توصیه های مراجع تقلید در مورد شهرسازی، خانه سازی، آپارتمان سازی، پارک، محیط زیست، زندگی، حیوانات خانگی، اوقات فراغت و برنامه شهرداری
خبراقتصادی: در آستانه انتخاب شهردار تهران و برنامه شهرداری و شورای شهر، جالب
است که به توصیه های مراجع عظام تقلید در مورد شهرسازی، خانه سازی، آپارتمان سازی،
پارک، محیط زیست و زندگی و اوقات فراغت و اماکن مختلف از قبیل ساختمان ها و
پارک ها و محیط زندگی و اوقات فراغت مردم توجه شود.
در این زمینه سوال های مختلفی از مقام معظم رهبری و آیت اله
مکارم مطرح شده و پاسخ آنها می تواند در روشن ساختن سیاست ها و برنامه های شهرداری
و انتخاب شهردار و ضرورت های زندگی شهری مورد توجه قرار گیرد....
مقام معظم رهبری: خدا می خواهد مردم در طبیعت خدا را ببینند نه
شهرداری را/ پارک امروزی پدیده ای غیر اسلامی است
از سوال هایی که از مراجع در رابطه با عملکرد شهرداری و طبیعت مطرح
شده، و در چارچوب مجموعه ای گردآوری شده این سوال را مطرح کرده که در پارک سازی چه
مدلی باید مورد توجه باشد و پاسخ مقام معظم رهبری در این زمینه قابل توجه است.
- آیا میتوان در پارک سازی شهرهای مسلمین از مدل های خارجی پارک سازی
استفاده نمود؟
مقام معظم رهبری: پارك به سبكي كه امروزه در كشورمان رايج است، پديده
اي غير اسلامي است. اسلام تأكيد ويژه ي به طبيعت گردي دارد. دقّت شود! خود طبيعت نه
مدل مصنوعي آن. لذا بهتر است به جاي تأسيس پاركها با مخارج گزاف، طبيعت اطراف
شهرها را احياء كنند؛ و حتّي داخل شهرها ـ حدّ اقلّ شهرهاي تازه تأسيس ـ طبيعت را
داخل كنند. در بسياري از شهرهاي ما، رودخانه هايي جاري بوده اند كه امروز خشك شده
اند و برخي را هم از حالت طبيعي خارج كرده اند. خدا مي خواهد مردم در طبيعت، خدا را ببينند نه شهرداري را.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مدل معقولی باشد مانعی ندارد.
- آیا مهندس معمار می تواند ساختمانی با تراکم بالا- تعداد طبقات زیاد-
طراحی کند که مشرف به خانه مردم باشد؟
مقام معظم رهبری: ساختن ساختمان پر تراكم، في نفسه اشكال ندارد ولي
بايد مراعات حريم ديگران بشود. و اگر مهندس اين حريم را در طرّاحي اش مراعات
نكرده، خود ساكن خانه وظيفه دارد تدابيري بينديشد تا آسايش مردم سلب نشود.
آیت ا... مکارم: جایز نیست مگر اینکه با طرح هایی جلوی اشراف آن
را بگیرند.
- آیا می توان بنایی ساخت که براماکن عالیه اسلامی چون مکه مکرمه ویا
حرم ائمه اطهار(ع) اشرافیت دارد وعظمت معماری ایشان را خدشه دار می کند ؟
مقام معظم رهبری: اگر موجب هتك حرمت نباشد، بلا اشكال است.
آیت ا... مکارم: هر چیزی که سبب خدشه دار شدن مقامات آنها باشد جایز
نیست.
- آیا خانم ها می توانند در پارک ها ورزش کنند ویا باید فضاهایی جداگانه
برای ورزش تعبیه نمود؟ آیا مهندس معمار طراح پارک شرعا اجازه طراحی فضای ویژه
بانوان را دارد ؟ اگر منجر به تقویت سلامت بانوان مسلمان شود این امر –طراجی
پارک با حفظ حریمهای بصری و رفع امکان دید نامحرم چه حکمی دارد ؟
مقام معظم رهبری: اگر به نحوي باشد كه خانمها در معرض ديد نامحرم
نباشند، و نيز در جمع خود خانمهاي ورزش كننده، مراعات شئونات اسلامي بشود و اقدام
به فسق و فجور نكنند، اشكالي ندارد.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مکان های مخصوص خودشان باشد مانعی ندارد.
- آیا طراحی فضاهای اجرای موسیقی در پارک ها جایز است؟
مقام معظم رهبری: اسلام به هيچ وجه موسيقي را تبليغ نكرده است. موسيقي
حرام داريم و موسيقي مباح، چيزي به نام موسيقي معنوي يا عرفاني يا مستحبّ نداريم.
علّامه جعفري كتابي در باب موسيقي دارند كه خواندني است.
آیت ا... مکارم: اگر موسیقی حرام باشد جایز نیست و همچنین به
فرض که حلال باشد و مزاحمتی برای عده ای ایجاد کند آن هم اشکال دارد.
- آیا طراحی مغازه – با نوع حرفه ای که نیاز به توقف اتوموبیل مشتری ها
دارد – در مکانهای دارای محدودیت پارک در شهر جایز است ؟
مقام معظم رهبری: جايز است، ولي مشتري ها وظيفه دارند حقوق مردم را
مراعات كنند. مثلاً اگر كسي ماشينش را جلوي صافكاري بگذارد به نحوي كه موجب مزاحمت
براي ديگران شود، مالك ماشين گناهكار است.
آیت ا... مکارم: در صورتی که اسباب مزاحمت برای همسایگان یا
عابرین شود جایز نیست
- نظر دین در خصوص مکان یابی سرویس های بهداشتی چیست؟ آیا قرارگیری
توالت در ابتدای ورودی آپارتمان جایز است؟
مقام معظم رهبری: از نظر اسلام، سرويس بهداشتي خانه بايد دور از محلّ
خور و خواب بوده و حدّ الامكان در جايي باشد كه باد از سمت سرويس بهداشتي به سمت محلّ
زندگي نباشد. در آپارتمانها نيز سرويس بهداشتي تا حدّ امكان بايد از محلّ زندگي
دور باشد. البته آپارتمان از اساس غير اسلامي است.
آیت ا... مکارم: در هر جا که مزاحمت و آلودگی ایجاد نکند، مانعی ندارد.
- استفاده از آشپزخانه اپن در بیوت مسلمین جایز است؟
مقام معظم رهبری: في نفسه اشكال ندارد؛ ولي اگر اپن بودن آشپزخانه
موجب مي شود كه نگاه نامحرم به زن و دختر خانه بيفتد، لازم است آن را اصلاح كنند.
فرهنگ اپن سازي در حيطه ي معماري، در واقع معادل فرهنگ بي حجابي است در حيطه ي پوشش.
فرهنگ برهنگي غرب، در تمام شئون زندگي بشر رخنه كرده است چه در لباس چه در معماري
چه در ورزش چه در تئاتر و سينما و نقّاشي و عكاسي و ... چه در شعر و داستان و
موسيقي و ... چه در تحصيل علم و كار و شغل و ... .
آیت ا... مکارم: در صورتی که به وسیله پرده های مناسب قابل پوشاندن در
موارد لزوم باشد مانعی ندارد.
- آیا الزاما مساجد باید دارای مناره باشد؟
مقام معظم رهبری: ساخت مناره هايي كه بلندتر از سقف مسجد باشند، شرعاً
مكروه است. مناره (محلّ اذان گفتن) بايد همسطح خود مسجد يا پايينتر از آن باشد. مناره
هاي امروزي، در واقع مناره نيستند و كاركرد مناره را ندارند. مناره در سابق، جايي
بود كه مؤذّن در آنجا قرار مي گرفت و اذان مي گفت. امروزه مناره ها عناصري هستند
بدون كاربردهاي معقول؛ لذا از مصاديق بارز اسراف هستند. گنبدهاي امروزي هم همين
حكم را دارند. سابقاً گنبدها كارد صوت رساني و كاركرد تهويه داشتند، امّا امروزه
صرفاً عناصري تزئيني اند. با هزينه اي كه صرف مناره ها و گنبد يك مسجد مي
شود، مي توان مسجدي ديگر ساخت. لذا مناره و گنبد، به هيچ وجه از عناصر معماري
اسلامي نيستند، بلكه به اسلام بسته شده اند. از منظر اسلامي، مسجد بايد در نهايت
سادگي باشد.
آیت ا... مکارم: ضرورتی ندارد ولی خوب است چنان باشد که از دور و
نزدیک برای افراد قابل شناسایی باشد.
- نوشتن وان یکاد و آیات مشابه برای سردرساختمان های چند طبقه چه حکمی
دارد؟ خصوصا که افراد زیادی بالاتر از محل نصب آیه در سردر زندگی میکنند.
مقام معظم رهبری: عرفاً اين گونه بالاتر از آيات قرار گرفتن را اهانت
به قرآن تلقّي نمي كنند، لذا اشكال ندارد. بلكه مطلوب است كه بر سر در ساختمان،
آيه ي شريف بسم الله الرّحمن الرّحيم نوشته شود.
آیت ا... مکارم: استفاده از آن اشکالی ندارد و زندگی آنها در طبقات
بالاتر اهانتی محسوب نمی شود.
- جان پناه –دیوار بالای پشت بام – به نظر شارع مقدس حداقل باید چقدر
باشد؟ آیا رفع خطر سقوط از بام کافیست یا باید مانع دید همسایگان به بام همدیگر هم
بشود؟
مقام معظم رهبری: پشت بام در حكم محلّ زندگي نيست، لذا لزومي ندارد كه
از ديد ديگران پنهان باشد، لكن در اسلام توصيه شده كه اطراف پشت بام ديواري كشيده
شود تا مانع از سقوط باشد. خوابيدن در پشت بامي كه ديوار ندارد، مكروه است.
آیت ا... مکارم: مانع سقوط بودن الزامی است و مانع دیده شدن مطابق
احتیاط است.
- آیا می توان از نماکاری ها وسبک های معماری غربی در معماری شهرهای
مملکت اسلامی استفاده کرد؟ اگر مرسوم باشند این موضوع چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری: تشبّه به كفّار جايز نيست. بلي اگر سبكي در غرب هست
كه نماد غرب نيست، مي توان آن را به كار برد؛ امّا اگر سبكي از معماري، تبديل به نماد
كفر شده باشد، استفاده از آن، در حكم ترويج فرهنگ كفر است. در لباس و غذا و ... هم
همين اصل جاري است. مثلاً كراوات، نماز فرهنگ كفر است؛ لذا استفاده از آن،
در حكم ترويج فرهنگ كفر مي باشد.
آیت ا... مکارم: حتی الامکان باید از آنها پرهیز شود و اصالت معماری
اسلامی در مساجد و غیر آن محفوظ بماند
- احداث و طراحی خانه ها به ضرورت ضوابط حاکم به نوعی است که در موارد
زیادی اتاق خواب و یا آشپرخانه دو واحد مستقل از یک نورگیر نورمیگیرند و لذا کاملا
بهم اشراف و ارتباط دارند. این نوع طراحی چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری : اصل در معماري اسلامي اين است كه افراد يك خانواده،
در آرامش اسلامي باشند و دغدغه ي ديده شدن توسّط نامحرم يا شنيده شدن صدايشان
توسّط بيگانه را نداشته باشند. لذا در سبك معماري اسلامي بايد استقلال خانه لحاظ شود.
آیت ا... مکارم: این کار شرعا اشکال دارد.
- استفاده از مبل و صندلی در مساجد جایز است؟
مقام معظم رهبری: اگر عرفاً وهن مسجد محسوب نشود و محلّ عبادت را هم
نگيرد اشكال ندارد. لذا گذاشتن مبل و صندلي و امثال آن، در قسمتهايي از مسجد كه براي
عبادت است، جايز نيست. به طور كلّي سعي شود مسجد از حالت سنّتي خود خارج نشود.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مزاحمتی برای نمازگزاران داشته باشد جایز
نیست و اگر محل جداگانه ای داشته باشند که آن را برای جلسات خاص از وعظ و خطابه
اختصاص دهند مانعی ندارد.
- آیا مساجد باید دارای وضوخانه باشد؟
مقام معظم رهبری: خير وجود وضو خانه در مسجد، الزامي نيست.
آیت ا... مکارم: با توجه به شرایط فعلی این کار لازم است.
- حداقل های الزامات مکانی و امکاناتی برای اطلاق عنوان مسجد به آن مکان
را از لحاظ شرعی بفرمایید؟
مقام معظم رهبری: اگر زمينى را به قصد قربت(قربة الى الله) به نيت
مسجد بودن بسازند و حداقل يك نفر به اذن بانى در آن نماز بخواند، مسجد مىشود و
بايد احكام مسجد نسبت به آن مراعات شود. البته مشهور بين فقها آناست كه بايد صيغه
وقف هم بخواند،يعنى باني بگويد:«وقفتها مسجداً قربة الى الله»يعنى اين زمين يا
ساختمان رابراى رضاى خداوند وقف كردم براى آنكه مسجدباشد. پس اگر زميني را براي مسجد
وقف كنند و صيغه ي وقف بر آن خوانده شود، آن مكان مسجد مي شود اگر چه ديوار نداشته
باشد.
اگر مسجدى ويران شود، زمين آن از مسجد بودن خارج نمىشود و احكام مسجد
برآن جارى است، و همچنين اگر تمام روستا يا شهرىكه مسجد در آن است،خراب شود مكانى
كه مسجد بوده همچنان عنوان مسجد دارد.
آیت ا... مکارم: حداقل آن است که محل آن را وقف کنند و آنچه
برای نمازگزاران لازم است در آنجا قرار دهند.
- آیا در مساجد امروز و با توجه به نیازهای جامعه امروزی احداث مساجد
بدون پارکینگ، آسانسور، ومهدکودک و فضای نگهداری کودکان و نیز فضای مناسب برای استقرار
تشکلهای مذهبی مانند بسیج ، جایز است ؟
مقام معظم رهبری: نه پاركينگ نه مهد كودك نه اتاق فرهنگي و اتاق بسيج،
جزء مسجد نيستند ولي ساختن آنها در كنار مسجد و براي رفاه نمازگزاران، مشكلي ندارد. امّا كسي
حقّ ندارد از فضاي مسجد براي اين گونه امور استفاده كند. امّا آسانسور؛ اگر مسجد
دو يا چند طبقه است، مي توان براي آن آسانسور تعبيه نمود. البته اصل در مسجد آن
است كه يك طبقه باشد. باید مراقب بود كه مسجد تبديل به تفريحگاه نشود. مسجد محلّ
خضوع و خشوع و بندگي است؛ لذا بايد مراقب بود روح خشوع و خضوع در آن حفظ شود. حضور
كودكان در مسجد، به شرطي جايز است كه شئونات مسجد را مراعات كنند. لذا كودكاني كه
شئون مسجد را مراعات نمي كنند و در مسجد سر و صدا مي كنند يا مي دوند و بازي مي
كنند، حضورشان در مسجد، في نفسه كراهت دارد. امّا اگر موجب آزار اهل مسجد شوند و تمركز
نمازگزاران و مناجات كنندگان را به هم بزنند، آوردن آنها به مسجد، حرام است.
كودكاني كه هنوز حرمت مسجد را متوجّه نمي شوند اگر عادت به مسجد داشته باشند، اغلب
در بزرگسالي نيز حرمت مسجد را مراعات نمي كنند. لذا اينكه برخي مي گويند: « كودك
را به مسجد مي آوريم كه در بزرگسالي اهل مسجد شود» از نظر شارع مقدّس، توجيه درستي
نيست.
آیت ا... مکارم: در مواردی که چنین نیازهایی احساس شود و از ابتدای
ساخت مسجد این مکان ها را در نظر بگیرند.
- استفاده از نقوش برجسته ی اماکن مذهبی چون خانه خدا وطواف کنندگان
و... در مساجد جایز است؟
مقام معظم رهبری: هر آنچه تمركز نمازگزاران را به هم مي زند وجود در
مسجد، نامناسب است.
آیت ا... مکارم: هرگونه نقش انسان یا موجود ذی روح دیگری خواه به صورت
برجسته یا غیر برجسته در مسجد مناسب نیست.
- آیا نگهداری حیواناتی چون سگ و کبوتر در خانه که باعث آلودگی می شوند
جایز است؟
مقام معظم رهبری: نگهداري سگ در درون خانه، موجب سرايت نجاست و خلاف
شئونات اسلامي است. و نگهداري هر حيواني اگر موجب آزار براي ديگر افراد يا موجب به
خطر افتادن بهداشت ديگران باشد، جايز نيست.
آیت ا... مکارم: در صورتی که هدف و غرض عقلایی صحیحی برای نگهداری
آنها وجود داشته باشد مانعی ندارد مثل اینکه سگ را برای پاسبانی در منزل نگه دارند.
- حکم بنایی که ارتفاعش باعث سایه اندازی ویا ممانعت رسیدن نور آفتاب به
همسایه ویا معابر می شود چیست؟
مقام معظم رهبری: حضور ذهن ندارم، نيازمند تحقيق در منابع اسلامي است.
آیت ا... مکارم: در صورتی که بر خلاف عرف عادت باشد و موجب ضرر و زیان
برای همسایگان شود جایز نیست.
- آیا طراحی سردر ساختمانها به نحوی که در شب پلاک آنها قابل مشاهده
نباشد بلااشکال است؟
مقام معظم رهبری: اگر خلاف قانون نباشد بلا اشكال است.
آیت ا... مکارم: ظاهرا اشکالی ندارد هرچند بهتر این است که در هر صورت
آشکار باشد تا اسباب اشتباه افراد نشود.
- آیا در طراحی خانه ؛ مستحب است چینش اتاق ها به گونه ای باشد که تمام
اتاق ها رو به قبله باشد؟
مقام معظم رهبری: رو به قبله بودن اتاق يعني چه؟ يعني درش رو به قبله
باشد يا پنجره اش يا ... ؟ بلي بهتر است خانه طوري طرّاحي شود كه موقع نشستن افراد
رو به قبله باشند و موقع خوابيدن هم رو به قبله باشند.
آیت ا...
مکارم: با توجه به اینکه نشستن رو به قبله از مستحبات است اگر
چینش اتاق به صورت بالا سبب شود کسانی که در آن جلوس می کنند رو به قبله باشند
مصداق مقدمه مستحب می شود.
/////////////////////////////////////////
سوال از مراجع در مورد معماری و شهرسازی
1- آیا مهندس معمار می تواند از اجزایی چون شیشه درجایی از منزل استفاده نماید که بخاطر طرح او ، در بعضی از اوقات شبانه روز قسمتهای داخلی منزل ، قابل رویت و موجب مزاحمت یا معذب بودن ساکنین یا به گناه افتادن همسایگان شود؟
مقام معظم رهبری: از منظر سبك زندگي اسلامي، خانه محلّ آرامش اعضاي خانواده و حريم خصوصي افراد آن است و نوعي حجاب براي عفاف خانواده است. لذا تمام اصولي كه يك فرد براي حفظ عفّت خود مراعات مي كند در ساختمان هم بايد مراعات شود. پس خانه بايد جوري طرّاحي شود كه اعضاي آن در آرامش بوده و از گزند نگاه نامحرمان در امان باشند. كلّ حريم داخلي خانه بايد از نگاه بيگانگان در امان باشد، و اتاق خواب والدين بايد از نگاه فرزندان در امان باشد، و هنگام وجود ميهمان نامحرم در خانه، زنان خانه و حتّي مردان خانه بايد بدون ديده شدن توسّط ميهمان بتوانند در خانه رفت و آمد كنند. لذا در معماري قديم كشورمان ـ كه تا حدودي مبتني بر تعاليم اسلام بوده ـ به اصطلاح اندروني و بيروني برمي خوريم. اندروني قسمتي از خانه است كه ميهمان نامحرم، نسبت به آن ديد ندارد؛ لذا افراد خانه بدون آنكه ديده شوند مي توانند با حضور ميهمان هم زندگي طبيعي خود را داشته باشند. نه مثل معماري امروزي كه تا ميهمان هست صاحبخانه ـ بخصوص خانمها ـ آسايش ندارند.
آیت ا... مکارم: جایز نیست.
2- حکم استفاده از مصالح و نمادهای نماکاری که در غرب برای شناسایی بناهایی با استفاده های غیر اخلاقی استفاده می شود چیست؟
مقام معظم رهبری : منظورتان را دقيق بيان نفرموده ايد. اگر مرادتان نمادهايي است كه خلاف عفّت و خلاف شئون اسلامي و يا بيانگر فرهنگ كفر است، روشن است كه جايز نيست. براي مثال، جايز نيست يك مسلمان، نماي ساختمانش را با عناصر نماينگر فرهنگ زرتشتي تزئين كند. به طور كلّي، تشبّه به كفّار و فسّاق، شرعاً مشكل دارد.
رسول خدا(ص) فرمودند: « مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ عُدَّ مِنْهُمْ. ــ هر كس خود را شبيه قومي كند، از آن قوم شمرده مي شود.»
اين حديث، عيناً از علي(ع) نيز نقل شده است.
رسول خدا(ص) فرمودند: « ليس منّا من تشبّه بغيرنا. ـــ از ما نيست كسي كه خودش را شبيه به غير ما بكند.»
اميرمؤمنان(ع) فرمودند: « أَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَى نَبِيٍّ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ قُلْ لِقَوْمِكَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَ لَا تَرْكَبُوا مَرَاكِبَ أَعْدَائِي وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِي وَ لَا تَدْخُلُوا مَدَاخِلَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي ـــــ خداوند متعال وحى كرد به پيغمبرى از پيغمبران خود كه به قوم خود بگو كه لباس دشمنان مرا نپوشند و طعام دشمنان مرا نخورند و رفتار دشمنان من را انجام ندهند كه ايشان دشمن من خواهند بود هم چنان كه آنها دشمن من هستند.»
امام صادق(ع) فرمود: اميرالمومنين(ع) مي فرمود: « لَا تَزَالُ هَذِهِ الْأُمَّةُ بِخَيْرٍ مَا لَمْ يَلْبَسُوا لِبَاسَ الْعَجَمِ وَ يَطْعَمُوا أَطْعِمَةَ الْعَجَمِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ ضَرَبَهُمُ اللَّهُ بِالذُّلِّ. ــــــ اين امّت (مسلمانها) تا زماني كه لباس عجم را نپوشند و خوراك هاي عجم را نخورند، پيوسته در خير هستند و هر گاه چنين كنند، خداوند براي آنها ذلّت را مقرّر خواهد كرد.»
لباس و غذا از باب نمونه ذكر شده اند، و حكم اين احاديث، كلّي است؛ يعني هر گونه تشبّه به كفّار و فسّاق، جايز نيست. بر اين اساس، لباس امروزي مردم ما هم لباس غير اسلامي است. پدران ما تا قبل از رژيم قاجار، لباسهاي دراز مي پوشيدند. از دوران قاجار، كم كم لباسها كوتاهتر شدند تا رسيد به اين وضع فعلي كه ملاحظه مي فرماييد. در معماري نيز همين اتّفاق افتاده است. مثلاً در معماري قديم ما، اغلب حياط در وسط خانه است و اتاقها اطراف حياط هستند تا كسي به حياط، همسايه ديد نداشته باشد. معمولاً پنجره ها هم به بيرون خانه باز نمي شد. متأسفانه سبك زندگي امروز ما، از سر تا پا، غير اسلامي است. در جنس لباس و شكل لباس و جنس مصالح ساختماني و شكل آن و ديگر امور ما نيز فرهنگ كفر حاكم شده است. لذا رهبر معظّم مدّتي است تأكيد ويژه دارند بر رواج سبك زندگي اسلامي.
آیت ا... مکارم: جایز نیست.
3- آیا طراحی و ساخت خانه و آپارتمانی که صدای محارم از آن به بیرون یا به خانه همسایه منتقل شود مباح است؟
مقام معظم رهبری: نه تنها مباح نيست بلكه خلاف عفّت بوده و مشكل شرعي دارد. هم از حيث مسائل محرم و نامحرم، هم از حيث حرمت استراق سمع.
آیت ا... مکارم: اشکال دارد.
4- آیا حتما اتاق والدین باید ازاتاق فرزندان جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: طبق آموزه هاي قرآني و روايي، بلي بايد جدا باشد. در باز مانده ي خانه ي اهل بيت(ع) ـ كه وهّابي ها خراب نمودند ـ نيز ديده مي شود كه اتاق والدين، از اتاق فرزندان جدا بوده است. در برخي روايات اين مضمون آمده كه اگر هنگام همخوابگي والدين، صداي نفس آنها را فرزندشان بشنود، احتمالش زياد است كه آن فرزند، زناكار شود. از آيه 85 نور هم استفاده مي شود كه فرزندان نابالغ بايد اتاق جداگانه داشته باشند و در مواقع خاصّي، هنگام ورود به اتاق والدين، بايد حتماً اجازه بگيرند. ترجمه ي آيه چنين است: « اى كسانى كه ايمان آوردهايد! بردگان شما، و همچنين كودكانتان كه به حدّ بلوغ نرسيدهاند، در سه وقت بايد از شما اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح، و نيمروز هنگامى كه لباسهاى(معمولى) خود را بيرون مىآوريد، و بعد از نماز عشا؛ اين سه وقت خصوصى براى شماست؛ امّا بعد از اين سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نيست(كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد يكديگر بگرديد. اين گونه خداوند آيات را براى شما بيان مىكند، و خداوند دانا و حكيم است.»
توجّه شود كه بعد از نماز عشاء، يعني اندكي بعد از آنكه سرخي طرف مغرب از بين مي رود. يعني حدوداً يك ساعت بعد از اذان مغرب. در زمان قديم ـ كه تلوزيون نبود ـ مردم اغلب زود مي خوابيدند.
آیت ا... مکارم: حتی الامکان باید این مسئله در نظر گرفته شود.
5- تعبیه پنجره ای که به حیاط همسایه مشرف هست استفاده اش جایز است؟به عنوان نورگیر چه طور؟
مقام معظم رهبری: اگر به خانه ي همسايه ديد داشته باشد، شرعاً مشكل دارد؛ حتّي اگر از آن نگاه نشود. چون صرف وجود چنان پنجره اي كافي است تا آسايش همسايه از بين برود. امّا اگر پنجره جوري باشد كه همسايه بداند از آنجا كسي نمي تواند نگاه كند، مشكلي ندارد. مثلاً شيشه ي پنجره، غير شفّاف باشد. در معماري قديم ايران، معمولاً نور گيرها را در نزديكي سقف يا در خود سقف مي گذاشتند.
آیت ا... مکارم: در هر حال بدون اجازه همسایه شرعا اشکال دارد.
6- طراحی و ساخت حمام جداگانه وصل به اتاق والدین چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری: اگر منظور اين است كه خانه دو حمّام داشته باشد كه يكي، عمومي باشد و ديگري اختصاصي والدين و متّصل به اتاق خواب والدين، نه تنها اشكالي ندارد بلكه چه بسا مطلوب باشد. ولي در هر حال بايد حمّام طوري باشد كه وقتي والدين براي غسل به حمّام مي روند، فرزندان چندان متوجّه نشوند.
آیت ا... مکارم: چنانچه جهات بهداشتی در آن رعایت شود کار خوبی است.
7- آیا طرح اتاق والدین باید رو به قبله باشد؟
مقام معظم رهبری: منظور از رو به قبله بودن چيست؟ به طور كلّي بهتر است مسلمان، رو به قبله بخوابد؛ به نحو كه پهلوي راستش به زمين بچسبد و قسمت جلوي بدنش رو به قبله باشد؛ يعني به همان نحوي كه مرده را در قبر مي گذارند. اين حالت هم از حيث زيست شناختي بهترين حالت است، هم از حيث عرفاني بهترين حالت است. چون در اين حال، انسان با عزرائيل(ع) همسو مي شود و به مدد آن بزرگوار مي تواند سير برزخي داشته باشد. بخصوص براي سالكين الي الله، به اين حالت خوابيدن، بركات فراواني دارد.
آیت ا... مکارم: تفاوتی نمی کند.
8- آیا اتاق خواب فرزندان ذکور واناث باید جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: قطعاً بايد جدا باشد، بلكه در صورت امكان، بهتر است تك تك فرزندان اتاق جدا داشته باشند.
آیت ا... مکارم: در صورت امکان لازم است جدا باشد.
9- اخیرا در مجتمعهای مسکونی طراحان اقدام به طراحی استخر در طبقات زیرین ساختمان مینمایند .با توجه به استفاده مختلط برخی افراد از این استخرها ، طراحی آن برای مهندس معمار چه حکمی دارد ؟ اگر طراح از سرنوشت خانه بعد از ساخت باخبر نیست آیا این اقدام جایز است؟
مقام معظم رهبری: صرف ساختن استخر در ساختمان، ايرادي ندارد. امّا اگر مهندس به يقين مي داند كه اين استخر، مورد استفاده ي حرام خواهد بود، شرعاً حقّ ندارد آن را بسازد. چون اين كار، كمك به ارتكاب حرام است. امّا اگر به يقين نمي داند، مانعي ندارد كه بسازد.
آیت ا... مکارم: در صورتی که نحوه استفاده از آن را در آینده نمی دانید چگونه است، برای طراح مانعی ندارد.
10- آیا الزاما محل عبادت و خواب در خانه باید جدا باشد؟
مقام معظم رهبری: الزامي نيست، ولي بهتر است كه در هر خانه اي محلّ يا محلّهايي براي عبادت تعبيه شود. حتّي اگر كسي در اتاق خواب يا اتاق كارش عبادت مي كند، بهتر است قسمتي از آن را براي عبادت اختصاص دهد. در برخي خانه هاي قديمي ـ مثل خانه ي حكيم ملاصدرا در كهك قم ـ به وضوح ديده مي شود كه قسمتي از خانه، مخصوص عبادت بوده است.
آیت ا... مکارم: لزومی ندارد.
11- نظر دین در خصوص مکان یابی سرویس های بهداشتی چیست؟ آیا قرارگیری توالت در ابتدای ورودی آپارتمان جایز است؟
مقام معظم رهبری: از نظر اسلام، سرويس بهداشتي خانه بايد دور از محلّ خور و خواب بوده و حدّ الامكان در جايي باشد كه باد از سمت سرويس بهداشتي به سمت محلّ زندگي نباشد. در آپارتمانها نيز سرويس بهداشتي تا حدّ امكان بايد از محلّ زندگي دور باشد. البته آپارتمان از اساس غير اسلامي است.
آیت ا... مکارم: در هر جا که مزاحمت و آلودگی ایجاد نکند، مانعی ندارد.
12- استفاده از آشپزخانه اپن در بیوت مسلمین جایز است؟
مقام معظم رهبری: في نفسه اشكال ندارد؛ ولي اگر اپن بودن آشپزخانه موجب مي شود كه نگاه نامحرم به زن و دختر خانه بيفتد، لازم است آن را اصلاح كنند. فرهنگ اپن سازي در حيطه ي معماري، در واقع معادل فرهنگ بي حجابي است در حيطه ي پوشش. فرهنگ برهنگي غرب، در تمام شئون زندگي بشر رخنه كرده است چه در لباس چه در معماري چه در ورزش چه در تئاتر و سينما و نقّاشي و عكاسي و ... چه در شعر و داستان و موسيقي و ... چه در تحصيل علم و كار و شغل و ... .
آیت ا... مکارم: در صورتی که به وسیله پرده های مناسب قابل پوشاندن در موارد لزوم باشد مانعی ندارد.
13- آیا الزاما مساجد باید دارای مناره باشد؟
مقام معظم رهبری: ساخت مناره هايي كه بلندتر از سقف مسجد باشند، شرعاً مكروه است. مناره (محلّ اذان گفتن) بايد همسطح خود مسجد يا پايينتر از آن باشد. مناره هاي امروزي، در واقع مناره نيستند و كاركرد مناره را ندارند. مناره در سابق، جايي بود كه مؤذّن در آنجا قرار مي گرفت و اذان مي گفت. امروزه مناره ها عناصري هستند بدون كاربردهاي معقول؛ لذا از مصاديق بارز اسراف هستند. گنبدهاي امروزي هم همين حكم را دارند. سابقاً گنبدها كارد صوت رساني و كاركرد تهويه داشتند، امّا امروزه صرفاً عناصري تزئيني اند. با هزينه اي كه صرف مناره ها و گنبد يك مسجد مي شود، مي توان مسجدي ديگر ساخت. لذا مناره و گنبد، به هيچ وجه از عناصر معماري اسلامي نيستند، بلكه به اسلام بسته شده اند. از منظر اسلامي، مسجد بايد در نهايت سادگي باشد.
آیت ا... مکارم: ضرورتی ندارد ولی خوب است چنان باشد که از دور و نزدیک برای افراد قابل شناسایی باشد.
14- نوشتن وان یکاد و آیات مشابه برای سردرساختمان های چند طبقه چه حکمی دارد؟ خصوصا که افراد زیادی بالاتر از محل نصب آیه در سردر زندگی میکنند.
مقام معظم رهبری: عرفاً اين گونه بالاتر از آيات قرار گرفتن را اهانت به قرآن تلقّي نمي كنند، لذا اشكال ندارد. بلكه مطلوب است كه بر سر در ساختمان، آيه ي شريف بسم الله الرّحمن الرّحيم نوشته شود.
آیت ا... مکارم: استفاده از آن اشکالی ندارد و زندگی آنها در طبقات بالاتر اهانتی محسوب نمی شود.
15- احداث و طراحی خانه ها به ضرورت ضوابط حاکم به نوعی است که در موارد زیادی اتاق خواب و یا آشپرخانه دو واحد مستقل از یک نورگیر نورمیگیرند و لذا کاملا بهم اشراف و ارتباط دارند. این نوع طراحی چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری : اصل در معماري اسلامي اين است كه افراد يك خانواده، در آرامش اسلامي باشند و دغدغه ي ديده شدن توسّط نامحرم يا شنيده شدن صدايشان توسّط بيگانه را نداشته باشند. لذا در سبك معماري اسلامي بايد استقلال خانه لحاظ شود.
آیت ا... مکارم: این کار شرعا اشکال دارد.
16- جان پناه –دیوار بالای پشت بام – به نظر شارع مقدس حداقل باید چقدر باشد؟ آیا رفع خطر سقوط از بام کافیست یا باید مانع دید همسایگان به بام همدیگر هم بشود؟
مقام معظم رهبری: پشت بام در حكم محلّ زندگي نيست، لذا لزومي ندارد كه از ديد ديگران پنهان باشد، لكن در اسلام توصيه شده كه اطراف پشت بام ديواري كشيده شود تا مانع از سقوط باشد. خوابيدن در پشت بامي كه ديوار ندارد، مكروه است.
آیت ا... مکارم: مانع سقوط بودن الزامی است و مانع دیده شدن مطابق احتیاط است.
17- استفاده از مبل و صندلی در مساجد جایز است؟
مقام معظم رهبری: اگر عرفاً وهن مسجد محسوب نشود و محلّ عبادت را هم نگيرد اشكال ندارد. لذا گذاشتن مبل و صندلي و امثال آن، در قسمتهايي از مسجد كه براي عبادت است، جايز نيست. به طور كلّي سعي شود مسجد از حالت سنّتي خود خارج نشود.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مزاحمتی برای نمازگزاران داشته باشد جایز نیست و اگر محل جداگانه ای داشته باشند که آن را برای جلسات خاص از وعظ و خطابه اختصاص دهند مانعی ندارد.
18- آیا مساجد باید دارای وضوخانه باشد؟
مقام معظم رهبری: خير وجود وضو خانه در مسجد، الزامي نيست.
آیت ا... مکارم: با توجه به شرایط فعلی این کار لازم است.
19- حداقل های الزامات مکانی و امکاناتی برای اطلاق عنوان مسجد به آن مکان را از لحاظ شرعی بفرمایید؟
مقام معظم رهبری: اگر زمينى را به قصد قربت(قربة الى الله) به نيت مسجد بودن بسازند و حداقل يك نفر به اذن بانى در آن نماز بخواند، مسجد مىشود و بايد احكام مسجد نسبت به آن مراعات شود. البته مشهور بين فقها آناست كه بايد صيغه وقف هم بخواند،يعنى باني بگويد:«وقفتها مسجداً قربة الى الله»يعنى اين زمين يا ساختمان رابراى رضاى خداوند وقف كردم براى آنكه مسجدباشد. پس اگر زميني را براي مسجد وقف كنند و صيغه ي وقف بر آن خوانده شود، آن مكان مسجد مي شود اگر چه ديوار نداشته باشد.
اگر مسجدى ويران شود، زمين آن از مسجد بودن خارج نمىشود و احكام مسجد برآن جارى است، و همچنين اگر تمام روستا يا شهرىكه مسجد در آن است،خراب شود مكانى كه مسجد بوده همچنان عنوان مسجد دارد.
آیت ا... مکارم: حداقل آن است که محل آن را وقف کنند و آنچه برای نمازگزاران لازم است در آنجا قرار دهند.
20- آیا در مساجد امروز و با توجه به نیازهای جامعه امروزی احداث مساجد بدون پارکینگ، آسانسور، ومهدکودک و فضای نگهداری کودکان و نیز فضای مناسب برای استقرار تشکلهای مذهبی مانند بسیج ، جایز است ؟
مقام معظم رهبری: نه پاركينگ نه مهد كودك نه اتاق فرهنگي و اتاق بسيج، جزء مسجد نيستند ولي ساختن آنها در كنار مسجد و براي رفاه نمازگزاران، مشكلي ندارد. امّا كسي حقّ ندارد از فضاي مسجد براي اين گونه امور استفاده كند. امّا آسانسور؛ اگر مسجد دو يا چند طبقه است، مي توان براي آن آسانسور تعبيه نمود. البته اصل در مسجد آن است كه يك طبقه باشد. باید مراقب بود كه مسجد تبديل به تفريحگاه نشود. مسجد محلّ خضوع و خشوع و بندگي است؛ لذا بايد مراقب بود روح خشوع و خضوع در آن حفظ شود. حضور كودكان در مسجد، به شرطي جايز است كه شئونات مسجد را مراعات كنند. لذا كودكاني كه شئون مسجد را مراعات نمي كنند و در مسجد سر و صدا مي كنند يا مي دوند و بازي مي كنند، حضورشان در مسجد، في نفسه كراهت دارد. امّا اگر موجب آزار اهل مسجد شوند و تمركز نمازگزاران و مناجات كنندگان را به هم بزنند، آوردن آنها به مسجد، حرام است. كودكاني كه هنوز حرمت مسجد را متوجّه نمي شوند اگر عادت به مسجد داشته باشند، اغلب در بزرگسالي نيز حرمت مسجد را مراعات نمي كنند. لذا اينكه برخي مي گويند: « كودك را به مسجد مي آوريم كه در بزرگسالي اهل مسجد شود» از نظر شارع مقدّس، توجيه درستي نيست.
آیت ا... مکارم: در مواردی که چنین نیازهایی احساس شود و از ابتدای ساخت مسجد این مکان ها را در نظر بگیرند.
21- استفاده از نقوش برجسته ی اماکن مذهبی چون خانه خدا وطواف کنندگان و... در مساجد جایز است؟
مقام معظم رهبری: هر آنچه تمركز نمازگزاران را به هم مي زند وجود در مسجد، نامناسب است.
آیت ا... مکارم: هرگونه نقش انسان یا موجود ذی روح دیگری خواه به صورت برجسته یا غیر برجسته در مسجد مناسب نیست.
22- آیا می توان از نماکاری ها وسبک های معماری غربی در معماری شهرهای مملکت اسلامی استفاده کرد؟ اگر مرسوم باشند این موضوع چه حکمی دارد؟
مقام معظم رهبری: تشبّه به كفّار جايز نيست. بلي اگر سبكي در غرب هست كه نماد غرب نيست، مي توان آن را به كار برد؛ امّا اگر سبكي از معماري، تبديل به نماد كفر شده باشد، استفاده از آن، در حكم ترويج فرهنگ كفر است. در لباس و غذا و ... هم همين اصل جاري است. مثلاً كراوات، نماز فرهنگ كفر است؛ لذا استفاده از آن، در حكم ترويج فرهنگ كفر مي باشد.
آیت ا... مکارم: حتی الامکان باید از آنها پرهیز شود و اصالت معماری اسلامی در مساجد و غیر آن محفوظ بماند.
23- آیا میتوان در پارک سازی شهرهای مسلمین از مدل های خارجی پارک سازی استفاده نمود؟
مقام معظم رهبری: پارك به سبكي كه امروزه در كشورمان رايج است، پديده اي غير اسلامي است. اسلام تأكيد ويژه ي به طبيعت گردي دارد. دقّت شود! خود طبيعت نه مدل مصنوعي آن. لذا بهتر است به جاي تأسيس پاركها با مخارج گزاف، طبيعت اطراف شهرها را احياء كنند؛ و حتّي داخل شهرها ـ حدّ اقلّ شهرهاي تازه تأسيس ـ طبيعت را داخل كنند. در بسياري از شهرهاي ما، رودخانه هايي جاري بوده اند كه امروز خشك شده اند و برخي را هم حالت طبيعي خارج كرده اند. خدا مي خواهد مردم در طبيعت، خدا را ببينند نه شهرداري را.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مدل معقولی باشد مانعی ندارد.
24- آیا طراحی فضاهای اجرای موسیقی در پارک ها جایز است؟
مقام معظم رهبری: اسلام به هيچ وجه موسيقي را تبليغ نكرده است. موسيقي حرام داريم و موسيقي مباح، چيزي به نام موسيقي معنوي يا عرفاني يا مستحبّ نداريم. علّامه جعفري كتابي در باب موسيقي دارند كه خواندني است.
آیت ا... مکارم: اگر موسیقی حرام باشد جایز نیست و همچنین به فرض که حلال باشد و مزاحمتی برای عده ای ایجاد کند آن هم اشکال دارد.
25- آیا خانم ها می توانند در پارک ها ورزش کنند ویا باید فضاهایی جداگانه برای ورزش تعبیه نمود؟ آیا مهندس معمار طراح پارک شرعا اجازه طراحی فضای ویژه بانوان را دارد ؟ اگر منجر به تقویت سلامت بانوان مسلمان شود این امر –طراجی پارک با حفظ حریمهای بصری و رفع امکان دید نامحرم چه حکمی دارد ؟
مقام معظم رهبری: اگر به نحوي باشد كه خانمها در معرض ديد نامحرم نباشند، و نيز در جمع خود خانمهاي ورزش كننده، مراعات شئونات اسلامي بشود و اقدام به فسق و فجور نكنند، اشكالي ندارد.
آیت ا... مکارم: در صورتی که مکان های مخصوص خودشان باشد مانعی ندارد.
26- آیا می توان بنایی ساخت که براماکن عالیه اسلامی چون مکه مکرمه ویا حرم ائمه اطهار(ع) اشرافیت دارد وعظمت معماری ایشان را خدشه دار می کند ؟
مقام معظم رهبری: اگر موجب هتك حرمت نباشد، بلا اشكال است.
آیت ا... مکارم: هر چیزی که سبب خدشه دار شدن مقامات آنها باشد جایز نیست.
27- آیا نگهداری حیواناتی چون سگ و کبوتر در خانه که باعث آلودگی می شوند جایز است؟
مقام معظم رهبری: نگهداري سگ در درون خانه، موجب سرايت نجاست و خلاف شئونات اسلامي است. و نگهداري هر حيواني اگر موجب آزار براي ديگر افراد يا موجب به خطر افتادن بهداشت ديگران باشد، جايز نيست.
آیت ا... مکارم: در صورتی که هدف و غرض عقلایی صحیحی برای نگهداری آنها وجود داشته باشد مانعی ندارد مثل اینکه سگ را برای پاسبانی در منزل نگه دارند.
28- حکم بنایی که ارتفاعش باعث سایه اندازی ویا ممانعت رسیدن نور آفتاب به همسایه ویا معابر می شود چیست؟
مقام معظم رهبری: حضور ذهن ندارم، نيازمند تحقيق در منابع اسلامي است.
آیت ا... مکارم: در صورتی که بر خلاف عرف عادت باشد و موجب ضرر و زیان برای همسایگان شود جایز نیست.
29- آیا طراحی سردر ساختمانها به نحوی که در شب پلاک آنها قابل مشاهده نباشد بلااشکال است؟
مقام معظم رهبری: اگر خلاف قانون نباشد بلا اشكال است.
آیت ا... مکارم: ظاهرا اشکالی ندارد هرچند بهتر این است که در هر صورت آشکار باشد تا اسباب اشتباه افراد نشود.
30- آیا طراحی مغازه – با نوع حرفه ای که نیاز به توقف اتوموبیل مشتری ها دارد – در مکانهای دارای محدودیت پارک در شهر جایز است ؟
مقام معظم رهبری: جايز است، ولي مشتري ها وظيفه دارند حقوق مردم را مراعات كنند. مثلاً اگر كسي ماشينش را جلوي صافكاري بگذارد به نحوي كه موجب مزاحمت براي ديگران شود، مالك ماشين گناهكار است.
آیت ا... مکارم: در صورتی که اسباب مزاحمت برای همسایگان یا عابرین شود جایز نیست
31- آیا مهندس معمار می تواند ساختمانی با تراکم بالا- تعداد طبقات زیاد- طراحی کند که مشرف به خانه مردم باشد؟
مقام معظم رهبری: ساختن ساختمان پر تراكم، في نفسه اشكال ندارد ولي بايد مراعات حريم ديگران بشود. و اگر مهندس اين حريم را در طرّاحي اش مراعات نكرده، خود ساكن خانه وظيفه دارد تدابيري بينديشد تا آسايش مردم سلب نشود.
آیت ا... مکارم: جایز نیست مگر اینکه با طرح هایی جلوی اشراف آن را بگیرند.
32- آیا در طراحی خانه ؛ مستحب است چینش اتاق ها به گونه ای باشد که تمام اتاق ها رو به قبله باشد؟
مقام معظم رهبری: رو به قبله بودن اتاق يعني چه؟ يعني درش رو به قبله باشد يا پنجره اش يا ... ؟ بلي بهتر است خانه طوري طرّاحي شود كه موقع نشستن افراد رو به قبله باشند و موقع خوابيدن هم رو به قبله باشند.
آیت ا... مکارم: با توجه به اینکه نشستن رو به قبله از مستحبات است اگر چینش اتاق به صورت بالا سبب شود کسانی که در آن جلوس می کنند رو به قبله باشند مصداق مقدمه مستحب می شود.
