:
كمينه:۱۰.۴°
بیشینه:۱۰.۹۹°
Updated in: ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۳:۱۴
مريم دهقان وكيل دادگستري

خانه های امن، مامنِ زنان خشونت ديده و رنج كشيده

هر چند که لایحه جامع تامین امنیت زنان و کودکان به جنبه های مختلف حقوق كودكان و زنان تاکید دارد و در صورت تصویب آن آثار بسیار مثبتی به همراه خواهد داشت و در این مسیر چراغي را روشن خواهد كرد. اما در رابطه با خانه های امن بايد گفت كه محو خشونت در خانواده و توانمندسازی خانواده از اولویت های کاری سازمان بهزیستی است وکم نیستند زنانی که از سوی نزدیک ترین اعضای خانواده خود، مورد خشونت شدید قرار گرفته و نیاز به حمایت های عاطفی و روانی دارند
کد خبر: ۹۷۳۳۸
تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۸:۰۰
اقتصاد گردان - یکی از موضوعات مهم حوزه زنان، ایجاد خانه های امن برای زنان آسیب دیده است. سابقه تشکیل خانه های امن به سال 92 باز می گردد که در دستور کار سازمان بهزیستی کشور قرار گرفت و طراحی خانه های امن در استان های کشور پیگيري شد و تا امروز و سال 96 تعداد آنها در 18 استان کشور به 22 خانه امن رسيده است. 
تشکیل خانه های امن از پذیرش نگاه اجتماعی به موضوع حقوق شهروندی زنان به عنوان یکی از ملزومات جامعه ایران حکایت دارد که نیازمند تخصیص منابع و حمايت مالي است . پذیرش موضوع زنان در افكار عمومي،  منجربه تمرکز بيشتر براي رسيدگي به امور زنان بیش از گذشته می شود و در موضوعاتي مانند تشکیل خانه های امن برای زنان در معرض خطر و خشونت  مورد توجه قرار مي گيرد.   
انوشیروان محسنی بندپی رییس سازمان بهزیستی کشور در مراسم افتتاحیه نخستین خانه امن ویژه بانوان در گلستان از فعالیت 22 خانه امن ویژه بانوان در کشور خبر داد  که از این تعداد 15 مرکز در اختیار بخش خصوصی وهفت مرکز در اختیار بخش دولتی است. همچنين یکی از رویکردهای جدید بهزیستی را برای اثرپذیری بیشتر خانه‌های امن، اضافه کردن تخت کودکان برای کاهش اضطراب مادران حاضر در این مراکز ذکر شده كه اميدواري نسبت به حقوق شهروندی زنان در جامعه را تقويت مي كند. 
خانه امن جايي براي حمايت از زنان آسیب دیده است که به شكل هاي گوناگون از جمله جنسی، روانی، اقتصادی، فیزیکی ... مورد خشونت قرار گرفته اند. خشونت عليه زنان، به اصطلاح، به هر نوع رفتار خشن وابسته به جنسيت و روح و روان زن گفته مي‌شود که به صورت آشکار يا پنهان رخ مي‌دهد و منجر به آسيب و ضرر يا رنج بردن زنان مي‌شود. 
خانه های امن به منظور مراقبت از «زنان در معرض آسیب اجتماعی و خشونت»، احداث شده و زناني که به علت خشونت خانگي از خانه طرد مي‌شوند یا امکان حضور در خانه را به سبب خشونت و آسیب ندارند، مي‌توانند به اين خانه‌ها پناه ببرند. 
ایجاد خانه امن ناشی از حق شهروندی زنانی است که در جامعه زندگي مي كنند و از خشونت های مختلف رنج برده و در معرض خطر هستند. رعایت حقوق شهروندی زنان در حد برابر با مردان سهم به سزایی در ایجاد عدالت اجتماعی دارد .  در نهایت این عدالت اجتماعی با افزایش اعتماد به نفس عمومی و احساس تعلق زنان آسيب ديده به جامعه، و ایجاد امنیت فکری منجر به  توسعه جامعه از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و....... می شود. 
حقوق شهروندی وقتی در یک جامعه به شکل صحیح تحقق پیدا می کند که تمامی افراد در سایه حقوق مدنی و حمایت اجتماعی قرار بگیرند و عدالت اجتماعی وابسته به جنسیت نباشد. متاسفانه نگاهي به گذشته نشان مي دهد كه حقوق شهروندی بصورت برابر مورد توجه قرار نگرفته و زنان برای دستیبابی به بسياري از حقوق متصل به حق شهروندی خویش دچار مشکل هستند اما با تصویب منشور حقوق شهروندي و توجه به حقوق زنان در آن، هر چند نکات بسیاری از منشور قابل نقد و بررسی است ولی پایه های یک توسعه اجتماعی مطلوب را با  توجه و تاکید  در حوزه زنان به عنوان نیمی از جمعیت ایران، ایجاد مي كند. 
 منشور حقوق شهروندی در حوزه حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی تصریح  داشته است که "...... حق زنان است که از برنامه ها و تسهیلات بهداشتی و درمانی مناسب و آموزش و مشاوره های مناسب برای تأمین سلامت جسمی و روانی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی در مراحل مختلف زندگی به خصوص دوران بارداری، زایمان، پس از زایمان و در شرایط بیماری، فقر یا معلولیت، برخوردار باشند" وهمچنین در ماده 54 منشور در حفاظت زنان از خشونت بیان شده است :"حق همه شهروندان به ویژه زنان و کودکان است که از تعرض و خشونت گفتاری و رفتاری دیگران در تمام محیط های خانوادگی و اجتماعی مصون باشند و در صورت بروز هر نوع خشونت امکان دسترسی آسان به مکان های امن و نهادهای امدادی، درمانی و قضایی جهت احقاق حق خود را داشته باشند." 
موارد دیگری در خصوص برابری و مشارکت زنان در قانون اساسی به برابری حقوق زنان و مردان تصریح دارد. مانند اصل بیستم قانون اساسی "همه‏ افراد ملت‏ اعم‏ از زن‏ و مرد یکسان‏ در حمایت‏ قانون‏ قرار دارند و از همه‏ حقوق انسانی‏، سیاسی‏، اقتصادی‏، اجتماعی‏ و فرهنگی‏ با رعایت‏ موازین‏ اسلام‏ برخوردارند و اصل‏ بیست و یکم که طبق آن دولت‏ موظف‏ است‏ حقوق‏ زن‏ را در تمام‏ جهات‏ با رعایت‏ موازین‏ اسلامی‏ تضمین نماید  و اموری مانند  ایجاد زمینه‏ های‏ مساعد برای‏ رشد شخصیت‏ زن‏ و احیاء حقوق‏ مادی‏ و معنوی‏ او... بر عهده دولت است. بنابراین میتوان گفت  تشکیل خانه های امن در راستای حقوق شهروندی زنان صورت پذیرفته است.
تشکیل خانه های امن با نظر به اهداف آن که حفظ امنیت زنان و حفاظت از زنان آسیب دیده اجتماعی است مي‌تواند محل مناسبی براي بازپروری زنان آسيب‌ديده باشد و آنان را از ماندن در سطح خيابان‌ها و آسيب‌ديدن بیشتر محافظت كند 
چنانچه زنان در این مراکز تحت آموزش های مختلف قرار بگیرند و همراه با محافظت(امورمددکاری) تحت درمان و آموزش هم قراربگیرند، اثر بخشی موثری خواهند داشت. خدمات مراکز در دو زمینه میتواند انجام بگیرد. خدمات درمانی (روانشناسی) و آموزش های بنیادین جهت اشتغال بانوان در سن اشتغال مانند آموزش کامپیوتر، خیاطی ...  براين اساس، میتوان از نقش خانه امن در چند بعد سخن گفت اول نقش بازپروری زنان و دوم پیشگیری از جرم، اقدام پیشگیرانه و بازپروری زنان آسیب دیده سبب کاهش صدمه های مورد انتظار جامعه از زنان آسیب دیده می شود و خطرات مورد انتظار را کاهش مي دهد، هزینه های اجتماعی کاهش می یابد  و در نتيجه کارایی بالا می رود  و با افزايش کارایی فکری، نقش زنان در چرخه توسعه اجتماع پر رنگ تر خواهد شد. 
 در تحلیلی دیگر هنگامی میتوان تشکیل خانه های امن را کارآمد دانست که به میزان محاسبه هزینه های ایجاد خانه های امن  و میزان منفعت یک جامعه  توجه  شود. منفعت جامعه باید بیش از هزینه های اقدامات انجام گرفته یا حداقل برابر با آن باشد . تشکیل خانه های امن علاوه بر هزینه تهیه مرکز، هزینه کارمند، آب و برق و گاز، بهداشت و هزینه های  آموزش و .... را در بر دارد. لذا  اگر طبق گفته رئیس سازمان بهزیستی برای هر خانه امن 100 میلیون تومان در نظر گرفته ‎شود بايد حدود 2.2 ميليارد تومان هزینه برای 22 خانه امن صرف شده باشد. 
حال اگر نتیجه حاصله ازآن کاهش وقوع جرایم احتمالی و تشکیل خانواده با حضور زنانی باشد که  سلامت روانی آنان ترمیم یافته و یا سبب بازپروری افراد برای اشتغال در جامعه و کاهش هزینه اجتماعی از طریق کاهش وقوع جرایم احتمالی باشد و سبب تحکیم بنیاد خانواده های خشونت زده باشد قطعا این اقدام  کارآمد ارزيابي مي شود و منافع آن بيش از هزينه هاي صرف شده است. 
همچنين ایجاد روحیه بازدارندگی در زنان تحت خشونت و کاهش هزینه فرصت از دست رفته سبب منفعت اجتماعی بسیار می شود كه سال ها ادامه خواهد يافت و باعث گسترش نقش اين زنان در جامعه مي شود وحتي باعث خواهد شد كه خود اين زنان با ورود به جامعه زير بال ساير زنان آسيب ديده را بگيرند و تجربه خود را در اختيار ديگران قرار دهند تا آنها نيز روي پاي خود بايستند و به صورت مستقل كار و زندگي داشته باشند و توان مقابله با خشونت و هدايت اعضاي خانواده، پدر و مادر، برادر و خواهر خود  را داشته باشند.  

کل جامعه از چنين فرآيندي  منتفع می شود، زیرا با افزایش اقدامات پیشگیرانه، صدمات مورد انتظار کاهش می یابد اما در عين حال هزینه های بسیاري برای جبران اموال از دست رفته و هزینه درمان مورد نیاز است كه بايد با مشاركت دولت و مردم و نهادهاي اجتماعي تامين شود. 
در حال حاضر نظر به اینکه 31 استان و 22 خانه امن در کشور داریم و دربرخي استان ها، به دلیل بزرگی و یا امار بالای خشونت ممكن است دو خانه امن داشته باشيم، لذا به طور میانگین 13 استان از خانه امن برای زنان آسیب دیده خالی است و بايد با حمايت دولت، مردم، خيرين، واقفين و... خانه هاي امن بيشتري ايجاد شود. 
با توجه به اين كه نیمی از جمعیت ایران و حدود 40 میلیون نفر زنان هستند هنوز به بهروری کامل از تشکیل خانه های امن نرسیده ایم  و برای دستیبابی به نتایج مورد انتظار لازم است كه علاوه بر کمیت این خانه ها به كيفيت نيز توجه شود تا هم  امکان دسترسي افراد افزايش يابد و هم به كيفيت توجه شود تا افراد اسیب دیده که مورد خشونت واقع شده اند یا شاهد خشونت نسبت به فرزند یا عزیزان خود بوده اند بصورت مستمر تحت درمان لازم قرار بگیرند. 
هر چند که لایحه جامع تامین امنیت زنان و کودکان به جنبه های مختلف حقوق كودكان و زنان تاکید دارد و در صورت تصویب آن آثار بسیار مثبتی به همراه خواهد داشت و در این مسیر چراغي را روشن خواهد كرد. اما در رابطه با خانه های امن بايد گفت كه محو خشونت در خانواده و  توانمندسازی خانواده از اولویت های کاری سازمان بهزیستی  است  وکم نیستند زنانی که از سوی نزدیک ترین اعضای خانواده خود، مورد خشونت شدید قرار گرفته و نیاز به حمایت های عاطفی و روانی دارند و لذا اگرچه  با  تشکیل خانه امن گام های اساسی برای زنان خشونت برداشته شده اما هنوز راه زیادی  تا رسیدن به نتیجه مطلوب  باقی است و تلاش هاي مضاعفي بايد براي جذب منابع و كمك هاي مالي مردم و دولت در جهت افزايش تعداد و بهبود كيفيت خانه هاي امن به كار گرفته شود تا زنان سرزمين ما كمتر در معرض آسيب ها و خشونت قرار بگيرند و زندگي بهتر و سالم تري را به عنوان حق شهروندي خود تجربه كنند.