دستورالعمل شناسايی و تعيين‌تکليف حساب‌های مطالبه‌نشده و راكد، افراد فوت شده

بانک مرکزی «دستورالعمل اجرایی شناسایی و تعیین‌تکلیف حساب‌های مطالبه‌نشده و مازاد ریالی» را كه در جلسه 17 مرداد 96 شوراي پول و اعتبارتصويب شده، با هرف صیانت از حقوق صاحبان وجوه، کاهش احتمال سوء استفاده‌، ارتقای شفافیت‌ مالی بانک‌ها و ایجاد رویه‌ واحد حسابداری در ثبت این وجوه، به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرد.

به گزارش تعادل، اين حساب ها عمدتا شامل حسابهاي راکد و مطالبه نشده،  وجوه اشخاص متوفي و محجور، ارقام فاقد ارزش به خاطر وجود تورم را شامل مي شود و از آنجا صدها هزار حساب راكد در كشور وجود دارد، لازم است كه اين حساب ها بسته شده و تعيين تكليف شوند. 

حساب سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  فاقد گردش  مالي براي  مدت حداقل سه سال؛ -حساب سپرده  قرض الحسنه  جاري، فاقد گردش  مالي از تاريخ ارايه آخرين برگ چک به موسسه اعتباري براي  مدت حداقل يک سال؛ -حساب سپرده  سرمايه گذاري  کوتاه مدت عادي فاقد گردش  مالي براي  مدت حداقل دو سال؛ 

مؤسسه اعتباري مکلف است سازوکاري فراهم  نمايد که از طريق آن، گزارش حسابهاي سپرده اي  راکد به شرح ذيل از سطح شعب، حداقل هر شش ماه يکبار اخذ  شود. 

حساب سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  راکد با موجودي معادل يا کمتراز 10 هزار تومان، حساب سپرده  قرض الحسنه  جاري راکد با موجودي معادل يا کمتر از 40 هزار تومان، حساب سپرده  سرمايه گذاري  کوتاه مدت عادي راکد با موجودي معادل يا کمتر از 20 هزار تومان

حساب سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  فاقد گردش  مالي براي  مدت حداقل دو سال از تاريخي که به عنوان حساب راکد تلقي شده است-حساب سپرده  قرض الحسنه  جاري، فاقد گردش  مالي براي  مدت حداقل يک سال از تاريخي که به عنوان حساب راکد تلقي شده است؛ -حساب سپرده  سرمايه گذاري  کوتاه مدت عادي فاقد گردش مالي براي  مدت حداقل يک سال از تاريخي که به عنوان حساب راکد تلقي شده است؛  -چنانچه قرارداد حسابهاي سپرده  سرمايه گذاري  کوتاه مدت ويژه و سپرده  سرمايه گذاري  بلندمدت در سررسيد تمديد نشده و وجوه آنها به حسابهاي سپرده  کوتاه مدت عادي مرتبط با آن حسابهاي افتتاح شده براي  واريز سود سپرده هاي مذکور منتقل شود، در اين صورت حساب سپرده  کوتاه مدت مرتبط تابع مفاد ذكرشده است؛ 

چکهاي بانکي فروخته شده صادره تسويه نشده که حداقل سه سال از تاريخ صدور آنها سپري شده باشد؛ جوايز نقدي حسابهاي سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  که به دلايلي نظير بسته شدن حساب، به حساب مزبور واريز نشده و حداقل سه سال از تاريخ تعلق آنها به صاحبان حساب گذشته باشد؛  -مازاد سود قطعي بر سود علي الحساب سپرده هاي سرمايه گذاري  مدت داري که حساب سپرده  واريز سود مرتبط با آن بسته شده و حداقل سه سال از تاريخ تعلق آنها گذشته باشد؛ -اوراق مشارکت سررسيد شده اي که وجوه آن عليرغم گذشت سه سال از سررسيد اوراق مزبور، توسط خريداران مطالبه نشده باشد؛ -اضافه صندوق که حداقل شش ماه از تاريخ ايجاد آن سپري شده باشد؛ -حواله هاي وارده که صاحبان آنها مشخص نبوده و حداقل دو سال از تاريخ وصول آنها سپري شده باشد؛ -مانده کارتهاي هديه منقضي شده که از تاريخ انقضاي آنها حداقل سه سال گذشته باشد؛  -جوايز غيرنقدي حسابهاي سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  که توسط مؤسسه اعتباري وفق دسـتورالعمل اعطاي جوايز به حسابهاي قرض الحسنهبه فروش ميرسد، حداقل دو سال از تاريخ فروش آن ها سپري شده و در صورت عدم فروش، حداقل سه سال از تاريخ تعلق آنها به صاحبان حساب گذشته باشد؛ 

 -ساير مبالغ مطالبه نشده حسب تشخيص بانک مرکزي.

مؤسسه اعتباري موظف است بلافاصله پس از کسب اطلاع از فوت، جنون و سفاهت شخص حقيقي، وجوه متعلق به وي نزد خود را به سرفصل  حساب دفتركلوجوه اشخاص متوفي و محجور  با معين هاي جداگانه منتقل كرده و حسابهاي مذکور را جهت ممانعت از هرگونه برداشت از آن، مسدود نمايد

.مواردي که به موجب قوانين و مقررات ذيربط برداشت از حسابهاي مذکور امكان پذير باشد، از شمول مفاد اين ماده مستثني است. 

کسب اطلاع درخصوص سفاهت و جنون شخص حقيقي صرفا از طريق مراجع  قانوني و در رابطه با فوت شخص حقيقي از هر طريقي نظير، مراجع  قانوني، اطلاع رساني وراث، موصي له و ... امكان پذير است. 

مؤسسه اعتباري مکلف است از طرقي مانند تماس تلفني، ارسال پيامك، مكاتبه و يا ... اقدامات لازم را درخصوص شناسايي و اطلاع صاحبان حق و يا نمايندگان قانوني از قبيل وراث متوفي و قيم شخص سفيه و مجنون جهت مراجع و تعيين تکليف وجوه انجام دهد. 

در صورت عدم شناسايي صاحبان حق و يا در صورت شناسايي و عدم مراجعه به آنها، مانده وجوه مزبور پس از گذشت حداقل سه سال از تاريخ انتقال به سرفصل  حساب دفتركل وجوه اشخاص متوفي و محجور حسب مورد به سرفصل  وجوه بلا تكليف منتقل ميشود.

حسابهاي سپرده اي اشخاص متوفي موضوع اين فصل تا زماني که وجوه آنها طبق قوانين و مقررات ذيربط به وراث، موصي له و يا ساير صاحبان حق پرداخت نشده، از امتيازات مربوط برخوردار مي باشد

پرداخت سود به حسابهاي سپرده هاي سرمايه گذاري که در قرارداد آن ها رابطه وصايت مؤسسه اعتباري بعد از فوت شخص پيش بيني نشده و نيز اعطاي هرگونه ابزار برداشت از حساب هاي وجوه اشخاص متوفي، نظير دسته چک و کارت الکترونيکي ممنوع بوده و از شمول مفاد اين ماده مستثني است.

حساب سپرده اي متعلق به اشخاص مجنون و سفيه از تاريخ اطلاع، از هيچ يک از امتيازات مربوط به آن برخوردار نمي باشد. شرکت در قرعه کشي حسابهاي سپرده  قرض الحسنه  پس انداز  متعلق به اشخاص مزبور از شمول مفاد اين ماده مستثني است

به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، طی سالیان متمادی تعداد حساب‌های سپرده افتتاح شده نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی با افزایش نامتعارفی مواجه شده است. در این میان، حجم قابل توجهی از این حساب‌ها به عللی چون کاهش ارزش در مانده موجودی ناشی از تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، فراموشی صاحبان سپرده، فوت آن‌ها، عدم اطلاع وراث و قائم‌مقام قانونی سپرده‌گذاران یا عدم شناسایی و مراجعه آن‌ها، راکد و بدون تراکنش مانده است.

این موضوع، مشکلاتی از قبیل تحمیل هزینه‌های دفترداری و نگهراری اطلاعات و آمار این‌گونه حساب‌ها برای بانک‌ها و افزایش احتمال وقوع تخلفات و جرائم را در پی داشته است. البته این مساله درخصوص برخی از اقلام بدهی‌های بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی که تحت سرفصل بستانکاران موقت ثبت می‌شوند و بابت آن‌ها قراردادی منعـقد نشده و یا اسناد و اوراق بهاداری تنظیم نگردیده نیز صدق می‌کند.

علاوه بر این، حساب‌های راکد و غیرفعال همواره از چالش‌های فراروی نظام بانکی کشور در سال‌های متمادی بوده، لیکن تاکنون ضوابط و سازوکاری جامع در خصوص چگونگی برخورد با این وجوه و حساب ها که تمامی ابعاد موضوع را به صورت جامع‌الاطراف مدنظر قرار دهر، وجود نداشته است.

از این ‌رو، بانک مرکزی با توجه به اهمیت موضوع و با هرف صیانت از حقوق صاحبان وجوه، کاهش احتمال سوء استفاده‌ از این وجوه، ارتقای شفافیت‌های مالی بانک‌ها، ایجاد رویه‌ واحد حسابداری در ثبت و نگهراری این وجوه در بانک‌ها و امکان و بهبود قابلیت مقایسه ارقام مندرج در سرفصل حساب‌های موجود در بانک‌ها،‌ دستورالعمل اجرایی شناسایی و تعیین‌تکلیف حساب‌های مطالبه‌نشده و مازاد ریالی را تدوین کرد که اهم ویژ‌گی‌های آن عبارتست از:

نگارش متن دستورالعمل با رویکرد فرآیند محور برای تبیین هرچه بیشتر مفاد آن؛

پیش‌بینی تدابیر لازم برای جلوگیری از افزایش حساب‌های مطالبه‌نشده و راکد؛

پیش‌بینی سازوکارهای لازم برای محدود کردن امکان سوءاستفاده از موجودی وجوه مطالبه‌نشده و ...؛

تبیین دقیق مصادیق مانده‌های مطالبه‌نشده، راکد و ... با رویکرد احصاء حداکثری موارد قابل درج در سرفصل حساب‌های یاد شده؛ لزوم اطلاع‌رسانی مفاد دستورالعمل به مشتریان به نحو مقتضی و درج عبارات لازم در قرارداد‌های سپرده‌ها؛ درج احکام جداگانه و با رعایت جوانب مختلف برای وجوه اشخاص متوفی، مجنون و سفیه؛ تعیین‌تکلیف درخصوص نحوه برخورداری از مزایای حساب در دوره انتقال وجوه آن به سرفصل‌های موضوع دستورالعمل