سهم 23 درصدي چك برگشتي، 4 استان خوش حساب خوزستان، گيلان، يزد و البرز در وصول چك

خبراقتصادي - محسن شمشيري: بيشترين نسبت تعداد چك هاي وصولي به کـل چك هاي مبادله اي به استان هاي  گـيلان87.9 درصـد، يـزد 86.4 درصـد و خوزســتان86.1 درصــد و بيشترين نسبت مبالغ چك هاي وصـولي به کـل مبـالغ چك هاي مبادله اي بـه استان هاي  خوزســتان84.1درصــد و گــيلان82.1درصــد  و البرز 81.3 درصد اختصــاص داشته و اين چهار استان خوش حساب ترين ها در وصول چك بوده اند.

 در تيرماه 96،‌ درکـل کشـور بـالغ بـر 1.5 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر ١٣0.6 هزارميليارد ريال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتيب 2.1 درصد و 5.6 درصد كاهش داشته است. در اسـتان تهـران نيز حـدود 525 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـي حـدود 73 هزار ميليارد ريال برگشت داده شد. بيش از 35 درصد تعداد و بيش از 55 درصد مبلغ برگشتي ها مربوط به استان تهران بوده است.

 براساس آمارهاي بانك مركزي،  16.3 درصـد از کـل تعـداد چـک هـاي مبادلـه اي و 22.8 درصد از کل مبلغ چک هاي مبادله اي در كل كشور برگشت داده شده  است. در استان تهران نيز 15.9 درصد از تعداد و 21.4 درصد از کل مبلغ چک هاي مبادله اي برگشت خورده است.

به عبارت ديگر، در تيرماه سال جاری در کل کشور بيش از ۹.۳ ميليون فقره چک عادی به ارزش ۵۷۳.۵ هزار ميليارد ريال مبادله شد که از اين ميزان، بالغ بر ۱.۵ ميليون فقره چک به ارزش ۱۳۰.۶ هزار ميليارد ريال برگشت داده شده است.۱۶.۳ درصد از تعداد و ۲۲.۸ درصد از ارزش کل چک‌های عادی مبادله‌ای تيرماه سال جاری را چک‌های برگشتی تشکيل میدهد که نسبت به ماه قبل و همچنين نسبت به تيرماه سال قبل، سهم تعدادی چک‌های برگشتی افزايش و سهم ارزشی اين چک‌ها با کاهش مواجه شده است.

براساس آمار موجود، بخش عمده‌ای از چک‌ها به دليل فقدان و يا کسري موجودی برگشت داده شده است؛ این آمار در تيرماه ماه سال جاري ۹۷.۵ درصد از تعداد و ۹۵.۸ درصد از ارزش کل چک‌های برگشتی را شامل می شود.

 بانك مركزي به دلايل تعداد برگشتي ها اشاره و اعلام كرده كه چک به‌عنوان يکي از ابزارهاي مهم نظام پرداخت همواره نقش قابل توجهی در تسويه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است. ليکن طي دو دهه اخير به دليل تداوم توسعه سامانه‌ها و تجهيزات پرداخت الکترونيکی، تراکنش‌های پردازش شده از طريق اين ابزارها و سامانه‌ها رشد متناسبی داشته و ابزارهای پرداخت الکترونيکي به‌ مرور زمان جايگزين ابزارهای پرداخت سنتی نظير اسکناس و مسکوک و انواع چک شده است؛ با اين‌وجود، به دليل اهميت کارکرد و امتياز چک و به‌خصوص جايگاه اعتباری چک در مبادلات کشور، اين ابزار پرداخت هنوز هم از مهم‌ترين ابزارهای نظام پرداخت کشور محسوب می شود.

اگرچه متأثر شدن فضای کسب‌وکار کشور از رکود اقتصادی سال‌های گذشته می تواند از دلايل برگشت چک‌ها به دليل کسری و يا فقدان موجودی باشد؛ ليکن عدم وجود سازوکارهاي موثر اعتبارسنجی مشتريان در فرايند صدور دسته‌چک نيز از ديگر دلايل مهم اين امر است. انتظار میرود با تداوم روند رشد اقتصادی سال گذشته و همچنين بهبود سازوکارهای اعتبارسنجی مشتريان بانک‌ها در اين زمينه، به مرور زمان سهم چک‌های برگشتی از بابت کسری و يا فقدان موجودی کاهش يابد. ضمن آن‌که بانک مرکزی برای ساماندهی موضوع چک‌های برگشتی، در کنار تکميل زيرساخت پردازش و پذيرش الکترونيکي چک، پياده‌سازی کامل سامانه‌های نظارتي مرتبط نظير سامانه چک برگشتی، سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) و به‌خصوص سامانه صدور يکپارچه الکترونيکی دسته‌چک (صياد) را در دستور کار قرار داده تا زمينه نظارت موثر بر سازوکار صدور دسته‌چک فراهم شود.

سامانه صياد عاملی براي ايجاد شفافيت اطلاعاتی و مانعی برای صدور چک‌های بلامحل بوده و در آن برای صيانت از برگه چک به عنوان اوراق‌بهادار، تدابيری برای ارتقای ضرايب امنيتی چک در نظر گرفته شده است. ضمن آن‌که بررسی صلاحيت دارنده­ دسته‌چک از طريق اصلاح فرآيند صدور دسته‌چک، ايجاد رويه‌ای واحد براي انجام اعتبارسنجی کافی و حصول اطمينان از بررسي اهليت درخواست‌کننده دسته‌چک و همچنين ايجاد شفافيت اطلاعاتی و جلوگيری از سوءاستفاده‌ به منظور اختصاص دسته‌چک به متقاضيان فاقد صلاحيت از ديگر قابليت‌های سامانه‌های نظارتی مرتبط بوده و عملياتی شدن کامل اين سامانه‌ می تواند موجب ايجاد شفافيت اطلاعاتی از طريق برپايی نظام استعلام همگانی شده و به اين‌ترتيب سهم چک‌های برگشتی در نظام پرداخت کشور کاهش يابد.

سهم 55 درصدي  تهران از مبلغ چك برگشتي 

 آمار تير ماه چك هاي مبادله شده و برگشتي از سوي بانك مركزي نشان مي دهد كه   در استان تهران 15.9 درصد از کل تعداد چك هاي مبادلـه اي و 21.4 درصد از کل مبلغ چک هاي مبادله اي برگشت خورده  كه نسبت به خرداد ماه از نظر تعداد افزايش و از نظر مبلغ كاهش داشته است.  در اسـتان تهـران حـدود 525 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـي حـدود 73 هزار ميليارد ريال برگشت داده شد. به عبارت ديگر بيش از 35 درصد تعداد و بيش از 55 درصد مبلغ برگشتي ها مربوط به استان تهران بوده است.

گلستان با بيشترين درصد برگشتي ها

در بين ساير استان هاي  کشور بيشترين نسبت مبالغ چك هاي برگشتي به کل مبـالغ چك هاي مبادلــه شـده در اســتان بـه ترتيــب بـه استان هاي  گلستان 39 درصد، كهكيلويه و بويراحمد 31.2 درصد، آذربايجان غربي 30.7 درصد اختصاص يافته است و استان هاي  خوزستان 15.9 درصد، گيلان 17.9 درصد، البرز 18.7 درصد کمترين نسبت مبالغ چك هاي برگشتي به کل مبالغ چك هاي مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده اند

دلايل برگشتي چك ها

در تير مـاه ١٣٩٦ دركل كشور بـالغ بـر 1.5ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي حـدود ١٢5 هزار ميليارد ريال به دلايل کسري يا فقدان موجودي برگشت داده شده است كه از نظر مبلغ 2 هزار ميليارد ريال نسبت به خرداد كاهش داشته است.  در کل کشور از نظر تعداد 97.5 درصد و از نظر مبلغ 95.8درصد از کل چك هاي برگشـتي بـه دلايـل کسري يا فقدان موجودي بوده است

در اسـتان تهـران بـالغ بـر 508 هـزار فقـره چـک بـه مبلغـي حـدود 69هزار ميليارد ريال به دلايل کسري يا فقدان موجـودي برگشـت داده شـده اسـت در استان تهران از نظر تعداد 96.8 درصد از کل چك هاي برگشتي و از نظر مبلغ 94.7درصد از کـل مبلغ چك هاي برگشتي به دلايل کسري يا فقدان موجودي بوده است

در بين ساير استان هاي  کشور، بيشترين نسبت مبالغ چك هاي برگشـتي بـه دلايل کسري يا فقدان موجودي به کل مبالغ چك هاي برگشتي در استان به ترتيب به استان هاي كرمانشاه 98.9 درصد، بوشهر 98.8 درصد، آذربايجان شرقي و همدان هر يك 98.3 درصد اختصـاص يافتـه اســت و استان هاي  ايــلام91.8 درصــد، البرز 94 درصــد و چهارمحــال و بختيــاري95.2درصد کمترين نسبت مبالغ چك هاي برگشتي به دلايل کسري يا فقدان موجودي به كل مبالغ چك هاي برگشتي در استان را به خود اختصاص داده است

57 هزار ميليارد تومان مبادله چك 

در تير ماه ١٣٩٦، در کل کشور بالغ بر 9.3ميليون فقره چک به مبلغي حدود 574 هـزار ميليارد ريال مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 2.2 درصد و از نظر مبلغ 4.3 درصد كاهش نشان مي دهد. در استان تهران بـالغ بـر 3.3 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر ٣41 هزار ميليارد ريال مبادله شد

همچنين معادل 53.1 درصد از تعداد چك هاي مبادله اي کـل کشـور در سـه اسـتان تهران، اصفهان و خراسان رضوي مبادله شده است که به ترتيب بـا 35.5 درصـد، 9.5 درصـد و 8.1درصد بيشترين سهم را در مقايسه با ساير استان ها دارا بوده اند. 

59 درصد مبلغ چك مبادله شده در تهران 

همچنـين بـه لحـاظ مبلـغ70.4 درصـد از مبـالغ چك هاي فـوق درسـه اسـتان تهـران 59.4 درصد، اصفهان5.6 درصـد و خراسـان رضـوي 5.4درصـد مبادلـه شده اسـت کـه بيشترين سهم را در مقايسه با ساير استان ها دارا بوده اند

77 درصد مبلغ چك ها وصول شد 

 در تير مـاه ١٣٩٦، درکـل کشـور حـدود 7.8 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر 443 هزار ميليارد ريال وصول شد کـه نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتيـب 2.2درصد و 4درصد کاهش نشان مي دهد

درکل کشور 83.7 درصد از کل تعداد چك هاي مبادله اي و 77.2درصد از کل مبلغ چك هاي مبادله اي وصول شده و  در استان تهران حـدود 2.8 ميليـون فقـره چـک بـه مبلغـي بـالغ بـر ٢6٨ هزار ميليارد ريال وصول شده است

در استان تهران از نظر تعداد 84.1 درصد و از نظر مبلغ 78.6 درصد از کل مبلغ چك هاي مبادله اي وصول شده است در ماه مذکور در بين ساير استان هاي  کشور بيشترين نسبت تعداد چك هاي وصولي به کـل چك هاي مبادله اي در استان، به ترتيب به استان هاي  گـيلان87.9 درصـد، يـزد 86.4 درصـد و خوزســتان86.1 درصــد اختصــاص يافتــه اســت و کهگيلويه و بويراحمد 74.4 درصد، كردستان 76.9درصد وهرمزگان 79.1 درصد پايين ترين نسبت تعداد چك هاي وصولي به کل چك هاي مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده اند.

در بين ساير استان هاي  کشور بيشترين نسبت مبالغ چك هاي وصـولي به کـل مبـالغ چك هاي مبادله اي در اسـتان به ترتيب بـه استان هاي  خوزســتان84.1درصــد و گــيلان82.1درصــد  و البرز 81.3 درصد اختصــاص يافتــه اســت و استان هاي گلستان 61 درصد، كهگيلويه و بويراحمد 68.8درصــد، آذربايجان غربي 69.3 درصد کمترين نسبت مبالغ چك هاي وصولي به کل مبالغ چك هاي مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده اند

114 هزار ميليارد تومان چك هاي رمزدار وصولي

در تير ماه ١٣٩٦، درکل کشور معادل 7٦٨ هزار فقـره چـک رمـزدار بـه مبلغـي بـالغ بـر ١142 هزار ميليارد ريال وصول شد که نسـبت بـه مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتيـب 11.6 درصد و 18.6درصد كاهش داشته است.در ماه مورد گزارش در استان تهران حدود 277 هزار فقره چک رمزدار بـه مبلغـي بـالغ بـر 800 هزار ميليارد ريال وصول شد كه نسبت به خرداد ماه كاهش داشته است. 

 70 درصد مبلغ چك رمزدار در تهران 

در مـاه مـذکور 50.7 درصـد از تعـداد چك هاي رمـزدار وصـولي در سـه اسـتان تهـران 36 درصد، خراسان رضوي7.4 درصد و اصفهان7.3درصد وصول شده است که بيشترين سهم را در مقايسه با ساير استان ها دارا بوده اند.

همچنـين بـه لحـاظ مبلـغ 78.2 درصـد از مبـالغ چك هاي فـوق در استان هاي  تهـران 70.1درصــد، اصــفهان4.5 درصــد و خراســان رضــوي و خوزســتان هــر يــک3.6 درصــد وصول شده است 

مبلغ چك هاي رمزدارسه برابر چك هاي عادي

در تير ماه ١٣٩٦، درکل کشور بالغ بر 8.6 ميليون فقره چک وصـول شد کـه از ايـن تعداد بالغ بر 7799 هزار فقره چک عادي و معادل 768 هزار فقره چک رمزدار بوده است. بـر ايـن اساس درکل کشور 91 درصد از کل تعداد چك هاي وصـولي، چـک عـادي و 9 درصـد چـک رمزدار بوده است

اما از نظر مبلغ در كل كشور،  1585 هزار ميليارد ريال چک وصـول شد که بالغ بر٤43 هزار ميليارد ريال چک عادي و بـالغ بـر 1142 هـزار ميليـارد ريـال چـک رمـزدار ميباشد. به عبارتي در کل کشور 28درصد از کل مبلغ چك هاي وصـولي، چـک عـادي و 72 درصد چک رمزدار بوده است.

به عبارت ديگر اگرچه تعداد چك هاي رمزدار 9 درصد كل چك هاي مبادله شده بوده اما مبلغ آن 2.57 برابر چك هاي عادي است و مبلغ چك رمزدار 114 هزار ميليارد تومان در مقابل 44 هزار ميليارد تومان مبلغ چك هاي عادي بوده است در حالي كه از نظر تعداد 7.8 ميليون چك عادي در مقابل 768 هزار چك رمزدار مبادله شده است.

فولادگر: غوغای تعداد چک‌های برگشتی میراث سونامی ارزی  

رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی در مجلس شورای اسلامی گفت: کاهش حجم معاملات در اقتصاد به دلیل رکود به کاهش مبلغ چک ها برگشتی منتهی شده است.

حمیدرضا فولادگر در گفت و گو با خانه ملت در خصوص کاهش مبلغ چک های برگشتی گفت:افزایش میزان چک های برگشتی در سال های گذشت به دلیل مسائل اقتصادی کشور، مانند نوسانات شدید ارزی بود و باعث شد برای برخی از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی ناخواسته نتوانند تعهدات خود را بازپرداخت کنند.

نماینده مردم اصفهان ادامه داد:یکی از دلایلی که در حال حاضر از مبلغ چک ها برگشتی، کاسته شده به این دلیل است که با توجه به رکود اقتصادی از حجم معاملات کاهش یافته است.در زمینه قانون مربوط به چک، اصلاحی صورت نگرفته است البته می توان در این راستا اقداماتی انجام داد.

این نماینده مردم در مجلس دهم افزود:برای کاهش میزان زندانی ها مربوط به چک، وضعیت قضایی در این رابطه از جزایی به حقوقی تبدیل شده است که البته این موضوع در آسان تر شدن صدور  چک موثر بوده است.

وی ادامه داد:طرحی در خصوص مسائل چک در کمیسیون  قضایی و حقوقی مجلس در حال بررسی است که البته تا به سرانجام  موضوع، بانک ها می توانند براساس بررسی اعتبار مالی مشتری، در رابطه با ارائه دسته چک اقدام کنند.

فولادگر ادامه داد:سیستم نظارتی بانک ها نقش مهمی دارند که شخصی بدون توان مالی لازم، اقدام به ارائه چک نکند البته این موضوعات به این معنی نیست بانک ها در ارائه دسته چک سخت گیری غیرمنطقی داشته باشند.

رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی یادآور شد:البته روش های دیگر مانند ارائه سفته،اوراق بهادار، برات نیز می تواند جایگزین چک در اقتصاد کشور شود.