رشد 1درصدي سپرده بلندمدت و 54 درصدي كوتاه مدت، هشدار براي تغيير مقصد سرمايه گذاري ها

خبراقتصادي - محسن شمشيري: در خرداد ماه امسال  744هزارمیلیارد تومان پول داغ يا نقد و در دست مردم در حال گردش است که شامل حجم پول با 164هزارمیلیارد تومان(130هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس) به اضافه 580 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، است که معادل بیش از 56 درصد نقدینگی کشور است

گزیده آمارهای اقتصادی پولی و بانکی خرداد 96نشان می‌دهد که سپرده بلندمدت تنها رشد 1 ‌درصدی در یک ‌سال داشته و برای نخستین‌بار در چند سال اخیر سهم بلندمدت از سپرده درازمدت به 45.7درصد یعنی کمتر از سپرده کوتاه‌مدت رسیده و سپرده‌های کوتاه‌مدت نیز با رشد 54 درصد سهم 54.2درصدي از سپرده درازمدت داشته است

 برخي كارشناسان معتقدند كه اين روند در كنار رشد 24.1 درصدي سپرده ديداري به معناي خروج پول و سپرده ها از سپرده بلندمدت به سمت كوتاه مدت و جاري است تا هر زمان كه صاحبان منابع تشخيص دادند پول را از بانك به بازارهاي مختلف هدايت كنند. 

رشد بالای 45 درصدي كوتاه مدت نسبت به رشد 24.1‌درصدی نقدینگی، رشد 24.6‌درصدی شبه پول، رشد9.1‌درصدی سپرده مدت‌دار و رشد24.6‌درصدی سپرده غیردولتی، رشد 24.1 درصدي سپرده ديداري، و رشد20.7 درصدي پول شامل اسكناس و سپرده ديداري نشان می‌دهد كه حجم قابل توجهي از نقدينگي و سپرده هاي كشور جذب سپرده كوتاه مدت و سپرده ديداري يا حساب هاي جاري شده تا هر زمان كه صاحبان سپرده و منابع تشخيص دادند براي خريد، خروج سپرده از بانك و خريد سهام، ارز، خودرو، زمين و مسكن و ساير دارايي ها و يا واردات و صادرات، خريد و فروش و... از آن استفاده كنند. به عبارت ديگر، كاهش نرخ سود بلندمدت به 15 درصد و سود 19 تا 20 درصدي و بالاتر از آن در اوراق و صندوق هاي سرمايه گذاري و... باعث شده كه مردم تمايل به نگهداري پول در حساب جاري و حساب كوتاه مدت را افزايش دهند.

برخی کارشناسان می‌گویند که در چند ماه اخیر به دلیل تمایل به خروج سپرده‌ها از موسسات غیرمجاز و برخی بانک‌ها به دنبال بحران و تلاطم در جریان موسسات غیرمجاز، رشد اقتصادي بدون نفت 3.3 درصدي اقتصاد كشور در سال 95، سپرده‌گیری با نرخ بالای 20درصد توسط برخی بانک‌ها و موسسات غیرمجاز، نوسانات نرخ ارز در پاییز و زمستان 95، رشد اقتصادی و گردش مالی بیشتر در بازار و... تمایل سپرده‌گذاران به نگهداری پول خود در حساب کوتاه‌مدت بیشتر شده و تحت تاثیر کاهش نرخ سود بانکی، رونق نسبی در برخی بازارها، اتفاقات پس از برجام، نیاز واحدهای اقتصادی به نقدینگی، نوسانات بازار ارز و سکه و... مقصد سپرده‌های بانکی از بلندمدت به سمت کوتاه‌مدت منتقل شده و رشد حساب کوتاه‌مدت بیش از نقدینگی و بلندمدت و کل سپرده‌های بانکی بوده است.

براین اساس پیش‌بینی می‌شود که سهم سپرده کوتاه‌مدت در ماه‌های تير تا مرداد 96همچنان افزایش یابد. همچنین درحال حاضر 744هزارمیلیارد تومان پول داغ يا نقد و در دست مردم در حال گردش است که شامل حجم پول با 164هزارمیلیارد تومان(130هزارمیلیارد تومان حساب دیداری و 34هزارمیلیارد تومان اسکناس) به اضافه 580 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، است که معادل بیش از 56 درصد نقدینگی کشور است و هر لحظه می‌تواند به بازارهای مختلف وارد شده و نوسان‌های مختلف را در شاخص‌های اقتصادی به همراه داشته باشد

همچنین رشد بالای سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت نسبت به نقدینگی، رشد کمتر سپرده بلندمدت نسبت به رشد نقدینگی، کاهش سهم قرض‌الحسنه به 5.2 درصد کل سپرده غیردیداری بانک‌ها، افزایش بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی و بدهی دولت به بانک‌ها، افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و رشد بالای تسهیلات‌دهی در سال 95 مهم‌ترین تحولات پولی و بانکی کشور در 15ماهه سال 95 تا خرداد 96 بوده که در گزارش گزیده آمارهای پولی و بانکی خرداد 96 که به تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده، خودنمایی می‌کند و نشان می‌دهد که شاخص‌های پولی و بانکی نیز متاثر از رشد اقتصادی و بهبود فضای اقتصاد پس از برجام مسیر متفاوتی را طی کرده‌اند.

عملکرد بخش پولی و بانکی در خرداد 96 نشان می‌دهد که 71.45‌درصد بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی را بدهی دولت به بانک‌ها تشکیل می‌دهد که البته شامل اوراق مشارکت بخش دولتی نیز می‌شود. به عبارت دیگر از رقم 229.95هزارمیلیارد تومان بدهی بخش دولتی در خرداد 96معادل 164.31هزارمیلیارد تومان بدهی دولت به بانک‌ها بوده است.

وضعیت بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی که به 101.37هزارمیلیارد تومان رسیده نیز حکایت از تاثیر کسری بودجه و منابع دولت دارد که منجر به افزایش بدهی دولت به بانک‌ها شده و در مقابل، بانک‌ها نیز برای تامین منابع خود مبالغ بیشتری به بانک مرکزی بدهکار شده‌اند و به صورت همزمان هر دو بدهی رو به افزایش گذاشته است. به عبارت دیگر دولت، بانک‌ها و بانک مرکزی وارد یک چرخه باطل بدهی شده‌اند که مشخص نیست در چه نقطه‌یی این چرخه از هم گسیخته می‌شود.

 بدهی 230 هزار میلیارد تومانی بخش دولتی

وضعیت بدهی دولت به بانک‌ها و بانک مرکزی نشان می‌دهد که در خرداد 96 مانده بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی به 229هزار و950میلیارد تومان رسیده که شامل بدهی دولت به سیستم بانکی به میزان 200.49هزارمیلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی به میزان 29.46هزارمیلیارد تومان بوده است. در ترکیب بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی، رشد مستمر بدهی دولت به بانک‌ها، مهم‌ترین بخش را تشکیل می‌دهد که اکنون به 164.31هزارمیلیارد تومان رسیده و 71.45‌درصد کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی را تشکیل می‌دهد به گونه‌یی که از بدهی 167.19هزارمیلیارد تومانی بخش دولتی به بانک‌ها، بدهی دولت به بانک‌ها 164.31هزارمیلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها 2.88هزارمیلیارد تومان است. 

سهم 15.7 درصدي بدهي دولت به بانك مركزي

روند طبیعی در افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی، استفاده از تنخواه بودجه در نیمه اول هر سال و بازپرداخت آن از سوی دولت در نیمه دوم باعث شده در خرداد 96بدهی دولت به بانک مرکزی به 36.18هزارمیلیارد تومان برسد که کمتر از ماه‌های قبل بوده و معادل 15.7‌درصد کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی است. اما بدهی دولت به بانک‌ها طی 3سال اخیر از 62 هزار میلیارد تومان در خرداد ماه 92 به 164.31هزارمیلیارد تومان در خرداد 96 رسیده و طی 3سال معادل 102هزارمیلیارد تومان یا معادل 164درصد رشد کرده است. بر این اساس این پرسش اساسی وجود دارد که تحت تاثیر چه عواملی رشد بدهی دولت به بانک‌ها همچنان رو به افزایش است و تسهیلات تکلیفی دولت به بانک‌ها، مسکن مهر، طرح‌های صنعتی و... تا چه حد بار مالی برنامه‌های دولت را به بانک‌ها تحمیل کرده و چه بخش‌هایی بیشترین درخواست تسهیلات بانکی را از سوی دولت به بانک‌ها ارائه کرده است.

  رشد 26‌‌ درصدی بدهی دولت

کل بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی دریک سال منتهی به خرداد 96 معادل 20.6‌درصد رشد کرده است همچنین بدهی دولت به سیستم بانکی معادل 23.9درصد رشد کرده و به رقم 200هزارمیلیارد تومان رسیده است.

 رشد 8.5 درصدی بدهی دولت به بانک مرکزی

رشد بدهی دولت به بانک مرکزی نیز 8.5‌درصد در طول یک ‌‌سال بوده است و نشان می‌دهد که بدهی دولت به بانک مرکزی بیشتر تحت تاثیر تنخواه گردان بودجه است و دولت در بدهی به بانک مرکزی با انضباط و وسواس عمل کرده است.

 این درحالی است که رشد بدهی دولت به بانک‌ها 27.9درصد در یک سال منتهی به خرداد 96 بوده است. همچنین میزان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی با رقم 62.76هزارمیلیارد تومان 6.3درصد در یک ‌سال رشد یافته و سهم دولت از این بدهی‌ 36هزار و 180میلیارد تومان و سهم شرکت‌ها و موسسات دولتی 26هزار و 580میلیارد تومان است. رشد بدهی دولت به بانک مرکزی در یک‌ سال منتهی به خرداد 96 معادل 8.5درصد و بدهی شرکت‌ها و موسسات دولتی 3.5‌درصد بوده است.

 بدهی بانک‌ها 101 هزار میلیارد تومان شد

بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز که در بهمن ماه به رقم 115.49هزارمیلیارد تومان رسیده بود به 101هزارمیلیارد تومان در خرداد 96رسید که رشد 13.2درصد در طول یک‌‌ سال داشته است. در بخش بدهی‌های بانک مرکزی، سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری نزد بانک مرکزی 138هزارمیلیارد تومان برآورد شده و سهم سپرده قانونی 132هزار و 20 میلیارد تومان بوده که رشد 21.6درصدی در طول یک ‌‌سال داشته است. سپرده دیداری نزد بانک مرکزی 6 هزار و 730میلیارد تومان بوده که 4.4-درصد در یک ‌سال کاهش داشته است. 

بدهی‌های ارزی بانک مرکزی شامل ثبت سفارش کالاها و پيش پرداخت اعتبارات اسنادي نیز معادل 155.6هزارمیلیارد تومان اعلام شده که رشد 2.2‌درصدی در طول یک‌‌ سال اخیر داشته است. سپرده بخش دولتی نزد بانک مرکزی در یک‌ سال با 15.3 درصد افزایش به 34 هزار و 560میلیارد تومان رسیده است. مجموع دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پایان خرداد 96به رقم 340هزار و 990میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه مشابه سال قبل 0.3 درصد افزايش داشته است. سایر دارایی‌های بانک مرکزی در یک ‌سال 45.2‌درصد رشد کرده و به 11270 میلیارد تومان رسیده است. مجموع دارایی‌های بانک مرکزی 523 هزارمیلیارد تومان در پایان خرداد ماه محاسبه شده است. این رقم رشد 4.2‌درصدی در یک ‌سال منتهی به خرداد 96 داشته است.

 رشد 24 درصدی نقدینگی

در پایان خرداد 96نقدینگی با رشد 12ماهه 24.1درصد به 1314هزار و910میلیارد تومان رسید. البته این رشد 24‌درصدی بیشتر حاصل رشد ضریب فزاینده بوده و کمتر به رشد پایه پولی مرتبط بوده است. ضریب فزاینده نیز به عدد 7 رسیده و نشان‌دهنده این است که از مبلغ بالغ بر 170هزار میلیارد تومان پایه پولی موجود، بانک‌ها گردش مالی و نقدینگی قابل‌توجهی داشته و باعث افزایش ضریب تکاثر یا خلق پول شده است.

 رشد شبه‌پول کمتر از نقدینگی و پول

همچنین حجم پول شامل حساب جاری یا دیداری و اسکناس و سکه با 164.71هزار میلیارد تومان در خرداد 96 در 12ماهه 20.7درصد رشد داشته است. حجم شبه‌پول شامل سپرده درازمدت و قرض‌الحسنه نیز 1150هزار و 200 میلیارد تومان بوده که رشد 24.6درصدی در طول یک ‌‌سال اخیر داشته است.

اين موضوع نشان مي دهد كه با وجود رشد 24.1 درصدي نقدينگي، رشد24.6درصدي شبه پول و رشد 20.7 درصدي پول، رشد 54 درصدي كوتاه مدت، تمايل مردم به نگهداري پول به صورت نقد و در حساب كوتاه مدت بيشتر شده و به‌دنبال کاهش نرخ سود بانکی به 15‌درصد و رشد اقتصادی پس از برجام و سال 95 که با بخش نفت 12.5‌درصد در سال 95 برآورد شده و بدون نفت 3.3‌درصد اعلام شده است، رشد سپرده‌های دیداری یا جاری مربوط به معاملات نقد و چک نیز افزوده شده که نسبت به رشد اندک ماه‌ها و سال‌های پیش بالاتر است و نشان می‌دهد که تحت‌تاثیر رشد اقتصادی سال 95 همچنین کاهش نرخ سود بانکی، نرخ رشد پول یا حساب جاری افزایش قابل‌توجهی داشته است.

کارشناسان تزریق 17 هزار میلیارد تومان وام به بنگاه‌های کوچک و متوسط کشور، تزریق 548هزار میلیارد تومان تسهیلات به واحدهای اقتصادی و رشد تولید و بنگاه‌ها در یک‌سال منتهی به خرداد 96را دلیل رشد بالای حجم پول و حساب جاری نسبت به شبه‌پول و نقدینگی ارزیابی کرده‌اند.

 رشد سپرده دیداری و کوتاه‌مدت

از سوی دیگر رقم سپرده دیداری بانک‌ها معادل 130.7هزار میلیارد تومان با رشد یک‌ ساله 24.1درصدی گزارش شده كه در مقایسه با رشد 24.6‌درصدی سپرده غیردولتی، رشد 24.1‌درصدی نقدینگی، رشد 8.6‌درصدی اسکناس، رشد 24.6درصدی شبه‌پول، رشد 20.79‌درصدی پول، رشد 1 درصدی سپرده بلندمدت، تقريبا جزو بالاترين نرخ ها بوده و تنها از رشد 54درصدی سپرده کوتاه‌مدت در یک‌سال منتهی به خرداد96 کمتر بوده و نشان می‌دهد که سپرده‌گذاران در يك سال اخير به دنبال كاهش نرخ سود سپرده بلندمدت، تمایل داشته‌اند پول خود را به‌صورت نقد و در دسترس یا در حساب جاری نگهداری یا در حساب کوتاه‌مدت حفظ کنند تا برای معاملات به کار گیرند و این موضوع متاثر از تحرک، رونق نسبی، رشد اقتصادی و کاهش نرخ سود بانکی و نیاز بنگاه‌ها به نقدینگی در دسترس همچنین تمایل به جابه‌جایی پول در شبکه بانکی و بازار پول بوده است.

 رشد بلندمدت کمتر از نقدینگی

در کنار این موضوع که نشان‌دهنده تحرک بیشتر سپرده‌گذاران برای گردش پول از حساب جاری به معاملات مختلف است، رشد 1‌درصدی سپرده کوتاه‌مدت نیز نشان می‌دهد که تمایل سپرده‌گذاران به حفظ پول به صورت قابل دسترسی بالا، جهت تصمیم‌گیری آنی، گردش بیشتر و تصمیم‌گیری سریع برای معاملات مختلف ارزی، خریدوفروش، سپرده‌گذاری در سایر معاملات و سرمایه‌گذاری‌های مختلف است.

به‌عبارت دیگر در یک ‌سال اخیر مقصد سرمایه‌گذاری‌ها در سیستم بانکی از بلندمدت به سمت حساب‌های جاری و کوتاه‌مدت تغییر کرده و رشد بالای سپرده دیداری یا حساب جاری 24.1‌درصدی و رشد سپرده کوتاه‌مدت 54درصدی که بالاتر از رشد نقدینگی 24.1درصدی و رشد 24.6‌درصدی شبه‌پول بوده، نشان‌دهنده خروج سپرده‌ها از بلندمدت و حرکت آن به سمت سپرده‌های دیداری و کوتاه‌مدت بوده و در هفت ماه آذر 95 تا خرداد 96 برای نخستین‌بار در طول 4 سال اخیر، رشد یک ‌ساله سپرده بلندمدت کمتر از رشد نقدینگی و رشد حساب جاری بوده است.

همچنین از مبلغ 1150هزارمیلیارد تومان شبه‌پول، 1070هزارمیلیارد تومان معادل 93‌درصد سپرده درازمدت بوده و رشد شبه‌پول و سپرده درازمدت بالای 24‌درصدی در طول یک ‌سال اخیر بوده است. قرض‌الحسنه هم با رقم 60730 میلیارد تومان رشد 34.3درصدی داشته و سهم آن به رقم اندک   4.7 درصد کل سپرده غیردولتی بانک‌ها رسیده است.

 كاهش رشد تسهیلات‌دهی نسبت به سال 95

بدهی بخش غیردولتی یا تسهیلات بانک‌ها نیز در خرداد 96 به رقم 930هزار میلیارد تومان رسیده که رشد 22.5درصدی در طول یک‌سال داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها نسبت به رشد نقدینگی با 24.1‌درصد و رشد سپرده‌های غیردولتی با 24.6‌درصد كمتر بوده است. به عبارت ديگر، در سه ماه اول سال 96 شتاب و رشد بالاي 31 درصدي تسهيلات دهي سال 95 كاهش يافته و به 22 درصد رسيده است. رقم مانده تسهیلات بانک‌ها نیز معادل 72.65‌درصد سپرده بانک‌ها و 70.8‌درصد نقدینگی کشور است.

براساس رشد 31درصدی تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال 95 و ادامه آن در سال 96 که معادل 548 هزار میلیارد تومان تسهیلات در سال 95 پرداخت شده رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال 95 بالاترین رقم را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده است. سپرده غیردولتی نیز با رقم 1280هزار میلیارد تومان رشد 24.6‌درصدی در یک‌سال داشته است. به عبارت دیگر 97.4‌درصد از نقدینگی کشور به صورت سپرده در بانک‌ها جذب شده است.