این ماشین تنها یک ماشین نیست + تصاویر

خبر اقتصادی - 25 اردیبهشت سالگرد توقف تولید پیکان است؛ اردیبهشت سال 1384 با امضای معصومه ابتکار رئیس وقت و کنونی سازمان حفاظت محیط زیست و اسحاق جهانگیری وزیر وقت صنایع، آخرین پیکان به موزه رفت.

پیکان از روی خودروی هیلمن هانتر طراحی شده است

وقتی از پیکان حرف می‎زنیم، از چه حرف می‎زنیم؟

پیکان اولین خودروی ایرانی است، خودرویی که طراحی آن از روی خودروی «هیلمن هانتر» مدل 1966 برداشته شد و ساخت آن در سال 1346 با همکاری شرکت ایران ناسیونال (ایران خودرو) و گروه صنعتی روتس (Group Rootes) انگلستان، در ایران شروع شد.

برادران خیامی با خرید زمینی در کرج، شرکت ایران ناسیونال را راه‌اندازی کردند و با هدف «ساخت خودروی ایرانی به دست کارگر ایرانی» تولید اولین خودروی ایرانی «پیکان» را شروع کردند. در آغاز، بخشی از قطعات مونتاژی بود، اما بعد تلاش شد تا بیشتر قطعات در داخل کشور ساخته شود تا پیکان به خودرویی وطنی بدل شود.

با توجه عمر طولانی - نزدیک به 40 سال - پیکان در ایران، این خودرو همیشه با یک تصویر ثابت در میان ایرانیان همراه نبوده و در دوره‏‎های مختلف زمانی جایگاه مختلفی داشته است. زمانی سوار شدن به آن لوکس سواری بود، بعدتر خودوری تکراری پرزحمت شد و یک دوره هم خودروی فرسوده. اما هنوز «عشق پیکان»‎ها کم نیستند.

پیکان سوارشو و لوکس باش!

پیکان در آغاز با دو مدل، دولوکس و کارلوکس تولید شد و به بازار آمد و بعد مدل‎های دیگری مثل پیکان جوانان، استیشن، پیکان اتومات و پیکان تاکسی هم به این گروه اضافه شدند.

دولوکس؛ یکی از مدل‌های آغازین پیکان است

پیکان وقتی به بازار آمد، ماشینی اسپرت و جوان‌پسند بود، در تبلیغاتی که برای این خودرو انجام می‎شد هم بر این موضوع تاکید می‏‌شد؛ خودرویی به‌روز، ارزان و مقاوم که شعارش امید به روزی بود که هر ایرانی یک پیکان داشته باشد.

اگر به عکس‎های قدیمی این خودرو نگاه کنید، آن را واقعا زیبا و حرفه‏‌ای می‎یابید؛ ماشینی که چیزی از خودروهای روز کم ندارد. عکس این خودرو محبوب در کنار خانواده در دشت و دمن در آلبوم عکس خیلی از قدیمی‏‌ها پیدا می‎شود؛ اتفاقی که برای ماشین‏های دیگر اتفاق نمی‎افتد. پیکان در واقع خودروی طبقه متوسط بود؛ طبقه‏‌ای که امکان خرید خودروهای لوکس خارجی را نداشت، اما با خرید پیکان می‎توانست زندگی مرفه و لوکس را تجربه کند.

محبوبیت پیکان در آغاز تولید بسیار زیاد بود، حتی امیرعباس هویدا نخست‌وزیر وقت هم پیکان داشت. این محبوبیت تا دهه 50 هم ادامه پیدا کرد و پیکان همچنان خودروی بسیاری از طبقات مختلف جامعه بود.

پیکان استیشن

دهه شصت، دهه انحصار پیکان

بعد از انقلاب، مفهوم پیکان برای ایرانی‏‌ها تغییر کرد. تولید خودرو دولتی و واردات خودروی خارجی هم ممنوع شد و تنها به صورت محدود خودروی خارجی وارد کشور می‏‌شد؛ بنابراین تنها انتخاب برای خرید خودروی خانواده یا خودروهای قدیمی خارجی بود یا پیکان.

اگرچه در این سال‌‏ها شرکت سایپا هم به مونتاژ خودروی ژیان و رنو هم می‎پرداخت. اما دهه شصت دهه انحصار پیکان بود. با مرور خاطرات دهه شصت، پیکان جزوی جدا نشدنی از خاطرات این روزگار است. روزگار جنگ تحمیلی، کالاهای کوپنی، صف‍‌‎های طولانی نفت و سفرهای دسته‌جمعی که گاهی تا 9 نفر سوار یک پیکان می‎شدند. آن هم پیکانی که دیگر ماشین روز نبود و بیشتر انتخاب ناگزیر آن روزها به حساب می‌‏آمد.

با گذشت زمان، دیگر پیکان، پیکان محبوب قدیمی باقی نماند، دیگر ماشینی سخت و زمخت که حتی کولر هم نداشت، جوابگوی نیاز و سلیقه جامعه نبود؛ بنابراین از ماشین محبوب جوانان به ماشین «مسافرکشی» بدل شد.

در سال 1372 با مونتاژ پراید دیگر پیکان به حاشیه کشیده شد. پراید خودرویی سبک بود که با مصرف انرژی کم و طراحی به روز، همچنین بر خلاف پیکان که خودرویی خشن و مردانه بود، پراید برای رانندگی زنان هم مناسب بود. همین موارد سبب شد که زمینه برای توقف تولید پیکان فراهم شود.

یادگاری اسحاق جهانگیری بر آخرین پیکان

البته ایران خودرو چندان علاقه‏‌ای به توقف تولید پیکان نداشت، اما با رایزنی‏‌های بسیار و مطرح شدن مباحث زیست محیطی، خط تولید خودرویی که استانداردها را رعایت نمی‏‌کرد، بعد از تولید بیش از دو میلیون و 62 هزار و 611 دستگاه، متوقف شد.

البته با توقف خط تولید پیکان، ایران خودرو با سوارکردن موتور پیکان بر پژو دست به تولید خودروهای جدیدی چون «آر-دی» و «روآ» زد که مورد استقبال واقع نشد و تولید آن‏ها متوقف شد.

پیکان‌بازها

پیکان گذشته از استفاده‎‏کنندگان معمولی، همیشه علاقه‌‏مندان خاص خودش را هم داشته؛ علاقه‎مندانی که با توقف خودروی پیکان، بیشتر خودشان را نشان دادند. کسانی که خود را پیکان باز یا عشق‎بازِ پیکان می‏‌نامند و علاقه‌مندی‏‌شان اسپرت‌کردن پیکان و حتی کروک‌ و سان‌روف‌ کردن این خودروی 45 ساله است و در بازارهای اینترنتی این خود را را با قیمت‎های عجیب و غریب رد و بدل می‏‌کنند.

گذشته از این نگاه مجموعه‎دارانه به خودرو، هنوز پیکان با وجود مشکلات زیست محیطی که دارد، در بسیاری از شهرهای تهران و شهرستان دیده می‎شود و حتی طرح‎هایی چون طرح تحویل خودروی فرسوده نتوانسته خیابان‏‌های ایران را از این خودرو خالی کند یا حتی ایران خودرو را به توقف خط تولید وانت‌پیکان وادارد.