بازگشت توازن به بازار نفت

اقتصاد گردان - مهدی نیکویی: این گزارش تقاضای قدرتمند 3 ماهه دوم سال جاری برای نفت خام را عاملی برای بازگشت رونق به بازاری می‌داند که درگیر اشباع عرضه بود و نمی‌توانست به تعادل برسد. چنین وضعیتی سبب شده بود که قیمت‌های نفت خام به‌شدت زیر فشار قرار بگیرند. اما گزارش ماه سپتامبر آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) که دیروز انتشار یافت، نشان‌دهنده این موضوع است که می‌توان نسبت به آینده نزدیک بازار امیدوار بود.

آنچه منجر به بازنگری این موسسه در برآوردهایش شده، افزایش 2.3 میلیون بشکه یا 2.4درصد تقاضای روزانه جهان در فصل دوم 2017 است. این تقاضای قدرتمند تا حد زیادی‌ ناشی از بهبود اوضاع اقتصادی کشورهای صنعتی بوده که باعث شده‌اند بیشترین رشد فصلی سالانه تقاضای نفت از نیمه 2015 تاکنون ثبت شود. به این صورت، هم‌اکنون IEA پیش‌بینی افزایش تقاضای جهانی را برای سال جاری به 1.6 میلیون بشکه در روز که معادل 1.7درصد است، افزایش داده است. برای سال 2018 هم، IEA پیش‌بینی می‌کند که تقاضای جهانی 1.4میلیون بشکه در روز یا 1.4درصد، رشد دیگر را تجربه کند.

این آژانس که هماهنگ‌کننده سیاست‌های انرژی کشورهای صنعتی است، بهبودی قابل‌توجه نسبت به پیش‌بینی‌های قبلی برای ماه آگوست خود انتظار دارد؛ چراکه متقاعد شده تغییر بنیان‌های بازار، تقاضا را قادر خواهد کرد خود را به سطح عرضه برساند. این سازمان در ماه آگوست، پیش‌بینی کرده بود که رشد تقاضا در سال 2017 به مرز 1.5میلیون بشکه در روز خواهد رسید که همان پیش‌بینی هم بهبودی 100هزار بشکه‌یی نسبت به پیش‌بینی 1.4میلیون بشکه‌یی گزارش جولای نشان می‌داد. در هر صورت، گزارش آژانس بین‌المللی انرژی هم مانند گزارش روز سه‌شنبه سازمان اوپک، ‌حاکی از آن است که «رشد تقاضای کشورهای OECD همچنان قوی‌تر از حد انتظار است و این موضوع به ویژه در اروپا و ایالات‌متحده مشاهده می‌شود.» البته گزارش سازمان اوپک، از عامل مهم دیگری در تقویت تقاضای جهانی نفت‌خام هم نام برده بود: رشد اقتصادی سریع‌تر از حد انتظار هند و چین در سال جاری. این سازمان در جدیدترین پیش‌بینی خود، انتظار دارد که هند با 6.9درصد رشد اقتصادی و چین با 6.7درصد، بر میزان واردات نفتی خود بیفزایند.

نیل آتکینسون مدیر IEA در بخش صنعت و بازارهای نفت به خبرگزاری CNBC گفت که تقاضای «نسبتا قوی» حاکی از آن است که تعادل دوباره بازار «در راه است» و باید منتظر افزایش هر چند اندک قیمت‌ها در آینده پیش‌رو باشیم.

البته باید به این موضوع اشاره کرد که هنوز تعادل در عرضه و تقاضای نفت خام ایجاد نشده و براساس گزارش IEA، عرضه نفت خام جهان در روزهای ماه آگوست، به‌طور میانگین‌ برابر با 96.73 میلیون بشکه بوده و تقاضای آن 96.51 میلیون بشکه بوده است.

 سقوط عرضه نفت

افزایش تقاضای جهانی نفت، همزمان با کاهش عرضه جهانی رخ می‌دهد که بخشی از آن به دلیل اقدامات چندجانبه برای مهار مازاد تولید بوده و بخشی از آن هم در پی تعطیلی‌های برنامه‌ریزی نشده بوده است.

تولیدات اوپک در آگوست برای نخستین‌بار در 5ماه گذشته کاهش یافته است؛ کاهش در تولیدی که ناشی از اختلال در فعالیت‌های نفتی لیبی به‌دلیل ناآرامی‌ها و همچنین کاهش تولید چندین عضو دیگر این سازمان بوده است. براساس برآوردهای IEA، سطح پایبندی اعضا هم در این ماه به 82درصد در مقابل 75درصد ماه گذشته میلادی رسیده است.

در جبهه تولیدکنندگان نفتی غیراوپک هم کشورهایی مانند روسیه، قزاقستان، آذربایجان، مکزیک و همچنین تولیدات منطقه دریای شمال مشاهده می‌شوند که از حجم تولیدشان کاسته شده است.

این در حالی است که در گزارش سازمان اوپک، برآورد میزان تولید کشورهای غیراوپکی در سال جاری را نسبت به برآورد ماه گذشته‌ خود تغییری نداده و همچنان انتظار دارد که تولیدات این کشورها در سال جاری رشدی به میزان 780 هزار بشکه داشته‌ باشد.

گزارش دیروز آژانس نشان می‌دهد که این پیش‌بینی اوپک حداقل در ماه آگوست محقق نشده است. براساس داده‌های IEA در مجموع، عرضه روزانه نفت جهان در ماه آگوست به میزان 720 هزار بشکه، کاهش یافته است. اگر کاهش 79 هزار بشکه‌یی تولیدات اوپک (براساس گزارش همین سازمان) صحت داشته باشد، 89درصد از کاهش عرضه جهانی نفت متعلق به تولیدکنندگان غیراوپکی است. این رقم بزرگ در حالی است که کاهش تولید جهانی در 4ماه گذشته سابقه نداشته است.

این داده‌ها قوت قلبی برای آن دسته از اعضای اوپک خواهد بود که در ژانویه گذشته توافق کاهش تولید نفت را امضا کردند تا قیمت‌ها را افزایش دهد اما تاکنون به دلایل مختلفی ازجمله افزایش تولیدات لیبی و نیجریه و مهم‌تر از آن تولیدات کشورهای غیراوپکی و خصوصا نفت شیل امریکا، در از بین بردن مازاد عرضه در بازار ناتوان بودند. سازمان اوپک، هم‌اکنون به بحث درباره تمدید توافق کاهش تولید مشغول است.

 کاهش تولید نفت امریکا

آتکینسون تاکید می‌کند: «شاخص‌های بسیاری جلو چشم وجود دارند که حاکی از کاهش میزان ذخایر جهانی هستند.» او برای اثبات این ادعای خود به کاهش افت ذخایر روی کشتی‌ها و کاهش تولید نفتی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (OECD) اشاره می‌کند که تولید آنها را به میانگین 5 ساله، تقلیل داده است.

همچنین گفته می‌شود که تولید نفت امریکا در پی توفان هاروی، ضربه خورده است (این ضربه که بیشتر آن به‌طور غیرمستقیم است)، از تعطیلی‌ پالایشگاه‌ها و کاهش نیاز آنها به نفت خام نشأت گرفته است. برآورد می‌شود که این توفان روزانه حدود 200هزار بشکه نفت را در ماه آگوست از بازار خارج کرد و انتظار می‌رود که روزانه 300 هزار بشکه نفت دیگر هم در ماه سپتامبر از تولیدات امریکا کاسته شود. با این حال، آتکینسون به این موضوع اشاره می‌کند که سقوط تولید امریکا احتمالا «اثر ماندگاری» نخواهد داشت.

آتکینسون، اضافه می‌کند این تغییر در میزان عرضه بازار، هم‌اکنون هم اثر خود را در بازارهای به سرعت احیا شده پس از توفان، نشان داده است و شاهد وضعیت بک‌واردیشن در بازار هستیم. این به معنای آن است که قیمت‌های کنونی بازار فیزیکی بالاتر از قیمت‌های فوروارد هستند.

 ذخایر کاهش یافته جهان

برآوردها از وضعیت ذخایر تجاری هم امیدوارکننده است. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود برآورد می‌کند: «ذخایر تجاری کشورهای OECD در ماه جولای، بدون آنکه تغییر کند، در سطح 3.016میلیارد بشکه باقی ماند. این در حالی است که معمولا در این برهه زمانی، ذخایر تجاری افزایش می‌یافت.»

با این حال، هنوز هم مازاد ذخایر تجاری نفت خام و فرآورده‌های نفتی این کشورها نسبت به میانگین 5ساله به 190 میلیون بشکه می‌رسد. گزارش سازمان اوپک، این رقم را 195 میلیون بشکه می‌داند که حکایت از خوش‌بینی بیشتر IEA دارد. اما در حالی که اوپک، میزان ذخایر تجاری فرآورده‌های نفتی کشورهای OECD در انتهای ماه جولای را 72میلیون بشکه بیش از میانگین 5 ساله می‌داند، آژانس بین‌المللی انرژی آن را تنها 35 میلیون بشکه دانسته و راه چندانی تا ایجاد تعادل در بازار این محصولات باقی نمی‌ماند. واضح است که این تفاوت در برآوردها در طرف مقابل به معنای آن است که از نگاه IEA، بازگشت تعادل به بازار نفت خام، زمان بیشتری به طول خواهد انجامید.

اما از نظر بازگشت تعادل به بازار فرآورده‌ها و محصولات نفتی، IEA بیان می‌کند: «بسته به سرعت احیای صنعت پالایشگاهی ایالات‌متحده پس از اختلال‌های رخ داده در خلال توفان هاروی، ذخایر تجاری محصولات نفتی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی می‌تواند به سطح یا حتی پایین‌تر از میانگین 5 ساله سقوط کند.» در هر صورت، آژانس بین‌المللی انرژی انتظار ندارد که اثر توفان هاروی بر بازار نفت امریکا تا مدت زیادی ادامه یابد و احتمالا به‌زودی شاهد بازگشت این بازار به شرایط عادی خواهیم بود؛ هر چند تا آن زمان بازگشت تعادل به ذخایر تجاری را در دسترس‌تر از پیش کرده است.

در پی این توفان، هم‌اکنون انتظار می‌رود که تولیدات کل محصولات پالایشگاهی جهان در 3ماهه سوم سال 2017 به میزان 0.7میلیون بشکه کمتر از پیش‌بینی‌های قبلی باشد. این سخن به معنای آن است که برای دومین فصل متوالی، شاهد کمبود عرضه محصولات پالایشگاهی در سطح جهان خواهیم بود و مابه‌التفاوت‌ها از محل ذخایر تجاری، برداشت خواهند شد.