آنچه خوبان همه دارند تو یکجا داری...

اقتصادگردان_ بعد از ثبت اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی، تبریز به عنوان «شهر جهانی فرش»، لالجین به اسم «شهر جهانی سفال» و مشهد با نام «سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی»، مریوان به عنوان «شهر جهانی کلاش» و سیرجان به عنوان «شهر جهانی گلیم» و همچنین روستای کلپورگان در استان سیستان و بلوچستان به عنوان «دهکدۀ جهانی سفال» در فهرست جهانی سازمان فرهنگی تربیتی یونسکو ثبت شده اند.

اصفهان، شهر جهانی صنایع دستی

اصفهان شهری است که به عنوان شهر صنایع دستی جهان انتخاب شده است. از مجموع ۶۵۶ رشته صنایع دستی رایج در دنیا، ۳۶۰ رشته آن در ایران وجود دارد و از این میان، یک ‌سوم صنایع دستی دنیا در استان اصفهان وجود دارد، زیرا این استان از ۱۹۶ رشته صنایع دستی برخوردار است.

بعد از انتهاب اصفان به عنوان دومین شهر جهانی صنایع دستی، هجدهمین اجلاس شورای جهانی صنایع دستی نیز به میزبانی شهر اصفهان در هتل عباسی اصفهان برگزار شد، این در حالی است که اصفهان پس از انتخاب به عنوان شهر جهانی صنایع دستی، در کمتر از یک سال توانست میزبانی این نشست را برعهده بگیرد. اجلاس جهانی صنایع دستی دستاوردهای بسیار مهم فرهنگی را هم برای شهر اصفهان و هم برای کشور ایران به همراه داشت، به طوری که علاوه بر انتخاب ایران به عنوان مدیر غرب آسیا در حوزه صنایع دستی، ایران در سی و ششمین مجمع عمومی آسیا و اقیانوسیه انتخاب شد و مورد تجلیل قرار گرفت.

تبریز شهر جهانی بافت فرش

هنر فرش بافی در تبریز سال گذشته توانست توجه جهانیان را به خود جلب کند و این شهر را به عنوان شهر جهانی بافت فرش به ثبت برساند. سال گذشته اعضای شورای جهانی صنایع دستی به تبریز آمدند و هنر _صنعت تولید فرش در تبریز را به تماشا نشستند و با معیارهایی چون وجود تیمچه مظفریه که به نوعی می توان گفت گل سرسبد بازار تاریخی تبریز است، اشتغال تعداد زیادی از مردم به بافندگی، طراحی نقشه و فروش این فرش و همچنین ارج و قرب آن در میان خانواده های تبریزی از جمله مسائلی بود که اعضای شورای جهانی صنایع دستی را مجاب کرد تا تبریز را به عنوان شهر جهانی بافت فرش انتخاب کنند. از سویی دیگر، در نهمین کنفرانس وزیران گردشگری کشورهای اسلامی، شهر تبریز به عنوان پایتخت گردشگری اسلامی در سال ۲۰۱۸ انتخاب شد. وزیران گردشگری اعضای سازمان همکاری های اسلامی، با اکثریت قاطع آرای وزیران گردشگری و کارشناسان ارشد گردشگری کشورهای اسلامی در ۲۳دسامبر سال ۲۰۱۵ تبریز را به عنوان پایتخت گردشگری شهرهای اسلامی انتخاب کردند. وجود سایت های گردشگری، رشد پایدار در زمینه تعداد گردشگران ورودی به شهر در یک بازه زمانی مشخص، درآمد گردشگری شهر، تعدد موزه ها، مراکز هنری، فرهنگی و آثار تاریخی و اسلامی، آخرین نمایشگاه های گردشگری و جشنواره های مختلف از جمله محصولات کشاورزی، صنایع دستی و تولیدات عشایری، رویدادهای گردشگری شهر در طول سال معرفی شده به عنوان کاندیدا، تعداد هتل ها و مراکز تفریحی، در دسترس بودن زیرساخت های پایه، سهل بودن سیستم حمل و نقل و دسترسی روادید(فرآیند صدور روادید)، قابل دسترس بودن اطلاعاتی در مورد شهر در سطح منطقه و بین المللی از جمله فاکتورهای مد نظر برای انتخاب شهر نمونه گردشگری است.

مشهد، شهر جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی

اردیبهشت ماه امسال ورود هیئت پنج نفره داوری شهرهای جهانی شورای جهانی صنایع دستی به مشهد برای ارزیابی ظرفیت ها و استعدادهای هنری مشهد در زمینه تراش سنگ برای انتخاب و معرفی به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در صدر اخبار رسانه های مختلف قرار گرفت. سفری دو روزه که مشاهده ظرفیت ها، فعالیت هنرمندان خوش ذوق و خلاق سنگ تراش آن، تعدد کارگاهها و بازارهای تولید و فروش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در مشهد، وجود سنگ های زیبا و نیز دیگر استعدادهایی که در نهایت به حق موجب شد مشهد پس از حدود دو ماه در کنار وجود رقبای سرسختی همچون بانکوک(تایلند) و بمبئی(هند) که بدون شک در این زمینه حرفها برای گفتن دارند به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی انتخاب شود. تعداد ۳۹ نوع سنگ قیمتی و نیمه قیمتی در کشور شناسایی شده که حداقل ۱۵ نوع از این تعداد در خراسان رضوی وجود دارد.  در بررسی سنگ های قیمتی می توان انواع  الماس، کرندوم شامل یاقوتق رمز و سافیر(آبی)، و بریل شامل زمرد(سبز) و آکوامارین(آبی- سبز)، گارنت سبز(دمانتوئید)، توپاز، عقیق، انواع کوآرتز، ژاسپر، فیروزه، گارنت و زنولیت و اسپینل را مورد کنکاش قرار داد که نمونه تراش خورده بسیاری از آنها در موزه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی (مرکز مشهد) موجود است. شهر مشهد را  به عنوان بهشت گوهر شناسان می‌شناسند و البته از جای جای ساختار زمین شناسی استان پهناور خراسان رضوی می توان توقع گوهر داشت و خوشبختانه جست و جوگران معدن در مشهد بر خلاف بسیاری از نقاط ایران نگاه ماکروسکوپی ندارند. ازسویی دیگر، سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی آیسسکو، وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی از سال ۲۰۱۱ هر سال سه شهر در سه کشور در حوزۀ کشورهای آفریقایی، عربی و غیرعربی را به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی معرفی می‌‌کند. شهر مقدس مشهد، مرکز استان خراسانِ رضوی در ایران نیز در سال جاری میلادی یعنی سال ۲۰۱۷ به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در آسیا انتخاب شده است.

لالجین، شهر جهانی سفال

لالجین که به‌عنوان قطب تولید سفال کشور مطرح است، با ربودن گوی سبقت از رقیبان خود عنوان شهر جهانی سفال را از آن خود کرد تا راه صنایع‌دستی همدان برای معرفی به دنیا هموارتر شود. سفالینه‌های ساخت لالجین با تنوع بسیار زیاد صدها نوع ظروف تزئینی و مصرفی را شامل می‌شود چراکه هزار کارگاه سفال در شهر لالجین وجود دارد که مواد اولیه آن‌ها از خاک رس مخصوصی که صرفاً در این منطقه وجود دارد، تهیه می‌شود. جهانی شدن لالجین این امید را در دل زنده کرده است که شاید بتواند پس از این گرهای از مشکلات صنایعدستی این دیار باز کند. حفظ عنوان شهر جهانی لالجین مشروط بر ایجاد تغییر و تحول در این شهر است. لازمه ایجاد تغییر و تحول، تبلیغات بیشتر، افزایش کیفیت صنایع سفال و سرامیک و تقویت زیرساخت‌های این منطقه از جمله توجه به امور آموزشی و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز برای گسترش دادن فعالیت‌ها است. بخش عمده ای از زندگی مردمان در شهر جهانی لالجین با گل و خاک عجین شده و چرخ زندگی آنها سالیان سال است با چرخ کوزه‌گری می چرخد، با ثبت جهانی شهر لالجین یک برند بین المللی خواهیم داشت که باید برای مستعد ماندن زمینه های جهانی شدن برنامه و علم داشته باشیم. جهانی شدن لالجین هم می تواند هنرمندان را تشویق کند و هم بر زندگی و معیشت صنعتگران استان تأثیر دارد و هم زمینه گردشگری را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم می کند و می تواند علاقه مندان را به این سمت بکشد.

مریوان، شهر جهانی کلاش(گیوه)

این هنر با قدمتی بیش از دو هزار سال مختص مناطق کردستان بوده است و پای افزار این منطقه شناخته شده است. در مناطق اورامان با توجه به صعب العبور بودن این منطقه و عدم تاثیر صنایع جدید این هنر در این منطقه محفوظ ماند تا اینکه مورد توجه جهانیان قرارگرفته است. چون کفه کلاش کاملا پارچه ای است و رویه آن نیز نخ می باشد٬ پا داخل آن عرق نمی کند و با توجه به خاصیت اسموزی کلاش٬ رطوبت داخلی کلاش از طریق پارچه و نخ به بیرون هدایت می شود که این موضوع باعث می شود ضمن جذب رطوبت پا نیز خنک شود و این خاصیت را در هیچ پای افزاری نمی توان دید. کلاش تنها پای افزاری است که دارای خط تقارن است به این معنی که چپ و راست برای آن نیست و برای حفظ این فرم و مدل باید هرچند مدت کلاش را راست و چپ و یا چپ و راست پا کرد. پیاده روی با کلاش متناسب با فرم و مرفولوژی پاها می باشد، کفه آن و قسمت سینه گود پا بر آمده و در پاشنه پا برجسته این فرم باعث رفع خستگی و عدم خسته شدن پاها در هنگام پیاده روی می شود. از نظر زیست محیطی نیز هیچ نوع آلودگی محیط بعد از استفاده آن ایجاد نمی شود، چون مواد مصرفی آن کاملا طبیعی است و در خاک کمتر از یک سال تجزیه و به عناصر طبیعی خود تبدیل می شود در حالی که سایر پای افزارها چند سال طول می کشد که تجزیه شود. همچنین در ساخت و تولید این پای افزارهیچ نوع دستگاه صنعتی دخیل نیست این امر باعث می شود زمینه اشتغال را برای افراد زیادی در منطقه ایجاد کند. مواد اولیه مورد نیاز برای کلاش پارچه نخی مانند متقال٬ چلوار٬ نخ تابیده شده نمره٬ لایه، لایه٬ پوست٬ یا چرم گاو است. شهرستان مریوان قطب تولید کلاش محسوب می‌شود  که سال ۲۰۱۷ با حضور غدا هیجاوی، رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی کلاش انتخاب شد.

سیرجان، شهر جهانی گلیم 

گلیم شیریکی پیچ، مهم‌ترین صنعت دستی سیرجان دراستان کرمان است که از دور حالتـی شبیه به قالی دارد .دراین نوع گلیم برخلاف انواع دیگر زیراندازهای بافتنی که در آنها پود موجب شکل‌گیری نهایی محصول می شود تار و نخ خامه نقش اصلی را دارند و پود تنها موجب استحکام درگیری نخ خامه با تارها می شود. «شیریکی پیچ» نامی است که بافندگان عشایر و روستایی کرمان بر نوعی از گلیم گذاشته اند؛ در اصـطلاح بومـی، شیریکی پیچ، بیشتر به گلیم سوزنی معروف است. نام شیریکی پیچ به قولــی از شریکی پیچیدن ۲ تار با هم و به نقل قول دیگری از شریکی کار کردن ۲ یا چند بافنده آمده است. وسیله بافت دار گلیم بافی افقی و یا عمودی است. گره زدن در شیریکی پیچ بر دو نوع «گره متن» و «گره آب دوزی» است و اساس کار بافندگان شیریکی پیچ، «دار» است که شامل دو تیر چوبی یا فلزی موازی با هم است و ۲ تیر دیگر بطور عمودی به ابتدا و انتهـای آن متصل شده و روی هم چهارچوبـی مستطیل شکل بوجود می آورند و چله ها قسمت سر دار و زیر دار را دور می زنند؛ در میان چله هـا و عمود بر آنها دو چوب یکی بنام «گُرد» و دیگری به نام «پس گرد» قرار می گیرند؛ قیچـی، چاقو و دفتیـن از دیگر ابزار بافت است. سیرجان سال ۲۰۱۷ به عنوان شهر جهانی گلیم در فهرست یونسکو جای گرفت.

کلپورگان، روستای جهانی سفال

«کلپوره» نام گیاهی با مصرف دارویی ویژه منطقه بلوچستان است و کلپورگان روستایی است که در ۲۵ کیلومتری شهرستان سراوان و در ۳۹۰ کیلومتری جنوب زاهدان واقع است. تنها مشخصه‌ای که کلپورگان را از بقیه مناطق متمایز کرده، آفرینش تمدن از دستان هنرمند زنان سرزمین بلوچستان، سفالگری است که به قولی شیوه ساخت آن با قدمتی حدود ۴ تا ۶ هزار سال قبل هنوز دست نخورده باقی مانده و تنها کارگاهی که هنوز به شیوه بدوی فعال و پا برجا کارش را ادامه می‌دهد کارگاه سفال کلپورگان است. نکته ای که سفال این منطقه را از دیگر نقاط کشور متمایز می کند، این است که زنان این دیار برای تهیه سفال از چرخ سفالگری استفاده نمی کنند و عجیب است که چگونه ممکن است چنین شکوهی تنها با روش های سنتی و بدیع و به کمک دستان پر مهر و ترک خورده زنان روستا انجام شود و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه کیلومتری کارگاه، آماده کردن گل و پختن سفال را انجام می دهند.‌ طرحها و نقشهای سفال کلپورگان نیز کاملا هندسی است و تداعی نقشهای باستانی بوده، تــزیینــات روی سفالینه ها با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده و حکایت از راز و رمــز و خواهش های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورهای او دارد و اغلب نمادها شبیه به نقوش سفال های ماقبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است. در این سفالینه ها لعاب به کار نمی رود بلکه برای تزیین و نقاشی از سنگ «تیتوک» استفاده می شود، این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران مهرستان یافت می شود و رنگ آن معمولا قهوه ای یا سیاه بوده، این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می آید قهوه ای است.روستای کلپورگان نیز سا ۲۰۱۷ میلادی با حضور رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستیبهعنوان دهکده جهانی سفال در فهرست یونسکو به ثبت رسید.

با این توصیف، شهرهای جهانی اصفهان، تبریز، مشهد، لالجین، مریوان، سیرجان و روستای کلپورگان که هریک به ترتیب به عنوان شهر جهانی صنایع دستی، شهر جهانی بافت فرش، شهر جهانی سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی، شهرجهانی سفال، شهر جهانی کلاش، شهر جهانی گلیم و همچنین دهکدۀ جهانی سفال در یونسکو به ثبت رسیده اند، می توانند به عنوان یکی از مقاصد گردشگران داخلی و خارجی مطرح باشند.

منبع: ایمنا