ناترازی انرژی، بی برقی، قطع گاز و خاموشی با صنعت سیمان چه خواهد کرد؟ 

اقتصاد گردان - مینا هرمزی
ناترازی انرژی قبل از اینکه به یک بحران بزرگتر تبدیل شود، قطعا نیاز به برنامه‌ریزی کاملا کارشناسی شده درحوزه انرژی دارد. زیرا تداوم این مساله می‌تواند اثرات منفی بر برنامه‌‌های توسعه صنعتی کشور داشته و صنایع را با چالش ‌‌های جدی مواجه کند. تولیدی که 3 ماه از سال بخاطر گرما برقش قطع باشد،3 ماه دیگر بخاطر سرما، برق، گاز و مازوتش قطع باشد دیگر جانی برای تولید ندارد. همه هزینه‌های تولید سرجایش باقی است فقط تولید و درآمد نیست. متولیان امر هم دست به دامن اقلیم و آب‌و‌هوا شده‌اند، این موضوع حائز اهمیت است که ناترازی های انرژی می‌تواند باعث افزایش هزینه‌‌ های تولید و در نهایت ورشکستگی صنایع را به دنبال داشته باشد. این مشکل علاوه‌ بر صنایع مختلف، بخش مصارف خانگی را هم تحت تاثیر قرار داده است. اما امسال شرایط متفاوتر از سال های گذشته است. صنایع مختلف جدای اینکه با قطعی گاز مواجه هستند با قطعی برق و کاهش ذخایر مازوت هم دست و پنجه نرم می کنند، همه مشکلات هم روی کاغذ حل شده است، اما در عمل صنعت‌گران تسلیم شده‌اند و دستانشان بالاست. ناترازی انرژی حاصل بی‌برنامگی، ناتوانی و ضعف مدیریتی است و در این راستا است که امسال بحرانی جدید بر بحران سال‌های گذشته افزوده شده که با توجه به اهمیت موضوع قطعا دولت مردان باید برای صنایع کشور فکری اساسی کنند. 

مقصود پورابولی، رئیس هئیت مدیره سیمان خاش: کمبود انرژی به صنعت سیمان لطمه زده است 
مشکل تأمین انرژی (اعم از حرارتی و الکتریکی) کارخانجات را با مشکل مواجه کرده است. برای کاهش آثار منفی کمبود انرژی، راه‌های متفاوتی بکار گرفته‌شده که اهم آن‌ها به‌قرار زیر است:
در خصوص انرژی الکتریکی:
-سعی می‌شود برنامه‌ریزی برخی تعمیرات به زمان‌هایی منتقل شود که دسترسی به انرژی سخت‌تر است به‌طور مثال اجرای بعضی برنامه‌ها به تابستان که کمبود برق شدیدتر است انتقال می‌یابد.
-برخی اقدامات اصلاحی در ماشین‌آلات من‌جمله تغییر موتورها و کمپرسورها به‌منظور کاهش کلی مصرف برق هم در دستور کار برخی کارخانجات قرار دارد.
-به‌منظور جبران کمبود انرژی الکتریکی و با توجه به جرائم وضع‌شده در راستای تغییر سمت‌وسو به انرژی‌های پاک، برخی کارخانجات به احداث نیروگاه‌های خورشیدی روی آورده‌اند هرچند که پاسخگوی کامل نیاز نیست و البته محدودیت‌های خاصی هم استفاده از این نیروگاه‌ها به همراه دارد ولیکن به نظر راه‌حل میانه‌ای به شمار می‌رود.
-ازآنجاکه سرمایه‌گذاری موردنیاز برای احداث نیروگاه‌های حرارتی رقم قابل‌ملاحظه‌ای است و در توان تک‌تک کارخانجات نیست، به‌ناچار بعضی هلدینگهای سیمان نیز پیگیر مشارکت کلی شرکت‌های زیرمجموعه خود به‌صورت اشتراکی در نیروگاه‌ها هستند.
در خصوص انرژی حرارتی:
-جایگزینی گاز با مازوت موضوع جدیدی نیست و این اتفاق از خیلی سال قبل رخ می‌داد لیکن محدودیت‌های شدیدتر (عمدتاً به دلیل در اولویت قرار دادن نیروگاه‌ها و البته کمبود عمومی سوخت در زمستان) در قیاس با سال‌های پیشین برقرار و البته مبحث آلودگی هوا حساسیت‌های عموم را بیشتر کرده است. به‌طور مثال در سال‌های گذشته اغلب گاز کارخانجات در اواخر آذرماه با محدودیت‌های بیشتری مواجه می‌شد لیکن در سال جاری این اتفاق از اوایل مهرماه رخ داد و تدریجاً بیشتر هم شد.
-برای رفع کمبود سوخت، تلاش شده است در سال‌های اخیر تولید سیمان‌های آمیخته افزایش یابد. در سیمان آمیخته به کلینکر فاکتور (مقدار کلینکر موردنیاز برای تولید هر تن سیمان، کاهش‌یافته و مواد دیگری در آسیاب سیمان به آن اضافه می‌شود). توجه دارند که به‌طورمعمول برای تولید سیمان پرتلند، حدود 4% گچ در آسیاب سیمان اضافه می‌شود، با اضافه کردن برخی مواد طبیعی (نظیر پوزولان) و یا صنعتی (نظیر سرباره کوره‌های بلند ذوب) می‌توان میزان کلینکر موردنیاز را کاهش داد که درنتیجه کاهش سوخت موردنیاز به میزان قابل‌ملاحظه‌ای تقلیل می‌یابد. تولید سیمان آمیخته البته در کاهش مصرف انرژی الکتریکی نیز مؤثر است. افزایش دقت در ترکیب مواد اولیه در مراحل پخت نیز می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
به نظر می‌رسد صنعت سیمان بتواند با فرض عدم‌تغییر شدید و قابل‌ملاحظه پارامترهای اقتصادی، به حیات خود ادامه دهد هرچند امکان رشد، توسعه و بهبود وجود نخواهد داشت و افزایش ظرفیت و یا اجرای طرح‌های جدید عملاً جذابیتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد نمی‌کند. در اینکه کمبود انرژی به صنعت لطمه زده است تردیدی نیست چراکه صنعت سیمان به‌طورکلی هزینه ثابت بالایی دارد و چنانچه به هر دلیل نتوان راندمان مناسبی از بکار گیری ماشین‌آلات کسب کرد، طبعاً هزینه ثابت بر مقدار سیمان تولیدی کاهش‌یافته، تقسیم می‌شود و درنتیجه موجبات افزایش قیمت می شود که مصرف‌کننده آثار مربوط به کاهش تولید را به دوش خواهد کشید. البته کاهش تولید می‌تواند به ظرفیت صادراتی صنعت هم لطماتی را وارد نماید.

علی‌اکبر الوندیان، دبیر انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان: کاهش تولید سیمان نگران‌کننده است
قطعی برق و گاز دامن صنعت سیمان را گرفته و متولیان امر، وضعیت امروز را محدودیت برق می نامند، اما از نظر صنعت، قطع برق است، زیرا ۵۰ درصد برق را برای ۱۲ ساعت محدود کرده‌اند و در برخی از واحدها تا 70%  هم رسیده است. در این هفته، برق تمام کارخانه‌ها در حال قطع شدن است و کوره‌های این واحدها در حال توقف، که این باعث نگرانی شدید صنعت سیمان است. با اینکه صنعت سیمان دوگانه سوز است و به اجبار مازوت هم مصرف می‌کند اما برای تامین مازوت هم محدودیت داریم و نیاز صنعت به موقع برآورده نمی‌شود. مازوت را برای شرایط سخت زمستان ذخیره کرده بودیم، اما از پاییز از ذخایرمان استفاده کردیم. در هفته های گذشته ۱۳ میلیون لیتر از ذخایر مازوت کاهش پیدا کرده و به حدود ۴۰ درصد از مخازن رسیده که نگران کننده است. 
حتی ناوگانهای تحت قرارداد سیمان هم تانکر سوخت رسانشان به دستور انبارهای نفت به سمت نیروگاه ها منتقل می شوند و برخی از واحدها که از انبارهای نفت شرکت پخش و پالایشگاه ها فاصله معناداری دارند مشکلشان چندبرابر شده است. برخی از واحدها که گازسوز هستند مثل سیمان غرب آسیا، کلا کوره های آنها متوقف شده، کارخانه های دیگر گازسوز که از سازمان محیط زیست اجازه مصرف سوخت ندارند و بیش از 50% تولیدشان را از دست داده اند. یک کوره 8 هزارتن سیمان آبیک، 2 تا 3 واحد، سیمان تهران، 2 واحد، سیمان اصفهان و 3 واحد، سیمان درود متوقف است که آثار این مشکل به زودی خود را نشان می دهد، هرچند که جامعه هنوز مشکل را لمس نکرده، زیرا ذخایر کلینکر در اختیار تبدیل به سیمان می شود. 
کارخانه سیمان با دلار امروز بالای 9 همت سرمایه گذاری کرده که علاوه بر اشتغال مستقیم، اشتغال غیرمستقیم این صنعت بیشتر است و ظرفیت حمل صنعت حمل و نقل هم کاهش پیدا می کند. اینکه یک واحد به سادگی متوقف می شود آنهم در درازمدت، جای سوال است! حتی کارخانه های مازوت سوز هم که اجازه دارند که مازوت بسوزانند در خراسان، در پیوند گلستان و غیره چون فاصله آنها طولانی است اصلا قادر نیستند مازوت را دریافت کنند. با این وضعیت توقف کارخانه ها ادامه دار خواهد شد. معضل دیگری که این موضوع را تشدیدکرده، فرآیند تحویل سوخت بدون حواله است که تا پایان هرماه اعتبار دارند و چون ناوگان حمل ضعیف است باطل می شوند و دوباره همان مراحل باید طی شود، این باعث شده که هم ذخایر سوخت کاهش پیدا می کند و هم ذخایر کلینکر. 
ناترازی انرژی به چالش کلیدی برای ادامه حیات صنعت سیمان تبدیل شده و این نگرانی وجود دارد که این وضعیت تشدید شود. امیدوارم به روزی نرسیم که از صادرکننده سیمان به واردکننده سیمان تبدیل شویم و بلایی که در صنعت برق پیش آمده در حوزه سیمان هم تکرار شود. مشکل بعدی مصرف آب صنعت سیمان است و اکنون چاه آب بسیاری از کارخانه‌های ما خشک شده و سالها است که به سمت صرفه‌جویی رفته‌ایم. 

علی محمد بد، عضو هئیت مدیره سیمان ماهان کرمان: باید مشکل سوخت کارخانه‌ها حل شود
ناترازی انرژی در همه بخشها اثرگذار است. سالی 10%  مصرف افزایش پیدا می کند و حجم سرمایه‌گذاریها بیشتر از 5% نیست و این ناترازی به طور گسترده در حال افزایش است. در سال قبل برای ناترازی برق یک ماه کارخانه‌های صنعت سیمان کمبود برق داشتند، اما امسال به دو ماه در سال افزایش پیدا کرد و واحدهای تولید کلینکر سیمان حدود 10% نسبت به سال قبل تولیدشان کم شد. اگر این مشکل در سال بعد هم اتفاق بیافتد با 3 ماه کاهش تولید مواجه خواهیم بود که قطعا  عرضه سیمان با کاهش مواجه می شود. برای اولین‌بار در ماه آذر، وزارت نیرو طی بخشنامه جدید اعلام کرد کارخانه‌هایی که بیشتر از 2 مگاوات برق مصرف می کنند، باید مصرف و تولید خود را کاهش دهند! برای یک کارخانه تولیدی اصلا منطقی نیست. حدود ۲ هفته است که برق صنعت سیمان به حدی محدود شده که تولید این صنعت  تا حد زیادی متوقف خواهد شد.
ناترازی دیگر در سوخت است. از آنجا که تولید گاز، سالانه با کاهش مواجه است، مجبور به استفاده از مازوت هستیم. هر چند واحدهایی که در محدوده شهری قرار ندارد، مجاز به استفاده از مازوت به عنوان سوخت جایگزین هستند تا تولید ادامه پیدا کند اما واحدهای سیمانی علاقه چندانی به تولید با این نوع سوخت ندارند، چرا که مازوت در مقایسه با گاز گران‌تر است و هزینه حمل تا کارخانه را نیز به واحدهای تولیدی تحمیل می کند، اما با تهیه مازوت هم مشکل داریم! حال اگر مازوت هم پیدا شد در حمل مازوت به کارخانه‌های سیمان هم مشکلات زیادی وجود دارد. زیرا کامیون‌ها به سمت نیروگاه‌ها می روند.
کارخانه‌های تولید سیمان در تابستان‌ها با کمبود برق و در زمستان‌ها با کمبود گاز، برق و مازوت مواجه هستند و قادر به تولید اسمی و رسمی خود نیستند، قطعا این دو مشکل باید حل شود، بنابراین هر ارگان، سازمان، مجموعه‌ای که مسئول تامین برق، گاز و مازوت کارخانه‌ها هستند، باید در این مورد چاره‌اندیشی کنند. با این شرایط به نظر می‌رسد که با قطع گاز، برق و نبود مازوت در فصل سرد سال که در پی قطع برق در تابستان اتفاق می افتد، بازار سیمان می تواند شاهد نوسان قیمتی جدیدی باشد. قطعی برق و سوخت در فصول مختلف یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های صنعت سیمان به‌شمار می‌رود. این مشکل تا حدود زیادی در میزان تولید این محصول دخیل بوده و حجم تولید را کاهش خواهد داد و قطعا قیمت سیمان را افزایش می دهد.
در‌کل باید بگویم که یکی از نشانه‌های توسعه یافتگی کشورها، میزان رشد اقتصادی ناشی از فعالیت صنایع مختلف است. صنعت سیمان به‌عنوان یکی از صنایع اصلی، نقشی محوری در توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و صنعتی کشور را بر عهده دارد، با توجه به اهمیت موضوع قطعا دولتمردان باید برای صنایع کشور فکری اساسی کنند. 

فرود عزیزی، مدیرعامل سیمان کیاسر: حرف ها روی کاغذ قشنگند، صنایع در آستانه تعطیلی هستند
مشکلات صنایع تقریبا از 5 سال پیش شروع شد، اما از امسال با‌توجه به ناترازی انرژی، بیشتر خود را نمایان کرده است. از 4 سال‌پیش، از دی‌ماه گاز صنایع قطع شد، 3 سال‌پیش از آخر آذر، 2سال پیش از آبان، و امسال از اوایل مهر‌ماه محدود و قطع شده است. امسال برق هم محدود شده و تهیه مازوت هم به راحتی امکان‌پذیر نیست. صنایع چگونه باید کار کنند؟ در حال حاضر گاز قطع است و برق کارخانه‌ها در کمترین حد خود محدود شده است. در این صورت کارخانه‌ها قادر به تولید نیستند و عرضه سیمان در بازار کم و ممکن است به صفر برسد که همه این‌موارد باعث افزایش قیمت سیمان در منطقه و در کشور خواهد شد. کارخانه‌ها محصول خود را در بورس‌کالا فروخته‌اند، اما الان قادر به تحویل همان مقدار محصول فروخته‌شده، نیستند. همیشه کلینکر در کشور اضافه بود اما در حال‌حاضر کارخانه ها از کلینکر ذخیره استراتژیک خود استفاده می‌کنند و با کمبود کلینکر مواجه هستیم.
مشکلات گازوبرق چند سالی هست که دامن صنایع را گرفته اما در این چند سال هیچ کاری در راستای رفع این معضل انجام نشده، نه خبر افتتاح نیروگاه جدید به گوش می‌رسد و نه مدیریتی در خصوص وضعیت موجود دیده می‌شود. ما شاهد این هستیم که سال‌به‌سال وضعیت انرژی مورد نیاز صنایع در کشور بدتر می‌شود.
به کارخانه‌ها پیشنهاد شده، نیروگاه تاسیس کنند، حال فرض بر‌اینکه نیروگاه هم تاسیس شد، آیا گاز و گازوئیل وجود دارد که نیروگاه روشن شود؟ اصلا بستر کار فراهم نیست. در حال حاضر با کمبود گازوئیل برای گرم کردن مازوت نیز مواجه هستیم، دولت دستور داده که باید نیروگاه خورشیدی تاسیس شود، در برخی از نقاط مثل مازندران هوا همیشه ابری است و نیروگاه خورشیدی توجیه فنی ندارد، در نتیجه حرف‌ها روی کاغذ قشنگ است و صنایع در آستانه توقف خط تولید و تعطیلی هستند. 
برای کارخانه ما، مازوت از شهر ری  به کارخانه حمل می‌شد، الان گفته‌اند از اصفهان تهیه کنید، حمل مازوت از استان های دوردست در عمل پر‌هزینه، و مشکل‌ساز است. قطعا اصفهان هم برای منطقه خودش مازوت کم می‌آورد و نمی تواند به مناطق دیگر بدهد. آیا هزینه خرید و حمل مازوت از استان‌های دیگر توجیه اقتصادی دارد؟ مصرف خانگی هم سالانه افزایش می‌یابد، و هر سال شرایط بدتر می‌شود. دولت چه برنامه‌ای برای تامین انرژی کارخانه‌ها دارد؟ 

حمید فرمانی، نائب رئیس انجمن سیمان: حداقل با یک‌انرژی کار صنایع را راه بیاندازید
در‌حال حاضر برق شرکت سیمان نکا یا سیمان مازندران را که یک شرکت 45 مگاواتی است، راندمانش را به یک مگاوات رساندند این یک مگاوات یعنی فقط روشنایی نه تولید. در شرق مازندران، سیمان نکا تنظیم‌کننده بازار است و وقتی نمی تواند عرضه داشته باشد، قطعا بازار به هم می‌ریزد. اصلا فرض بر‌این که مازوت کارخانه هم تامین شود به چه درد کارخانه می‌خورد؟ نمی‌تواند محصول تولید و عرضه کند و این یعنی صنعت خوابیده است. البته فقط یک کارخانه تولیدش متوقف نشده، بلکه یک زنجیره با مشکل مواجه خواهد ‌شد.
کمبود تولید ناشی از عدم تامین یا کمبود انرژی پایدار مثل برق، گاز و مازوت منجر به کمبود عرضه‌و‌فروش می شود که در نهایت کارخانه با کمبود درآمد مواجه خواهد شد. این مشکل، گردش نقدینگی یکسری از  شرکت‌ها را بهم می‌ریزد و تعهدات بانکی این کارخانه‌ها دچار مشکل می شود. کارخانه روی تولیدش حساب می‌کند که درآمد آن را در بخش‌های مختلف تقسیم کند، اما در این شرایط همه چیز بهم می ریزد.
مشکل بعدی کمبود سیمان در بازار خواهد بود  و در ساخت‌و‌ساز مسکن و پروژه‌های عمرانی به مشکل برمی‌خوریم. وقتی محصول سیمان با کمبود مواجه شود، قیمت آن افزایش پیدا می‌کند و گران تمام‌شدن پروژه‌های عمرانی، مسکن و عدم اجرای پروژه‌ها، آثار کمبود انرژی‌پایدار است.
البته ناترازی‌انرژی فقط مشکل صنعت سیمان نیست و در بخش فولاد هم مشکل وجود دارد. دو صنایع انرژی‌بر سیمان و فولاد از کمبود انرژی‌پایدار ضربات سنگینی را تحمل می‌کنند و دولت‌مردان درک صحیحی از مشکل و مسائلی که برای این صنایع حاصل می شود را ندارند. اولویت تامین انرژی خانگی است و این اصل‌و‌اساس شده، و صنایع با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین اولویت تامین مازوت هم برای  نیروگاه‌ها است، حتی پیمانکاران سیمان‌و‌فولاد رفتند مذاکره کردند تا مازوت برای آنها حمل شود اما دستور داده می شود که نه باید مازوت به نیروگاه داده شود، همان نیروگاه‌ها که مازوت می گیرند برق صنعت سیمان را  هم تامین نمی‌کنند! اگر گاز قطع می شود باید برق باشد حداقل با یک‌انرژی کار صنایع باید راه بیافتد.  اما به نظر‌می رسد هر فردی در جزیره خودش به فکر خودش است. 

محمد‌اسماعیل مومیوند، مدیر‌عامل سیمان سیستان: با ادامه محدودیت‌ها کارخانه‌ها تعطیل خواهند شد
کمبود انرژی برای صنایع سیمان مشکل‌ساز شده و تامین مازوت هم به‌سختی انجام می شود و فقط چند پالایشگاه مثل بندرعباس و اصفهان مازوت تحویل می‌دهند. پالایشگاه اصفهان بسیار شلوغ است و مسیرش به کارخانه سیمان سیستان طولانی است و امکان تهیه مازوت برای کارخانه سیستان امکان‌پذیر نیست. از هفته گذشته مجدد محدودیت شدید برق اعمال شد و باید به 6مگاوات تقلیل پیدا کند.
با ادامه این‌روند ذخیره کلینکر در کارخانه‌ها استفاده می‌شود و به‌دلیل نبود کلینکر تولید سیمان متوقف خواهد شد و نقدینگی سیستم صفر می‌شود و اشتغال‌زایی هم زیر سوال می‌رود. وقتی نقدینگی در کارخانه نباشد تعدیل نیروی انسانی شروع می‌شود و بعد از مدتی کارخانه تعطیل می‌شود.
جدای مشکل تهیه مازوت باید از پالایشگاه تا کارخانه هم لیتری 700‌تومان هزینه حمل داده‌شود که مازوت دو‌برابر قیمت گاز برای کارخانه هزینه برمی‌دارد که اصلا مقرون به صرفه نیست، ولی برای تامین نقدینگی سیستم، و سرمایه در گردش نیاز است که کارخانه تولید داشته‌باشد حتی سربه‌سر هم شود کارخانه مجبور است این‌کار را انجام دهد. کارخانه‌ها هزینه ثابت سیستم را دارند و اگر تولید نداشته‌باشد بعد از چند‌ماه  کارخانه ورشکست می‌شود. جدای تهیه مازوت، حمل مازوت هم راحت نیست. کارخانه ما اگر بخواهد با مازوت کار کند روزی 12‌دستگاه  25هزار‌لیتری مازوت باید در کارخانه تخلیه کند. حداقل 50‌دستگاه تانکر 25هزار‌لیتری باید گرفتار حمل مازوت فقط برای کارخانه سیمان زابل باشد و با‌توجه به محدودیت ظرفیت، ماشین‌های حمل هم دچار مشکل هستند. اما موضوع حائز‌اهمیت این است که با این وضعیت اگر کارخانه‌های سیمان تا آخر اسفند‌ماه دوام بیاوردند قطعا اوایل سال‌آینده بسیاری از این کارخانه‌ها تعطیل خواهند شد، زیرا ذخیره کلینکر تمام می‌شود و برق هم نیست و کارخانه‌ها نمی‌توانند دیگر کلینکر تولید کنند.