عمليات بازار باز در راه است؛ اثر مستقيم بر نرخ سود و بازار پول، اثر غير مستقيم بر بازار ارز

اقتصاد گردان  – احسان شمشيري –

به تازگي رئيس كل بانك مركزي در تازه ترين اظهار نظر خود اعلام كرد: برنامه عملیات بازار باز درآينده نزديك اجرايي خواهد شد .برنامه اي كه قرار است با استفاده از ابزارهاي مالي و پولي در نظام هاي بانكي متعارف به كمك كنترل تورم و انضبات مالي  دولت يازدهم بيايد .

 همتی به عنوان رئيس كل بانك مركزي گفت: تا به امروز ، چون بانک مرکزی اجازه خرید اوراق دولتی را نداشت ، نرخ این اوراق در معاملات بین کنشگران بازار تعیین می شد و بدیهی است که نرخ ، شامل درجه ای از هزینه های ریسک و تنزیل بود . با ورود بانک مرکزی و عملیات بازار باز ، این هزینه ها کاهش یافته و نرخ تنزیل بین بانکها نیز در محدوده نرخ سیاست گذاری بانک مرکزی قرار می گیرد.

رئیس کل بانک مرکزی می افزاید: بدیهی است برای انجام عملیات بازار باز به حجمی از اوراق دولتی نیاز است ، چونکه پس از اجرایی شدن این ابزار، بدون خرید اوراق ، هیچ نقدینگی به بانکها اعطا نخواهد شد. لذا،وجود اوراق شرط لازم این عملیات است. ولی به معنای موظف کردن دولت برای انتشار اوراق نیست .

همتی تأکید می کند: بنابرین دولت بر اساس نیازهای بودجه ای خود و با توجه به وضعیت چرخه اقتصاد و ضرورت پایداری مالی و بدهی خود باید به انتشار اوراق دست بزند .هدف اصلی و کلیدی چرخش سیاستی به عملیات بازار باز و کنترل نرخ سود کوتاه مدت،کنترل تورم است. چرا که،کنترل کل های پولی (ترازنامه بانک مرکزی) در دهه های اخیر، نتوانسته به نحو پایدار تورم راکنترل کند.  بدیهی است که هدف این عملیات، اعمال یک سیاست انبساطی پولی نبوده، بلکه تغییر بنیادی در کانال انتقال سیاست پولی است و البته همزمان بانک مرکزی به دنبال اصلاح و سالم سازی ترازنامه بانکها  است. در واقع هدف اصلی، حفظ ثبات اقتصادی است که خود پیش نیاز افزایش رشد اقتصادی است.

عملیات بازار باز (Open market operation) به خرید و فروشِ اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود، که توسط بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌شود. خریداران به سیستم بانکی پول تزریق می‌کنند و رشد اقتصادی را افزایش می‌دهند

عملیات بازار باز از ابزارهای اصلی در سیاست‌های پولی یک کشور است. نرخ تنزیل و ذخیره لازم نیز ابزارهای دیگر هستند و مثلا هدف خزانه‌داری فدرال امریکا در استفاده از این تکنیک، تنظیم نرخ منابع فدرال است. نرخی که بر اساس آن بانک‌ها از یکدیگر قرض می‌گیرند. عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند.

 در بسیاری کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز صورت می‌گیرد در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ ارز صورت می‌گیرد.

عملیات بازار باز به معنی خرید و فروش اوراق بدهی توسط بانک‌های مرکزی در بازار باز یا بازار آزاد است. بانک‌های مرکزی با انجام عملیات بازار باز، پایه پولی و به تبع آن عرضه پول را کم و زیاد می‌کنند تا انواع نرخ‌های بهره را در جهت مطلوب و مورد هدف خویش تغییر دهند. بانک‌های مرکزی با خرید اوراق بدهی پایه پولی و به تبع آن عرضه پول را افزایش می‌دهند و از این طریق نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت بخصوص نرخ بهره بین‌ بانکی را کاهش می‌دهند. به همین ترتیب با فروش اوراق بدهی توسط هر بانک مرکزی پایه پولی و به تبع آن عرضه پول کاهش پیدا می‌کند و از این طریق نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت به ویژه نرخ بهره بین‌ بانکی افزایش می‌یابد. 

عملیات بازار باز در سال 1922 در نظام پولی ایالات متحده و بصورت کاملا تصادقی کشف شد که بزرگترین تحول در سیستم‌ بانکداری مرکزی این کشور بود چون سیستم فدرال رزرو را از یک نهاد منفعل (passive) به یک نهاد فعال (active) در امر سیاستگذاری پولی تبدیل کرد. ایالات متحده بعد از جنگ جهانی اول، از رکود اقتصادی سختی رنج می‌برد. 

بنابراین بانک‌های فدرال رزرو منطقه‌ای نگران آن بودند که نتوانند هزینه‌های خود را پوشش دهند. از این رو برای بهبود موقعیت درآمدی خویش در نیمه اول سال 1922 اقدام به خرید اوراق بدهی دولتی نمودند. منابع دریافتی از بانک‌های فدرال رزرو منطقه‌ای توسط فروشندگان اوراق مذکور در بانک‌های تجاری سپرده‌گذار شد و سبب متورم شدن ذخایر این بانک‌ها‌ در سراسر ایالات متحده شد. مقامات سیستم فدرال رزرو خیلی زود متوجه شدند که خرید اوراق بدهی دولتی توسط آنها، بر شرایط اعطای اعتبار در سراسر کشور تأثیر گذاشته و وام دهی را تسهیل کرده است. بدین ترتیب عملیات بازار باز بعنوان ابزار اصلی اعمال سیاست پولی توسط فدرال رزرو متولد شد.

دغدغه بانک‌های مرکزی هدایت تورم، رشد اقتصادی و نرخ ارز در جهت مطلوب و مورد هدف دولت و بانک مرکزی است نرخ‌‌های بهره کوتاه‌مدت بخصوص نرخ بهره بین بانکی مهمترین کانال انتقال خواسته‌های سیاستی بانک‌های مرکزی به اقتصاد است و بانک‌های مرکزی از چهار طریق متعارف بر نرخ‌های بهره‌ کوتاه‌مدت تأثیر می‌گذارند که مهمترین و کارآمدترین و رایج‌ترین آنها عملیات بازار باز است. بانک‌های مرکزی وقتی بر اساس تحلیل خود از شرایط اقتصاد سعی دارند تورم را کنترل یا رشد اقتصادی را تحریک کنند برای این منظور نخست هدفی را برای نرخ‌ بهره بین‌ بانکی که تصور می‌رود با آن به هدف مورد نظر خود درباره تورم یا رشد اقتصادی دست می‌یابند در کمیته یا شورای ذیربط در بانک مرکزی تصویب می‌کنند و سپس آنرا به واحد اجرایی عملیات بازار باز ابلاغ کرده و سعی می‌کنند با خرید یا فروش اوراق قرضه نرخ بهره بین‌ بانکی را به مقداری که مورد تصویب کمیته یا شورای عملیات بازار باز بانک مرکزی است نزدیک کنند تا بقیه نرخ‌های بهره جاری در اقتصاد نیز به تبعیت از آن در جهت مورد نظر بانک مرکزی تغییر یابند.

براین اساس به نظر می‌رسد که از طریق مدیریت بازار ارز و همچنین مدیریت نقدینگی از طریق عملیات بازار باز، میزان عرضه و تقاضا و التهاب‌های بازار ارز و طلا و نرخ سود و همچنین فعالیت موسسات مالی و اعتباری تاحدودی کنترل خواهد شد. اما در عین حال ابزارهایی مانند بازار باز با چالش‌ها و اختلاف نظر و سلیقه‌هایی از ابتدای انقلاب اسلامی مواجه بوده است و برخی ابزارها و سیاست‌ها به دلیل ابهاماتی که در رابطه با نرخ بهره و ربا و... وجود دارد باید به گونه‌ای اجرایی شود که همراه با تعاریف مشارکت و غیر ربوی همراه باشد.

در نظام بانکداری متعارف، بانک‌های مرکزی برای مداخله غیرمستقیم در بازار پول در حالت کلی از سه ابزار نسبت سپرده قانونی، نرخ تنزیل و عملیات بازار باز استفاده می‌کنند؛ در حالی که تاثیرگذاری این ابزارها بر متغیرهای حجم پول و نرخ بهره بازار قطعی است، ولی در طی زمان، اهمیت آنها در سیاست‌گذاری پولی، فراز و فرودهایی داشته است. در حال حاضر مهم‌ترین ابزاری که در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به منظور سیاست‌گذاری پولی استفاده می‌شود، عملیات بازار باز است که در کنار ابزارهای کنترلی دیگر نظیر سپرده قانونی، سقف اعتباری، ‌نرخ تنزیل و... در کنترل و مدیریت حجم پول، جذب سپرده‌ها و نقدینگی موثر است.

برخی کارشناسان با اشاره به اینکه در کوتاه‌مدت امکان تشکیل بازار سازمان یافته در رابطه با صکوک دولتی (بازار دیون با کیفیت) در نظام پولی کشور فراهم نیست، پیشنهاد می‌کنند بانک مرکزی به صورت موقت، صکوک بیع دین و اجاره برای عملیات بازار باز را انتشار دهد.زیرا این اوراق می‌تواند جایگزین یا مکمل اوراق مشارکت بانک مرکزی به حساب آید.

طراحی و استفاده از انواع مختلف صکوک دولت و بانک مرکزی در میان مدت، می‌تواند به توسعه بازار بدهی‌های کوتاه‌مدت منطبق با شریعت (بازار پول) کمک شایانی کند.

 عملیات بازار باز در اکثر کشورهای پیشرفته که دارای بازارهای ثانویه ساختاریافته در رابطه با اوراق بهادار دولتی می‌باشند، از طریق ورود و خروج بانک مرکزی در این بازار صورت می‌پذیرد اما در چارچوب فقه اسلامی و بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا، امکان استفاد کامل از الگوی متعارف عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی وجود نداشته و لازم است تعدیل‌هایی در الگوی متعارف اعمال شود.

در واقع زمانی‌که اقتصاد به جهت عرضه کم پول با نرخ بهره بالا رو به رو است و موسسه‌های تولیدی و تجاری با کمبود نقدینگی مواجه هستند، بانک مرکزی به خرید اوراق بهادار از مردم می‌پردازد و به این وسیله، پایه پولی و نقدینگی را افزایش می‌دهد.

عملیات بازار باز از منظر عملیاتی، مهم‌ترین جزو سیاست‌گذاری پولی و بانکداری مرکزی نوین به حساب می‌آید. ماهیت عملیات بازار باز را می‌توان مدیریت ذخایر بانک مرکزی در بازار پول در نظر گرفت. به عبارت دیگر، بانک مرکزی به دلیل حق قانونی به نام حق‌الضرب به صورت انحصاری و نامحدود امکان انتشار پول پرقدرت را در اختیار دارد که منبع ذخایر بانک مرکزی را شکل می‌دهد. تجربه استفاده از اوراق مشارکت بانک مرکزی در ایران نشان می‌دهد که صرفا آن دسته از اوراق بهادار می‌توانند مبنای عملیات بازار باز واقع شوند که از ویژگی‌های خاص چون حداقل ریسک، دوره زمانی کوتاه‌مدت، نرخ بهره مشخص و قابلیت بلوکه نمودن منابع برخوردار باشند.

در کشورهای توسعه یافته که معمولا بازار ثانویه ساختار یافته بر روی اوراق بهادار دولتی دارند، معمولا بانک مرکزی با ورود در این بازار به عملیات بازار باز می‌پردازد. اما در کشورهای در حال توسعه که معمولا فاقد چنین بازارهایی می‌باشند، بانک مرکزی ناگزیر به انتشار مستقیم اوراق بهادار بانک مرکزی جهت سیاست‌گذاری پولی است. همچنین استفاده از هر کدام از دو شیوه (اوراق بهادار دولت یا بانک مرکزی) جهت عملیات بازار باز نقاط قوت‌و‌ضعف مخصوص به خود دارد. اما اگر شرایط بازارهای ثانویه اوراق بهادار دولتی به گونه‌ای باشد که نیازهای بانک مرکزی جهت سیاست‌گذاری پولی را برطرف می‌کند، عملا دلیلی برای انتشار مستقیم اوراق توسط بانک مرکزی وجود نخواهد داشت.

اوراق مشارکت بانک مرکزی که تاکنون به عنوان تنها ابزار عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی کشور اجرا شده است با ماهیت این عملیات سازگاری ندارد. چرا که عقد مشارکت ذاتا با مخاطره همراه است و دوره زمانی مشارکت معمولا کوتاه‌مدت نیست، امکان تعیین نرخ سود به صورت قطعی و از پیش تعیین شده وجود ندارد و نهایتا بانک مرکزی نمی‌تواند منابع جمع‌آوری شده را بلوکه کند. بنابراین، حرکت به سمت ابزارهای جایگزین اوراق مشارکت ضروری است.از سوی دیگر عملیات بازار ارز و اوراق قرضه و نرخ سود ثابت و غیرمشارکتی با ابهام ربوی بودن مواجه است و مخالفانی دارد و از سوی دیگر، این پرسش اساسی مطرح است که در شرایط کنونی که عده‌ای سعی دارند پول خود را در حساب کوتاه‌مدت حفظ کنند تا ارز و طلا خریداری کنند آیا عملیات بازار باز و اوراق مشارکت با نرخ مشخص و قطعی از اقبال کافی همراه خواهد بود و مردم به سمت خرید اوراق مشارکت مثلا بانرخ 20 درصد خواهند رفت یا خیر؟

این‌ها چالش‌هایی است که در اجرای این سیاست باید بانک مرکزی به آن توجه کند تا بتواند بخشی از نقدینگی را کنترل کند و از حرکت سرگردان نقدینگی در بازارها جلوگیری کند.

دکتر کامران ندری کارشناس اقتصادی، در این رابطه گفت: اصول عملیات بازار باز را برای مواردی چون بازار ارز به کار نمی‌برند و اساسا عملیات بازار باز برای کنترل بازار پول و اثرگذاری بر نرخ سود و طرح‌های عمرانی و ایجاد رونق یا خروج از رکود و تورم به کار گرفته می‌شود که دولت اقدام به فروش یا خرید اوراق متناسب با شرایط می‌کند. وی اضافه کرد: بانک‌های مرکزی در دنیا با عرضه اوراق خزانه و دیگر ابزارهای مالی در عملیات بازار باز اقدام به کنترل نرخ بهره کرده و آن را مدیریت می‌کنند و بطور کلی ما تا کنون عملیات بازار باز نداشته‌ایم و به نظر نمی‌رسد اصطلاح عملیات بازار باز در حوزه ارز قابل اجرا باشد و احتمالا منظور رییس کل جدید بانک مرکزی خرید و فروش اوراق مشتقه ارزی است تا از این طریق بتواند بازار ارز را کنترل کند.

ندری تصریح کرد: از آن جایی که بانک مرکزی امکان خلق پول دارد در نظام‌های مالی دنیا اجازه نمی‌دهند تا بانک مرکزی پول پرقدرت خلق کند و قاعدتا در عملیات بازار باز دارایی‌های مالی عرضه می‌شوند که نقد شوندگی بالایی داشته باشند و امکان نکول در آن پایین باشد.در ایران به هر دلیلی مسوولیت بازار ارز به بانک مرکزی سپرده شده است و بانک مرکزی با خرید و فروش و عرضه ارز اقدام به کنترل بازار می‌کند.

وی تصریح کرد: عملیات بازار باز بیشتر برای مدیریت نرخ بهره استفاده می‌شود و مهم‌ترین دلیل که تاکنون از عملیات بازار باز در کشور استفاده نشده است عدم وجود زیرساخت‌های لازم در بازار پول است زیرا بازار پول ساز وکار مخصوص خود را دارد که متاسفانه هنوز در ایران موفق به ایجاد آن نشده ایم.

ندری گفت: در کشورهای توسعه یافته محور اقتصاد و تصمیم‌گیری‌ها نرخ بهره است اما در ایران نرخ ارز بیشتر مورد توجه است و از آنجایی که در ایران نرخ بهره دستوری تعیین می‌شود بنابراین بر روی دیگر متغیرهای اصلی اقتصاد اثر مستقیم می‌گذارد.

وی افزود: کشورهای توسعه یافته ساختار اقتصادشان متفاوت است و ضرورت دارد ما هم متناسب با پیشرفت‌های بازار پول در دنیا تغییراتی در بازار پول و سرمایه خود ایجاد کنیم زیرا بازار مالی ما تنها به بازار سرمایه منتهی می‌شود و بطور کلی بازار مالی بسیار ضعیف است البته با روی کار آمدن دولت یازدهم بحث عملیات بازار باز در کشور مطرح شد و اوراقی مانند اوراق خزانه و اوراق بدهی در سطح محدودی عرضه شد.

وی تشریح کرد: بانک مرکزی ابزاری برای کنترل بازار ندارد و فقها و علمای دینی نیز تلقی و برداشتی از ربا و نرخ بهره دارندکه ممکن است به هر اوراق و هر نوع روشی اجازه اجرا داده نشود. زیرا در نظام بانکی ایران عملیات بانکی بدون ربا تعریف نشده و ممکن است که اجرای برخی روش‌ها با مشکل مواجه باشد.

متاسفانه از ابتدا تاکنون بحث ربا با نگاه سنتی دنبال شده است تفسیری که ارایه می‌شود سطحی است و ضرورت دارد نگاه ما تغییر کند نظام بانکی ما متفاوت از نظام‌های مالی دنیاست و ضرورت دارد نگاه سطحی نگر با نگاه ژرف نگر متناسب با مصادیق امروز تغییر کند البته عملیات بازار باز مغایرتی با فقه و مصادیق فقهی ندارد ولی اجرای آن زمانی مناسب است که بازار پول خوبی داشته باشیم و بخواهیم به آن عمق ببخشیم.

وی گفت: متاسفانه نرخ گذاری سود بانکی متناسب با شرایط روز نیست و این موضوع باعث شده تا سیستم مالی ما به خاطر مساله ربا با مشکلات ساختاری و ریشه‌ای بسیاری مواجه شود.

در ساده‌ترین حالت می‌توان عملیات بازار باز را خرید و فروش اوراق قرضه با کیفیت توسط بانک مرکزی با هدف تاثیرگذاری بر متغیرهایی مانند حجم پول و نرخ بهره بازار در نظر گرفت. در واقع سیاست‌گذاران پولی با خرید و فروش اوراق قرضه، سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی را به اجرا می‌گذارند و با این سیاست نمی‌توان تاثیر مستقیم و فوری بر بازار ارز را انتظار داشته باشیم بلکه به تدریج با اثرگذاری بر نرخ سود بانکی می‌توان انتظار داشت که بازار ارز نیز تاثیرپذیر باشد.

به این صورت که در شرایط رکودی، بانک مرکزی با خرید اوراق قرضه باعث می‌‌شود عرضه پول در اقتصاد افزایش یافته و نرخ بهره کاهش یابد (در سطح هدف قرار گیرد) . در مقابل در شرایط تورمی، فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، عرضه پول را در اقتصاد کاهش و نرخ بهره را افزایش می‌دهد.

در بانکداری مرکزی نوین و بر اساس چندین دهه تجربه کشورهای گوناگون، این مطلب به اثبات رسیده است که قابلیت عملیات بازار باز جهت زمینه‌سازی دستیابی به اهداف سیاستی، بیشتر از سایر روش‌ها است و به همین دلیل در حال حاضر، به صورت گسترده‌تری مورد استفاده واقع می‌شود. شاید به همین دلیل است که در حال حاضر تقریبا در تمامی کشورهایی که دارای چارچوب سیاست پولی هستند، از عملیات بازار باز استفاده می‌شود.

 از مهم‌ترین ویژگی‌ها یا مزیت‌های عملیات بازار باز در مقابل سایر ابزارهای سیاست‌گذاری پولی این است که عملیات بازار باز بر اساس منطق بازار پیش می‌رود. به عبارت دیگر بانک مرکزی به جای آنکه به صورت دستوری و با اجبار، بانک‌ها را مجبور به رعایت نرخ‌های بهره هدف کند، خود با خرید و فروش اوراق قرضه، نرخ رایج بازار را به سمت نرخ بهره هدف هدایت می‌کند. در این عملیات ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت عملیات) با بانک مرکزی است و نه بانک‌های طرف مقابل. این در حالی است که در سایر روش‌ها (مانند پنجره تنزیل)، شروع عملیات با بانک‌ها است و نه بانک مرکزی، سرعت این عملیات بیشتر از سایر روش‌ها بوده و تجربه نشان‌دهنده اثرگذاری بیشتر آن نیز است و همچنین قابلیت این ابزار در تامین اهداف مورد نظر بانک مرکزی، به ویژه جهت‌دهی به نرخ بهره بازار پول به سمت نرخ بهره هدف، بیشتر است.

با توجه به منافع مهم عملیات بازار باز، ضرورت دارد بانک مرکزی کشور تلاش کند تا با خرید و فروش اوراق بهادار و صکوک دولتی موجود در بازار مالی (مانند اخزا، سخاب، آجاد و غیره) جهت استفاده از این ابزار مهم سیاست‌گذاری پولی اقدام کند. در این رابطه برطرف کردن موانع قانونی یک ضرورت محسوب می‌شود.

 عملیات بازار باز نسبت به سایر ابزارهای سیاست پولی چهار مزیت مهم دارد 

اولا، عملیات بازار باز با تصمیم بانک مرکزی اتفاق می‌افتد و بانک مرکزی کنترل کاملی روی حجم این عملیات دارد

دوما، عملیات بازار باز انعطاف‌پذیر و دقیق است پس می‌تواند در هر حجمی مورد استفاده بانک مرکزی قرار بگیرد.

ثالثا، عملیات بازار باز براحتی می‌تواند معکوس شود بنابراین اگر در عملیات بازار باز اشتباه محاسبه یا عمل نامطلوبی پیش آمده باشد به سرعت می‌توان آنرا معکوس و تصحیح کرد.

ثانيا، عملیات بازار باز به سرعت می‌تواند به مورد اجرا گذاشته شود چون با تأخیرهای اداری و اجرایی برخورد ندارد.

بانک مرکزی آمریکا موسوم به فدرال رزرو، عملیات بازار باز را با استفاده از اوراق قرضه‌ خزانه داری ایالات متحده (TB) انجام می‌دهد چونکه نقدشوندگی و حجم معاملات این نوع از اوراق بدهی بسیار بالاست و لذا ظرفیت جذب حجم وسیع معاملات مورد نیاز فدرال رزرو را دارد بدون اینکه به نوسان‌های زائد و بیش از اندازه در قیمت اوراق بدهی که می‌تواند باعث اختلال در بازار شود بیانجامد. تعیین هدف برای نرخ بهره بین بانکی (federal funds rate) در این کشور با کمیته بازار باز فدرال رزرو و امور اجرایی عملیات بازار باز یعنی وظیفه خرید و فروش اوراق بدهی نیز بر عهده میز معاملات بانک فدرال رزرو نیویورک است. جلسه کمیته بازار باز فدرال رزرو، 8 بار در سال تشکیل می‌شود و درباره کیفیت هدایت عملیات بازار باز تصمیم‌گیری می‌کند. این کمیته مرکب از هفت عضو هیات رئیسه فدرال رزرو، مدیر عامل بانک فدرال رزرو نیویورک و مدیران عامل چهار بانک فدرال رزرو منطقه‌ای دیگر است. بخشنامه‌های مربوط به عملیات بازار باز خطاب به میز خرید و فروش اوراق بهادار بانک فدرال رزرو نیویورک توسط این کمیته صادر می‌‌شود. 

مشابه فدرال رزرو آمریکا، سیستم اروپائی بانک‌های مرکزی که از آن تحت عنوان بانک مرکزی اروپا یاد می‌شود نیز سیاست پولی خود را از طریق تعیین نرخ تأمین مالی که در واقع هدفی برای نرخ نقدی شبانه (نرخ بهره بین‌ بانکی) است انجام می‌دهد. همانند نرخ بهره بین بانکی در آمریکا، نرخ نقدی شبانه،‌ نرخ بهره وام‌های بین بانکی بسیار کوتاه‌مدت است. برخلاف فدرال رزرو که عملیات بازار باز را در یک مکان واحد در بانک فدرال رزرو نیویورک انجام می‌دهد بانک مرکزی اروپا، عملیات بازار باز خود را به هریک از بانک‌های مرکزی ملی عضو واگذار کرده و بصورت غیرمتمرکز انجام می‌دهد.