جایگاه صنعت بیمه در اطلس تجارت ایران

اقتصادگردان- سیدطه‌حسین مدنی در گفت‌وگو با ایسنا، با تأکید بر تدوین اطلس تجارت ایران و با بیان اینکه بخش‌های مختلفی در تدوین و پیاده‌سازی اطلس تجارت ایران می‌توانند موثر باشند، اظهار کرد: اطلس تجارت ایران به عنوان نمودی از حکمرانی هوشمند در حوزه تجارت کشور، این قابلیت را دارد که تمامی موضوعات از لجستیک گرفته تا بیمه، اعتبار و ... را به هم پیوند دهد و بهترین نتیجه را حاصل کند. در واقع اطلس تجارت ایران زمانی می‌تواند بهترین نتایج را به دنبال داشته باشد که تمام بازیگران حوزه تجارت را پوشش دهد و برای این بازیگران مزیت اقتصادی تعریف کند.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه اطلس تجارت ایران می‌تواند پیش از تولید یک محصول صادراتی، استانداردهای بین‌المللی مواد اولیه‌، نوع مواد اولیه، شرایط تولید محصول، مسیرها و شیوه‌های حمل و ... را تشریح کند و در اختیار زنجیره تولید تا صادرات آن محصول قرار دهد.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: بیمه‌ اثر بسیار زیادی بر زنجیره ارزش و بخش تجارت کشور دارد. امروزه گشایش ال‌سی، تأمین مالی با هدف صادرات یا واردات و... به موضوع بیمه گره خورده است؛ بنابراین اطلس تجارت ایران می‌تواند به خوبی برای این صنعت مهم و حساس مزیت تعریف کند.

مدنی با بیان اینکه بیمه‌ها در واقع ریسک تجارت بین‌المللی را کاهش می‌دهند، تصریح کرد: اطلس تجارت ایران با افزایش تجارت کشور (اعم از صادرات، واردات و ترانزیت کالا) و در نتیجه افزایش تقاضا برای صدور بیمه‌نامه‌هایی مانند حمل و نقل، به صورت مستقیم روی کسب و کارهایی چون صنعت بیمه اثر مثبت دارد.

وی در ادامه افزود: علاوه بر این، هوشمند شدن فضای تجارت کشور در بستر اطلس تجارت ایران می‌تواند به بیمه‌ها برای کاهش ریسک‌ با تعریف بهترین بسته‌های تشویقی یا سلبی در هدایت و انتخاب شیوه‌های بهینه جهت بهره‌گیری از لجستیک و بخصوص حمل و نقل کالاهای تجاری کمک کند.

مدنی خاطرنشان کرد: عملیاتی شدن اطلس تجارت ایران و بهره‌ گرفتن بیمه‌ها از این ابزار، می‌تواند به ورود مطمئن‌تر کسب و کارهای کوچک و متوسط به عرصه تجارت خارجی کمک کند. چون این کسب و کارها در حالت عادی با ریسک‌های بیشتری برای ورود به تجارت خارجی مواجه هستند و اگر این ریسک‌ها با همگرایی اطلس تجارت ایران و بیمه‌ها کاهش یابد؛ آنها هم می‌توانند با چشم بازتر به این عرصه ورود کرده و در رونق بیشتر تجارت کشور موثر باشند.

پیوند اطلس تجارت ایران و صنعت بیمه

وی در ادامه به اثرات مستقیم اطلس تجارت ایران بر کسب و کار بیمه‌ها اشاره کرد و گفت: شرکت‌های بیمه‌ای بزرگ معمولاً ترجیح می‌دهند خدمات خود را با سود کمتر و در مقیاس بالاتر عرضه کنند تا سود بیشتر و در مقیاس پایین‌تر؛ یعنی برای آنها بهتر است که به جای ۱۰۰ واحد سود در یک قرارداد، همان ۱۰۰ واحد سود را در مجموع بیش از ۱۰ قرارداد کسب کنند. سود کمتر در یک قرارداد اما گسترش گردش مالی و جامعه مشتریان؛ این شرکت‌ها بر همین مبنا با یکدیگر رقابت می‌کنند. این موضوع در ارتباط با اطلس تجارت ایران و حوزه واردات و صادرات هم معنا پیدا می‌کند، چون بیمه‌ها می‌توانند با توجه به داده‌های اطلس تجارت ایران و شناختی که بر مبنای این اطلس کسب می‌کنند؛ یک سری توصیه‌های بهینه‌سازی شده برای کاهش ریسک به تجار ارائه کنند.

مدنی افزود: به عنوان نمونه، اطلس تجارت ایران شناخت موثری از ریسک شیوه‌های مختلف حمل و نقل و مسیرهای گوناگون به دست می‌دهد. بیمه‌ها بر مبنای این شناخت و آنالیز ریسک‌های حمل و نقل، می‌توانند کم ریسک‌ترین مسیر و شیوه حمل را به تجار پیشنهاد کرده تا حاشیه سود خود را بالا ببرند و در عوض برای آنها تخفیف‌هایی در نظر بگیرند تا مشتریان خود را افزایش دهند و اصل عرضه در مقیاس محقق شود.

وی با اشاره به اهمیت شناخت بیمه‌ها از بازه‌های زمانی پرریسک و کمک اطلس تجارت به شناسایی سریع و دقیق این بازه‌ها، ادامه داد: مشابه این موضوع را می‌توان در رفتار شرکت‌های بیمه‌ای اروپایی در اوج تجاوز رژیم صهیونیستی به غزه دید. در این دوره برخی از شرکت‌های کشتیرانی برای اینکه سریعتر به مقصد برسند، از سواحل جنوب غربی یمن عبور می‌کردند و این منجر به افزایش ریسک برای شرکت‌های بیمه‌ای شده بود. شرکت‌های بیمه‌ای در این شرایط مسیرهای جایگزینی را معرفی و اعلام کردند اگر کشتی‌ها از این مسیرهای جایگزین عبور کنند؛ مشمول تخفیف خواهند شد و در صورت ادامه تردد از همان مسیر قبلی، هزینه بیمه به شدت افزایش پیدا می‌کند.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: این یعنی بیمه‌ها می‌توانند بر مبنای اطلس تجارت، هزینه‌های اعمال تخفیف و آورده‌های حاصل از کاهش ریسک را مدیریت کرده و بر مبنای آن به بهترین بسته تخفیفی و سلبی برسند و تجار هم قادر خواهند بود به جای مذاکرات وقت‌گیر در مورد بیمه، بسته‌های بیمه‌ای را با گزارش‌های حاصل از اطلس تجارت مقایسه و بهترین گزینه را انتخاب  کنند.

گذار از تجارت سنتی به هوشمند

وی در ادامه گفت: موضوع مهم دیگر این است که اطلس تجارت می‌تواند با گذار از تجارت سنتی به تجارت هوشمند، منجر به تغییر رویه تجار در استفاده از شرکت‌های بیمه هم بشود. به این معنی که با هوشمند شدن تجارت، تجار برای بیمه به شرکت‌هایی مراجعه خواهند کرد که با شرایط اطلس تجارت تطبیق‌پذیری بیشتری داشته‌ باشند و به صادرات با ادبیات سنتی مانند تن/کیلومتر، ارزش بار و ... نگاه نکنند و بتوانند خود را به توسعه‌یافتگی اطلس برسانند و در همین محیط به مشتریان خود خدمات بدهند. این مهم، ضرورت جای‌گیری بیمه‌ها در قالب اطلس تجارت ایران را گوشزد می‌کند، چون این اقدام هم هزینه‌های سربار را کاهش خواهد داد و هم بازار بزرگتری در اختیار آنان قرار می‌دهد.

کاهش خطای تحلیل ریسک بیمه‌ها 

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند تصریح کرد: شرکت بیمه‌ای را در نظر بگیرید که درصد خاصی از بازار را در اختیار دارد. این شرکت بر مبنای جامعه آماری محدود خود، تحلیل ریسک کرده و با توجه به همین شناخت محدود، رویه‌ها و تخفیف‌ها را تعریف می‌کند. اما اگر همین شرکت بر مبنای داده‌های فراگیر اطلس تجارت که واقعیت‌های لجستیک، قواعد، حجم و نیاز بازار و...  را لحاظ کرده، رویه‌های خود را تعریف کند؛ خطای تحلیل ریسک را تا حد بیشتری کاهش داده و می‌تواند بسته‌های بهتری تعریف کند.

وی با بیان اینکه اطلس تجارت ایران می‌تواند نمودی از تجارت هوشمند کشور باشد، گفت: اطلس تجارت در گام اول و برای تحقق حکمرانی الکترونیک، داده‌های حوزه تجارت را تجمیع و برای ماشین یا هوش مصنوعی قابل خوانش می‌کند. در گام بعدی و برای تحقق حکمرانی دیجیتال، دائماً خود را به‌روز و بهینه می‌کند تا در گام بعدی به تحقق حکمرانی هوشمند منجر شود. همین داده‌ها می‌تواند بیمه‌ها را هم به سمت خدمات هوشمند و ایجاد یک تحول بزرگ در حوزه بیمه و تجارت کشور سوق دهد.

مدنی در ادامه به دو مدل بین‌المللی اشاره و تصریح کرد: یکی از این مدل‌ها در آفریقا و تحت عنوان African Trade & Investment Development Insurance یا ATIDI با حضور ۲۴ کشور آفریقایی و چند نهاد غیرآفریقایی اجرایی شده است. این نهاد از سال ۲۰۲۳ به دنبال  مأموریت گسترده‌ای در توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری آفریقا است و سعی دارد ریسک‌های سیاسی و تجاری برای جذب سرمایه و هزینه‌های تأمین مالی پروژه‌ها و بنگاه‌ها در آفریقا را کاهش داده و تجارت خارجی کشورهای عضو را تسهیل کند.

مدنی افزود: این نهاد برای تحقق اهداف خود، در حوزه بیمه پوشش‌هایی چون پوشش در برابر مصادره، تبدیل‌ناپذیری ارز، جنگ، آشوب، نقض قرارداد، نکول خریدار خصوصی یا حاکمیتی، بهبود دسترسی به اعتبار برای صادرکنندگان و بانک‌ها، ضمانت‌نامه و ابزارهای پشتیبان را لحاظ کرده و توانسته از ۸۵ میلیارد دلار تجارت و سرمایه‌گذاری پشتیبانی کند.

وی ادامه داد: مدل TradeAtlas–Cytora هم مدل دیگری است که در آوریل ۲۰۲۴ با همکاری Cytora (پلتفرم دیجیتال پردازش ریسک برای بیمه‌های تجاری-تخصصی) و TradeAtlas (پایگاه بزرگ داده‌های تجارت جهانی) شکل گرفت تا داده‌های تجارت را مستقیماً در گردش‌کار ارزیابی ریسک به‌ویژه در بیمه حمل و نقل دریایی اعمال کند. نتیجه این مدل، تصمیم‌گیری سریع‌تر و دقیق‌تر در پذیرش و قیمت‌گذاری بیمه دریایی بوده است.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند خاطرنشان کرد: به طور کلی، اطلس تجارت ایران برای هر موضوع اثرپذیر از تجارت کشور و اثرگذار بر آن قابل طرح و بهره‌برداری است. اطلس تجارت ایران کشش این را دارد که تمامی موضوعات از لجستیک گرفته تا بیمه، اعتبار و ... را به هم پیوند داده و بهترین نتیجه را حاصل کند.

مدنی افزود: با این تعاریف و توضیحات، اگر اطلس تجارت ایران به طور کامل راه‌اندازی شود؛ می‌تواند بسیاری از نگرانی‌های ما در خصوص تحریم را رفع و به افزایش قدرت اقتصادی و تجاری کشور کمک کند.

رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند در پایان گفت: در همین راستا قرار است مهر ماه امسال یک نشست تخصصی با موضوع اطلس تجارت ایران توسط اندیشکده حکمرانی هوشمند در خانه اندیشه‌ورزان برگزار شود تا این موضوع از زوایای مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد.