) که در هر مسافرت‌برای محمولات خود به گمرک می‌دهند و مشخصات وسائط
نقلیه مذکور نیز در آن منعکس است اکتفا می‌شود.
‌تبصره - مقدار سوخت و روغن که برای مصرف این وسائط نقلیه در راه لازم باشد از
پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و‌عوارض معاف است.
‌ماده 148 - وسائط نقلیه موتوری و غیر موتوری و چهارپایان که با محمولات خود به
کشور وارد و محمولات خود را در اولین گمرک ورودی تخلیه‌کرده مراجعت می‌نمایند به
عنوان واردات موقت پذیرفته می‌شوند در مورد اینگونه وسائط نقلیه نیز از نظر
تشریفات گمرکی به همان اظهارنامه اجمالی‌که به گمرک تسلیم می‌نمایند و تعداد و
مشخصات وسائط مذکور در آن منعکس است اکتفا می‌شود.
‌تبصره 1 - هرگاه وسائط نقلیه مذکور در این ماده از اولین گمرک مرزی مراجعت نکرده
با محموله خود به طرف داخل بروند وسائط مذکور مشمول‌مقررات عمومی واردات موقت
مذکور در بخش یکم این فصل خواهند بود و در مدت اعتبار پروانه ورود موقت به دفعات
نیز می‌توانند از راه‌های مجاز‌وارد و خارج شوند ورود و خروج آنها در هر بار از
طرف گمرک مرز با قید تاریخ ثبت و امضاء می‌شود.
‌تبصره 2 - ورود موقت محفظه‌های مخصوص حمل کالا کانتینر Container‌و نظائر آن که
به نحوی ساخته شده باشد که جابجا کردن آن از یک‌وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر
امکان‌پذیر و تماماً یا تا اندازه‌ای مسدود باشد و بتوان آن را به آسانی تخلیه و
بارگیری کرد موضوع ماده 9 قانون امور‌گمرکی مشمول مقررات این ماده خواهد بود. در
مواردی که محفظه‌های مخصوص حمل کالا به داخل حمل شود سپرده نقدی مطالبه نشده و فقط
به‌اخذ تعهد کتبی از شرکت حمل و نقل مربوط اکتفا می‌شود.
‌ماده 149 - وسائط نقلیه سواری برای استفاده شخصی و همچنین وسائط نقلیه که بدون
بار برای استفاده موقت وارد می‌شود به عنوان واردات‌موقت قبول و تابع تشریفات مقرر
در بخش یک این فصل خواهد بود.
‌بخش چهارم - دامهایی که برای تعلیف موقتاً وارد می‌شوند
‌ماده 150 - دامهایی که برای تعلیف موقتاً به کشور وارد می‌شوند مشمول عنوان واردات
موقت بوده و از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و‌عوارض معاف می‌باشد.
‌تشریفات ورود و خروج این دام‌ها تابع مقررات آیین‌نامه مخصوص تعلیف اغنام و احشام
مصوب هیأت وزیران می‌باشد.
‌تبصره - نتایج دام‌های مذکور در این ماده در مدت تعلیف نیز مانند خود دام‌ها از
پرداخت وجوه مزبور معاف خواهد بود.
‌بخش پنجم - کالایی که طبق قراردادهای گمرکی بین‌المللی به طور موقت وارد می‌شوند
‌ماده 151 - کالایی که با استفاده از مزایای قراردادهای گمرکی بین‌المللی که دولت
شاهنشاهی ایران به آنها ملحق شده است وارد می‌شود تابع‌مقررات قراردادها خواهد
بود.
‌شرایط عمومی تنظیم و تسلیم اظهارنامه و نکاتی که باید از طرف اظهارکننده رعایت
شود و عواقب اظهار خلاف همان است که در فصل مربوط این‌آیین‌نامه ذکر شده است.
‌فصل ششم - کالایی که پس از ورود به گمرک به خارج اعاده می‌شوند (‌کارهای مرجوعی)
‌ماده 152 - کالای وارده موجود در گمرک را از تاریخ ورود به مرز تا مدت چهار ماه و
اگر این مهلت طبق تبصره‌های 2 و 3 از ماده 22 قانون امور‌گمرکی تمدید شده باشد تا
آخرین روز تمدید و در هر حال تا هنگامی که کالا به فروش نرسیده می‌توان به عنوان
اعاده به خارج به گمرک اظهار و مرخص‌نمود. کالای مرجوعی جزء واردات و صادرات قطعی
کشور محسوب نبوده و از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض معاف است لیکن
مشمول‌پرداخت هزینه‌های گمرکی مذکور در فصل دوم از قسمت اول این آیین‌نامه و
همچنین هزینه‌های مربوط به حراج موضوع تبصره ذیل ماده 25 قانون‌امور گمرکی
می‌باشد.
‌ماده 153 - اجازه اعاده کالا به خارج فقط از راه‌های مجاز مرزهایی داده می‌شود که
در آنجا گمرک مجاز برای خروج دایر باشد.
‌ماده 154 - برای ترخیص کالا به عنوان اعاده به خارج صاحب کالا باید اظهارنامه روی
اوراق چاپی طبق نمونه تنظیم و به گمرک تسلیم و هزینه‌های‌گمرکی متعلق را پرداخت
کند و در ضمن اظهارنامه تعهد کند که کالا را در مهلتی که رییس گمرک تعیین می‌نماید
از مرز کشور خارج سازد و یا به کشتی‌بارگیری کند.
‌این مهلت در صورت درخواست صاحب کالا به شرط وجود علت موجه مستند به مدارک قابل
تمدید است.
‌تبصره - هرگاه کالای مرجوعی در گمرک مرزی موجود و در همان گمرک برای اعاده اظهار
شود اظهارنامه مزبور در دو نسخه و اگر در یکی از‌گمرک‌خانه‌های داخلی باشد در سه
نسخه باید تسلیم شود.
‌ماده 155 - تشخیص صلاحیت اظهارکننده و طرز تنظیم اظهارنامه و شرایطی که در تنظیم
آن باید رعایت شود و مدارکی که باید ضمیمه گردد همان‌است که در فصل اول همین قسمت
مذکور است.
‌ماده 156 - اظهار خلاف واقع در اظهارنامه کالای مرجوعی موضوع ماده 158 این
آیین‌نامه مستلزم اخذ جریمه‌ای است که در فصل اول قسمت‌ششم این آیین‌نامه قید شده
است.
‌تبصره - در صورتی که اظهارکننده بخواهد اظهارنامه مرجوعی مورد اختلاف را به
اظهارنامه‌های موضوع ماده 19 قانون امور گمرکی تبدیل نماید‌قبول آن مشروط به اخذ
تمام جریمه متعلق به اظهار قبلی خواهد بود.
‌ماده 157 - بازرسی و ارزیابی و معاینه کالای مرجوعی و شرایط قبول اظهارنامه تابع
همان مقررات و اصولی می‌باشد که در فصل دوم همین‌قسمت مذکور است.
‌تبصره - هرگاه کالای مرجوعی در گمرک مرزی موجود و در همان گمرک برای اعاده اظهار
شود در صورتی که از محل ارزیابی، یکسره و زیر نظارت‌مستمر مأموران گمرک به انبار
کشتی تحویل شود و یا یکسره به خط مرزی حمل و زیر نظر مأموران عبور داده شود ممکن
است پس از بازرسی کامل‌مشخصات ظاهری بسته‌ها نسبت به بازرسی محتویات آنها به
بازرسی اجمالی اکتفا شود.
‌ماده 158 - هرگاه کالا در گمرک داخلی به عنوان اعاده اظهار شود صاحب کالا باید
علاوه بر هزینه‌های گمرکی که به طور قطعی پرداخت می‌نماید در‌صورتی که کالا مجاز
باشد مبلغی معادل حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض و در صورتی که کالا
ممنوع‌الورود یا غیر مجاز یا مشروط باشد علاوه‌بر آن مبلغی معادل سه برابر ارزش
کالا به عنوان سپرده نقداً به گمرک پرداخت و یا تأمین نماید.
‌تبصره - از کالای مرجوعی که مشمول مقررات تبصره ذیل ماده 157 این آیین‌نامه باشد
سپرده دریافت نمی‌گردد.
‌ماده 159 - بسته‌های کالای مرجوعی که در گمرک‌های داخلی اظهار می‌شود نخ یا
سیم‌کشی شده و پلمپ می‌گردد و با پروانه که به یک نسخه‌اظهارنامه لاک و مهر می‌شود
در اختیار صاحب کالا گذارده می‌شود و یک نسخه از اظهارنامه مربوط بلافاصله و
مستقیماً به عنوان گمرک مرزی که کالا‌از آنجا خارج خواهد شد ارسال و نسخه سوم
بایگانی می‌شود.
‌ماده 160 - کالای مرجوعی باید از گمرک داخلی یکسره تا گمرک مرزی حمل و تحویل و
پروانه و اظهارنامه نیز تسلیم شود سپس با اطلاع گمرک‌مرزی و تحت نظر مأمورانی که
از طرف گمرک تعیین می‌شود از راه مجاز از مرز عبور و یا به کشتی تحویل گردد و
مأموران باید تاریخ ورود کالا را به‌گمرک مرز خروج و عبور کالا را در ظهر پروانه و
اظهارنامه نوشته امضاء نمایند و امضاء آنها از طرف رییس گمرک محل گواهی و
اظهارنامه گواهی شده‌به صاحب کالا تسلیم می‌شود تا جهت استرداد به گمرک داخلی
مربوط تسلیم نماید.
‌ماده 161 - اداره گمرک نسبت به کالای مرجوعی در همه موارد و به ویژه در مورد
کالایی که ورود قطعی آن به کشور غیر مجاز و یا مشروط است‌حق دارد از صاحب کالا
تقاضا کند که کالای خود را تا گمرک مرزی با وسائط نقلیه که گمرک تعیین می‌کند حمل
نماید و همچنین حق دارد به هزینه‌صاحب کالا مأمورانی تعیین نماید که در تمام مدت
حمل همراه کالا بوده و تا ورود به گمرک مرزی کالا را زیر نظارت مستمر قرار دهند.
‌ماده 162 - اداره گمرک حق دارد در هر مورد که مقتضی بداند از صاحب کالا بخواهد که
گواهینامه رسمی ورود کالای مرجوعی را از گمرک کشور‌مقصد یا اولین کشوری که کالا به
آنجا حمل شده تحصیل و ارائه نماید.
‌در هر مورد که چنین شرطی از طرف گمرک برقرار شود شرط مزبور باید در متن نسخ
اظهارنامه و پروانه مرجوعی قید شود.
‌ماده 163 - گمرک مرزی به محض عرضه شدن کالا باید مشخصات ظاهری بسته‌ها را ملاحظه
و با مندرجات پروانه و اظهارنامه تطبیق و از سالم‌بودن پلمپ‌های گمرکی اطمینان
حاصل کرده و سپس به ترتیبی که در ماده 161 این آیین‌نامه ذکر شده اجازه خروج بدهد.
‌ماده 164 - هرگاه در گمرک مرزی اختلافی بین مشخصات ظاهری کالا با مندرجات
اظهارنامه و پروانه مشهود افتد رییس اداره باید از صدور اجازه‌خروج کالا از کشور
خودداری و به اختلاف رسیدگی و در صورت لزوم از گمرک صادرکننده پروانه مرجوعی
چگونگی را استعلام و پس از روشن‌ساختن اختلاف طبق مقررات مربوط به تخلفات گمرکی
عمل نماید.
‌ماده 165 - در موارد سوء ظن قوی و حاکی از قصد قاچاق گمرک مرز خروج حق دارد حتی
در صورتی که مشخصات ظاهری بسته‌ها با مندرجات‌اظهارنامه و پروانه مطابق باشد به
معاینه و بازرسی کالا اقدام کند.
‌ماده 166 - هرگاه نخ یا سیم‌کشی بسته‌ها پاره شده یا پلمپ آنها شکسته یا از بین
رفته باشد طبق مقررات قسمت مربوط به تخلفات این آیین‌نامه‌عمل خواهد شد و علاوه بر
آن محتویات هر بسته بی پلمپ از طرف گمرک مرز خروج مورد معاینه و بازرسی کامل قرار
خواهد گرفت.
‌ماده 167 - در صورتی که در گمرک مرز خروج برای کالای مرجوعی عمل باربری انجام یا
از وسائل باربری گمرک استفاده شود هزینه باربری طبق‌مقررات مربوط دریافت می‌گردد.
‌ماده 168 - کالای مرجوعی هرگاه در گمرک مرز خروج بیش از پنج روز توقف نماید از
تاریخ روز ششم تحویل کالا هزینه انبارداری به مأخذ کالای‌وارداتی احتساب و از آن
دریافت می‌گردد.
‌ماده 169 - سپرده مذکور در ماده 158 این آیین‌نامه وقتی مسترد می‌شود که صاحب
کالا نسخه تصدیق شده اظهارنامه موضوع قسمت اخیر ماده160 این آیین‌نامه را به
انضمام یک نسخه از بارنامه کشتی یا بارنامه هر مؤسسه یا متصدی حمل و نقل که کالا
را به آن طرف مرز حمل کرده است و‌گواهینامه گمرک کشور مقصد موضوع ماده 162 این
آیین‌نامه در مواردی که چنین شرطی شده باشد به گمرکی که ودیعه را به آنجا سپرده
است تسلیم‌نماید.
‌ماده 170 - هرگاه صاحب کالای مرجوعی تا سه ماه پس از پایان مهلت معین در ماده 154
این آیین‌نامه نسخه تصدیق شده اظهارنامه موضوع‌قسمت اخیر ماده 160 این آیین‌نامه
را به اداره گمرک صادرکننده پروانه مرجوعی برای واریز سپرده تحویل ننماید گمرک
مزبور مراتب را از گمرک مرز‌خروج استعلام و اگر معلوم شود کالای مرجوعی به گمرک
مزبور تسلیم نشده سپرده دریافتی را به درآمد منظور و برای وصول وجه تأمین شده
متعهد را‌مورد تعقیب قانونی قرار می‌دهد.
‌تبصره - هرگاه کالای مرجوعی بعد از مهلت معین در ماده 154 این آیین‌نامه و قبل از
منظور نمودن سپرده به درآمد یا وصول وجه تأمین شده، به‌گمرک خروجی تسلیم شده باشد
این تخلف صاحب کالا مستلزم پرداخت جریمه انتظامی از یک هزار ریال الی ده هزار ریال
به تشخیص رییس گمرک‌محل خواهد بود.
‌ماده 171 - در گمرک‌خانه‌های مرز خروج باید دفتر مخصوص شماره‌گذاری و پلمپ شده
نگاهداری و در آن جریان اعاده کالایی که در یکی از‌گمرک‌خانه‌های داخلی به این
عنوان اظهار و پروانه صادر می‌شود منعکس شود.
‌این دفتر باید مبین اطلاعات ذیل باشد:
1 - نام گمرک صادرکننده پروانه کالای مرجوعی.
2 - شماره و تاریخ پروانه.
3 - تعداد، نوع، علامت، شماره و وزن با ظرف بسته‌ها.
4 - نوع جنس محتوی بسته‌ها.
5 - تاریخ ورود کالا به گمرک مرز خروج.
6 - تاریخ وصول اظهارنامه ارسالی از طرف گمرک مبدأ.
7 - نام مأمورانی که از طرف گمرک مبدأ برای نظارت در حمل کالا تعیین شده‌اند.
8 - نام مأمورانی که گمرک مرز خروج برای موافقت خروج کالا از مرز یا تحویل آن به
وسیله نقلیه تعیین کرده است.
9 - نام و نوع وسیله نقلیه.
10 - تاریخ تحویل به وسیله نقلیه یا عبور از خط مرزی.
11 - توضیحات و ملاحظات.
‌فصل هفتم - ترانزیت خارجی کالا و وسائط نقلیه
‌بخش یکم - تعریف ترانزیت خارجی و مقررات عمومی مربوط به آن
‌ماده 172 - ترانزیت خارجی عبارت از این است که کالای خارجی به منظور عبور از خاک
ایران از یک نقطه مرزی کشور وارد و از نقطه مرزی دیگر‌خارج شود.
‌کالایی که تحت عنوان ترانزیت از کشور عبور می‌کند جزء واردات و صادرات قطعی محسوب
نبوده و از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و‌عوارض معاف است لیکن مشمول پرداخت
هزینه‌های گمرکی مذکور در فصل دوم از قسمت اول این آیین‌نامه بوده و تابع مقررات
این فصل خواهد بود‌مگر این که در قراردادهای ترانزیتی دولت با کشورهای دیگر و یا
قراردادهای گمرکی بین‌المللی مقررات خاصی برای آنها تعیین شده یا بشود که در
این‌صورت کالای ترانزیتی تابع همان مقررات خواهد بود که در قراردادهای مربوط تعیین
شده است.
‌وسائط نقلیه که بدون بار و مسافر وارد و برای ترانزیت اظهار شود از هر حیث تابع
مقررات و شرایط ترانزیت کالا می‌باشد و همچنین وسائط نقلیه حامل‌کالای ترانزیتی که
با محموله خود از یک نقطه وارد و از نقطه دیگر با محموله خود خارج می‌شود برای این
نوع وسائط نقلیه باید اظهارنامه ترانزیت‌جداگانه تسلیم و پروانه ترانزیت جداگانه
تحصیل شود.
‌تبصره 1 - مسافران دارای گذرنامه که به قصد عبور از کشور با اتومبیل سواری یا
وسیله نقلیه دیگر وارد و با همان وسائل از کشور خارج می‌شوند‌وسائل سواری آنها نیز
تابع مقررات و تشریفات ترانزیت خواهد بود مگر این که برای وسائل سواری مزبور جواز
عبور بین‌المللی (‌دیپتیک، تریپتیک،‌کارنه دو پاساژ) همراه داشته باشند که در این
صورت وسائل مزبور مشمول مقررات بخش سوم این فصل خواهد بود.
‌تبصره 2 - وسائط نقلیه که با بار یا مسافر موقتاً وارد کشور شده و پس از تخلیه بار
یا پیاده کردن مسافر از همان راهی که وارد گردیده مراجعت‌می‌کنند مشمول عنوان
ترانزیت نبوده و تابع مقررات مربوط به ورود موقت (‌فصل پنجم این قسمت) خواهد بود.
‌ماده 173 - تشریفات ترانزیت باید در گمرک‌خانه‌هایی صورت بگیرد که برای ترانزیت
مجاز و مفتوح باشد فهرست این گمرک‌خانه‌ها از طرف اداره‌کل گمرک تعیین می‌شود.
‌ماده 174 - هر گونه کالایی که ورود قطعی آن به کشور مجاز است می‌توان به عنوان
ترانزیت با رعایت مقررات مربوط حمل نمود ولی ترانزیت‌کالایی که ورود قطعی آن به
کشور طبق قوانین مخصوص ممنوع می‌باشد منوط به اجازه مخصوص دولت در هر مورد است.
‌تبصره 1 - اداره کل گمرک می‌تواند برای کالایی که ورود آن به کشور طبق مقررات
عمومی صادرات و واردات غیر مجاز و یا مشروط می‌باشد‌اجازه صدور پروانه ترانزیت
بدهد.
‌تبصره 2 - در مورد مسافران اتباع خارج که با داشتن گذرنامه و روادید به طور
ترانزیت از ایران عبور می‌نمایند در صورتی که دارای اسلحه مورد نیاز‌شخصی باشند
اداره کل گمرک می‌تواند جهت اسلحه مزبور اجازه ترانزیت با رعایت مقررات مربوط صادر
نماید و می‌تواند این اختیار خود را به هر یک‌از گمرک‌خانه‌ها که مقتضی بداند
تفویض کند مشروط بر اینکه اسلحه در موقع ورود بسته‌بندی و پلمپ شده و مراتب در
گذرنامه دارنده آن قید شود به‌همان وضع به گمرک مرز خروج ارائه و پس از رسیدگی و
برداشتن پلمپ اجازه خروج از کشور داده شود. در این قبیل موارد گمرک مرز ورود
موظف‌است به صاحب اسلحه اعلام کند که حق استفاده از اسلحه در داخل کشور را مطلقاً
ندارد و مراتب را تلگرافی به گمرک مرز خروج اعلام و گمرک مرز‌خروج نیز باید خروج
اسلحه را به گمرک مرز ورود اطلاع دهد.
‌ماده 175 - به طور کلی کالای ترانزیتی باید از گمرک ورودی مستقیماً به گمرک خروجی
حمل شود. اداره گمرک می‌تواند کالایی را که به طور‌ترانزیت از ایران عبور می‌نماید
به خرج صاحب کالا با وسائط نقلیه‌ای که خود انتخاب می‌نماید حمل کند و یا صاحب
کالا را ملزم کند بر این که محموله ترانزیتی را با وسایطی که گمرک انتخاب می‌نماید
محل کند همچنین گمرک مختار است در هر مورد‌مأمورانی به معیت کالا به هزینه صاحب
کالا اعزام دارد ..
‌ماده 176 - هرگاه در موقع ورود کالای ترانزیتی وسیله بارگیری و حمل فوری کالا
فراهم نباشد کالا در تحویل گمرک تا موقع آمادگی آن برای حمل‌نگاهداری و اگر توقف
کالا بیش از پنج روز به طول انجامد هزینه انبارداری کالای وارداتی برای مدت توقف
آن دریافت می‌گردد همچنین در مواردی که‌خواسته باشند کالای ترانزیتی را در ایران
بدون اینکه شکل کالا تغییر نماید سر و صورتی داده و برای بازار فروش در خارج آماده
سازند نیز کالا در اختیار‌گمرک مانده و حق انبارداری دریافت می‌شود. اینگونه
آمادگی و اصلاح وضع کالای ترانزیتی ممکن است در صورت درخواست کتبی صاحب کالا و
به‌شرط مراقبت و نظارت مستمر مأمورانی که گمرک تعیین می‌نماید در خارج از محوطه
گمرک نیز به عمل آورده شود مشروط بر این که برای هر نوعی از‌انواع کالا قبلاً یک
حکم کلی از طرف اداره کل گمرک صادر شده باشد.
‌ماده 177 - اداره گمرک در هر مورد که مقتضی بداند حق دارد از ترانزیت‌کننده
بخواهد که گواهینامه اداره گمرک کشور مقصد یا اولین کشوری که کالا‌به آنجا وارد
می‌شود مبنی بر تصدیق ورود کالای ترانزیتی به آن کشور را ارائه و تسلیم نماید. در
چنین مواردی گمرک باید از ترانزیت‌کننده تعهد لازم‌مبنی بر تسلیم چنین مدرکی را
قبل از صدور پروانه ترانزیت دریافت کرده باشد.
‌بخش دوم - تشریفاتی که برای ترانزیت خارجی کالا باید انجام بگیرد
‌ماده 178 - برای کالا ترانزیتی صاحب کالا باید اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص در
دو نسخه تنظیم و در آن تعهد کند که کالا را در مدتی که در‌پروانه ترانزیت تعیین
شده و همچنین از طریق گمرکی که برای خروج کالا از کشور در پروانه ترانزیت تعیین
گردیده خارج نماید.
‌شرایط عمومی تنظیم اظهارنامه و اسنادی که باید ارائه شود و نکاتی که در تنظیم آن
باید رعایت گردد و همچنین عواقبی که از اظهار خلاف واقع متوجه‌صاحب کالا می‌گردد
همان است که در فصل اول این قسمت مقرر گردیده است.
‌ماده 179 - کالای موضوع ترانزیت پس از تسلیم اظهارنامه و انجام تشریفات مقدماتی
از طرف مأموران مربوط گمرک مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.‌ترتیبات و اصول ارزیابی همان
است که در فصل دوم این قسمت تعیین گردیده است. در مورد کالای ترانزیتی پس از اتمام
عملیات ارزیابی بسته‌ها به‌نحوی که قابل دخل و تصرف نباشد نخ‌کشی یا مفتول‌کشی شده
و پلمپ می‌گردد. و همچنین به وسائط نقلیه ترانزیتی نیز پلمپ گمرک الصاق می‌شود.
‌ماده 180 - صدور پروانه ترانزیت منوط به سپردن وجه‌الضمان نقدی به شرح زیر است:
1 - در مورد کالای مجاز مبلغی معادل تمام حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض که به
واردات قطعی آن کالا تعلق می‌گردد.
2 - در مورد کالای غیر مجاز و مشروط مبلغی معادل حقوق گمرکی و سود بازرگانی و
عوارض و سه برابر ارزش کالا.
‌تبصره 1 - تضمین بانکی به جای تمام یا قسمتی از وجه‌الضمان قبول می‌شود.
‌تبصره 2 - در مورد کالایی که گمرک آن را طبق مفاد ماده 175 این آیین‌نامه با
وسائل نقلیه انتخابی خود حمل می‌کند یا صاحب کالا یا وسائل‌انتخابی گمرک حمل
می‌نماید و همچنین در مواردی که کالای ترانزیتی به وسیله پست دولتی یا به وسیله
بنگاه‌های حمل و نقل دیگر دولتی تا مرز‌خروجی حمل می‌شود ممکن است به جای تمام یا
قسمتی از وجه‌الضمان نقدی ضمانت کتبی معتبر قبول شود.
‌تبصره 3 - اداره گمرک می‌تواند از سیاحان و هر مسافر دیگری برای کالایی که جنبه
تجارتی نداشته باشد به جای وجه‌الضمان نقدی یا بانکی تعهد‌کتبی آنان را قبول
نماید، مشروط بر این که مشخصات کامل کالا را در گذرنامه مسافر یا سیاح قید نماید.
‌ماده 181 - مدت اعتباری که برای حمل کالای ترانزیتی از گمرک ورودی تا گمرک خروجی
لازم است باید از طرف گمرک ورودی با توجه به تمام‌جهات از قبیل مسافت و چگونگی راه
و فصول سال و نوع وسائط نقلیه و کیفیات دیگر تعیین و در پروانه ترانزیت قید شود.
‌ماده 182 - در موارد استثنایی ممکن است مدت اعتبار پروانه ترانزیت به درخواست
صاحب کالا تمدید شود لیکن این تصمیم فقط از طرف اداره‌کل گمرک آنهم پس از ثبوت این
که کالای موضوع پروانه تماماً موجود و پلمپ‌های گمرکی آن دست نخورده و بی عیب است
اتخاذ می‌شود در صورتی‌که چنین تصمیمی اتخاذ گردد اداره کل گمرک بلافاصله به وسیله
تلگراف و با ذکر مشخصات پروانه و کالا، گمرک مرز خروج را از آن مستحضر و‌رونوشت به
گمرک ورودی ارسال خواهد داشت.
‌ماده 183 - پروانه ترانزیت پس از انجام تشریفات مقرر به صاحب کالا تسلیم می‌گردد
تا به موجب آن کالای خود را از گمرک تحویل گرفته و در‌وسائط نقلیه بارگیری و حمل
نماید.
‌پروانه ترانزیت در تمام طول راه باید همراه حمل‌کننده کالای ترانزیتی باشد.
‌ماده 184 - یک نسخه از اظهارنامه ترانزیت از طرف گمرک ورودی مستقیماً به گمرک
خروجی ارسال می‌گردد.
‌ماده 185 - در موقع ورود کالای ترانزیتی به گمرکی که برای خروج کالا تعیین گردیده
حامل یا صاحب کالا باید پروانه را به گمرک تسلیم و کالا را‌عرضه نماید گمرک مزبور
وضع نخ‌کشی و پلمپ‌ها را معاینه و در صورتی که از هر حیث سالم و بی عیب باشد به
تطبیق مشخصات ظاهری کالا از قبیل‌تعداد بسته‌ها و شماره و علامت و نوع و وزن با
ظرف آنها با مندرجات پروانه اقدام می‌نماید و پس از حصول اطمینان از مطابقت کامل
آنها اجازه عبور‌کالا را از مرز می‌دهد.
‌رییس گمرک یا نماینده مخصوص او باید در حین خروج کالا حاضر بوده و عبور آن را از
مرز کشور نظارت نموده و از خروج آن اطمینان حاصل نماید.
‌در مواردی که این عمل به علت بعد مسافت گمرک از خط مرزی مستلزم انجام هزینه باشد
آن هزینه به عهده حامل یا صاحب کالا خواهد بود.
‌ماده 186 - پس از رسیدگی و تطبیق کالا و خروج آن از مرز مأموران گمرک مرز خروج
باید مراتب را با قید تاریخ روز و ساعت عبور در پشت‌اظهارنامه و پروانه ترانزیت
قید و امضاء نمایند، امضای آنها از طرف رییس گمرک محل گواهی و اظهارنامه گواهی شده
به حامل کالا یا صاحب کالا یا‌نماینده او تسلیم می‌شود تا جهت استرداد سپرده به
گمرک ورودی تسلیم نماید. پروانه ترانزیت که خروج کالا در ظهر آن گواهی شده در گمرک
مرز‌خروج بایگانی می‌شود.
‌ماده 187 - اگر پس از رسیدن کالای ترانزیتی به گمرک مرز خروج وسائل عبور فوری آن
از مرز فراهم نباشد کالا در اختیار گمرک می‌ماند و اگر توقف‌کالا بیش از پنج روز
به طول انجامد هزینه انبارداری صادراتی از آن دریافت می‌شود.
‌ماده 188 - هرگاه در موقع رسیدگی به کالای ترانزیتی در گمرک خروجی مشاهده شود که
پلمپ یک یا چند بسته از بین رفته و یا نخهای دور بسته‌پاره شده است گمرک خروجی
باید آن یک یا چند بسته را با حضور حامل کالا و اگر صاحب کالا در محل حاضر باشد با
حضور او و حامل کالا هر دو باز‌و به محتویات آنها کاملاً رسیدگی و با پروانه
ترانزیت تطبیق نماید در صورتی که اختلافی دیده نشود و مسلم گردد که از بین رفتن
پلمپ یا پاره شدن نخ‌یا مفتول تصادفی و بدون سوء نیت بوده است اجازه خروج داده
می‌شود.
‌هرگاه پلمپ عمداً شکسته یا محو شده و در محتویات بسته دخل و تصرف شده باشد در این
صورت نسبت به مرتکب بر طبق قانون کیفر مرتکبین‌قاچاق رفتار خواهد شد به علاوه
چنانچه تغییر محتویات بسته مستوجب کیفر دیگری بر طبق مقررات قانونی باشد مرتکب به
همان کیفر نیز خواهد‌رسید.
‌ماده 189 - پس از خروج کالا از گمرک تحت عنوان ترانزیت صاحب کالا می‌تواند به شرط
این که دخل و تصرفی در کالا نشده باشد آن را برای ورود‌قطعی به کشور اظهار کند
قبول این درخواست موکول به آن است که کالا از نوع کالای مجاز باشد.
‌ماده 190 - وجه‌الضمان مذکور در ماده 180 این آیین‌نامه وقتی مسترد می‌شود که
صاحب کالا اسناد و مدارک مشروحه زیر را به گمرک ورود تسلیم‌کند:
1 - گواهینامه خروج صادره از گمرک خروجی مبنی بر تصدیق عبور کالا از مرز که پس از
رد وجه‌الضمان باید عیناً به سوش پروانه ترانزیت الصاق‌شود.
2 - قبض رسید وجه‌الضمان که در موقع سپردن آن دریافت داشته است.
3 - گواهینامه گمرک کشور مقصد (‌در مواردی که کالای محموله مشمول ماده 177 این
آیین‌نامه باشد).
‌ماده 191 - هرگاه کالای ترانزیت تا پایان مدت اعتبار پروانه و اگر مدت مزبور
تمدید شده باشد تا پایان مهلت از مرز کشور جز به علت قوه قهریه(‌فرس ماژور) خارج
نشود کالای مصرف شده در کشور محسوب و وجه‌الضمان دریافتی به شرح زیر واریز می‌شود:
1 - در مورد کالای مجاز حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض با صدور پروانه گمرکی
به درآمد مربوط منظور می‌گردد.
2 - در مورد کالای غیر مجاز و مجاز مشروط صورتمجلس کشف قاچاق تنظیم و مجموع
وجه‌الضمان به عنوان ارزش کالا و جریمه متعلق ضبط و‌تماماً به درآمد قطعی دولت
منظور می‌شود.
‌تبصره - عدم خروج کالا از مرز کشور در مدت اعتبار ورقه ترانزیت هرگاه از طرف صاحب
کالا ناشی از علت قوه قهریه (‌فرس ماژور) یا عذر‌موجهی ادعا شود باید ادعای خود را
با اسناد و مدارک در نزد اداره کل گمرک ثابت نماید اداره مزبور پس از ملاحظه مدارک
و بعد از رسیدگی و تحقیقات‌لازم تصمیم مقتضی به حسب اوضاع و احوال اتخاذ و به گمرک
مربوط ابلاغ خواهد نمود.
‌ماده 192 - اگر کالای ترانزیتی موضوع تبصره 2 ماده 180 این آیین‌نامه در مدت
اعتبار صحیحاً از مرز خارج شده باشد ولی صاحب کالا در تسلیم‌گواهینامه خروج صادره
از گمرک خروجی تأخیر کند به علت تأخیر مشمول پرداخت جریمه انتظامی از یکصد الی یک
هزار ریال خواهد بود.
‌بخش سوم - جواز عبور بین‌المللی برای وسائط نقلیه موتوری مسافران یا سیاحان
‌ماده 193 - مسافران خارجی و سیاحان یا ایرانیان مقیم خارج از کشور که با وسائط
نقلیه شخصی خود وارد کشور می‌شوند هرگاه برای وسیله مزبور‌جواز عبور (‌کارنه دو
پاساژ یا تریپتیک یا دیپتیک) از کانون‌های جهانگردی کشورهای ملحق به قرارداد گمرکی
ورود موقت وسائط نقلیه شخصی سال1954 منعقده در نیویورک در دست داشته و به گمرک
ورودی ارائه دهند می‌توانند تا سه ماه با توجه به مدت اعتبار کارنه دو پاساژ یا
تریپتیک یا دیپتیک‌بدون الزام به تسلیم اظهارنامه یا تأدیه وجه‌الضمانی به گمرک از
وسیله نقلیه خود در کشور استفاده نمایند و یا در مدت مزبور چندین بار با وسیله خود
از‌راه‌های مجاز وارد و خارج شود.
‌اداره گمرک می‌تواند به درخواست متقاضی در صورت داشتن عذر موجه مدت استفاده از
وسیله نقلیه در داخل کشور را حداکثر تا پایان مدت اعتبار‌جواز تمدید نماید.
‌تبصره 1 - استفاده از مزایای این ماده موکول به این است که جواز عبور دارای سه
شرط زیر باشد:
1 - جواز مزبور برای ورود وسیله نقلیه به ایران دارای اعتبار باشد.
2 - مندرجات و اوصاف مذکور در جواز عبور با مشخصات وسیله نقلیه وارده مطابق باشد.
3 - در هیچ یک از قسمتهای مختلف جواز مزبور آثار قلم خوردگی یا حک و اصلاحی وجود
نداشته باشد مگر این که کانون صادرکننده جواز‌اصلاحی که به عمل آمده با مهر و
امضاء خود گواهی کرده باشد.
‌تبصره 2 - ایرانیان مقیم خارج از کشور به شرطی می‌توانند از مقررات این ماده
استفاده نمایند که قبل از ورود به ایران اقلاً شش ماه متوالی در خارج‌اقامت داشته
باشند.
‌ماده 194 - گمرک ورودی در صورتی که جواز عبوری که ارائه می‌شود جامع شرایط مذکور
در بند یک تبصره ذیل ماده 193 این آیین‌نامه باشد‌پلمپ گمرکی به محل مناسبی در
موتور وسیله نقلیه الصاق و سپس مشخصات جواز وسیله نقلیه را در دفتر مخصوص
شماره‌گذاری و پلمپ شده‌وسیله گمرک ثبت و نسبت به سه نوع جواز عبور مذکور در ماده
193 این آیین‌نامه به شرح زیر عمل می‌نماید:
1 - در مورد کارنه دو پاساژ که معمولاً هر صفحه آن مرکب از دو قطعه جدا شدنی و یک
قطعه سوش می‌باشد. قطعه اول را از جواز مجزا و قطعه‌دوم با سوش جواز را پس از قید
شماره و ثبت گمرک در سوش بدون تشریفات دیگری به صاحب جواز مسترد و وسیله نقلیه را
نیز در اختیار او‌می‌گذارد.
2 - در مورد تریپتیک و دیپتیک که دارای قطعات جدا شدنی نمی‌باشند فقط شماره و ثبت
گمرک در حین ورود و خروج در محل روادید قید و‌وسیله نقلیه در اختیار صاحب آن
گذاشته می‌شود.
‌تبصره - گمرک ورودی باید از دارنده جواز عبور استعلام کند که از کدام یک از
مرزهای کشور با وسیله نقلیه خود خارج خواهد شد و جواب او را‌در دفتر مزبور منعکس و
مراتب را به گمرک مرز خروج اطلاع دهد ضمناً دارنده جواز را متوجه کند که اگر وسیله
نقلیه خود را در ایران بفروشد باید قبل‌از تسلیم به خریدار به یکی از
گمرک‌خانه‌های مجاز مراجعه و با ارائه پروانه عبور و انجام تشریفات مقرر برای
واردات قطعی حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض آن را پرداخته و
پروانه گمرکی دریافت دارد.
‌هنگام خروج گمرک مرز پس از معاینه وسیله نقلیه و تطبیق مشخصات آن با جواز عبور
مراتب را در دفتر مخصوص شماره‌گذاری و پلمپ شده وسیله‌گمرک ثبت و خروج وسیله نقلیه
را به گمرک ورودی اطلاع خواهد داد در صورتی که صاحب وسیله نقلیه دارنده جواز کارنه
دو پاساژ قصد مراجعت‌مجدد به ایران با همان وسیله نقلیه داشته باشد قطعه دوم و سوش
جواز را به صاحبش تسلیم و اگر چنین قصدی نداشته باشد فقط سوش جواز را به‌ذینفع
مسترد و قطعه دوم آن را بایگانی خواهد نمود.
‌ماده 195 - هرگاه وسیله نقلیه که به موجب جواز عبور وارد می‌شود از کشور خارج
نگردد مراتب به وسیله گمرکخانه‌های ورودی و یا خروجی به‌اداره کل گمرک اعلام
می‌گردد تا اداره مزبور برای پیگرد قانونی از مجرای کانون جهانگردی ایران اقدام
نماید.
‌ماده 196 - نمونه دفاتر ثبت ورود و خروج و طرز نگاهداری آنها و تشریفات تماس
گمرکخانه‌های ورودی و خروجی جهت اعلام ورود و خروج‌وسائط نقلیه به یکدیگر و طرز
ثبت و تکمیل قطعات سه‌گانه جوازهای عبور بین‌المللی و موارد ضبط یا استرداد آنها و
تهیه آمار ورود و خروج وسائط‌نقلیه مذکور و سایر تشریفات از طرف اداره کل گمرک به
گمرکخانه‌های مربوط ابلاغ می‌شود.
‌بخش چهارم - مقررات متفرقه
‌ماده 197 - در گمرک صادرکننده پروانه ترانزیت خارجی باید دفتر مخصوص شماره‌گذاری
و پلمپ شده وسیله گمرک برای ثبت شماره و سایر‌مشخصات پروانه ترانزیت نگاهداری شود
و پس از وصول گواهینامه خروج صادره از گمرک مرز خروج مشخصات گواهینامه مزبور نیز
در همان دفتر‌ثبت می‌شود و همچنین در گمرک خروجی نیز دفتری نظیر دفتر مذکور برای
ثبت پروانه‌های ترانزیت که کالای آنها با اطلاع و گواهی همان گمرک از مرز‌خارج
می‌گردد نگاهداری شود.
‌ماده 198 - گمرک ورودی مکلف است همه‌ماهه فهرستی از پروانه‌های ترانزیت خارجی که
صادر نموده برای هر یک از گمرک‌خانه‌های خروجی که‌محموله ترانزیتی از آنجا خارج
خواهد شد با اشاره به تاریخ ارسال نسخه اظهارنامه موضوع ماده 184 این آیین‌نامه و
همچنین به اداره کل گمرک ارسال‌دارد ضمناً گمرک خروجی مکلف است هرماهه صورتی از
محمولات ترانزیتی که از کشور خارج گردیده با مشخصات کالا و ذکر تاریخ و
شماره‌گواهینامه صادره برای هر یک از گمرک‌خانه‌های صادرکننده پروانه ترانزیت به
فرستد.
‌فصل هشتم - کالای انتقالی
‌ماده 199 - کالای انتقالی کالایی است که در لنگرگاه‌ها یا بندرها یا فرودگاه‌های
کشور از یک کشتی به کشتی دیگر یا از یک هواپیما به هواپیمای‌دیگر انتقال داده شود.
‌این انتقال ممکن است به دو نحو صورت بگیرد مستقیم و غیر مستقیم:
‌انتقال مستقیم آن است که کشتی یا هواپیمای تحویل دهنده و تحویل گیرنده هر دو در
لنگرگاه یا در بندر یا در فرودگاه حاضر بوده و بسته‌های مورد‌انتقال از یکی خارج و
یکسره به دیگری حمل و بارگیری شود.
‌انتقال غیر مستقیم آن است که کشتی یا هواپیمای تحویل دهنده بسته‌هایی را به عنوان
انتقال غیر مستقیم اظهار و آنها را پیاده کرده و تحویل گمرک نماید‌تا بعداً کشتی
دیگری یا هواپیمای دیگری برسد و بسته‌ها به آن انتقال داده شود یا این که همان
کشتی یا هواپیمای اولی خود در مراجعت یا در مسافرت‌دیگری بسته‌ها را دوباره تحویل
گرفته حمل نماید.
‌تبصره - مدت مجاز توقف کالای انتقالی در اماکن گمرکی تابع مقررات فصل دوم از قسمت
سوم این آیین‌نامه است.
‌ماده 200 - برای انتقال کالا فرمانده کشتی یا هواپیما باید اظهارنامه روی اوراق
چاپی مخصوص در دو نسخه جهت انتقال مستقیم و در سه نسخه‌جهت انتقال غیر مستقیم
تنظیم و امضاء کرده تسلیم گمرک نماید.
‌این اظهارنامه باید مبین تعداد و نوع بسته و علامت و شماره و وزن با ظرف و نوع
جنس محتوی بسته‌هایی باشد که انتقال آنها مورد تقاضا است و در‌صورت امکان وزن خالص
و ارزش کالا نیز در اظهارنامه قید شود.
‌ماده 201 - در مورد انتقال مستقیم گمرک پس از دریافت اظهارنامه مأمورانی برای
نظارت تعیین می‌نماید که مراقب جریان انتقال کالا باشند.
‌مأموران مزبور مشخصات بسته‌هایی را که به تدریج از یک وسیله نقلیه خارج و به
دیگری بارگیری می‌شود در ورقه‌های مخصوص بار شماری یادداشت‌و پس از اتمام عملیات
انتقال با مندرجات اظهارنامه تطبیق و اگر اختلافی مشاهده نشود مراتب را در ذیل
اظهارنامه قید و آن را امضاء می‌کنند و هرگاه‌اختلافی دیده شود شرح اختلاف را
گزارش می‌دهند تا دستور رسیدگی و رفع اختلاف صادر گردد.
‌ماده 202 - در مورد انتقال غیر مستقیم پس از تسلیم اظهارنامه و صدور اجازه تخلیه
از طرف گمرک فرمانده کشتی یا هواپیما باید با رعایت همان‌اصول و ترتیبی که برای
تخلیه و تحویل واردات عادی مقرر است بسته‌ها را از کشتی یا هواپیما تخلیه کرده و
با رعایت همان اصول تحویل سرویس‌انبار گمرک محل نموده، روی نسخه سوم اظهارنامه
رسید بگیرد.
‌ماده 203 - بسته‌هایی که به عنوان انتقال غیر مستقیم اظهار و به گمرک تحویل
می‌شود از طرف سرویس انبار گمرک در دفتر مخصوص شماره‌گذاری‌و پلمپ شده وسیله گمرک
ثبت می‌گردد.
‌ماده 204 - برای این که بسته‌های انتقالی تحویل شده به گمرک به هواپیما یا کشتی
دیگر انتقال و بارگیری شود تحویل دهنده کالا به گمرک باید کتباً‌درخواست صدور اجازه
انتقال کرده و نسخه سوم اظهارنامه و رسید سرویس انبار را به آن ضمیمه نماید در این
صورت گمرک اجازه انتقال صادر و‌بسته‌ها از گمرک به کشتی یا هواپیمای تحویل گیرنده
حمل و تحت نظارت مأمورانی که گمرک در ضمن صدور اجازه تعیین می‌نماید بارگیری
می‌شود‌پس از اتمام بارگیری متقاضی باید پس گرفتن بسته‌ها را از گمرک در ذیل همان
اظهارنامه گواهی و امضاء نماید تا به موجب آن دفتر مخصوص مذکور در‌ماده 203 این
آیین‌نامه تصفیه و تفریغ شود.
‌ماده 205 - از کالای انتقالی هزینه باربری و انبارداری زائد از پنج روز و هزینه
مراقبت در انتقال کالا با رعایت فصل دوم از قسمت اول این آیین‌نامه‌دریافت
می‌گردد.
‌ماده 206 - وظایفی که به موجب مقررات ماده 200 این آیین‌نامه به عهده فرماندهان
کشتیها و هواپیماها می‌باشد ممکن است با رضایت صریح یا‌ضمنی آنان از طرف
نمایندگی‌های مربوط مؤسسات کشتیرانی یا هواپیمایی انجام شود.
‌قسمت پنجم - صادرات
‌فصل اول - صادرات قطعی
‌ماده 207 - صادرات قطعی کشور عبارت از کالایی است که به منظور فروش یا مصرف در
کشورهای خارج از ایران به خارج فرستاده می‌شود.
‌ماده 208 - صادرات قطعی کشور از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی معاف است لکن
مشمول پرداخت هزینه‌های گمرکی به شرحی که در‌فصل دوم قسمت اول این آیین‌نامه مذکور
است می‌باشد.
‌ماده 209 - مأموران گمرک موظفند وقتی اجازه خروج کالای صادراتی را بدهند که علاوه
بر رعایت مواد آیین‌نامه قیود و شرایطی که از طرف دولت‌برای صادرات وضع شده یا
می‌شود رعایت شده باشد.
‌ماده 210 - کالای صادراتی باید از راه‌های مجاز و تحت مراقبت مأموران گمرک از
کشور خارج گردد لیکن در موارد استثنایی که گمرک مقتضی بداند‌می‌تواند اجازه دهد که
کالای صادراتی کشور تحت نظر مأموران حتی از سایر راه‌ها نیز خارج شود.
‌این موافقت مشروط بر این خواهد بود که صاحب کالا قبلاً محلی را که کالا از آنجا به
خارج حمل خواهد شد ضمن درخواست کتبی خود قید کرده‌باشد.
‌ماده 211 - کالای صادراتی که به وسیله کشتی یا هواپیما به خارج فرستاده می‌شود
باید در لنگرگاه‌های مجاز یا در فرودگاه‌های مجاز بارگیری شود.
‌بارگیری کشتی در مورد صادرات ممکن است در موارد استثنایی در سایر لنگرگاه‌ها با
همان شرایط و با رعایت همان مقرراتی که در ماده 210 این‌آیین‌نامه ذکر شده از طرف
رییس گمرک اجازه داده شود.
‌ماده 212 - برای صادرات قطعی صاحب کالا یا نماینده او باید اظهارنامه صادراتی روی
اوراق چاپی مخصوص در هر چند نسخه که از طرف اداره‌کل گمرک تعیین می‌شود تنظیم و
تسلیم نماید.
‌مقررات و شرایط عمومی تنظیم و تسلیم اظهارنامه و عواقب اظهار خلاف واقع همان است
که در فصل اول قسمت چهارم و قسمت تخلفات این‌آیین‌نامه پیش‌بینی شده است.
‌ماده 213 - کاری صادراتی پس از تسلیم اظهارنامه از طرف مأموران گمرک مورد معاینه
و ارزیابی قرار می‌گیرد. ارزش کالای صادراتی در گمرک‌عبارت است از بهای عمده‌فروشی
بازار داخلی به اضافه هزینه بیمه و باربندی و حمل و نقل متعلق و سایر هزینه‌هایی
که به آن کالا تا وصول به مرکز‌کشور تعلق می‌گیرد و هزینه باربری در گمرک و سایر
عوارضی که به گمرک خروجی پرداخت می‌شود نیز به این بها علاوه می‌گردد و در مواردی
که طبق‌ماده 5 قانون واگذاری معاملات ارزی و آیین‌نامه اجرایی آن برای کالای
صادراتی نرخ تعیین شده باشد ارزیابی گمرک با رعایت سایر مقررات بر اساس‌نرخ‌های
تعیین شده خواهد بود.
‌ترتیب و مقررات ارزیابی و وظایف مأموران مربوط به شرحی است که در فصل دوم قسمت
چهارم این آیین‌نامه مذکور است.
‌ماده 214 - ارزیابی کالای صادراتی در اماکن گمرکی صورت می‌گیرد ولی در موارد
استثنایی در صورتی که صاحب کالا کتباً تقاضا نموده باشد‌گمرک می‌تواند اجازه انجام
عملیات ارزیابی را در خارج از محوطه گمرکی نیز بدهد.
‌ماده 215 - در مواردی که اظهارنامه صدوری در یکی از گمرک‌خانه‌های داخلی تسلیم
می‌گردد پس از انجام عملیات ارزیابی به هر یک از بسته‌های‌موضوع اظهارنامه پلمپ
گمرکی الصاق می‌گردد و مهلتی نیز برای حمل کالا از آن گمرک تا گمرک مرز تعیین و در
پروانه صدور قید می‌شود.
‌تبصره - اداره گمرک حق دارد در مورد کالایی که تشریفات گمرکی آن در یکی از
گمرک‌خانه‌های داخلی انجام یافته در هر مورد که مقتضی و لازم‌بداند مأمورانی به
هزینه صاحب کالا تعیین نماید تا همراه کالای صادراتی رفته و آن را تا موقع عبور از
مرز تحت نظارت خود داشته باشند.
‌ماده 216 - از نسخ اظهارنامه صادراتی پس از تکمیل و امضای ارزیابان مربوط و پس از
اخذ پیمان ارزی و امضای رییس قسمت صادرات یک‌نسخه آن که به منزله پروانه خروجی
گمرکی است به صاحب کالا تسلیم می‌شود.
‌ماده 217 - هرگاه گمرک مرز مجازی که کالای صادراتی در آنجا اظهار می‌شود فاصله
زیادی با خط مرزی داشته باشد گمرک مرز باید مأمورانی برای‌نظارت و مراقبت حمل کالا
تا موقع عبور آنها از خط مرزی تعیین نماید.
‌ماده 218 - کالای صادراتی که در گمرک داخلی اظهار شده است وقتی که به گمرک مرزی
رسید مأموران گمرک آن را با پروانه تطبیق و پس از‌حصول اطمینان از مطابقت کامل بین
مشخصات کالا و مندرجات پروانه در صورتی که پلمپ‌های بسته‌ها دست نخورده و بسته‌ها
بی عیب باشد اجازه‌عبور کالا را از مرز می‌دهد. هرگاه پلمپ یک یا چند بسته از بین
رفته باشد گمرک مرزی باید با حضور حامل کالا یا صاحب کالا و یا نماینده او در
صورتی‌که در محل حاضر باشند آن یک یا چند بسته را بازکرده مورد معاینه و ارزیابی
دقیق قرار دهد و اگر محتویات آن بسته یا بسته‌ها از هر حیث مطابق‌مندرجات پروانه
دیده شد کالا را مرخص نموده و مراتب را با قید تاریخ خروج کالا از مرز و نام وسیله
حمل در پشت پروانه گمرکی نوشته پروانه را به‌حامل مسترد نماید اما اگر در محتویات
بسته یا بسته‌هایی که پلمپ آنها از بین رفته تغییری حاکی از سوء نیت داده شده باشد
باین معنی که به جای‌کالای صادراتی مذکور در پروانه کالای دیگری در آن بسته یا
بسته‌ها جا داده باشند که ممنوع‌الصدور و یا غیر مجاز و یا مشروط باشد در این
صورت‌کالای مزبور با تنظیم صورت مجلس قاچاق ضبط و مرتکب طبق مقررات قانون کیفر
مرتکبین قاچ
اق تعقیب می‌گردد. در غیر این صورت عمل، تخلف‌محسوب و طبق مقررات قسمت تخلفات این
آیین‌نامه رفتار می‌شود.
‌ماده 219 - در مورد کالای صادراتی که در گمرک‌های داخلی اظهار و پس از انجام
تشریفات و اخذ پروانه به طرف مرز کشور حمل می‌شود‌گمرکخانه‌های مرزی حق دارند در
موارد سوء ظن قوی به باز کردن و معاینه محتویات بسته یا بسته‌هایی که مورد سوء ظن
است اقدام نمایند و در‌صورت کشف قاچاق یا تخلف طبق ماده 218 این آیین‌نامه عمل
نمایند.
‌فصل دوم - صادرات موقت
‌بخش یکم - کالای ایرانی که به منظور تعمیر یا تکمیل یا برای شرکت در نمایشگاه‌ها
به خارج کشور ارسال و پس از انجام منظور اعاده می‌شود
‌ماده 220 - از کالای مشمول این بخش آنچه را که خروج قطعی آن از کشور مجاز و آزاد
است می‌توان با رعایت مقررات مذکور در این بخش به‌عنوان صادرات موقت خارج نمود
لیکن نسبت به کالایی که خروج قطعی آنها به موجب قوانین یا تصویبنامه‌ها ممنوع یا
غیر مجاز یا مشروط است‌اجازه خروج به عنوان صادرات موقت جز با اجازه مخصوص اداره
کل گمرک در هر مورد داده نمی‌شود.
‌تبصره - موافقت با خروج کالای بازرگانی به منظور تعمیر و یا تکمیل منوط به ارائه
گواهی وزارت اقتصاد دائر بر این که امکان تعمیر یا تکمیل در‌داخل کشور وجود ندارد
خواهد بود.
‌ماده 221 - برای صادرات موقت صاحبان کالا باید اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص در
دو نسخه تنظیم و تسلیم گمرک نموده و مبلغی به‌عنوان سپرده به شرح مذکور در ماده
222 این آیین‌نامه در مقابل قبض رسید به پردازند.
‌شرایط و مقررات عمومی تنظیم و تسلیم اظهارنامه و نکاتی که باید از طرف اظهارکننده
رعایت شود و عواقب اظهار خلاف واقع همان است که در فصل‌اول از قسمت چهارم و قسمت
تخلفات این آیین‌نامه مذکور است.
‌ماده 222 - در مورد خروج موقت کالای ایرانی در صورتی که صادرات قطعی آن مقید به
پرداخت وجوهی باشد که از طرف دولت برای صادرات‌وضع می‌شود سپرده (‌نقدی یا تضمینی)
دریافتی عبارت از مبلغی معادل همان وجوه خواهد بود.
‌نسبت به کالایی که صادرات قطعی آن ممنوع یا غیر مجاز یا مشروط است هرگاه اجازه
صادرات موقت از طرف اداره کل گمرک صادر گردد میزان سپرده‌که باید دریافت شود در
ضمن ابلاغ اجازه تعیین می‌گردد.
‌ماده 223 - کالایی که برای خروج موقت اظهار می‌گردد از طرف مأموران گمرک طبق اصول
و مقرراتی که در فصل دوم از قسمت چهارم این‌آیین‌نامه مذکور است مورد معاینه و
ارزیابی قرار می‌گیرد و پس از مطابقت مشخصات کالا با مندرجات اظهارنامه به بسته‌ها
یا محتویات بسته‌ها پلمپ‌گمرک یا هر نوع علامت دیگری که برای تشخیص کالا در موقع
بازگشت لازم باشد الصاق می‌گردد و سپس پروانه صادرات موقت صادر و مدتی را هم‌که
کالا در آن مدت باید به کشور برگردد تعیین و در متن پروانه قید و پروانه و کالا به
اختیار صاحب کالا گذاشته می‌شود.
‌ماده 224 - در مورد صادرات موقت هرگاه نحوه عملیات تعمیر و تکمیل طوری باشد که
علائم گمرکی را از بین ببرد صاحب کالا باید از کارخانه‌ای‌که عملیات تعمیر و تکمیل
را انجام داده است گواهینامه مخصوص تأیید شده از طرف مقامات کنسولی ایران حاکی از
این که کالا با علائم گمرک ایران(‌اعم از پلمپ یا غیر آن) به کارخانه تحویل گردیده
و آن علائم بر اثر عملیات تعمیر و تکمیل از بین رفته است تحصیل و پس از بازگشت
کالا به گمرک‌ورودی ارائه دهد.
‌تبصره - در مورد موتور هواپیماها که جهت تعمیر فرستاده می‌شود هرگاه کارخانه
تعمیرکننده موتور تعمیر شده دیگری از همان نوع به جای آن‌بفرستد به شرط این که
مراتب را هم کتباً تصدیق نموده باشد به جای موتور خارج شده پذیرفته می‌شود و اختلاف
نمره سریال مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
‌ماده 225 - اگر منظور صاحب کالا از صادرات موقت در مدت اعتبار پروانه انجام نشود
می‌تواند از گمرک صادرکننده پروانه تقاضای تمدید کند.
‌شرط قبول درخواست تمدید آن است که موجبات درخواست صریحاً در آن مذکور و قبل از
انقضاء مدت اصلی به گمرک مربوط رسیده باشد.
‌گمرک مربوط با ملاحظه درخواست و بررسی دلائل و موجباتی که برای تقاضای تمدید در
آن مذکور است می‌تواند مدت اعتبار پروانه را تا سه ماه‌تمدید نماید.
‌تبصره - در مواردی که مهلت سه‌ماهه مزبور برای انجام منظور کفایت نکند ممکن است
مهلت مجددی نیز در صورت درخواست کتبی داده شود‌ولی با این مهلت، فقط با تأیید قبلی
اداره کل گمرک موافقت خواهد شد.
‌ماده 226 - در موقع بازگشت کالا صاحب کالا باید اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص
در دو نسخه تنظیم و کالا را برای بازرسی به گمرک عرضه‌نماید.
‌کالای برگشتی مورد معاینه قرار می‌گیرد و در صورتی که مدت اعتبار پروانه منقضی
نشده و علائم گمرکی روی کالا دست نخورده و موجود باشد و اگر‌مورد از موارد مشمول
ماده 224 این آیین‌نامه باشد گواهینامه کارخانه تعمیرکننده ضمیمه اظهارنامه شده
باشد پروانه برگشت در دو نسخه صادر و یک‌نسخه به صاحب کالا تسلیم و نسخه دیگر به
سوش پروانه اولی لاک و مهر و کالا مرخص و سپرده تودیعی مسترد می‌شود.
‌ماده 227 - وجه‌الضمانی که طبق مقررات ماده 222 این آیین‌نامه سپرده شده است وقتی
مسترد می‌شود که کالا در مدت اعتبار پروانه و در صورتی‌که تمدید شده باشد تا پایان
مهلت تمدید بازگشت داده شود در صورت عدم بازگشت سپرده تودیعی به درآمد دولت منظور
می‌گردد.
‌تبصره - در مواردی که محرز گردد تأخیر بازگشت کالا مبنی بر عذر موجهی بوده است
سپرده تودیعی با اجازه اداره کل گمرک مسترد خواهد شد.
‌ماده 228 - در موقع اعاده کالا هرگاه پلمپ یا علائم دیگری که از طرف گمرک روی
بسته‌ها یا محتویات بسته‌ها الصاق گردیده از بین رفته باشد و‌مورد هم از موارد
مشمول ماده 224 این آیین‌نامه نباشد کالای مورد بحث مانند کالای عادی که به کشور
وارد می‌شود محسوب و سپرده تودیعی به نفع‌دولت ضبط و مقررات مربوط به واردات عادی
درباره آنها اجراء می‌گردد.
‌ماده 229 - از کالای صادره از ایران که برای تعمیر یا تکمیل به خارج فرستاده
می‌شود در موقع بازگشت به ایران معادل پانزده درصد از اجرت تعمیر‌یا تکمیل آن به
عنوان حقوق گمرکی دریافت می‌گردد مگر این که حقوق گمرکی آن کالا از روی ارزش به
مأخذ کمتر از پانزده درصد تعیین و یا از حقوق‌گمرکی معاف باشد که در آن صورت حقوق
آن طبق مأخذ مقرر در جدول تعرفه از اجرت تعمیر یا تکمیل دریافت و یا معاف خواهد
شد.
‌بخش دوم - وسائط نقلیه
‌ماده 230 - لوکوموتیو واگن و هواپیما که به طور منظم در خطوط بین ایران و کشورهای
خارجی حرکت می‌کنند مشمول عنوان صادرات موقت‌می‌باشند لیکن برای رفت و برگشت آنها
تشریفات گمرکی رعایت نمی‌شود و فقط به دریافت اظهارنامه اجمالی یا فهرست کل بار
(‌مانیفست) که در هر‌مسافرت برای محمولات آنها به گمرک داده می‌شود و مشخصات وسائط
نقلیه مذکور نیز در آن منعکس است اکتفا می‌شود.
‌ماده 231 - برای چهارپایان و سایر وسائط نقلیه موتوری و غیر موتوری که برای حمل
بار و مسافر بین ایران و کشورهای همجوار رفت و آمد‌می‌کنند و همچنین وسائل نقلیه
شخصی موتوری پروانه خروج موقت صادر می‌شود. این پروانه‌ها را می‌توان به مدت یک
سال صادر نمود و در خلال‌این مدت وسائط نقلیه مزبور به دفعات می‌توانند رفت و آمد
نمایند و در این مورد هر دفعه باید مورد معاینه گمرک مرزی قرار گرفته و مراتب با
قید تاریخ‌خروج و ورود پشت پروانه ثبت شود.
‌تبصره - مقدار سوخت و روغنی که برای مصرف وسائط نقلیه موتوری در راه لازم باشد و
همچنین علوفه چهارپایان از پرداخت حقوق گمرکی و‌سود بازرگانی و عوارض معاف است.
‌ماده 232 - صدور پروانه خروج موقت وسائط نقلیه موتوری و غیر موتوری موضوع ماده
231 این آیین‌نامه موکول به ارائه پروانه شناسایی صادره‌از شهربانی می‌باشد.
‌بخش سوم - دامهایی که برای تعلیف موقتاً خارج می‌شوند
‌ماده 233 - دامهایی که برای تعلیف موقتاً از کشور خارج می‌شوند مشمول عنوان صادرات
موقت بوده و در ورود از پرداخت حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و عوارض معاف می‌باشند.
‌تشریفات خروج و معاودت این دامها تابع مقررات آیین‌نامه مخصوص تعلیف اغنام و
احشام مصوب هیأت وزیران می‌باشد.
‌تبصره - نتایج دامهای مذکور در این ماده در مدت تعلیف نیز مانند خود دامها در
ورود از پرداخت وجوه مزبور معاف است.
‌فصل سوم - کابوتاژ
‌بخش اول - تعریف کابوتاژ و شرایط عمومی آن
‌ماده 234 - کابوتاژ عبارت از حمل کالا از یک نقطه به نقطه دیگر کشور از راه در یا
یا رودخانه‌های مرزی است و کالایی که از لحاظ نزدیکی راه یا‌رعایت صرفه تجارتی از
یک نقطه به نقطه دیگر کشور با عبور از خاک کشور خارج حمل شود نیز مشمول مقررات
کابوتاژ می‌شود و در این موارد هرگاه‌کالای کابوتاژی با وسائط نقلیه داخلی حمل شود
وسیله نقلیه نیز تابع تشریفات کالای کابوتاژی خواهد بود.
‌تبصره - اداره کل گمرک می‌تواند حمل و نقل کالا به وسیله ادارات یا بنگاه‌های
دولتی را در سواحل بحر خزر از تشریفات کابوتاژ معاف داشته و‌محمولات مزبور را
مانند حمل و نقل داخلی تلقی نماید.
‌ماده 235 - خروج کالای کابوتاژی از خاک کشور و ورود مجدد آن از نقاطی می‌تواند
صورت بگیرد که در آن نقاط گمرک دایر و آن گمرک برای انجام‌تشریفات کابوتاژ مجاز و
مفتوح باشد.
‌گمرک‌های مجاز برای انجام تشریفات کابوتاژ از طرف اداره کل گمرک تعیین و جهت
استحضار عامه آگهی می‌شود. در موارد استثنایی ممکن است حمل‌کالا به طور کابوتاژ از
گمرک خانه‌های دیگر نیز اجازه داده شود لیکن این اجازه فقط از طرف اداره کل گمرک
پس از رسیدگی ممکن است صادر گردد.
‌ماده 236 - کالای کابوتاژی از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض در موقع
ورود مجدد معاف است ولیکن مشمول پرداخت‌هزینه‌های گمرکی مذکور در این آیین‌نامه
می‌باشد.
‌ماده 237 - هر کالایی را که صدور آن از کشور مجاز است می‌توان با انجام تشریفات و
مقررات مذکور در بخش دوم این فصل به عنوان کابوتاژ حمل‌نمود لیکن کالایی که طبق
قوانین مخصوص ممنوع‌الصدور است و همچنین کالایی که صدور آنها به موجب تصویبنامه‌ها
یا مقررات دیگر غیر مجاز یا‌مشروط باشد برای کابوتاژ قبول نمی‌شود مگر با اجازه
مخصوص اداره کل گمرک در هر مورد. اداره کل گمرک می‌تواند صدور چنین اجازه را در هر
مورد‌علاوه بر تودیع سپرده مذکور در ماده 242 این آیین‌نامه به هر گونه قید و شرط
دیگری هم که مقتضی بداند موکول و مشروط نماید.
‌ماده 238 - گمرک در هر مورد که لازم تشخیص دهد می‌تواند قبول کالایی را برای
کابوتاژ به شرط بدرقه تا گمرک مقصد مشروط نماید در اینگونه‌موارد برای تعیین
مأموران و هزینه مسافرت و فوق‌العاده آنها طبق مقررات این آیین‌نامه رفتار می‌شود.
‌ماده 239 - کالای کابوتاژی باید در مدتی که از طرف گمرک مبدأ تعیین می‌شود به
گمرک مقصد برسد مدت مزبور را گمرک مبدأ در هر مورد با توجه‌به نوع وسائط نقلیه و
مسافت و کیفیت راه و کیفیت فصول مختلف سال تشخیص و تعیین می‌نماید.
‌علاوه بر مدت مزبور گمرک، مهلت دیگری نیز برای ارائه گواهینامه گمرک مقصد که
حداکثر آن سه ماه از تاریخ صدور گواهینامه مزبور خواهد بود تعیین‌خواهد نمود.
‌تبصره - هرگاه صاحب کالای کابوتاژی آن را ظرف مهلت مقرر به مقصد جز در مورد قوه
قهریه (‌فرس ماژور) نرساند مکلف به پرداخت جریمه از‌یکصد الی یک هزار ریال به
تشخیص رییس گمرک می‌باشد.
‌بخش دوم - تشریفاتی که برای کابوتاژ باید انجام بگیرد
‌ماده 240 - برای کالای کابوتاژی اظهارنامه روی اوراق چاپی مخصوص در دو نسخه تنظیم
و تسلیم می‌شود در این اظهارنامه باید تعداد، نوع بسته،‌علامت، شماره وزن با ظرف،
نوع کالا، وزن خالص و ارزش کالا و نام گمرک مقصد و راهی که کالا طی خواهد کرد بدون
حک و قلم خوردگی قید شود.
‌ماده 241 - هرگاه کالای مورد اظهارنامه از نوع کالایی باشد که برای صادرات قطعی
آنها از کشور قیود و شرایطی طبق قوانین و مقررات مربوط وضع‌شده یا در آتیه وضع شود
صاحب کالا یا نماینده او ملزم است که انجام آن قیود و شرایط را در صورت نرسیدن
کالا به مقصد، قبلاً و به نحوی که مورد‌قبول گمرک باشد تضمین یا تأمین کند.
‌ماده 242 - در مورد کالایی که صدور آن ممنوع یا غیر مجاز و یا مشروط است حمل آن
به صورت کابوتاژ فقط با اجازه مخصوص اداره کل گمرک‌می‌تواند صورت بگیرد. در این
موارد صاحب کالای کابوتاژی یا نماینده او باید مبلغی معادل سه برابر بهای فوب کالا
به طور سپرده به گمرک در مقابل‌اخذ قبض رسید به پردازد و در مواردی که اداره کل
گمرک شرایط دیگری نیز برای حمل آن کالا به طور کابوتاژ مقرر نموده باشد انجام آن
شرایط را نیز‌موافق نظر گمرک محل قبلاً تأمین یا تضمین کند.
‌تبصره - از سپرده موضوع این ماده حداقل ده درصد آن باید نقداً یا تضمین بانکی
تودیع شود و نسبت به بقیه آن گمرک مجاز است در مواردی که‌مقتضی بداند ضمانت کتبی
معتبر بپذیرد.
‌ماده 243 - همین که ورقه اظهارنامه کابوتاژ تسلیم گمرک گردید از طرف گمرک به
معاینه و رسیدگی و ارزیابی کالا و تطبیق مشخصات مشهود با‌مندرجات اظهارنامه اقدام
می‌شود.
‌شرایط قبول اظهارنامه و اصول و تشریفات ارزیابی و وظایف سرویس ارزیابی چه در مورد
طرز رسیدگی و معاینه کالای کابوتاژی و چه در موارد کشف‌اظهار خلاف واقع همان است
که در فصول اول و دوم قسمت چهارم و قسمت تخلفات این آیین‌نامه مقرر گردیده است.
‌ماده 244 - پس از اختتام عملیات ارزیابی و صدور پروانه کابوتاژ در سه نسخه به هر
یک از بسته‌های موضوع پروانه کابوتاژ پس از نخ‌کشی یا‌مفتول‌کشی پلمپ گمرک الصاق
می‌گردد و دو نسخه از پروانه کابوتاژ در اختیار صاحب کالا قرار می‌گیرد.
‌ماده 245 - صاحب کالا کابوتاژی مکلف است پروانه کابوتاژ را در تمام مدت حمل همراه
محموله نموده و کالای کابوتاژی را از راه‌های مجاز خارج‌و وارد کند.
‌ماده 246 - در مورد کالای کابوتاژی که ممنوع‌الصدور یا غیر مجاز و یا مشروط نیست
هرگاه سوانحی پیش آید که رسیدن محموله را به مقصد در‌مدت اعتباری که تعیین گردیده
است غیر ممکن سازد ذینفع می‌تواند با ذکر علل و موجبات تأخیر کتباً از گمرک مبدأ
درخواست تمدید مدت به نماید‌گمرک مبدأ در صورتی که درخواست مزبور قبل از انقضاء
مدت اعتبار رسیده باشد و علل اظهار شده را هم موجه تشخیص دهد می‌تواند مدت اعتبار
را‌تمدید نماید.
‌هرگاه درخواست تمدید بعد از انقضاء مدت اعتبار پروانه کابوتاژ به گمرک برسد و
گمرک مبدأ علل درخواست را موجه تشخیص بدهد با درخواست‌مزبور در مقابل اخذ حداقل
جریمه انتظامی موضوع تبصره ذیل ماده 239 این آیین‌نامه موافقت می‌نماید.
‌از هر تمدیدی که گمرک مبدأ با آن موافقت می‌کند باید بلافاصله گمرک مقصد را مطلع
سازد.
‌ماده 247 - در مورد کالای کابوتاژی ممنوع‌الصدور و غیر مجاز و مشروط اجازه تمدید
در هر مورد باید به اطلاع گمرک مقصد نیز برسد و در صورتی‌که درخواست تمدید بعد از
انقضاء مدت اعتبار پروانه کابوتاژ تسلیم شده باشد اداره کل گمرک ضمن موافقت با
تمدید میزان جریمه انتظامی را که باید‌اخذ شود نیز تعیین می‌نماید.
‌ماده 248 - هرگاه صاحب کالای کابوتاژی بعد از دریافت پروانه کابوتاژ بخواهد کالای
خود را از گمرک دیگر غیر از محلی که در اظهارنامه خود‌تعیین کرده بوده وارد نماید
در صورتی که محموله کابوتاژی ممنوع‌الصدور و غیر مجاز و مشروط نباشد رییس گمرک
مبدأ می‌تواند چنانچه علل‌درخواست را موجه تشخیص دهد آن را پذیرفته مقصد کالا در
پروانه کابوتاژ را اصلاح کند در مورد کالای کابوتاژی ممنوع‌الصدور و غیر مجاز و
مشروط‌درخواست تغییر گمرک مقصد جز با اجازه قبلی و کتبی اداره کل گمرک پذیرفته
نمی‌شود.
‌ماده 249 - محموله کابوتاژی همین که به دفتر گمرک مقصد رسید در صورتی که مدت
اعتبار پروانه کابوتاژ منقضی نشده باشد مأموران گمرک‌مشخصات کالا را با مندرجات
پروانه تطبیق و نخ‌کشی بسته‌ها و پلمپ آنها را معاینه می‌کنند و اگر اختلافی
مشاهده نشد ورود کالا را با قید تاریخ در‌محل مخصوص پروانه کابوتاژ تصدیق و امضاء
و یک نسخه آن در مقصد نگهداری و نسخه گواهی شده دیگر به صاحب کالا تسلیم و کالا در
اختیار او‌گذارده می‌شود.
‌ماده 250 - هر محموله کابوتاژی که بعد از انقضاء مدت اعتبار پروانه به گمرک مقصد
برسد مانند کالای وارده از خارج تلقی شده و نسبت به آن طبق‌مقررات کالای وارداتی
رفتار می‌شود مگر این که علت تأخیر ناشی از اتفاقات قهری (‌فرس ماژور) یا عذر
موجهی باشد که در این صورت گمرک مقصد‌باید مراتب را با ارسال مدارک صاحب کالا مبنی
بر اثبات وجود فرس ماژور یا عذر موجه به اداره کل گمرک گزارش نماید- اگر اداره کل
گمرک دلایل را‌کافی و قانع‌کننده تشخیص دهد اجازه صدور گواهی ورود محموله را به
گمرک مقصد خواهد داد و مراتب را به گمرک مبدأ اعلام می‌نماید.
‌ماده 251 - هرگاه پلمپ یک یا چند بسته از محموله کابوتاژی شکسته و یا نخ یا مفتول
آن پاره شده باشد محتویات بسته یا بسته‌ها به دقت معاینه و‌بازرسی می‌شود در صورتی
که محتویات آنها با مندرجات پروانه کاملاً مطابق و معلوم گردد که پلمپ‌ها غیر عمد
شکسته یا از بین رفته است پروانه را‌گواهی و به صاحب آن تسلیم می‌نماید.
‌هرگاه پلمپ گمرکی شکسته یا محو شده و مشخصات کالای محتوی بسته مربوط با مندرجات
پروانه کابوتاژی مغایر باشد عمل مشمول قسمت‌تخلفات این آیین‌نامه خواهد بود.
‌ماده 252 - هرگاه در گمرک مقصد مشاهده شود که تعداد بسته‌های یک محموله کابوتاژی
زیادتر از تعداد مندرج در پروانه کابوتاژ است مقدار اضافی‌مانند کالای وارده از
خارج تلقی و طبق مقررات مربوط نسبت به آن رفتار می‌شود و آن مقداری که مربوط به
پروانه کابوتاژ است پس از رسیدگی کامل و‌حصول اطمینان از ارتباط آن به پروانه
کابوتاژ به اختیار صاحب کالا گذاشته می‌شود و گواهی ورود آن مقدار نیز صادر و
تسلیم می‌گردد.
‌ماده 253 - هرگاه در گمرک مقصد مشاهده شود که تعداد بسته‌های یک محموله کابوتاژی
کمتر از تعداد مندرج در پروانه کابوتاژ است گواهی ورود‌فقط نسبت به مقدار مشهود پس
از رسیدگی و احراز ارتباط بسته‌ها به پروانه مربوط صادر و به صاحب کالا تسلیم
می‌شود ضمناً گمرک مقصد مکلف‌است مراتب را به گمرک مبدأ اعلام تا طبق تبصره 1 ماده
257 این آیین‌نامه اقدام نماید.
‌ماده 254 - هرگاه در گمرک مقصد مشاهده شود که پلمپ و نخ‌کشی بسته‌ها سالم و
مشخصات کالا نیز از حیث نوع کالا با مندرجات پروانه کابوتاژ‌مطابق است ولی فقط در
وزن کالا (‌اعم از با ظرف یا خالص) اختلافی موجود است در این صورت هرگاه آن اختلاف
در مورد کالای جاذب رطوبت(‌مانند نمک و نظایر آن) بیش از پنج درصد و در مورد کالای
دیگر بیش از سه درصد نباشد آن اختلاف مورد اغماض قرار می‌گیرد ولی اگر اختلاف
بیش‌از میزان‌های مذکور باشد مقدار اضافی مانند کالای وارده محسوب خواهد شد و در
مورد مقدار کسری مراتب به گمرک مبدأ اعلام می‌گردد تا طبق‌مقررات مربوط به کسر
تخلیه مذکور در ماده 264 این آیین‌نامه اقدام نماید.
‌ماده 255 - صاحب کالای کابوتاژی گواهینامه ورود مجدد کالا را که از طرف گمرک مقصد
صادر گردیده به گمرک مبدأ جهت استرداد سپرده یا ابطال‌تعهدات دیگر خود اگر داده
باشد تسلیم می‌نماید. رییس گمرک مبدأ در صورتی که گواهینامه ورود از ورود کالا به
گمرک مقصد در مدت اعتبار تعیین‌شده حکایت نماید سپرده را مسترد و چنانچه صاحب کالا
تعهدات دیگری هم به موجب ماده 241 این آیین‌نامه سپرده باشد آنها را نیز پس از
ابطال در‌حضور صاحب کالا به سوش پروانه ضمیمه و بایگانی می‌نماید.
‌ماده 256 - هرگاه مدت اعتبار پروانه کابوتاژ برای رسیدن کالا به گمرک مقصد منقضی
و تا سه ماه بعد از انقضاء آن از طرف صاحب کالا گواهینامه‌گمرک مقصد مبنی بر ورود
کالا ارائه نشود آن کالا مانند کالای نرسیده به مقصد تلقی و به نحو زیر عمل
می‌شود:
1 - در صورتی که کالای موضوع کالای کاری مجاز برای صدور بوده و سپرده نقدی گرفته
شده باشد سپرده نقدی با صدور پروانه خروجی گمرکی‌به درآمد قطعی منظور می‌گردد و
اگر تعهدات دیگری نیز طبق مقررات ماده 241 این آیین‌نامه اخذ شده باشد صاحب کالا
برای انجام آن تعهدات نیز‌مورد پیگرد قرار می‌گیرد.
2 - هرگاه کالای موضوع کابوتاژ کالای ممنوع‌الصدور یا غیر مجاز یا مشروط باشد
سپرده نقدی به عنوان بهای کالا و جریمه متعلق قانونی با تنظیم‌صورتمجلس کشف قاچاق
به درآمد قطعی مربوط منظور می‌گردد و اگر تعهدات دیگری نیز طبق مقررات ماده 242
این آیین‌نامه اخذ شده باشد صاحب‌کالا برای انجام آن تعهدات نیز مورد پیگرد قرار
می‌گیرد.
‌تبصره 1 - هرگاه گواهینامه که ارائه می‌شود مربوط به یک قسمت از کالای کابوتاژی
باشد به این معنی که از مفاد گواهینامه گمرک مقصد معلوم شود‌که قسمتی از محموله
کابوتاژ به مقصد نرسیده است عمل واریز کابوتاژ به حسب این که کالا مشمول بند 1 یا
بند 2 این ماده باشد فقط نسبت به مقدار‌کسری صورت خواهد گرفت.
‌تبصره 2 - منظور از مدت اعتبار مذکور در این ماده در صورتی که تمدید نشده باشد
مدت تعیین شده در ورقه کابوتاژ است و در صورتی که تمدید‌شده باشد تاریخ انقضاء مدت
اعتبار، تاریخ انقضاء مهلت آخرین تمدید خواهد بود.
‌بخش سوم - مقررات متفرقه
‌ماده 257 - در مواردی که کالای کابوتاژی به وسیله کشتیها دارای سرویس منظم
کشتیرانی حمل شود اداره گمرک می‌تواند جز در مورد کالای‌ممنوع‌الصدور بدون رعایت
مقررات مواد 241 و 242 این آیین‌نامه اجازه کابوتاژ داده و همچنین به جای
وجه‌الضمان نقدی یا ضمانت بانکی تعهد کتبی‌دریافت کند.
‌ماده 258 - در مورد کالای مجاز محصول یا مصنوع داخلی که به طور کابوتاژ حمل
می‌شود و بهای تمامی یک محموله بیش از پنجاه هزار ریال‌نباشد رییس گمرک می‌تواند
بدون رعایت مقررات مواد 241 و 242 این آیین‌نامه اجازه کابوتاژ داده و همچنین به
جای وجه‌الضمان نقدی یا ضمانت‌بانکی تعهد کتبی دریافت کند.
‌ماده 259 - اداره کل گمرک مجاز است در مواردی که محرز شود کالای کابوتاژی در
اثنای حمل در دریا یا رودخانه مرزی غرق شده آن را رسیده به‌مقصد تلقی و علاوه بر
دستور استرداد سپرده از تعقیب موضوع نیز خودداری نماید.
‌ماده 260 - در هر یک از گمرکخانه‌های مبدأ و مقصد باید دفترهای مخصوصی
شماره‌گذاری و پلمپ شده وسیله گمرک برای ثبت خروج و ورود‌کالای کابوتاژی نگاهداری
شود طرز ثبت و نگاهداری این دفترها از طرف اداره کل گمرک تعیین و ابلاغ می‌شود.
‌ماده 261 - گمرک مبدأ موظف است بلافاصله پس از صدور پروانه کابوتاژ مراتب را به
گمرک مقصد اعلام و همچنین گمرک مقصد موظف است‌پس از وصول کالا چگونگی ورود کالا و
تاریخ ورود آن را با قید شماره و تاریخ گواهینامه ورود به گمرک مبدأ اطلاع دهد.
‌قسمت ششم - تخلف از مقررات گمرکی
‌فصل اول - تخلفات گمرکی
‌ماده 262 - توقف وسائط نقلیه خالی اعم از آبی، هوایی، زمینی در لنگرگاه‌ها و
فرودگاه‌ها و راه‌های غیر مجاز همچنین حرکت بدون اجازه آنها‌مستوجب پرداخت جریمه
انتظامی از 1000 تا 5000 ریال با توجه به اوضاع و احوال و به تشخیص رییس گمرک
می‌باشد مگر این که معلوم گردد این‌اقدام در اثر علل قهری یا اضطراری (‌فرس ماژور)
بوده است.
‌تبصره - هرگاه وسائط نقلیه اعم از هوایی، آبی یا زمینی حامل کالا بوده و در
فرودگاه یا لنگرگاه یا راه غیر مجاز توقف نموده باشد عمل خلبان،‌فرمانده کشتی و
راننده شروع به قاچاق محسوب و طبق قانون کیفر مرتکبین قاچاق نسبت به آنان رفتار
خواهد شد.
‌ماده 263 - اقدام به تخلیه و بارگیری هر نوع کالا در نقاط مجاز قبل از انجام
تشریفات گمرکی مقرر در فصول اول و دوم و سوم از قسمت دوم این‌آیین‌نامه قاچاق
می‌باشد مگر آن که کالا مجاز بوده و از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض بخشوده
باشد.
‌ماده 264 - در مورد کسر تخلیه کشتیهای اقیانوس‌پیما در صورتی که اسناد و مدارک
حاکی از تخلیه کالا در بنادر بین راه و یا عدم حمل کالا از مبدأ‌ارائه نشود
گواهینامه کسری که از طرف مؤسسه کشتیرانی برای صاحب کالا صادر و به موجب آن خسارات
قابل پرداخت باشد مدارک قابل قبول به‌مفهوم ماده 28 قانون امور گمرکی تلقی خواهد
شد.
‌ماده 265 - هرگاه کسی کالایی را که ورود آن به کشور مجاز و از حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و عوارض بخشوده است جز از راه‌های مجاز از سایر‌راه‌ها بدون کسب اجازه
قبلی گمرک وارد نماید عمل او تخلف از مقررات گمرکی محسوب و از متخلف جریمه انتظامی
از 1000 تا 5000 ریال بر حسب‌مورد به تشخیص رییس گمرک دریافت می‌شود. در مورد
کالای مجاز و بخشوده از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض که مستلزم
انجام‌مقررات خاص می‌باشد و بدون کسب اجازه قبلی گمرک جز از راه‌های مجاز از سایر
راه‌ها صادر شود نیز به همین نحو عمل می‌شود.
‌ماده 266 - هرگاه کالای مجاز و وسائط نقلیه که به عنوان ترانزیت خارجی یا ورود
موقت اظهار شده است در مهلتی که در پروانه گمرکی تعیین یا‌تمدید گردیده از کشور
خارج نگردد حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارضی که قبلاً به عنوان سپرده دریافت
گردیده با صدور پروانه گمرکی به درآمد‌قطعی دولت منظور می‌گردد و چنانچه برای کالا
و وسائط نقلیه مزبور که از کشور خارج نشده اسناد خلاف واقع مبنی بر خارج کردن آن
ارائه شود مورد‌طبق مفاد بند 2 ماده 29 قانون امور گمرکی مشمول مقررات قاچاق خواهد
بود.
‌ماده 267 - هرگاه در اظهارنامه‌هایی که برای ترخیص کالا تسلیم گمرک می‌شود مشخصات
کالا برخلاف واقع اظهار شده باشد ولی این خلاف اظهار‌متضمن زیان مالی دولت نبوده و
کشف آن مستلزم اخذ تفاوت نباشد با اجازه کتبی رییس گمرک محل اظهارنامه تسلیمی پس
از اخذ جریمه انتظامی از‌یکصد تا یک هزار ریال به تشخیص رییس گمرک محل اصلاح خواهد
شد.
‌ماده 268 - در اظهارنامه تسلیمی به گمرک (‌ورود قطعی، ورود موقت، مرجوعی، ترانزیت
خارجی، ترانزیت داخلی) هر نوع اظهار خلاف واقع که‌متضمن زیان مالی دولت بوده و کشف
خلاف مستلزم اخذ تفاوت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و عوارض باشد
در صورتی که‌خلاف مذکور بر اثر انجام تشریفات گمرکی پیش از خروج کالا از گمرک کشف
گردد به حسب موارد به شرح زیر عمل می‌شود:
1 - در مورد کالایی که وجوه متعلق به آن از روی وزن تعیین شده است، هرگاه وزن کالا
کمتر از میزان واقعی اظهار شده باشد علاوه بر دریافت‌تفاوت وجوه مزبور جریمه‌ای که
از ده درصد تفاوت کمتر و از یک برابر تفاوت بیشتر نباشد با توجه به اوضاع و احوال
به تشخیص رییس گمرک محل‌تعیین و دریافت می‌گردد.
2 - در مورد کالای ممنوع‌الورود و غیر مجاز و کالایی که نوع آن برخلاف واقع و با
نام و مشخصات دیگر اظهار شده باشد به حسب مواردی که به‌شرح زیر تعیین می‌گردد عمل
خواهد شد:
‌الف - کالایی که ورود آن قانوناً ممنوع یا طبق مقررات صادرات و واردات سالانه غیر
مجاز باشد، هرگاه برای ورود قطعی یا ترانزیت داخلی با نام و‌مشخصات کامل و صحیح
اظهار شود گمرک باید از ترخیص آن خودداری و به صاحب کالا یا نماینده وی کتباً اخطار
کند که حداکثر ظرف 3 ماه با انجام‌کلیه تشریفات آن کالا را از کشور خارج کند در
صورتی که کالا را ظرف مدت مزبور از کشور خارج نکند گمرک کالا را ضبط و مراتب را به
صاحب آن یا‌نماینده او ابلاغ خواهد کرد صاحب کالا حق دارد از تاریخ ابلاغ ضبط تا
دو ماه به دادگاه شهرستان مراجعه کند در غیر این صورت کالا با رعایت‌تبصره‌های 1 و
2 ماده 31 قانون امور گمرکی به ملکیت قطعی دولت در خواهد آمد.
ب - هرگاه کالایی که اظهار شده ممنوع‌الورود یا غیر مجاز بوده ولی در اظهارنامه
مشخصات کالای مجاز یا مجاز مشروط با نام دیگر برای آن ذکر‌شده باشد (‌موضوع بند 5
ماده 29 قانون امور گمرکی) این عمل مشمول مقررات قانون مرتکبین قاچاق خواهد بود.
ج - هرگاه کالای مورد اظهار کالای مجاز بوده و در اظهارنامه تمام و یا قسمتی از آن
با نام و یا مشخصات کالای مجاز دیگری که حقوق گمرکی و‌سود بازرگانی و هزینه‌های
گمرکی و عوارض آن کمتر است اظهار شده باشد علاوه بر دریافت مابه‌التفاوت مستلزم
پرداخت جریمه خواهد بود که با‌توجه به اوضاع و احوال از طرف رییس گمرک محل تعیین و
دریافت می‌گردد.
‌حداقل این جریمه معادل ده درصد و حداکثر یک برابر مابه‌التفاوت خواهد بود.
‌تبصره 1 - چنانچه این اظهار توأم با اعلام نام دیگر و با استفاده از اسناد یا
سیاهه خلاف واقع باشد طبق بند 9 ماده 29 قانون امور گمرکی مشمول‌مقررات قاچاق
خواهد بود.
‌تبصره 2 - منظور از اسناد خلاف واقع اسناد و سیاهه‌ای است که در آن خصوصیات
کالایی ذکر شده باشد که با نوع جنس و خصوصیات کالای‌اظهار شده تطبیق ننماید.
3 - هرگاه نام کشور مبدأ کالا برخلاف واقع اظهار شده باشد و این خلاف متضمن زیان
مالی دولت باشد علاوه بر دریافت مابه‌التفاوت مبلغ دیگری‌به عنوان جریمه معادل ده
درصد تا یک برابر مابه‌التفاوت به تشخیص رییس گمرک با توجه به اوضاع و احوال تعیین
و دریافت می‌گردد.
4 - در مورد کالایی که حقوق گمرکی یا سود بازرگانی یا هزینه‌های گمرکی و یا عوارض
آن از روی ارزش تعیین گردیده است هرگاه ارزش کالا در‌اظهارنامه کمتر از ارزش گمرکی
مقرر در مواد 10 و 11 قانون امور گمرکی اظهار شده باشد علاوه بر اخذ تفاوت
جریمه‌ای نیز از ده درصد تا یک برابر‌مابه‌التفاوت به تشخیص رییس گمرک محل که با
توجه به اوضاع و احوال تعیین خواهد کرد وصول می‌شود.
‌ماده 269 - هرگاه تخلفات مذکور در ماده 268 این آیین‌نامه به استثناء بند ب و
تبصره ذیل بند ج آن (‌که در هر حال مشمول مقررات قاچاق‌می‌باشد) توأم با ابراز
اسناد یا صورت حساب (‌فاکتور) نادرست باشد و این عمل بر اثر انجام تشریفات گمرکی
یا به هر ترتیب دیگری پیش از خروج کالا‌یا بعد از خروج کالا از گمرک کشف شود علاوه
بر تعقیبی که ممکن است طبق مواد مربوط قانون مجازات عمومی به عمل آید از مرتکب
علاوه بر اصل‌تفاوت از پنجاه درصد تا یک برابر آن نیز به تشخیص رییس گمرک با توجه
به اوضاع و احوال به عنوان جریمه دریافت می‌گردد.
‌تبصره 1 - منظور از اسناد یا سیاهه نادرست، اسناد یا سیاهه‌ای است که در آن
خصوصیات کالا صحیحاً و منجزاً قید نشده است و صاحب کالا از‌عدم تصریح خصوصیات به
زیان دولت اقدام و کالای دیگری را با حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کمتر
اظهار نموده باشد.
‌تبصره 2 - در مورد هر گونه تخلف از مقررات گمرکی که به طور صریح برای آن جریمه در
قانون امور گمرکی و این آیین‌نامه تعیین نگردیده است‌مبلغی که حداقل آن 1000 و
حداکثر آن بیش از 10000 ریال نخواهد بود به تشخیص رییس گمرک محل دریافت خواهد شد.
‌ماده 270 - وسائط نقلیه‌ای که به استناد جواز عبور بین‌المللی موضوع ماده 193 این
آیین‌نامه و یا پروانه ترانزیت وارد می‌شود دارندگان آن مکلفند‌وسائط نقلیه خود را
در موعد مقرر که از طرف گمرک تعیین می‌شود از کشور خارج یا تشریفات گمرکی آن را از
انجام دهند در غیر این صورت و بدون‌عذر موجه مورد قبول کمیسیون رسیدگی به اختلافات
گمرکی برای هر روز تأخیر مبلغ 500 ریال به عنوان جریمه از آنان دریافت خواهد شد.
‌ماده 271 - مرتکبین تخلف از مقررات گمرکی که جریمه از آنها دریافت می‌شود هرگاه
نسبت به اصل جریمه یا میزان آن که از طرف رییس گمرک‌محل تعیین گردیده اعتراض داشته
باشند می‌توانند پس از تودیع یا تأمین آن در گمرک محل اعتراضنامه خود را با دلائل
و مدارک اعتراض به رییس‌گمرک محل به منظور ارجاع آن به کمیسیون رسیدگی به اختلافات
گمرکی تسلیم نمایند.
‌رییس گمرک محل موظف است آن را با پرونده کامل محلی و اظهار نظر و با تأیید این که
جریمه تودیع یا تأمین شده است ضمن گزارش جامعی به اداره‌مرکزی با اولین وسیله
ارسال دارد، اداره کل گمرک موضوع را به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی که تنها
مرجع صلاحیتدار رسیدگی به این قبیل‌اختلافات است احاله خواهد نمود.
‌ماده 272 - در مواردی که بر اساس ماده 31 قانون امور گمرکی از طرف صاحب کالا
تقاضای ارجاع پرونده به اداره کل گمرک یا به کمیسیون رسیدگی‌به اختلافات گمرکی
می‌شود اداره گمرک محل مکلف است دو نمونه از کالایی که ممنوعیت آن مورد اعتراض است
با حضور صاحب کالا یا نماینده‌قانونی او از کالای موجود برداشته و هر دو نمونه را
با پلمپ یا لاک و مهر گمرک و صاحب کالا یا نماینده قانونی او مهر نموده یک نمونه
را به اداره کل‌گمرک ارسال و نمونه دیگر را در گمرک محل نگاهداری نماید و هرگاه
کالای مزبور نوعاً طوری باشد که نمونه‌برداری از آن غیر ممکن و یا برای رسیدگی‌در
مرکز غیر کافی باشد ممکن است کاتالوک یا تصویر و یا تمام کالا به هزینه صاحب کالا
یا نماینده قانونی او از طرف گمرک محل به عنوان اداره کل‌گمرک فرستاده شود.
‌ماده 273 - اداره کل گمرک پس از وصول نامه اعتراضیه صاحب کالا و سوابق امر و
نمونه کالای مورد اختلاف خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و‌نتیجه را به گمرک محل و
ذینفع اعلام می‌دارد در صورتی که نتیجه رسیدگی مبنی بر مجاز بودن کالا باشد گمرک
محل آن را با انجام تشریفات مربوط‌ترخیص می‌نماید، ولی اگر ممنوع یا غیر مجاز
تشخیص شود ابتدای سه ماه مهلت مذکور در ماده 31 قانون امور گمرکی جهت اعاده کالا
از تاریخ ابلاغ‌نظر اداره کل گمرک خواهد بود.
‌تبصره - اگر صاحب کالا یا نماینده قانونی او کتباً انصراف خود را از خارج کردن
کالا از کشور قبل از 3 ماه مذکور در ماده 31 قانون امور گمرکی‌اعلام نماید گمرک به
ضبط کالا اقدام و مراتب را به صاحب کالا یا نماینده قانون او ابلاغ خواهد کرد.
‌ماده 274 - در مواردی که در اثر اظهار خلاف واقع طبق مقررات این فصل جریمه به
کالایی تعلق می‌گیرد ولی مورد از مواردی باشد که کالا ضبط‌نمی‌شود و صاحب کالا از
ترخیص و بیرون بردن آن از گمرک خودداری نماید در این صورت پس از انقضای حداقل چهار
ماه از تاریخ ورود کالا، گمرک‌بدون رعایت اخطار و آگهی آن را طبق ضوابط ماده 25
قانون امور گمرکی به فروش رسانده و علاوه بر وجوهی که طبق مقررات باید دریافت شود
مبلغ‌جریمه متعلق نیز از حاصل فروش برداشت می‌شود.
‌ماده 275 - مرور زمان تعقیب تخلفات گمرکی توأم با ابراز اسناد نادرست یک سال از
تاریخ خروج کالا از گمرک خواهد بود (‌تبصره ذیل ماده 27‌قانون امور گمرکی).
‌ماده 276 - در مواردی که اداره گمرک حق به عین کالا دارد و به عین کالا دسترسی
نباشد بهای کالا (‌ثمن) عبارت است از بهای عمده‌فروشی همان‌کالا در نزدیکترین
بازار داخلی و در سایر موارد (‌برای تعیین جریمه و غیره) منظور از بها قیمت سیف
کالا است که طبق مواد 10 و 11 قانون امور گمرکی‌تعیین خواهد شد.
‌ماده 277 - اداره کل گمرک مجاز است جریمه‌های دریافتی موضوع مواد این قسمت
قاچاقهای مکشوفه و حاصل فروش کالایی را که به عنوان‌قاچاق یا ضبط (‌به استثنای
حاصل فروش‌های موضوع ماده 81 این آیین‌نامه که کلاً به درآمد متفرقه منظور می‌شود)
تحصیل می‌کند به شرح زیر واریز‌نماید:
‌الف - در مورد جریمه و حاصل فروش قاچاق طبق قانون مربوط.
ب - در مورد ضبط و سایر جرائم موضوع مواد این قسمت.
1 - هفتاد درصد به درآمد متفرقه گمرکی.
2 - بیست درصد به تساوی برای مخبرین و کاشفین.
3 - ده درصد به حساب ذخیره جرائم که طبق نظر رییس کل گمرک پرداخت خواهد شد.
‌تبصره - اگر به یکی از صاحبان سهم در موقع واریز صورتمجلس دسترسی نباشد و یا برای
دریافت سهم خود مراجعه نکند اداره گمرک سهم او را‌پس از کسر مالیات متعلق به ذخیره
قاچاق منظور خواهد کرد و اگر تا پنج سال به صاحب سهم دسترسی پیدا شود و یا خود او
مراجعه کند حق خالص او‌با صدور حکم از همین محل تأدیه می‌شود.
‌فصل دوم - مقررات مختلف
‌ماده 278 - کالایی را که به عنوان قاچاق گمرکی توقیف می‌شود اعم از این که کشف
قاچاق در محوطه گمرک یا در خارج صورت بگیرد کاشفین باید‌بلافاصله به انبار گمرک
تحویل داده رسید بگیرند و مراتب را در صورت مجلس قید کنند.
‌در مواردی که کالای قاچاق در خارج از محوطه گمرک کشف می‌گردد و به حسب اقتضای
زمان و مکان و یا به علل موجه دیگری حمل فوری کالا به‌گمرک مقدور نباشد کاشفین
مکلفند کالا را با صورت‌برداری از مشخصات آن در تحویل شخص یا بنگاهی که مقتضی و
محل اطمینان باشد پس از الصاق‌پلمپ یا لاک و مهر کردن بسته‌ها و مدخل محلی که کالا
در آنجا نگاهداری می‌شود قرار دهند و مراتب را در صورت مجلس مشروحاً و با ذکر علت
و‌تعیین تعداد پلمپ یا لاک و مهر قید و یک نسخه از رسیدی را که از شخص یا بنگاه
مزبور باید دریافت دارند به صورتمجلس ضمیمه نمایند.
‌تبصره - ملاک عمل برای تشخیص کاشف و مخبر و مأمور انتظامی و پرداخت پاداش قانونی
آنها منحصراً عبارت از مندرجات صورتمجلس بدوی‌است که هنگام کشف تنظیم می‌گردد.
‌ماده 279 - اقدام به حک و اصلاح در صورتمجلس کشف و ضبط و حذف یا الحاق نام شخص یا
اشخاص دیگری در آن به عنوان مخبر و کاشف یا‌مأمور انتظامی و تغییر دادن در مندرجات
آن ممنوع است و مرتکب در صورت وجود سوء نیت به عنوان جعل و تزویر در اسناد دولتی
مورد تعقیب قرار‌خواهد گرفت.
‌هرگاه جعل و تزویر مزبور متضمن جرم دیگری نیز بوده باشد مرتکب برای آن جرم نیز
طبق مقررات قوانین مربوط مورد تعقیب واقع خواهد شد.
‌تبصره - در صورت طرح دعوی یا شکایت در مراجع دادگستری اگر نتیجه دعوی بر حسب
دلائل و مدارک موجود به نفع گمرک تشخیص داده‌نشود گمرک می‌تواند با تصویب کمیسیونی
مرکب از دادستان محل یا معاون قضایی او و رییس گمرک و رییس امور حقوقی و قضایی یا
مشاور حقوقی‌از تعقیب دعوی منصرف و شکایت را مسترد دارد.
‌ماده 280 - اسناد مثبته گمرکی که در موارد سوء ظن قاچاق ممکن است به آن استناد
نمود عبارت است از پروانه ورود گمرکی، پته مسافری، قبض‌سپرده که به موجب آن کالا
مرخص شده، قبض خرید کالا از گمرک، پته عبور داخلی، پروانه ترانزیت خارجی، پروانه
کابوتاژ، پروانه کالای مرجوعی،‌پروانه ورود موقت، پروانه صدور موقت مشروط بر این
که مشخصات مذکور در این اسناد با مشخصات کالا از هر حیث تطبیق نماید و فاصله بین
تاریخ‌صدور سند و تاریخ کشف کالا با توجه به نوع کالا و نحوه مصرف آن متناسب باشد.
‌ماده 281 - در مورد تخلف از مقررات گمرکی مأموران کشف تخلف مکلفند در صورت احراز
تخلف بلافاصله صورتمجلس کشف تخلف را روی‌اوراق چاپی مخصوص این کار تنظیم و امضاء
نموده به متخلف ارائه دهند تا اگر توضیحاتی راجع به توجیه تخلف و علل وقوع آن
داشته باشد در ستون‌مخصوص نوشته و امضاء نماید و سپس مأموران کشف ستون مخصوص
(‌گزارش کاشفین) را تکمیل و با قید تاریخ امضاء نموده بلافاصله به منظور‌تعیین
جریمه به رییس گمرک محل تسلیم نمایند.
‌تأخیر در تنظیم صورتمجلس کشف تخلف در حکم تأخیر با سوء نیت در انجام وظیفه است.
‌تبصره - در تمام مواردی که از طرف رؤسای ادارات گمرک جریمه برای تخلفات گمرکی
تعیین می‌گردد باید جهات آن را که ملاک تعیین میزان‌جریمه قرار داده به طور وضوح و
کامل در صورتمجلس تخلف قید و امضاء نمایند.
‌ماده 282 - در مقابل مبلغ جرائمی که به تشخیص و تعیین رییس گمرک محل از متخلفین
وصول می‌شود باید بلافاصله قبض رسمی صادر و به‌پرداخت‌کننده تسلیم گردد.
‌ماده 283 - ابلاغ هر نوع صورتمجلس مبنی بر ضبط یا توقیف کالا یا صورتمجلس کشف
تخلف به کسی که به وکالت از طرف صاحب کالا‌اظهارنامه به گمرک تسلیم نموده و تنظیم
صورتمجلس بر اثر رسیدگی به آن اظهارنامه صورت گرفته است به منزله ابلاغ آن به شخص
صاحب کالا است‌و اعتراض وکیل یا نماینده مزبور به جای اعتراض صاحب کالا قبول
می‌شود.
‌ماده 284 - در مورد کالایی که به ضبط قطعی دولت در می‌آید چنانچه از نوع کالای
موضوع ماده 88 این آیین‌نامه باشد با آن طبق ماده مزبور و الا‌طبق تبصره 1 ماده 79
این آیین‌نامه عمل می‌شود.
‌ماده 285 - کالای مربوط به هر یک از صورتمجلس‌های ضبط قاچاق و به استثنای آنچه در
فروشگاه‌های دولتی یا تعاونی فروخته می‌شود باید‌جداگانه و مستقلاً به معرض حراج یا
مزایده کتبی گذاشته شود در مواردی که مقدار کالای ضبطی یک صورت مجلس زیاد و قابل
توجه باشد گمرک‌می‌تواند آن را به دفعات در معرض حراج یا مزایده قرار دهد. ولی
برای هر مقدار از آن که در یک دفعه فروخته می‌شود تنظیم صورت مجلس جداگانه‌الزامی
است.
‌ماده 286 - در مورد فروش کالای ضبطی علاوه بر مواد مشروحه بالا تشریفات مربوط به
فروش کالای متروکه که در فصل 4 از قسمت سوم این‌آیین‌نامه مقرر است نیز باید رعایت
شود.
‌تبصره - کالای سریع‌الفساد و کالایی که نگاهداریشان برای گمرک ایجاد خطر یا هزینه
نماید اعم از این که ضبط قطعی شده باشد یا نشده باشد در‌هر حال باید با توجه به
ماده 34 قانون امور گمرکی فوراً به فروش برسد.
‌قسمت هفتم - اختلافات گمرکی و مرجع رسیدگی
‌فصل اول - کسر دریافتی و اضافه دریافتی
‌بخش یکم - مقررات عمومی
‌ماده 287 - منظور از سند ترخیص مندرج در ماده 16 قانون امور گمرکی هر سند گمرکی
است که تمام یا قسمتی از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و‌هزینه‌های گمرکی و عوارض
کالایی به موجب آن دریافت شده باشد و تاریخ صدور سند مزبور مبدأ مهلت چهارماهه
خواهد بود، روز صدور سند و روز‌ابلاغ کسر دریافتی یا تقاضای استرداد اضافه دریافتی
جزء مهلت مزبور محسوب نمی‌شود. تاریخ صدور سند ترخیص روزی است که سند به
امضاء‌رییس گمرک یا نماینده او رسیده باشد.
‌ماده 288 - طرف اداره گمرک خواه برای مطالعه کسر دریافتی و یا برای استرداد اضافه
دریافتی هر شخص حقیقی یا حقوقی است که سند وصول‌گمرکی به نام او صادر شده و هم او
پرداخت‌کننده شناخته می‌شود.
‌بخش دوم - اضافه دریافتیها و شرایط و مقررات مربوط به رد آن
‌ماده 289 - به درخواست‌های رد اضافه دریافتی که بعد از خروج کالا از گمرک ادعا
شود وقتی ترتیب اثر داده می‌شود که دارای شرایط زیر باشد:
1 - درخواست رد اضافه دریافتی باید روی اوراق چاپی مخصوص در چهار نسخه از طرف
پرداخت‌کننده یا وکیل او تنظیم و امضاء شده باشد و اگر‌تقاضاکننده دسترسی به اوراق
چاپی مخصوص نداشته باشد و یا نتواند آن را در مرحله اول تکمیل و تسلیم نماید
تقاضانامه اولیه او قاطع مرور زمان‌خواهد بود، در هر حال رد اضافه دریافتی موکول
به تنظیم و تسلیم اوراق استرداد چاپی خواهد بود.
2 - درخواست رد اضافه دریافتی موقعی به گمرک تسلیم شده باشد که از تاریخ صدور سند
ترخیص کالا تا آن موقع چهار ماه نگذشته باشد.
‌ملاک تشخیص تاریخ تسلیم درخواست رد اضافه دریافتی به گمرک تاریخ ثبت آن درخواست
در دفتر نماینده (‌ اندیکاتور) گمرکی است که درخواست‌مزبور به آنجا تسلیم گردیده و
یا تاریخ قبض رسید پست سفارشی است.
‌گمرک مربوط مکلف است که درخواستهای واصله را بلافاصله در دفتر اندیکاتور ثبت و
رسید مخصوص جداگانه با قید تاریخ و شماره ثبت مزبور به‌تسلیم‌کننده درخواست بدهد.
3 - درخواست رد اضافه دریافتی باید مربوط به یک سند ترخیص تنها باشد.
4 - اصل سند پرداخت (‌پروانه گمرکی، قبض سپرده یا غیر آن) باید به ضمیمه درخواست
به گمرک تسلیم شود مگر این که ثابت شود که اصل سند‌از بین رفته. در چنین موردی
باید تقاضاکننده تعهدی بسپارد که در صورت کشف فساد از عهده مسئولیت آن بر آید.
5 - مابه‌التفاوتی که رد آن به موجب درخواست تقاضا می‌شود یک هزار ریال یا بیشتر
باشد.
6 - هرگاه امضاء‌کننده درخواست وکیل پرداخت‌کننده باشد لازم است یک رونوشت مصدق از
وکالتنامه نیز به ورقه درخواست ضمیمه شود.
‌ماده 290 - گمرک خانه‌ای که درخواست رد اضافه دریافتی به آنجا تسلیم گردیده موظف
است به مجرد وصول درخواست موضوع را رسیدگی و در‌صورتی که موضوع اضافه دریافتی و
میزان آن را محرز دید پس از تکمیل اوراق استرداد اضافه دریافتی را از محل درآمد
جاری مسترد نماید و در‌صورتی که درآمد جاری گمرک مربوط تکافوی استرداد اضافه
دریافتی را ننماید پرداخت آن را از اداره کل گمرک درخواست کند.
‌ماده 291 - اداره گمرک موظف است پس از استرداد اضافه دریافتی مراتب را با قید
میزان و تاریخ رد آن در متن یا ظهر سند ترخیص و اظهارنامه‌نوشته و پس از مهر کردن
سند ترخیص را به پرداخت‌کننده تسلیم نماید.
‌ماده 292 - مبلغ اضافه دریافتی باید به شخص پرداخت‌کننده مسترد شود و اگر
پرداخت‌کننده برای دریافت آن وکیلی تعیین نموده باشد پرداخت‌وجه به وکیل مزبور به
شرطی صورت می‌گیرد که وکالتنامه رسمی در دست داشته و مخصوصاً حق دریافت وجه از گمرک
در وکالتنامه به صراحت قید و‌یک نسخه مصدق از وکالتنامه به گمرک تسلیم و ضمیمه
اوراق شده باشد.
‌ماده 293 - هرگاه درخواست استرداد اضافه دریافتی به جای اداره گمرک مربوط به
اداره کل گمرک تسلیم شود اداره کل گمرک می‌تواند در صورتی‌که درخواست حاوی تمام
شرایط مذکور در ماده 289 این آیین‌نامه باشد آن را قبول و در دفتر اندیکاتور ثبت
کرده رسید کتبی به متقاضی بدهد و سپس‌نسخه‌های درخواست را با ضمائم آن به گمرکی که
سند ترخیص از آنجا صادر گردیده است برای رسیدگی و انجام تشریفات بفرستد.
‌ماده 294 - هرگاه تقاضای رد اضافه دریافتی قبل از خروج کالا از گمرک تسلیم گردد
گمرک محل می‌تواند موضوع را رسیدگی و در صورتی که وجود‌اضافه دریافتی محرز و مسلم
گردد رأساً با صدور حکم دستور استرداد را صادر نماید. مراتب در اظهارنامه و نسخ
پروانه و دفاتر محاسباتی و صندوق‌منعکس و امضاء می‌شود.
‌بخش سوم - کسر دریافتیهای مکشوفه و ترتیب مطالبه و وصول آن
‌ماده 295 - کسر دریافتیهای مکشوفه را اداره گمرک وقتی می‌تواند مطالبه نماید که:
1 - مبلغ کسر دریافتی مربوط به هر یک از اسناد ترخیص کالا کمتر از یک هزار ریال
نباشد.
2 - از تاریخ صدور سند ترخیص کالا تا روز مطالبه کسر دریافتی چهار ماه نگذشته
باشد.
‌تاریخ ابلاغ مطالبه‌نامه عبارت از تاریخ روزی است که نامه رسمی یا تلگراف اداره
گمرک مبنی بر مطالبه کسر دریافتی به محل کسب و کار او و یا محل‌سکونت شخص
پرداخت‌کننده یا وکیل او که در اظهارنامه نوشته شده ابلاغ شده باشد.
(‌تشریفات ابلاغ مندرج در این ماده تابع مقررات ابلاغ قانونی مندرج در آیین دادرسی
مدنی است).
‌اخطار گمرک به وکیل یا نماینده یا حق‌العمل کار اظهارکننده کالای موضوع کسر
دریافتی در مواردی که برای صاحب کالا در اظهارنامه نشانی تعیین نشده‌یا در نشانی
تعیین شده شناخته نشده ولو اینکه مورد وکالت یا نمایندگی یا اختیارات وکیل یا
نماینده یا حق‌العمل کار فقط محدود به ترخیص کالا بوده‌باشد قاطع مرور زمان
چهارماهه مذکور خواهد بود و پس از قطع، دیگر مرور زمان جاری نخواهد شد.
‌ماده 296 - اشخاصی که اداره گمرک از آنها کسر دریافتی مطالبه می‌نماید در صورت
عدم اعتراض ظرف 30‌روز مکلفند مبلغ مورد مطالبه را در‌مقابل اخذ رسید به گمرک به
پردازند و هرگاه در پرداخت یا تأمین آن در مدت مزبور اقدام نشود اداره گمرک به
وسیله عملیات اجرایی به وصول آن اقدام‌خواهد کرد.
‌تبصره - تعقیب اجرایی مانع اقدام اداره گمرک برای اجرای مقررات ماده 14 قانون
امور گمرکی نسبت به کالای موجود در گمرک نخواهد بود.
‌ماده 297 - شخصی که کسر دریافتی از او مطالبه می‌شود هرگاه اعتراضی داشته باشد
می‌تواند در مدت سی روز از تاریخ ابلاغ مطالبه‌نامه دلائل‌اعتراض خود را کتباً به
گمرک اعلام دارد در این صورت اداره گمرک به اعتراض واصله دقیقاً رسیدگی می‌نماید و
در مواردی که اعتراض مزبور موجه‌شناخته شود از ادامه مطالبه خودداری وگرنه دلیل رد
اعتراض را به بدهکار ابلاغ و پرداخت وجه را مطالبه می‌نماید چنانچه بدهکار بعد از
ابلاغ ثانوی تا‌یک هفته وجه مورد مطالبه را نپرداخت و یا در مدت مذکور تقاضای
ارجاع امر را به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ننمود عملیات اجرایی‌شروع و اگر
اعتراض به مطالبه بعد از انقضاء سی روز و شروع عملیات اجرایی برسد رسیدگی موضوع
موکول به پرداخت یا تأمین مبلغ مورد مطالبه‌خواهد بود. در صورت ارجاع پرونده به
کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی شروع عملیات اجرایی موکول به ابلاغ رأی قطعی
کمیسیون و عدم‌پرداخت وجه مورد مطالبه در مهلت یک هفته از تاریخ ابلاغ رأی خواهد
بود.
‌بخش چهارم - ترتیب کشف کسر دریافتی
‌ماده 298 - اداره کل گمرک مکلف است کلیه اظهارنامه‌ها و اسناد گمرکی مربوط به
ترخیص کالا را از نظر رسیدگی به این که حقوق گمرکی و سود‌بازرگانی و هزینه‌های
گمرکی و عوارض متعلق آنها صحیحاً و کاملاً طبق مقررات به عمل آمده است در مرکز یا
محل ترخیص کالا مورد رسیدگی قرار‌دهد.
‌تبصره - گمرک شهرستانها نیز به نوبه خود موظفند اظهارنامه‌ها و اسناد گمرکی مربوط
به ترخیص کالا را قبل از ارسال به اداره کل گمرک از نظر‌صحت وجوه دریافتی و انجام
تشریفات گمرکی و اجرای صحیح مقررات رسیدگی نمایند.
‌ماده 299 - گمرک شهرستانها موظفند در صورت ارسال اظهارنامه‌ها و اوراق به اداره
کل گمرک ترتیب کار را طوری بدهند که اسناد مزبور به موقع‌لازم رسیده و برای کشف
کسر دریافتیهای احتمالی و اقدام به مطالبه آن و کشف تخلفات مأموران قبل از انقضاء
چهار ماه مهلت قانونی فرصت و مجال‌کافی باقی باشد.
‌تبصره - طرز و موقع ارسال اوراق به مرکز و ترتیب تنظیم فهرست آنها و اصول رسیدگی
و سایر جزییات و وظایف مأموران مربوط در مرکز و‌شهرستانها از طرف اداره کل گمرک
تعیین و ابلاغ می‌گردد.
‌ماده 300 - هر گونه کسر دریافتی که بر اثر رسیدگی به اظهارنامه‌ها و اسناد مربوط
کشف می‌شود بلافاصله با رعایت شرایط مقررات بخش سوم این‌قسمت مطالبه و وصول می‌شود
و هر گونه تخلفی نیز کشف گردید بلافاصله باید به رییس کل گمرک گزارش شود.
‌تبصره 1 - هر کسر دریافتی که در اداره کل گمرک کشف می‌شود باید به گمرک محل با
دستور مطالبه آن از پرداخت‌کننده اعلام شود لیکن هرگاه‌پرداخت‌کننده مقیم مرکز
باشد مستقیماً از وی مطالبه می‌شود ولی در عین حال لازم است که مراتب به گمرک محل
نیز اعلام شود.
‌تبصره 2 - در صورتی که کسر دریافتی در گمرک محل کشف شود چنانچه پرداخت‌کننده مقیم
آن محل باشد مستقیماً از نامبرده مطالبه و اگر مقیم‌مرکز یا سایر شهرستانها باشد به
وسیله اداره کل گمرک یا ادارات دارایی شهرستانها مطالبه می‌شود.
‌فصل دوم - کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی
‌بخش یکم - طرز تشکیل کمیسیون و جلسات و تعداد اعضاء آن
‌ماده 301 - کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دارای هفت نفر عضو اصلی و پنج نفر
عضو علی‌البدل می‌باشد که پنج نفر از اعضای اصلی و‌پنج نفر علی‌البدل به انتخاب
رییس کل گمرک از کارمندان بصیر و مطلع به امور گمرکی و یک نفر عضو اصلی از
کارمندان بصیر و مطلع وزارت دارایی و‌یک نفر عضو اصلی از کارمندان بصیر و مطلع
وزارت اقتصاد به انتخاب وزرای مربوط به موجب احکام رسمی اداری برای مدت دو سال
تعیین می‌شود.
‌اعضای کمیسیون را در مدت مذکور نمی‌توان تغییر داد مگر در صورت استعفاء یا انتقال
به نقاط خارج از مرکز یا محکومیت اداری یا کیفری.
‌ماده 302 - از بین کارمندان اصلی کمیسیون یک نفر رییس و یک نفر نایب رییس در
اولین جلسه کمیسیون با رأی مخفی انتخاب می‌شود و نسبت‌به هر دو از طرف رییس کل
گمرک حکم انتصاب صادر می‌شود.
‌ماده 303 - یک نفر از کارمندان گمرک به موجب حکم اداری به سمت منشی کمیسیون تعیین
می‌گردد منشی کمیسیون ممکن است از میان اعضاء‌علی‌البدل کمیسیون نیز انتخاب شود.
‌ماده 304 - در صورت تراکم و کثرت کار رییس کمیسیون می‌تواند از بین اعضاء اصلی و
علی‌البدل کمیسیون اضافی تحت نظر خود یا نایب رییس‌کمیسیون تشکیل دهد.
‌بخش دوم - وظایف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی
‌ماده 305 - وظائف کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی به شرح زیر است:
‌الف - رسیدگی و صدور رأی نسبت به پرونده‌هایی که تشخیص نوع کالای موضوع آنها در
مرکز یا شهرستانها از لحاظ تطبیق با مندرجات تعرفه‌گمرکی مورد اختلاف نظر واقع شده
و از طرف رییس کل گمرک یا شخصی که از طرف رییس کل گمرک کتباً تعیین می‌شود برای حل
اختلاف به‌کمیسیون ارجاع می‌گردد.
ب - رسیدگی به درخواستهایی که مبنی بر استعلام تعرفه‌بندی کالا از طرف بازرگانان
یا از طرف اداره گمرک شهرستانها به اداره کل گمرک می‌رسد و‌از طرف رییس کل گمرک یا
شخصی که از طرف رییس کل گمرک کتباً تعیین می‌شود برای رسیدگی و اظهار نظر به
کمیسیون احاله می‌گردد.
ج - رسیدگی و صدور رأی در مورد هر اختلافی که از اجرای مقررات گمرکی و مقررات
عمومی صادرات و واردات ناشی شده و پرونده آن از‌طرف رییس کل گمرک یا شخصی که از
طرف رییس کل گمرک کتباً تعیین می‌شود برای همین منظور به کمیسیون ارجاع می‌گردد.
‌د - مشاوره و اظهار نظر در مورد طرح‌ها یا گزارشها یا پیشنهادهایی که به اداره کل
گمرک می‌رسد و از طرف رییس کل گمرک یا شخصی که از طرف‌رییس کل گمرک کتباً تعیین
می‌شود به کمیسیون ارجاع می‌گردد.
‌ماده 306 - رأی و تشخیص کمیسیون در موارد مشمول دو بند الف و ج از ماده 305 این
آیین‌نامه اعم از این که به اکثریت یا به اتفاق آراء صادر شده‌باشد هرگاه
مابه‌التفاوت موضوع اختلاف دویست و پنجاه هزار ریال یا کمتر باشد قاطع خواهد بود.
لیکن در موارد مشمول بندهای ب و د از ماده مزبور‌به استثنای مورد مشمول تبصره 3
ماده 99 این آیین‌نامه نظری که کمیسیون اظهار می‌کند نظر مشورتی خواهد بود.
‌تبصره 1 - در مواردی که مابه‌التفاوت موضوع اختلاف از دویست و پنجاه هزار ریال
تجاوز کند کمیسیون مکلف است در پایان رأی صادره قابل‌تجدید نظر بودن رأی را صریحاً
اعلام نماید و هرگاه یکی از طرفین نسبت به آن معترض باشد می‌تواند در مدت بیست روز
از تاریخ ابلاغ رأی کمیسیون‌رسیدگی به اختلافات گمرکی تقاضای تجدید نظر نماید
(‌قسمت اخیر ماده 51 قانون امور گمرکی).
‌تبصره 2 - در مواردی که کمیسیون بخواهد در اجرای بندهای الف و ج ماده 305 این
آیین‌نامه به پرونده‌ای رسیدگی نماید باید با توجه به آیین‌دادرسی مدنی وقت رسیدگی
تعیین و وقت تعیین شده را جهت حضور مؤدی یا نماینده قانونی او به نامبرده ابلاغ
نماید. عدم حضور مؤدی یا نماینده‌قانونی او بدون عذر موجه مانع رسیدگی کمیسیون
نخواهد بود.
‌بخش سوم - جلسات عادی و فوق‌العاده و خارج از نوبت و موارد تشکیل آن
‌ماده 307 - کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی در هر هفته لااقل باید پنج جلسه
عادی داشته باشد.
‌ماده 308 - کمیسیون می‌تواند طبق دعوت رییس کل گمرک یا شخصی که از طرف رییس کل
گمرک کتباً تعیین می‌شود برای رسیدگی به موضوع‌خاص و فوری که صلاحیت رسیدگی به آن
را داشته باشد جلسه خارج از نوبت تشکیل دهد.
‌ماده 309 - هر یک از اعضاء کمیسیون اعم از اصلی و علی‌البدل که سه جلسه متوالی
بدون عذر موجه غایب باشد از عضویت کمیسیون رسیدگی به‌اختلافات گمرکی برکنار
می‌شود.
‌بخش چهارم - ترتیب ارجاع پرونده به کمیسیون و طرز رسیدگی و صدور رأی
‌ماده 310 - پرونده‌هایی که به کمیسیون ارجاع می‌شود باید گزارش مشروح اداره مربوط
ضمیمه آن باشد و اگر ارجاع پرونده در اثر تقاضای مؤدی به‌عمل آید باید تقاضانامه
او که حاکی از موارد شکایت و دلائل اعتراض باشد نیز ضمیمه گردد و اداره مربوط مکلف
است نسبت به موارد شکایت و‌دلائل اعتراض مؤدی ضمن گزارش خود مشروحاً اظهار نظر
نماید.
‌ادارات گمرک تقاضای نمایندگان اشخاص را در مورد ارجاع اختلاف به کمیسیون در صورتی
می‌توانند بپذیرند که ضمن وکالتنامه رسمی آنها حق‌شکایت و تقاضای ارجاع به کمیسیون
نیز منظور شده باشد.
‌تبصره - هرگاه برای کالایی درخواست تعرفه‌بندی شده باشد اداره تعرفه مکلف است
علاوه بر گزارش اداره مربوط برگ مشخصات کامل کالا را‌تهیه و به کمیسیون ارسال دارد
و در این مورد کمیسیون تمام مشخصات مزبور را پس از تطبیق و تأیید در رأی صادره
منعکس می‌نماید.
‌ماده 311 - پس از وصول پرونده به کمیسیون منشی کمیسیون موظف است آنها را در دفتر
مخصوص ثبت و با رعایت نوبت در کمیسیون مطرح‌نماید.
‌تبصره - پرونده‌هایی که به منظور رفع نواقص یا احاله به آزمایشگاه یا ضمیمه کردن
سوابق و غیره به ادارات مربوط مسترد می‌شود پس از رفع نقص‌و تکمیل پرونده که
دوباره به منشی کمیسیون تسلیم می‌گردد، منشی کمیسیون باید برای این پرونده‌ها حق
تقدم قائل شده و در اولین جلسه به کمیسیون‌تسلیم نماید.
‌ماده 312 - مذاکرات کمیسیون در موقعی شروع می‌گردد که حداقل چهار نفر از اعضاء در
جلسه حاضر باشند ولی اقدام به اخذ رأی فقط در موقعی‌صورت می‌گیرد که حداقل پنج نفر
از اعضاء در جلسه حضور داشته باشند.
‌تبصره - آرای صادره از کمیسیون در صورتی رسمیت دارد که حداقل چهار نفر در آن رأی
اتفاق نظر داشته باشند.
‌ماده 313 - پرونده‌های ارجاعی به کمیسیون باید به ترتیب نوبت و با رعایت تاریخ
تسلیم آنها مورد رسیدگی قرار گرفته رأی و تصمیم کمیسیون‌اعلام گردد.
‌در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی دفتری به نام دفتر ثبت خلاصه مذاکرات
نگاهداری می‌شود تنظیم و نگاهداری این دفتر به عهده منشی‌کمیسیون می‌باشد همین که
رسمیت جلسه اعلام شد منشی کمیسیون در همان جلسه در دفتر مذکور شماره جلسه و تاریخ
روز و ساعت شروع‌مذاکرات را با ذکر اسامی اعضاء حاضر در جلسه قید و شماره و نوبت
هر پرونده را که مطرح می‌شود نوشته و سپس مذاکراتی را که در مورد آن پرونده‌صورت
می‌گیرد به طور اختصار در دفتر منعکس و خلاصه رأی را که کمیسیون می‌دهد از روی
ورقه چاپی مخصوص به دفتر مزبور نقل می‌نماید.
‌تبصره - نظر کمیسیون نسبت به هر پرونده که طرح می‌شود باید در همان جلسه روی ورقه
چاپی مخصوص قید و منعکس گردیده به امضاء اعضای‌حاضر در جلسه برسد خواه موضوع
پرونده در آن جلسه خاتمه یافته و تصمیم متخذه رأی نهایی باشد و خواه ادامه رسیدگی
به جلسه بعدی موکول شده‌باشد و یا موکول به تحصیل نظر کارشناس یا آزمایشگاه یا رفع
نقص پرونده یا غیره باشد.
‌ماده 314 - کفایت مذاکرات در موضوع هر پرونده که مطرح است به محض این که از طرف
یکی از اعضاء پیشنهاد شد مورد اخذ رأی قرار می‌گیرد و‌در صورت تصویب کفایت شور و
مذاکره بلافاصله نسبت به اصل موضوع اخذ رأی به عمل می‌آید و رأی صادره در ورقه
چاپی مخصوص منعکس و از‌طرف حاضرین جلسه اعم از موافق و مخالف امضاء می‌شود.
‌تبصره - هرگاه در موضوعی رأی کمیسیون به اکثریت صادر شود اعضایی که با نظر اکثریت
موافق نیستند نظر خود را در ورقه چاپی مذکور قید و‌امضاء می‌نمایند.
‌ماده 315 - هرگاه در موضوعی به علت غیبت بعضی از اعضاء اکثریت لازم حاصل نگردد و
دسترسی فوری به اعضاء علی‌البدل برای دعوت آنان به‌جای اعضاء غایب میسر نگردد آن
موضوع در اولین جلسه عادی یا خارج از نوبت بعدی مجدداً مطرح و مورد رسیدگی و اخذ
رأی قرار می‌گیرد.
‌ماده 316 - کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی موظف است برای تشخیص طبقه‌بندی کالا
در مواردی که ابهام وجود داشته باشد متن‌نمانکلاتور بروکسل و یادداشتهای توضیحی آن
و همچنین آراء صادره از شورای همکاریهای گمرکی بروکسل را در مورد طبقه‌بندی کالای
مشابه ملاک‌رأی و تشخیص خود قرار دهد در چنین مواردی لازم است در اوراق رأی صادره
به منابع مزبور اشاره شود.
‌ماده 317 - کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی می‌تواند:
1 - در مواردی که مراجعه به پرونده‌ها و سوابقی را لازم بداند یک یا دو نفر از
اعضاء اصلی یا علی‌البدل کمیسیون را برای مطالعه آن پرونده‌ها و‌سوابق و تهیه
خلاصه آنها مأمور نماید.
2 - در مواردی که لازم بداند یا به تقاضای ذینفع موضوع را به کارشناس رسمی
دادگستری یا مراجع علمی و رسمی مملکتی یا شخصیت‌هایی که(‌اعم از حقیقی و حقوقی) از
طرف دستگاه‌های دولتی معرفی شده‌اند ارجاع نموده و حق‌الزحمه کارشناسی و طرفی را
که باید آن را پرداخت نماید تعیین‌کند حکم صادره در این مورد لازم‌الاجرا است.
3 - به شاکیان متقاضی گواهینامه بدهد که رونوشت گواهی شده اسناد مورد استناد خود
را از ادارات و بنگاه‌ها تحصیل نمایند و ادارات و بنگاه‌ها‌مکلفند با رعایت مقررات
آیین دادرسی مدنی رونوشت مورد درخواست را تهیه و تسلیم نمایند.
4 - هر نوع تحقیق و اقدامی را که برای روشن شدن موضوع و احقاق حق لازم بداند به هر
طریق که مقتضی تشخیص دهد به عمل آورد.
‌ماده 318 - پرونده‌هایی که به طور ناقص به کمیسیون می‌رسد پس از طرح در جلسه و
حصول اطلاع از نواقص آن عیناً با بیان موارد نقص به اداره‌مربوط جهت رفع نواقص
مسترد می‌شود.
‌ماده 319 - پس از این که نظر نهایی کمیسیون در مورد هر پرونده صادر گردید منشی
کمیسیون پرونده را با اصل ورقه رأی بعد از ثبت آن در دفتر عیناً‌به اداره مربوط
مسترد می‌سازد.
‌بخش پنجم - کمیسیون تجدید نظر
‌ماده 320 - کمیسیون تجدید نظر دارای پنج نفر عضو خواهد بود و تشکیل می‌شود از
رییس کل دیوان محاسبات و رییس یا یکی از معاونان کل‌گمرک، یکی از قضات عالی رتبه
دادگستری به انتخاب وزیر دادگستری و یکی از اعضاء عالیرتبه وزارت اقتصاد به انتخاب
وزیر اقتصاد و یک نفر از‌اعضاء هیأت‌رییسه اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به
انتخاب رییس اتاق.
‌کمیسیون تجدید نظر وقتی می‌تواند به پرونده‌ای رسیدگی نماید که:
1 - کلیه اعضاء آن در کمیسیون حاضر باشند.
2 - مابه‌الاختلاف بین مبلغ رأی کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی و مبلغ مورد
قبول مؤدی بدون احتساب جریمه متعلق از دویست و پنجاه‌هزار ریال کمتر نباشد.
3 - رأی کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی که در اجرای بندهای الف و ج ماده 305
این آیین‌نامه صادر گردیده در ظرف بیست روز از تاریخ‌ابلاغ مورد اعتراض طرفین قرار
گرفته باشد.
‌تبصره - اداره جلسات کمیسیون به عهده رییس کل دیوان محاسبات خواهد بود.
‌منشی کمیسیون به موجب حکم اداری از طرف اداره گمرک تعیین می‌شود.
‌ماده 321 - طرز ارجاع پرونده به کمیسیون تجدید نظر و نحوه تشکیل و رسیدگی به شرحی
است که در بخش چهارم این فصل به استثنای مواد 312‌و 315 این آیین‌نامه ذکر گردیده
است و تعداد جلسات کمیسیون حداقل دو مرتبه در هر هفته خواهد بود.
‌ماده 322 - رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای بندهای الف و ج ماده 305 این
آیین‌نامه باید با حضور مؤدی یا نماینده قانونی او صورت گیرد و‌برای انجام این امر
کمیسیون باید وقت تعیین شده را به ذینفع ابلاغ نماید و عدم حضور ذینفع یا نماینده
قانونی او بدون عذر موجه در جلسه تعیین شده‌مانع از رسیدگی کمیسیون نخواهد بود.
‌ماده 323 - در موارد رسیدگی به اختلافات طبقه‌بندی و تعیین شماره تعرفه در صورتی
که کمیسیون لازم بداند می‌تواند یکی از اعضای کمیسیون‌رسیدگی به اختلافات گمرکی را
به معرفی رییس کل گمرک به منظور تشریح دلائلی که منجر به صدور رأی کمیسیون رسیدگی
به اختلافات گمرکی شده‌است به طور مشورتی در جلسات کمیسیون تجدید نظر شرکت دهد.
‌بخش ششم - مقررات متفرقه
‌ماده 324 - محل انعقاد کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی و کمیسیون تجدید نظر در
اداره کل گمرک خواهد بود.
‌ماده 325 - هرگاه آراء قطعی صادره از کمیسیونهای رسیدگی به اختلافات گمرکی و
تجدید نظر مربوط به طبقه‌بندی و تعیین شماره تعرفه کالایی‌باشد مادام که با صدور
رأی مغایر نقض نشده است در موارد مشابه نیز قابل تسری بوده و هر کالای مثل یا
مشابهی که از تاریخ ترخیص آن چهار ماه تمام‌نگذشته باشد مشمول آراء مزبور خواهد
بود.
‌ماده 326 - در صورتی که آراء قطعی صادره از کمیسیونهای موضوع ماده 325 این
آیین‌نامه با صدور رأی مغایر در مورد دیگر نقض شده باشد به‌شرح زیر عمل می‌شود:
1 - کالای ترخیص نشده بدون در نظر گرفتن تاریخ ورود آن مشمول آخرین رأی قطعی
می‌باشد.
2 - کالای ترخیص شده بین دو رأی تابع رأی قبلی خواهد بود مگر در مواردی که رأی
اخیر به نفع صاحب کالا بوده و از تاریخ ترخیص کالا چهار‌ماه بیشتر نگذشته باشد که
در این صورت تابع رأی اخیر خواهد بود.
3 - مطالبه اضافه دریافتی در مورد کالای ترخیص شده بین دو رأی مغایر با توجه به
مندرجات بند 2 بالا به شرط عدم انقضاء مرور زمان چهارماهه‌به عمل خواهد آمد.
‌بخش هفتم - وظایف اداره مربوط درباره رأی کمیسیون پس از اعاده پرونده
‌ماده 327 - رییس اداره مربوط به مجرد این که پرونده امر به انضمام ورقه رأی
کمیسیون از طرف منشی اعاده شد باید عین رأی را برای استحضار‌رییس کل گمرک ارسال
دارد و پس از این که ورقه رأی از طرف رییس کل گمرک ملاحظه شد در صورتی که ارجاع
پرونده در اثر شکایت مؤدی باشد‌رونوشت رأی را به او ابلاغ و اقدامات مقتضی انجام
خواهد شد.
‌ماده 328 - هرگاه موضوع ارجاعی به کمیسیونهای مذکور عبارت از تشخیص طبقه‌بندی
کالایی بوده باشد رییس اداره مربوط باید مفاد رأی‌کمیسیون را به طور بخشنامه به
تمام ادارات گمرک ابلاغ نماید مشروط بر این که کالای مورد بحث از نوعی باشد که
بتوان آن را با بیان اوصاف و‌مشخصات به طوری معرفی نمود که شناختن آن مورد شبهه و
تردید نباشد و یا این که نمونه کافی از کالا برای الصاق به نسخ بخشنامه در دسترس
باشد‌وگرنه از ابلاغ آن به طور بخشنامه برای احتراز از وقوع اشتباهات محتمل در
تشخیص باید خودداری شود.
‌قسمت هشتم - مقررات گوناگون
‌فصل اول - پیک سیاسی و بسته‌های پست سیاسی
‌بخش اول - مقررات مربوط به شرایط پیک سیاسی و شرایط خاص بسته‌های پست سیاسی
‌ماده 329 - پیک سیاسی به شخصی اطلاق می‌شود که از طرف وزارت امور خارجه دولتی
حامل نوشتجات رسمی به عنوان سفارتخانه‌های آن‌دولت در کشورهای خارج یا بالعکس حامل
نوشتجات سفارتخانه‌های مزبور به عنوان وزارت امور خارجه مربوط و یا حامل نوشتجات
رسمی سفارت‌دولتی در یک کشور به عنوان سفارت دیگر همان دولت در کشور ثالث باشد.
‌تبصره - به کنسولگریهای کشورهای خارج در ایران به شرط معامله متقابل حق ارسال و
دریافت بسته پست رسمی دولتی به وسیله پیک سیاسی‌داده می‌شود و در این صورت کلیه
شرایط مقرر در این فصل درباره آنها نیز رعایت می‌شود.
‌ماده 330 - پیک سیاسی که به کشور وارد می‌شود باید علاوه بر گذرنامه دارای ورقه
مخصوص پیک سیاسی صادره از طرف فرستنده پست سیاسی‌بوده و ورقه مزبور باید روادید
مخصوص پیک سیاسی داشته باشد این روادید فقط از طرف وزارت امور خارجه در تهران یا
سفارتخانه‌های دولت‌شاهنشاهی در خارج صادر می‌شود.
‌ماده 331 - خط سیر پیک سیاسی و نقاطی که پست سیاسی را می‌رساند در ورقه مخصوص پیک
سیاسی قید خواهد شد.
‌ماده 332 - بسته‌های پست سیاسی عبارت از بسته‌های محتوی نوشتجات رسمی دولتی است
که به مهر وزارت امور خارجه یا نمایندگیهای‌سیاسی دولت شاهنشاهی ایران یا دول
خارجه لاک و مهر یا پلمپ شده و عبارت:
Gourrier Diplomatique Expedition officielle
‌یا هر جمله دیگری که دارای همان مفهوم باشد روی آن نوشته شده و به وسیله پیک
سیاسی حمل شود.
‌تبصره - بسته‌های پست سیاسی که همراه پیک سیاسی نبوده و با هواپیما مثل بار حمل
می‌شود احتیاج به ورقه مخصوص پیک سیاسی و روادید‌مأموران دولت شاهنشاهی در خارج یا
وزارت امور خارجه نداشته و در صورت دارا بودن سایر شرایط بسته‌های پست سیاسی ترخیص
آنها با رعایت‌مقررات این فصل بلامانع خواهد بود.
‌ماده 333 - پیک سیاسی ممکن است حامل چندین بسته پست سیاسی یک یا چند دولت باشد در
این صورت بسته‌های صادره از طرف هر یک از‌مبدأها به عنوان هر یک از مقصدهای مربوط
مجزا و جداگانه لاک و مهر یا پلمپ خواهد شد و از هر یک از مبدأها عنوان مقصدهای
مختلف باید ورقه‌مخصوص پیک سیاسی در دست پیک سیاسی باشد.
‌ماده 334 - وزن هر یک یا چندین بسته پست سیاسی صادره از طرف وزارت امور خارجه یا
نمایندگیهای مختلف یک دولت در یک مسافرت پیک‌سیاسی من‌حیث‌المجموع محدود به حدودی
خواهد بود که از طرف دولت تعیین می‌گردد.
‌تبصره - در مواردی که بسته‌های پست سیاسی به وسیله هواپیما و بدون پیک سیاسی وارد
می‌شود وزن مقرر در این ماده وزن بسته یا بسته‌هایی‌است که یک مرسله بوده و تحت یک
آرتیکل فهرست کل بار (‌مانیفست) هواپیما ثبت شده باشد.
‌ماده 335 - پیک سیاسی باید در موقع ورود یا خروج از مرز ایران ورقه مخصوص پیک
سیاسی که در دست دارد و عین بسته پست سیاسی که‌حامل آن است به مأموران گمرک ارائه
دهد.
‌ماده 336 - هرگاه مأموران گمرک مرزی ملاحظه نمایند که مقررات آیین‌نامه رعایت
نشده اگر بسته‌های پست سیاسی از خارج برای نمایندگیهای‌دولت متحابه در ایران یا
وزارت امور خارجه دولت شاهنشاهی فرستاده شده باشد بسته‌های مزبور از طرف مأموران
گمرک لاک و مهر یا پلمپ شده به‌تهران ارسال می‌گردد و بسته‌های مزبور با حضور
نماینده وزارت امور خارجه و نماینده سفارتخانه مزبور باز می‌شود و اگر بسته‌های
پست سیاسی‌صادره از نمایندگیهای کشورهای خارج در ایران واجد شرایط مقرر نباشد
اجازه خروج از مرز داده نمی‌شود، در هر حال نسبت به این موارد صورتمجلس‌در دو نسخه
تنظیم و به امضای رییس گمرک و نماینده فرمانداری محل و پیک سیاسی می‌رسد و یک نسخه
از صورت مجلس فوراً به وزارت امور‌خارجه ارسال می‌گردد.
‌تبصره - بسته‌های پست سیاسی وارده به عنوان سفارتخانه‌های کشورهای خارج در تهران
که مطابق مقررات این فصل نباشد ممکن است در‌صورتی که پیک سیاسی تقاضا نماید بسته
مزبور در عوض لاک و مهر یا پلمپ شدن و ارسال به مرکز به وسیله همان پیک سیاسی از
مرز ورود به خارج‌عودت داده شود.
‌ماده 337 - هیچگونه اشیایی غیر از نوشتجات رسمی دولتی یا اشیاء مورد استعمال رسمی
دولتی (‌بند 4 ماده 27 قرارداد وین) نباید به وسیله‌بسته‌های پست سیاسی حمل شود.
‌بخش دوم - تسهیلات و معافیتهای پیک سیاسی در خاک کشور
‌ماده 338 - پیک سیاسی که با رعایت شرایط مقرر در بخش یکم این فصل اعزام می‌شود
مورد همه گونه حمایت از طرف رؤسای لشگری و کشوری‌دولت شاهنشاهی بوده و مأموران
مزبور مکلفند در مواقع ضروری برای حفظ و حراست پیک سیاسی و بسته‌ای که حامل آن است
از بذل هر گونه‌مساعدت خودداری ننمایند.
‌ماده 339 - بسته‌های پست سیاسی که مطابق مقررات مذکور در بخش یکم این فصل فرستاده
می‌شود در موقع ورود و خروج از مرز کشور از طرف‌مأموران دولت باز و بازرسی نمی‌شود
ولی سایر محمولات پیک سیاسی مشمول مقررات این فصل نخواهد بود.
‌تبصره - هرگاه پیک سیاسی علاوه بر بسته‌های پست سیاسی که حامل آن است محمولات
دیگری همراه داشته باشد آن محمولات تابع مقررات‌عمومی خواهد بود با این توضیح که
اگر حامل بسته پست سیاسی علاوه بر عنوان پیک سیاسی از اشخاصی باشد که قانوناً دارای
حق استفاده از معافیت‌هستند (‌موضوع بند 2 ماده 37 قانون امور گمرکی) از معافیت
قانونی در حدود مقررات مربوط به معافیت‌ها (‌موضوع فصل سوم از قسمت اول
این‌آیین‌نامه) استفاده خواهد نمود وگرنه مسافر عادی تلقی و تشریفات معمولی مقرر
درباره محمولات همراه او انجام می‌گردد.
‌بخش سوم - مقررات راجع به ورقه مخصوص پیک سیاسی و روادید مخصوص پیک سیاسی
‌ماده 340 - ورقه مخصوص پیک سیاسی دولت شاهنشاهی با دو سوش تنظیم خواهد شد و
اعتبار یک مسافرت را داشته و برای رفتن و آمدن صادر‌نمی‌شود.
‌ماده 341 - روادید مخصوص ورقه پیک سیاسی مذکور در ماده 330 این آیین‌نامه مطابق
نمونه‌ای خواهد بود که از طرف وزارت امور خارجه تهیه و‌به اداره کل گمرک اعلام
خواهد شد.
‌ماده 342 - مأموران گمرک مرزی دفاتر مخصوص سوش ‌دار برای ثبت عبور و مرو پیکهای
سیاسی دولت شاهنشاهی و دولتهای خارجی نگاهداری‌نموده و در هر مسافرت پیک سیاسی یک
ورقه از دفتر مزبور را که محتوی کلیه اطلاعات مربوط خواهد بود از سوش دفتر جدا
نموده توسط اداره کل‌گمرک به وزارت امور خارجه می‌فرستند.
‌فصل دوم - مقررات مربوط به محمولات و مرسولات پست بین‌المللی
‌بخش یکم - کلیات
‌ماده 343 - مرسولات پست به کلیه اشیایی اطلاق می‌شود که بر طبق قوانین پستی داخلی
یا بین‌المللی توسط پست قبول، مبادله و توزیع می‌شود.
‌ماده 344 - مرسولات پستی دو نوع است، مراسلات، امانات
‌ماده 345 - مراسلات پستی عبارت است از نامه، کارت پستی، مطبوعات، بسته‌های کوچک،
نمونه‌های تجارتی، فنوپست، نوار و صفحه پر شده و‌همانند و مطبوعات برجسته مخصوص
نابینایان.
‌ماده 346 - امانات پستی عبارت است از کلیه بسته‌های پستی به استثنای نامه و کارت
پستی که از لحاظ وزن بسته‌بندی و کرایه پستی تابع شرایط‌خاصی بوده و معمولاً مخصوص
بسته‌هایی با وزن تا 20 کیلو گرم هستند.
‌بخش دوم - مبادله کیسه‌های حاوی مرسولات پستی
‌ماده 347 - گمرک با پلمپ کردن کیسه‌ها هنگام ورود به گمرک‌خانه‌های مرزی و ارسال
به خارج (‌در دفاتر مبادله پستی مبدأ) مبادله مرسولات‌پستی را نظارت می‌کند.
‌بخش سوم - نظارت و بررسی گمرکی مرسولات ارسالی به خارج از کشور
‌ماده 348 - کلیه مرسولات ارسالی به خارج از کشور که مشمول بررسیهای گمرکی هستند
باید با فرمهای C1 C2 برای مراسلات و CP3 برای‌امانات که توسط فرستندگان تکمیل
می‌شود همراه باشد.
‌فرمهای یاد شده که اظهارنامه‌های گمرکی مرسولات پستی تلقی و بررسی گمرکی بر اساس
آن انجام می‌شود توسط ادارات پست در اختیار فرستندگان‌قرار داده می‌شود.
‌در نقاطی که واحد گمرکی تشکیل است نمایندگان گمرک در باجه‌های پستی مرسولات پستی
مشمول مقررات گمرکی را نظارت می‌کنند و این نظارت با‌زدن مهری که از طرف اداره کل
گمرک تهیه خواهد شد بر روی مرسولات پستی اعمال و مشخص می‌شود.
‌ماده 349 - در نقاطی که واحد گمرکی وجود ندارد مأموران پست مرسولات پستی به مقصد
خارج از کشور را همراه با فرمهای تکمیل شده C1 یا C2‌برای مراسلات Cp3 برای امانات
قبول و به دفاتر مبادله پست ارسال می‌دارند.
‌تبصره - اداره کل گمرک فهرست اشیاء ممنوع‌الصدور و مقررات مربوط را جهت اطلاع
ادارات پست در اختیار وزارت پست و تلگراف و تلفن‌گذاشته و هر گونه تغییرات بعدی را
متعاقباً اطلاع خواهد داد.
‌ماده 350 - در هر نقطه از کشور که دفتر مبادله مرسولات پستی به مقصد خارج از کشور
در آنجا دائر می‌باشد نماینده ادارات گمرک نیز در آنجا انجام‌وظیفه خواهد کرد.
‌تبصره - تأسیس دفاتر مبادله جدید با اطلاع و موافقت قبلی اداره کل گمرک صورت
خواهد گرفت.
‌ماده 351 - نمایندگان گمرک مرسولات قبول شده طبق ماده 349 این آیین‌نامه را با
توجه به فرمهای C1 و C2 و Cp3 همراه آنها کنترل و در‌صورت مشکوک بودن می‌توانند
باز کردن آنها را جهت تطبیق محتوی با فرم همراه مرسوله از مأمور پست دفتر مبادله
بخواهند در صورت مشاهده‌خلاف می‌توانند بسته را برگشت داده و در صورت ممنوع‌الصدور
بودن ضبط و طبق مقررات مربوط اقدام نمایند.
‌نمایندگان گمرک مرسولات ارسالی به خارج از کشور را نیز با پلمپ کردن کیسه‌ها
نظارت خواهند کرد.
‌تبصره 1 - نظارت نمایندگان گمرک در امر ارسال مرسولات پستی علاوه بر پلمپ کردن
کیسه‌ها با زدن مهری که از طرف اداره کل گمرک تعیین‌می‌شود زیر نسخه دوم فرمهای
Feuille davis-C12 فوی داوی و Feuille de route Cp20 cp11 فوی دوروت مشخص می‌شود.
‌تبصره 2 - فرم C12 فوی داوی عبارت از بارنامه حاوی مشخصات کامل کیسه‌های مراسلات
پستی و فرمهای Cp11 و Cp20 فوی دوروت‌بارنامه حاوی مشخصات کامل کیسه‌ها و امانات
محتوی کیسه‌ها می‌باشد.
‌بخش چهارم - نظارت و بررسی گمرکی مرسولات وارده از خارج کشور
‌ماده 352 - کیسه‌های حاوی مرسولات وارده از خارج کشور در دفاتر مبادله مرسولات
پستی مقصد با حضور و نظارت مأموران گمرک با توجه به‌صحت پلمپ مبدأ و گمرک مرزی و
فوی داوی یا فوی دوروت همراه آنها باز می‌شوند.
‌تبصره - نظارت نمایندگان گمرک در امر باز کردن کیسه‌های حاوی مرسولات وارده از
خارج کشور با زدن مهری که از طرف اداره کل گمرک تهیه‌می‌گردد زیر فرمهای C12 و
Cp11 و Cp20 اعمال و مشخص می‌شود.
‌ماده 353 - در صورتی که مرسوله‌ای مشمول پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و
عوارض باشد در دفتر مخصوصی ثبت و پس از تعیین‌حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض
مربوط و وصول آن طبق مواد 363 و 364 این آیین‌نامه توسط پست به گیرنده تسلیم خواهد
شد.
‌تبصره - محمولات و مرسولات وارده پستی که جنبه تجارتی دارد از لحاظ ترخیص تابع
تشریفات عمومی گمرکی خواهد بود.
‌ماده 354 - در صورتی که مرسوله‌ای به نظر مأمور گمرک مشکوک باشد مأمور مذکور
می‌تواند باز کردن آن را از مأمور پست بخواهد در این گونه‌موارد فرم مخصوصی، حاکی
از بازشدن بسته و تعیین مشخصات کالا طبق نمونه‌ای که توسط اداره کل گمرک تهیه
می‌شود به بسته مزبور الصاق خواهد‌شد.
‌تبصره - هرگاه نامه یا مرسوله‌ای که اداره پست مجاز به باز کردن آن نیست به نظر
مأمور گمرک مشکوک برسد طبق ماده 23 آیین‌نامه اجرای قانون‌پست داخله با آن عمل
خواهد شد این تبصره در مورد مرسولات به مقصد خارج کشور موضع ماده 349 این
آیین‌نامه نیز لازم‌الاجرا است.
‌بخش پنجم - نگاهداری مرسولات پستی وارده از خارج کشور که مشمول پرداخت حقوق گمرکی
و سود بازرگانی و عوارض می‌باشد
‌ماده 355 - مرسولات پستی وارده از خارج کشور مشمول پرداخت حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و عوارض در انبارهای پست زیر کلید و نظارت‌گمرک نگاهداری خواهد شد.
‌تبصره - در نقاطی که اداره پست فاقد انبار برای نگاهداری مرسولات پستی باشد اداره
گمرک محل لازم در اختیار پست گذاشته و اینگونه اماکن‌انبار پست تلقی می‌شود.
‌ماده 356 - در مورد مرسولات پستی وارده از خارج کشور که به لحاظ مدت توقف از
تاریخ صدور اولین اعلامیه پستی طبق مقررات پست متروکه‌تلقی می‌شود اداره پست مکلف
است فهرست این قبیل کالا را بر اساس فهرستی که حاوی کلیه مشخصات طبق اعلامیه‌های
مربوط باشد تنظیم و‌همراه کالا به انبارهای گمرکی تحویل نماید و اداره گمرک باید
بدون رعایت اخطار و آگهی موضوع ماده 24 قانون امور گمرکی آن را طبق ضوابط ماده 25‌
قانون مزبور به فروش رسانده و حاصل فروش را یک جا به درآمد متفرقه گمرکی منظور
نماید.
‌تبصره - کالای تجارتی از مقررات این ماده مستثنی بوده و از هر لحاظ تابع مقررات
عمومی گمرکی خواهد بود. در موارد استثنایی طبق درخواست‌کتبی پست می‌توان مدت توقف
کالا را حداکثر تا چهار ماه دیگر تمدید کرد.
‌بخش ششم - حمل و مبادله مرسولات وارده از خارج در داخل کشور (‌ترانزیت داخلی)
‌ماده 357 - در مورد مرسولات پستی ترانزیت داخلی اظهارنامه ترانزیت داخلی مرسولات
پستی در چهار نسخه تنظیم و صادر می‌شود که یک‌نسخه به پست مقصد ارسال یک نسخه در
پست مبدأ نگاهداری یک نسخه جهت گواهی و اعلام وصول مرسولات به گمرک مقصد و نسخه
چهارم در‌گمرک مبدأ نگاهداری خواهد شد.
‌تبصره 1 - اظهارنامه‌هایی که از طرف اداره پست به گمرک جهت ترانزیت داخلی تسلیم
می‌شود در صورتی که از طرف گمرک با توجه به‌مشخصات مندرج در اظهارنامه غیر مجاز یا
ممنوع تشخیص داده شود اداره گمرک ضمن صدور اجازه ترانزیت داخلی محموله به مقصد در
ظهر‌اظهارنامه مربوط مشخصات کالا را قید و توجه گمرک مقصد را به این موضوع در موقع
اظهار صاحب کالا جلب می‌نماید.
‌تبصره 2 - اداره پست می‌تواند ضمن یک اظهارنامه چندین فقره محموله و مرسوله پستی
را یک جا اظهار نماید.
‌ماده 358 - نظارت گمرک در امر کیسه‌بندی و ارسال مرسولات ترانزیت داخلی با صدور
اظهارنامه موضوع ماده 357 این آیین‌نامه و پلمپ کیسه‌ها‌مشخص می‌شود.
‌تبصره - کیسه‌های حاوی مرسولات پستی ترانزیت داخلی در دفاتر مبادله مقصد عیناً
مانند کیسه‌های وارده از خارج کشور تلقی و مشمول کلیه‌مقررات گمرکی مربوط به
کیسه‌های حاوی مرسولات پستی وارده از خارج کشور خواهد بود.
‌بخش هفتم - برگشت مرسولات پستی وارده از خارج کشور و یا ارسال آنها به مقصد جدید
در خارج کشور
‌ماده 359 - در مورد مرسولات پستی برگشتی به مبدأ و یا ارسالی به مقصد جدید در
خارج کشور اظهارنامه مرسولات پستی مرجوعی در چهار‌نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه
به دفتر مبادله پستی تشکیل دهنده دپش Depeche و یک نسخه به گمرک ناظر بر تشکیل دپش
و یک نسخه در‌گمرک مبدأ و نسخه چهارم در پست مبدأ نگاهداری خواهد شد.
‌ماده 360 - مرسولات برگشتی توسط مأموران گمرک پلمپ و یا لاک و مهر شده جوف
کیسه‌هایی که توسط مأموران پست و گمرک پلمپ می‌شود‌به دفاتر مبادله پستی ارسال
می‌گردد.
‌ماده 361 - مأموران گمرک در دفاتر مبادله پستی تنظیم‌کننده دپش با نوشتن شماره
دپش ردیف ثبت مرسوله و تاریخ ارسال آنها در ستون ملاحظات‌نسخه اظهارنامه مرسولات
پستی مرجوعی را گواهی نموده و اظهارنامه مربوط را به اداره گمرک مبدأ عودت
می‌دهند.
‌تبصره - مأموران گمرک مرزی مکلفند نسخه تحویل دپش‌های خروجی را پس از بررسی صحت
پلمپ یا لاک و مهر گمرک مبدأ دپش امضاء و‌خروج از مرز دپش‌ها را تأیید نمایند.
‌بخش هشتم - نحوه توزیع مرسولات و دریافت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض
‌ماده 362 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مرسولات وارده از خارج کشور توسط
اداره گمرک وصول خواهد شد.
‌ماده 363 - حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مرسولات قابل توزیع به وسیله پست
با صدور پروانه توسط مأموران گمرک تعیین و در دفتر‌مخصوص ثبت و پروانه‌های گمرکی
با یک برگ صورتحساب به پست تحویل می‌گردد ادارات پست پس از وصول حقوق گمرکی و سود
بازرگانی و‌عوارض از گیرندگان وجوه دریافتی را به حساب گمرک واریز و حداکثر ظرف ده
روز از تاریخ تحویل صورتحساب با گمرک تسویه حساب نموده و‌وجوه واریز شده به درآمد
قطعی منظور می‌گردد.
‌ماده 364 - در صورتی که مرسوله‌ای طبق مقررات پستی غیر قابل توزیع تشخیص و برگشت
آن به مبدأ بلامانع باشد با تنظیم اظهارنامه مرسولات‌پستی مرجوعی به کشور فرستنده
یا به مقصد جدید در خارج کشور ارسال و پروانه گمرکی مربوط با قید شماره اظهارنامه
مرجوعی و علت برگشت به‌جای حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض تعیین شده در مقابل
اخذ رسید عیناً به گمرک مسترد خواهد شد.
‌فصل سوم - مقررات گمرکی مربوط به فروشگاه‌های آزاد در فرودگاه‌ها
‌کلیات:
‌فروشگاه آزاد در فرودگاه‌های بین‌المللی تحت نظارت گمرک دایر و اجازه داده می‌شود
که کالای محصول یا مصنوع داخلی و خارجی به طور معاف از‌پرداخت هر گونه حقوق گمرکی
و سود بازرگانی و عوارض به مسافرینی که از فرودگاه‌های مزبور به خارج کشور مسافرت
می‌نمایند فروخته شود.‌تأسیس این قبیل فروشگاه‌ها در فرودگاه‌های بین‌المللی کشور
و همچنین نوع کالایی که به معرض فروش گذارده می‌شود موکول به موافقت قبلی اداره‌کل
گمرک می‌باشد.
‌بخش یکم - ترتیب ورود کالا به انبار فروشگاه و حفاظت آن
‌ماده 365 - کالایی که از خارج به نام فروشگاه آزاد وارد می‌شود از روی فهرست کل
بار (‌مانیفست) تحویل انبار گمرک شده سپس با انجام تشریفات‌ورود موقت طبق فصل پنجم
از قسمت چهارم این آیین‌نامه و صدور پروانه مربوط به انبار فروشگاه که باید در
داخل گمرک باشد منتقل خواهد شد،‌کالای داخلی فروشگاه نیز با انجام تشریفات صدور
قطعی و صدور پروانه صادرات به انبار تحویل می‌شود.
‌ماده 366 - در انبار فروشگاه یک دفتر برای ثبت کالایی که از خارج وارد می‌شود و
یک دفتر برای ثبت کالای داخلی نگاهداری می‌شود نمونه این‌دفاتر از طرف گمرک تعیین
و باید هر یک از صفحات آن قبلاً از طرف رییس گمرک یا نماینده او شماره‌گذاری شده و
تعداد صفحات در پشت اولین‌صفحه آن قید و امضاء و دفتر پلمپ شود.
‌ماده 367 - انبار فروشگاه باید با دو قفل بسته شود که کلید یکی از آنها در اداره
گمرک نگاهداری می‌شود و بدون حضور نماینده معرفی شده گمرک‌هیچ کس حق ندارد قفلها
را بازو به انبار وارد شود. به علاوه گمرک باید در هر مورد در انبار را لاک و مهر
کند.
‌تبصره - شکستن یا بازنمودن لاک و مهر گمرک مشمول کیفرهای مندرج در قانون مجازات
عمومی است.
‌ماده 368 - مسئولیت حفاظت و نگاهداری کالا در انبار فروشگاه به عهده دارنده
فروشگاه بوده و در صورت فقدان یا کاهش باید کلیه حقوق گمرکی‌و سود بازرگانی و
عوارض و جرائم احتمالی را به طور کامل بپردازد.
‌دارنده فروشگاه موظف است آخر هر ماه گزارش عملکرد خود را حاکی از موجودی و فروش
کالا طبق مندرجات دفاتر خود تهیه و به گمرک تسلیم‌نماید.
‌بخش دوم - تشریفات فروش کالا به مسافر
‌ماده 369 - در موقع تحویل کالا به هر مسافر که باید در مقابل رؤیت گذرنامه و کارت
ورود به هواپیما انجام گیرد قبض فروش در سه نسخه به‌رنگهای مختلف صادر و در آن نام
مسافر شماره گذرنامه، شماره پرواز هواپیما قید می‌گردد، یک نسخه قبض در فروشگاه
نگاهداری یک نسخه به مسافر‌و نسخه سوم به گمرک تسلیم می‌گردد.
‌ماده 370 - کالایی که با معافیت در فروشگاه فروخته می‌شود باید در کیسه‌های در
بسته بسته‌بندی و همراه با قبض فروش موضوع ماده 369 این‌آیین‌نامه باشد این
کیسه‌ها نباید قبل از ورود مسافر به هواپیما باز شود.
‌تبصره - فروشگاه مکلف است کالایی را که در فروشگاه عرضه می‌شود با برچسب یا مهر
مشخص نماید.
‌ماده 371 - هرگاه کالایی که در فروشگاه با معافیت فروخته شده در دست شخص دیگری که
مسافر نباشد حین خروج از اماکن گمرکی کشف شود‌کالای مزبور قاچاق محسوب و طبق
مقررات مربوط با حامل کالا و مسئول معرفی شده فروشگاه رفتار خواهد شد.
‌ماده 372 - شرایط و میزان فروش کالا به هر مسافر از طرف اداره کل گمرک تعیین
خواهد شد.
‌بخش سوم - مدت توقف کالا، تصفیه و بازرسی انبار فروشگاه
‌ماده 373 - مدت توقف کالا در انبار فروشگاه شش ماه از تاریخ صدور سند ورودی به
انبار خواهد بود. اداره گمرک می‌تواند در موارد استثنایی به‌درخواست دارنده
فروشگاه و بر حسب نوع کالا مدت مزبور را تا شش ماه دیگر تمدید نماید. پس از انقضاء
مهلت دارنده فروشگاه یا باید بلافاصله کالا‌را به خارج کشور مرجوع یا با رعایت
کلیه مقررات مربوط با پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض ترخیص نماید در
غیر این صورت کالا به‌عنوان کالای متروکه تحویل گمرک شده و اداره گمرک بدون رعایت
اخطار و آگهی موضوع ماده 24 قانون امور گمرکی آن را طبق ضوابط ماده 25 قانون‌امور
گمرکی به فروش می‌رساند.
‌ماده 374 - برای واریز هر پروانه ورود موقت دارنده فروشگاه موظف است به محض خاتمه
فروش کالا به منظور صدور پروانه مرجوعی و در مورد‌کالای داخلی به منظور تأیید خروج
کالا موضوع پروانه صادرات قطعی اظهارنامه‌های مربوط را به انضمام فهرست و قبوض
فروش آن کالا به مسافران به‌گمرک تسلیم و حسابهای مربوط واریز گردد. در صورت وجود
هر گونه کسر و نقصان طبق ماده 368 این آیین‌نامه عمل خواهد شد.
‌ماده 375 - گمرک حق دارد هر وقت مقتضی بداند کالای موجود در انبار یا فروشگاه را
مورد رسیدگی و شمارش قرار داده مشخصات آنها را با‌مندرجات دفاتر و اسناد و مدارک
ورود و خروج تطبیق نماید، اگر در انبار یا فروشگاه کالایی دیده شود که وجود آن
متکی به اسناد نباشد معادل حقوق‌گمرکی و سود بازرگانی و عوارض متعلق به عنوان
جریمه اخذ و کالای اضافی در دفتر ورودی کالا به انبار فروشگاه ثبت و به عنوان
موجودی انبار‌منظور خواهد شد.
‌فصل چهارم - حق‌العمل کاری در گمرک
‌بخش یکم - تعریف حق‌العمل کار و شرایط عمومی حق‌العمل کاری در گمرک
‌ماده 376 - حق‌العمل کار در گمرک به شخصی (‌اعم از حقیقی یا حقوقی) اطلاق می‌شود
که تشریفات گمرکی کالای متعلق به شخص دیگری را به‌وکالت از طرف آن شخص در گمرک
انجام بدهد، کسانی که بدون داشتن کارت حق‌العمل کاری تشریفات گمرکی کالا را به
وکالت انجام می‌دهند‌نمی‌توانند بیش از ده مرتبه در سال به این کار اقدام نمایند.
مستخدمین تجارتخانه‌ها یا مستخدمین حق‌العملکاران که منحصراً کارهای آن تجارتخانه
یا‌آن حق‌العمل کار را در گمرک انجام می‌دهند مشمول مقررات ماده 382 این آیین‌نامه
خواهند بود.
‌ماده 377 - هیچ شخصی به عنوان حق‌العمل کار در گمرک پذیرفته نمی‌شود مگر این که
پروانه مخصوص این شغل را از اداره کل گمرک تحصیل‌نموده باشد.
‌پروانه حق‌العمل کاری در گمرک به اشخاصی داده می‌شود که دارای کارت بازرگانی بوده
و حائز شرایط مذکور در زیر باشند:
1 - تابعیت ایران.
2 - سن کمتر از بیست و پنج سال نباشد.
3 -‌نداشتن محکومیت به جنحه و جنایت و عدم سابقه قاچاق در گمرک به گواهی کتبی
مقامات مربوط.
4 - حداقل داشتن دیپلم دبیرستان، دارندگان مدارک تحصیلی بالاتر در شرائط مساوی حق
تقدم خواهند داشت.
5 - کارمند دولت نباشد.
6 - پذیرفته شدن در امتحان قانون امور گمرکی و آیین‌نامه آن که از طرف گمرک هر سال
یک بار به عمل خواهد آمد.
‌تبصره - اشخاصی که در تاریخ تصویب این آیین‌نامه بیش از سه سال سابقه حق‌العمل
کاری دارند از داشتن مدرک تحصیلی فوق و دادن امتحان‌معاف خواهند بود ولی پس از یک
سال تمدید کارت حق‌العمل کاری آنها موکول به توفیق در امتحان موضوع این ماده خواهد
بود.
‌ماده 378 - حق‌العمل‌کاران به دو طبقه تقسیم و از آنان وجه‌الضمان نقدی یا تضمین
بانکی به شرح زیر اخذ می‌شود:
1 - کسانی که درآمد غیر خالص حق‌العمل کاری سالانه آنها تا چهار صد هزار ریال باشد
یکصد هزار ریال.
2 - کسانی که درآمد غیر خالص حق‌العمل کاری سالانه آنها از چهارصد هزار ریال به
بالا باشد دویست هزار ریال.
‌تبصره 1 - وجوهی که به عنوان وجه‌الضمان اخذ می‌شود تا موقعی که حق‌العمل کار در
گمرک به شغل خود ادامه می‌دهد باید در بانک به حساب‌سپرده ثابت گذارده شود و سود
آن عاید صاحب وجه می‌گردد.
‌تبصره 2 - در صورتی که میزان درآمد حق‌العمل کار در یک سال طبق دفتر مذکور در
ماده 383 این آیین‌نامه از حد نصاب تجاوز نماید موظف است‌موقع تمدید پروانه تضمین
خود را به تناسب کارکرد سالانه افزایش دهد.
‌ماده 379 - برای تحصیل پروانه حق‌العمل کاری در گمرک داوطلبان این شغل باید کتباً
از گمرکی که می‌خواهند در آنجا حق‌العمل کاری کنند‌درخواست صدور پروانه نمایند
متقاضی باید به درخواست خود مدارک حائز بودن شرایط مذکور در ماده 377 این
آیین‌نامه که از طرف مقامات‌صلاحیتدار باید صادر شده باشد با سه قطعه عکس ضمیمه
نمایند، رییس گمرک مزبور درخواست و ضمائم آن را رسیدگی و تحقیقاتی نیز درباره
سوابق‌متقاضی به عمل آورده در صورتی که اشکالی در قبولی تقاضا به نظرش نرسد پروانه
صادر و امضاء و آن را به ضمیمه درخواست و ضمائم ضمن گزارش‌برای تصویب و امضاء به
اداره کل گمرک ارسال می‌دارد. موقع تسلیم پروانه به ذینفع باید به نسبت درجه‌بندی
به ترتیب 100 و 200‌ریال از او اخذ و‌معادل آن تمبر به پروانه الصاق و ابطال شود.
‌تبصره 1 - درخواست حق‌العمل کاری روی اوراق چاپی طبق نمونه مخصوص تنظیم و امضاء
متقاضی باید در ذیل تقاضانامه از طرف دفاتر اسناد‌رسمی گواهی شده باشد.
‌تبصره 2 - اشخاصی که در گمرک‌های مختلف می‌خواهند به حق‌العمل کاری به پردازند در
تقاضای خود باید این نکته را تصریح نمایند و‌درخواست خود را برای صدور پروانه
مستقیماً به اداره کل گمرک تسلیم دارند. اداره کل گمرک مجاز است به تناسب حجم کار و
خصوصیات هر یک از‌گمرک‌خانه‌ها تعداد حق‌العمل‌کاران را تعیین و محدود نماید و
برای تأمین این منظور ادارات گمرک شهرستانها موظفند تا قبل از پایان دی ماه هر
سال‌عده حق‌العمل‌کاران را که در سال بعد مورد احتیاج خواهد بود به مرکز گزارش
دهند تا اداره کل گمرک برای صدور پروانه جدید با رعایت مفاد ماده 377‌این
آیین‌نامه و حق تقدم از نظر معدل امتحانات مربوط اقدام نماید.
‌ماده 380 - مدت اعتبار پروانه حق‌العمل کاری فقط یک سال از تاریخ صدور آن است در
صورتی که دارنده پروانه مایل به ادامه حق‌العمل کاری در‌گمرک باشد باید قبل از
انقضاء مدت و یا پرداخت بهای تمبر پروانه و تسلیم دفتر مخصوص حق‌العمل کاری موضوع
ماده 383 این آیین‌نامه درخواست‌تمدید آن را از گمرکی که پروانه را گرفته بکند.
رییس گمرک محل در صورتی که تخلفی که مستلزم محرومیت دائم یا موقت از شغل حق‌العمل
کاری‌باشد از متقاضی ندیده و ادامه شغل او را صلاح بداند می‌تواند با ملاحظه دفتر
حق‌العمل کاری سال قبل و پلمپ و امضای دفتر حق‌العمل کاری سال بعد‌تا یک سال دیگر
پروانه را در صورتی که حق‌العمل کار سابقه ترخیص سالانه حداقل یکصد اظهارنامه در
گمرک‌خانه‌های درجه 1 یا پنجاه اظهارنامه در‌گمرک‌خانه‌های درجه 2 یا 25 اظهارنامه
در گمرک‌خانه‌های درجه 3 داشته باشد تمدید نماید.
‌تبصره - درجه‌بندی گمرک‌خانه‌های موضوع این ماده اول دی ماه هر سال وسیله اداره
کل گمرک تعیین و اعلام می‌گردد.
‌ماده 381 - حق‌العمل کار موظف است اصل وکالتنامه رسمی ثبتی اشخاصی که به حساب
آنها تشریفات گمرکی را انجام می‌دهد طبق نمونه‌ای که‌اداره کل گمرک تعیین می‌نماید
تنظیم و به اداره کل گمرک تسلیم و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه
تسلیمی ضمیمه نماید.
‌ماده 382 - برای مستخدمین تجارتخانه‌ها و مستخدمین حق‌العمل‌کاران که جهت انجام
تشریفات گمرکی یا کمک در انجام امور گمرکی به گمرک‌مراجعه و منحصراً کارهای مربوط
به تجارتخانه‌ها یا حق‌العمل کار مربوط را انجام می‌دهند با رعایت شرایط و تشریفات
زیر کارت مخصوصی صادر‌می‌گردد.
‌الف - این قبیل اشخاص علاوه بر داشتن سواد در حدود سوم دبیرستان و داشتن اطلاعات
مربوط به امور گمرکی باید دارای شرایط مقرر در‌بندهای 1 و 3 و 5 ماده 377 این
آیین‌نامه باشند و درباره این قبیل مستخدمین حداقل سن بیست سال خواهد بود.
ب - اگر فقط به عنوان کمک در انجام تشریفات گمرکی دخالت نمایند باید معرفی‌نامه‌ای
که امضای آن در دفاتر اسناد رسمی گواهی شده باشد از‌طرف تجارتخانه یا حق‌العمل کار
با تعیین حدود مداخله در امور ارائه نمایند در این صورت حق امضای اوراق و
اظهارنامه را نداشته و این قبیل اوراق‌فقط با امضای بازرگان یا حق‌العمل کاری که
از طرف صاحب کالا وکالت دارد در گمرک قبول می‌شود.
ج - اگر بخواهند اظهارنامه و اوراق را نیز امضاء کنند باید وکالتنامه رسمی و ثبتی
با رعایت شرایط ماده 381 این آیین‌نامه از صاحب کالا در دست‌داشته و به گمرک تسلیم
و رونوشت گواهی شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسلیمی ضمیمه نمایند. در صورتی
که چنین اختیاری از طرف حق‌العمل‌کار به مستخدم خود داده شود به شرطی پذیرفته
می‌شود که آن حق‌العمل کار طبق وکالتنامه صاحب کالا که به گمرک تسلیم نموده وکالت
در توکیل هم‌داشته باشد.
‌در هر دو حال دهنده معرفی‌نامه یا وکالتنامه باید نسبت به اعمال شخص معرفی شده به
گمرک به شرح زیر ضمانت کتبی بسپارد:

"‌اینجانب دارای (‌کارت بازرگانی)(‌پروانه حق‌العمل‌کاری) شماره

‌صادره از (‌اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران)(‌گمرک)

‌تعهد می‌نمایم که هرگاه در اثر اعمال آقای
‌به اداره کل گمرک ضرر و زیانی وارد شود و یا در اثر تخلف از مقررات گمرکی جریمه
به او تعلق بگیرد ضرر و زیان وارده را جبران و جریمه متعلق را‌طبق نظر گمرک پرداخت
نمایم".
‌د - برای هر یک از این اشخاص پس از تسلیم معرفینامه یا وکالتنامه (‌اصل یا رونوشت
گواهی شده) و اسناد و مدارک مقرر رییس اداره در صورتی‌که آن را حائز شرایط تشخیص
داد کارت مخصوصی مبنی بر حدود اختیاراتی که از طرف معرف یا موکل به دارنده آن داده
شده است برای مدتی که از‌یک سال تجاوز نخواهد کرد صادر می‌نماید. کارتهای مزبور در
دو نسخه صادر و به هر دو نسخه باید عکس دارنده آن الصاق و با دریافت پنجاه ریال
به‌نسخه اول تمبر الصاق و ابطال شود. نسخه اول کارت به ذینفع تسلیم نسخه دوم در
پرونده مربوط به حق‌العمل کار معرف یا موکل ضبط می‌شود و اگر‌دارنده کارت مستخدم
تجارتخانه باشد برای او پرونده مخصوصی بازو نگاهداری می‌شود.
‌تبصره - حق‌العمل‌کاران می‌توانند با توجه به حجم کار خود در گمرک عده لازم
نماینده را با تشخیص رییس گمرک و رعایت مقررات مربوط معرفی‌نمایند.
‌ماده 383 - حق‌العمل کار موظف است تمام عملیاتی را که در گمرک به وکالت اشخاص
انجام می‌دهد در دفتر مخصوص ثبت نماید این دفتر به‌هزینه حق‌العمل کار طبق نمونه و
دستوری که گمرک محل می‌دهد نگاهداری می‌شود و قبل از شروع به ثبت باید برگهای آن
از طرف گمرک محل‌شماره‌گذاری و دفتر پلمپ شود و در اولین برگ دفتر مزبور نام و
نشانی حق‌العمل کار و شماره و تاریخ پروانه صادره از اداره کل گمرک و همچنین
تعداد‌برگهای آن قید و به امضای رییس گمرک برسد و سپس در مقابل رسید به حق‌العمل
کار تسلیم شود.
‌ماده 384 - رییس گمرک حق دارد هر موقعی که بخواهد دفتر حق‌العمل کار را رسیدگی
کند و حق‌العمل کار موظف است به محض اخطار کتبی‌رییس گمرک دفتر خود را بلافاصله
جهت رسیدگی به اختیار او بگذارد رییس گمرک یا نماینده او در هر دفعه که دفتر را
رسیدگی می‌کنند باید رؤیت خود‌را با قید تاریخ در زیر آخرین ثبت آن یادداشت و
امضاء نماید.
‌ماده 385 - حق‌العمل کار مکلف است دفتر مزبور را همیشه مرتب و بدون حک و خدشه
نگاهدارد.
‌بخش دوم - تخلفات حق‌العمل‌کاران و مجازات آنها
‌ماده 386 - هرگاه حق‌العمل کار در ضمن اشتغال به شغل حق‌العمل کاری در گمرک عمداً
اظهارنامه خلاف واقع تنظیم و یا اقدامی برخلاف قانون و‌آیین‌نامه گمرکی مرتکب شود
که متضمن زیان مالی دولت باشد تخلف او به پیشنهاد گمرک در کمیسیونی مرکب از
نمایندگان وزارت اقتصاد و اتاق‌بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اداره کل گمرک
رسیدگی و در صورت ثبوت تخلف طبق رأی قطعی کمیسیون مزبور پروانه حق‌العمل کار متخلف
به‌طور موقت یا دائم باطل خواهد شد (‌ماده 36 قانون امور گمرکی) چنانچه حق‌العمل
کار در ارتکاب قاچاق گمرکی دخالت داشته باشد علاوه بر اجرای‌مقررات بالا مشمول
مقررات قانون مرتکبین قاچاق نیز خواهد بود.
‌تبصره - هرگاه حق‌العمل کار متخلف از اشخاص حقوقی باشد مقررات این ماده هم شامل
شخص حقوقی مزبور و هم شامل کسانی که در آن‌شخصیت حقوقی دارای حق امضاء بوده و
اظهارنامه خلاف را امضاء کرده و یا در آن اقدام خلاف مداخله داشته‌اند می‌باشد و
هرگاه حق‌العمل کار مزبور‌از اشخاص حقیقی باشد در مدت ممنوعیت نمی‌تواند به عنوان
شخصی که دارای امضاء در یک شخصیت حقوقی حق‌العمل کاری است در امور‌حق‌العمل کاری
گمرکی مداخله نماید.
‌ماده 387 - گمرک هر محل باید برای هر یک از حق‌العمل‌کارانی که با تحصیل پروانه
مشغول حق‌العمل کاری در گمرک آن محل باشند پرونده‌مستقلی مرکب از سه پوشه
نگاهدارد.
‌اوراقی که در این پرونده‌ها همیشه باید موجود باشد به شرح زیر است:
‌پوشه اول - درخواست متقاضی برای تحصیل پروانه.
‌رونوشت یا فتوکپی گواهی شده پروانه حق‌العمل کاری.
‌فتوکپی گواهی شده کارت بازرگانی موضوع ماده 377 این آیین‌نامه ورقه رسید دفتر
حق‌العمل کاری موضوع ماده 383 این آیین‌نامه.
‌پوشه دوم - یک نسخه از هر صورتمجلس تخلف یا صورتمجلس قاچاق که بر علیه او در گمرک
تنظیم می‌شود.
‌پوشه سوم - هر نوع مکاتبات و مراسلات دیگری که در مورد شخص حق‌العمل کار مبادله
می‌شود.
‌فصل پنجم - مقررات متفرقه
‌ماده 388 - بازرگانان و شرکتها و فرماندهان کشتی و بنگاه‌های کشتیرانی و سایر
اشخاص (‌حقیقی یا حقوقی) مسئول اعمال و افعال کارکنان خود‌هستند که برای انجام کار
به گمرک اعزام می‌دارند و چنانچه خسارتی از طرف کارکنان مزبور به گمرک وارد شود
باید از عهده جبران آن برآیند.
‌ماده 389 - هرگاه کالایی که برای آن اظهارنامه تسلیم و عملیات ارزیابی آن پایان
یافته و آماده ترخیص باشد و از تاریخ صدور پروانه گمرکی جز در‌موارد قوه قهریه
(‌فرس ماژور) تا چهار ماه از گمرک خارج نشود طبق مقررات کالای متروکه فروخته شده و
نسبت به واریز حاصل فروش آن اقدام‌خواهد شد و در مورد کالایی که در حراج یا مزایده
فروخته می‌شود و خریدار با وجود پرداخت تمام بها کالا را از گمرک خارج نکند مقررات
فوق اجرا‌می‌شود.
‌ماده 390 - در مورد کالایی که برای صدور آنها دولت مزایایی قائل می‌شود گمرک
می‌تواند برای اطمینان از خروج آن‌ها از مرز کشور تشریفات و‌پیش‌بینی‌های احتیاطی
که برای اعاده کالای ممنوعه (‌کالاهای مرجوعی موضوع فصل ششم از قسمت چهارم این
آیین‌نامه) پیش‌بینی شده است اجرا‌نماید.
‌ماده 391 - اشخاصی که کالایی را از آب گرفته و یا بیرون آورده باشند باید هرچه
زودتر آن را به نزدیکترین دفتر گمرکی تحویل نمایند و گمرک‌مکلف است فوراً صورتمجلس
حاکی از مشخصات و خصوصیات کالا تنظیم و به امضای یابنده رسانده به طریق زیر اقدام
نماید:
1 - در صورتی که کالای داخلی یا چوب و تخته باشد با اخذ رسید به آورنده تسلیم
می‌شود.
2 - هرگاه کالا خارجی باشد گمرک مکلف است بلافاصله مراتب را در روزنامه رسمی و یک
روزنامه کثیرالانتشار اعلام و تصریح نماید که اگر‌کسی خود را مالک کالای مزبور
می‌داند می‌تواند از تاریخ انتشار آگهی تا مدت دو ماه به اداره گمرک برای ترخیص
کالا و پرداخت هزینه‌های بیرون‌آوردن از آب و غیره مراجعه نماید.
‌در صورتی که تا پایان مدت مزبور کسی به گمرک مراجعه ننماید یابنده می‌تواند با
پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و هزینه‌های گمرکی و‌عوارضی که با توجه به فساد
و تباهی و رعایت تخفیف موضوع ماده 2 این آیین‌نامه احتساب خواهد شد کالا را به نام
خود از گمرک مرخص نماید و‌هرگاه یابنده چنین تقاضایی را ننماید اداره گمرک آن را
کالای وارده به کشور تلقی و طبق مقررات کالای متروکه با آن رفتار خواهد کرد. در
صورت اخیر‌یابنده حق مطالبه هزینه و حق‌الزحمه نخواهد داشت.
‌ماده 392 - صدور المثنی و یا رونوشت گواهی شده از اسناد وصول مطلقاً ممنوع است
لیکن صاحب سند می‌تواند از گمرک درخواست کند‌گواهینامه حاکی از مدلول سند به او
تسلیم شود.
‌ماده 393 - ادارات گمرک در موقع صدور قبوض سپرده مکلفند علت اخذ سپرده و همچنین
مدت تصفیه آن را در متن قبض تصریح کنند در صورتی‌که صاحب سپرده تا انقضاء مهلت
مقرر برای واریز سپرده مراجعه نکند اداره گمرک محل مکلف است پس از گذشتن شش ماه از
تاریخ انقضاء مهلت‌وجه سپرده را به درآمد متفرقه منظور نماید در موارد ارجاع
پرونده به اداره کل گمرک یا کمیسیونها واریز سپرده موکول به ابلاغ نتیجه از طرف
اداره کل‌گمرک خواهد بود.
‌تبصره 1 - وجه سپرده‌هایی که برای ترخیص کالا بابت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و
هزینه‌های گمرکی و عوارض اخذ می‌شود پس از انقضاء‌مهلت مندرج در ماده 393 این
آیین‌نامه با صدور پروانه گمرکی به درآمدهای مربوط منظور خواهد شد. در هر حال
چنانچه معلوم شود تمام یا مبلغی از‌وجه سپرده اضافه دریافت شده با رعایت مقررات
مربوط اضافه دریافتی قابل استرداد خواهد بود مبدأ مرور زمان چهارماهه در این موارد
تاریخ صدور‌قبضی است که به موجب آن سپرده به درآمد متفرقه منظور گردیده و یا تاریخ
صدور پروانه گمرکی می‌باشد.
‌تبصره 2 - نمونه قبض سپرده با توجه به مفاد این ماده از طرف اداره کل گمرک تهیه
خواهد شد.
‌ماده 394 - اداره کل گمرک مجاز است در صورتی که لازم بداند نحوه تنظیم اظهارنامه
و تشریفات ترخیص کالا را بر حسب ضرورت روز تغییر دهد.
‌ماده 395 - در صورتی که اداره کل گمرک و سازمان بنادر و کشتیرانی طبق ماده 49
قانون امور گمرکی بخواهند اماکن و انبارهای ملکی خود را به‌اشخاص یا شرکتها یا
مؤسسات خصوصی جهت ایجاد انبارهای عمومی یا سردخانه یا انبار اختصاصی به اجاره
واگذار کنند مراتب زیر باید رعایت شود:
‌الف - کالای گمرک نشده‌ای که به انبارهای مزبور منتقل می‌شود باید حقوق گمرکی و
سود بازرگانی و عوارض مربوط تأمین و تضمین شود.
ب - کالایی که در مدت توقف در انبارهای مزبور مفقود یا خسارتی به آن وارد آید
اداره کل گمرک و سازمان بنادر و کشتیرانی هیچگونه مسئولیتی‌در پرداخت غرامت فقدان
یا خسارت به صاحبان کالا نخواهد داشت.
ج - حد نصاب مدت توقف کالا در این قبیل انبارهای استیجاری تابع مقررات ماده 22
قانون امور گمرکی خواهد بود.
‌ماده 396 - اداره کل گمرک می‌تواند در صورتی که مقتضیات تجاری ایجاب نماید برای
حمل کالایی که تشریفات گمرکی آن انجام گردیده صدور پته‌عبور را به موجب دستور
اداری برقرار نماید.
‌ماده 397 - هرگاه وزارت دارایی تغییر یا اصلاح بعضی از مواد این آیین‌نامه را
ضروری تشخیص دهد طرح لازم را تهیه و پس از تصویب کمیسیون‌دارایی مجلس شورای ملی به
موقع اجرا می‌گذارد.
‌آیین‌نامه فوق مشتمل بر سیصد و نود و هفت ماده و یکصد و هفتاد و دو تبصره به
استناد ماده 59 قانون امور گمرکی در تاریخ روز یکشنبه بیستم‌فروردین ماه یک هزار و
سیصد و پنجاه و یک به تصویب کمیسیون دارایی مجلس شورای ملی رسیده و صحیح است.
‌رییس مجلس شورای ملی - عبدالله ریاضی