سازمان همکاری شانگهای چگونه تحریم‌ها را بی‌اثر کرد؟، تجارت ایران با اعضا به ۳۶ میلیارد دلار رسید
اقتصادگردان- مسعود پزشکیان رئیس جمهور امروز (یکشنبه - ۹ شهریور ۱۴۰۴) به منظور حضور در اجلاس سران همکاری شانگهای راهی پکن خواهد شد، در همین زمینه به بررسی میزان تعامل با کشورهای عضو پرداختیم که در ادامه آمده است:
سید روح‌الله لطیفی - سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره میزان تعامل ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، توضیح داد: ما با همه اعضای سازمان همکاری شانگهای تعامل داریم اما با برخی از آن‌ها ارتباط گسترده‌تری برقرار شده است. سیاست‌های این سازمان با سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران همخوانی دارد؛ از جمله در زمینه توسعه حمل‌ونقل، ترانزیت، دلارزدایی، گسترش تولید و تجارت. اعضای شانگهای از نظر جغرافیایی در کنار هم قرار دارند و بخشی از جغرافیای مهم جهان را تشکیل می‌دهند. قدرت‌های بزرگی مانند روسیه، چین و هند نیز در این سازمان حضور دارند که از مهم‌ترین قدرت‌های اقتصادی جهان محسوب می‌شوند.
او با اشاره به حضور قدرت‌های مهم جهان در این سازمان، تصریح کرد: دو عضو این سازمان یعنی روسیه و چین، از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند و هند نیز همواره به دلیل جمعیت بالا و رشد اقتصادی سریع، یکی از گزینه‌های مطرح برای عضویت دائم در شورای امنیت بوده است. کشورهایی همچون قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، افغانستان و بلاروس نیز در این سازمان حضور دارند که بخشی از آن‌ها در سازمان‌های بین‌المللی دیگر با ایران عضو هستند. به عنوان مثال قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان در سازمان اکو و اتحادیه اوراسیا نیز عضویت دارند. این چندگانگی باعث استحکام روابط می‌شود و بازارهایی را که نیاز به همکاری دارند، به طور طبیعی همپوشانی می‌کند.
لطیفی در پاسخ به این سوال که عضویت در این سازمان چه فوایدی برای تجارت و اقتصاد ایران دارد؟ گفت: در حوزه انرژی، ایران و روسیه می‌توانند بازارهای هند، چین و پاکستان را تأمین کنند. در بخش مواد غذایی، کشورهایی مانند قزاقستان، قرقیزستان و روسیه در کنار پاکستان و هند توان تأمین بخش زیادی از نیازها را دارند و در حوزه فناوری نیز هند و چین می‌توانند پاسخگوی نیازهای اعضا باشند. سیاست دلارزدایی نیز می‌تواند به کشورهایی که تحت تحریم قرار دارند، مانند ایران و روسیه، کمک قابل توجهی کند. همچنین در حوزه‌های دفاعی و امنیتی نیز ایران، روسیه، چین، هند و پاکستان کشورهایی هستند که توان بالایی دارند؛ ضمن آن‌که برخی از این کشورها، مانند هند، چین و روسیه، دارای توان هسته‌ای هم هستند که این موضوع توان دفاعی سازمان را ارتقا می‌دهد.
او با بیان اینکه یکی از فرصت‌های مهم، توسعه مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری است، ادامه داد: برای ایران که تحت تحریم‌های آمریکا و غرب قرار دارد، حضور در چنین بلوک‌ها و سازمان‌هایی یک فرصت طلایی محسوب می‌شود تا در معادلاتی خارج از چارچوب غرب حضور فعال داشته باشد. چین به تنهایی بیش از ۲۶ درصد تجارت خارجی ایران را به طور مستقیم و غیرمستقیم دربر می‌گیرد. بازار هند نیز در حال گسترش است و مبادلات با پاکستان و روسیه نیز رو به رشد است. تجارت ایران با کشورهای آسیای میانه نیز روندی صعودی دارد و در شرایط تحریم، این بازارها برای تأمین نیازهای داخلی و ایجاد فضای تنفسی برای کشور اهمیت ویژه‌ای دارند.
سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت افزود: هرچه بازار اروپا برای ایران کوچک‌تر می‌شود، بازار شرق اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بسیاری از کارشناسان اقتصادی جهان نیز معتقدند که آینده اقتصاد جهانی در شرق رقم خواهد خورد و ایران نیز در همین مسیر گام برمی‌دارد. بزرگ‌ترین شریک نفتی ایران چین است؛ موضوعی که کشورهای غربی بارها تلاش کرده‌اند مانع آن شوند اما همچنان مشتریان اصلی ایران در آسیا و شرق دور قرار دارند. هند، پاکستان و افغانستان نیز در حوزه نفت و گاز از شرکای مهم ایران هستند. با وجود تحریم‌های کشتیرانی، بنادر، مالی و فروش نفت، مبادلات ایران با کشورهای عضو شانگهای همچنان در حال افزایش است.
او با بیان اینک روند فعلی نشان می‌دهد که حضور ایران در سازمان‌هایی نظیر شانگهای، نظام تحریم را عملاً بی‌اثر کرده و اهداف مورد نظر طرف مقابل محقق نشده است، توضیح داد: سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان، هند، روسیه، قزاقستان و قرقیزستان ــ که اعضای شانگهای هستند ــ و عضویت در پیمان‌های بین‌المللی، فرصت‌هایی ایجاد کرده که تحریم‌ها نتوانند به هدف اصلی خود دست یابند. حتی در دوران فشار حداکثری پس از سال ۱۳۹۷، ایران توانست رکوردهایی در تجارت ثبت کند؛ به گونه‌ای که بیش از ۵۸ میلیارد دلار صادرات نفتی و ۲۲ میلیون تن ترانزیت کالا رقم خورد که بی‌سابقه بوده است. فروش نفت ایران نیز به سطح بالایی رسید و این موضوع نشان داد که با وجود فشارها، می‌توان با تقویت مناسبات داخلی و خارجی و حضور در بازارهای مختلف و گسترش تولید و تجارت، کشور را اداره و حتی رکورد ثبت کرد.
لطیفی در پاسخ به این سوال که هدف ایران برای افزایش تجارت بین‌المللی خود با عضویت در این سازمان چه میزان است؟ اظهار کرد: هدف‌گذاری ما این است که میزان مراودات مالی ایران با کشورهای عضو شانگهای به دو تا سه برابر افزایش یابد. توافق برای حذف ۸۷ درصد تعرفه‌های کالا میان کشورهایی مانند روسیه، بلاروس و ازبکستان با ایران، می‌تواند تجارت فعلی را دو تا سه برابر افزایش دهد. بر این اساس، باید سطح مبادلات ایران با اعضای شانگهای به بیش از ۵۰ میلیارد دلار برسد که دست یافتنی است، البته به شرط توجه جدی به زیرساخت‌های داخلی. در حال حاضر تجارت ایران با اعضای شانگهای حدود ۳۵ تا ۳۶ میلیارد دلار برآورد می‌شود.
او در پاسخ به این سوال که ایران با چه تعداد از اعضای سازمان شانگهای مراوردات مالی و تجاری دارد؟ اظهار کرد: ما با همه اعضا تعامل داریم؛ با برخی کشورها بیشتر و با برخی کمتر. بیشترین حجم مبادلات با چین است و پس از آن روسیه، هند و پاکستان قرار دارند. مغولستان سهم کمتری دارد و قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان نیز در سطوح مختلفی با ایران همکاری دارند.
تاریخچه سازمان همکاری شانگهای
گفتنی است؛ سازمان همکاری شانگهای (SCO) در ۲۶ آوریل ۱۹۹۶ با مشارکت پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان برای تقویت اعتماد و امنیت مرزی تأسیس شد. پس از الحاق ازبکستان در سال ۲۰۰۱ و تکمیل ساختار سازمان در سال ۲۰۰۲، این بلوک اکنون بیش از ۶۰ درصد اوراسیا و بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را پوشش می‌دهد.
ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر سازمان بود، عضویت رسمی و کامل ایران در شانگهای در سال ۱۴۰۲ تصویب شد. این عضویت، نتیجه فرآیند چندساله دیپلماتیک از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ و تصویب قانون الحاق در مجلس شورای اسلامی بود و نشان‌دهنده تقویت جایگاه دیپلماسی ایران در منطقه است.
